Μην φοβάστε την τεχνητή νοημοσύνη, μας καθησυχάζει ο φιλόσοφος Maurizio Ferraris από τις στήλες της Corriere della Sera. Ο σιωπηλός στόχος είμαστε εμείς οι συντηρητικοί, θεωρούμενοι αποκαλυπτικοί, αντιτεχνολογικοί, λίγο χαϊντεγκεριανοί και πολύ ανόητοι. Ειδικότερα, ένιωσα να αμφισβητούμαι γιατί σε ένα σουρεαλιστικό και μεταφορικό, αλλά όχι εντελώς μεταφορικό, άρθρο, ανακοίνωσα στο Πανόραμα την περασμένη εβδομάδα ότι ο επόμενος πρωθυπουργός θα είναι ένα μικρό ρομπότ, χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη (και στην απώλεια της πολιτικής κυριαρχίας). «Ο φόβος ότι ένα μηχάνημα μπορεί να κυριαρχήσει –απαντάει ο Ferraris– το να εγείρεται το φάντασμα της παντοδύναμης τεχνητής νοημοσύνης, είναι μόνο για να αποκαλύψει μια εγγενή έλλειψη φυσικής νοημοσύνης. Αυτό που είναι κατανοητό στον Albert Speer, Υπουργό Εξοπλισμών του Τρίτου Ράιχ που υπερασπίστηκε τον εαυτό του στη Νυρεμβέργη επικαλούμενος την παντοδυναμία του γερμανικού τεχνικού μηχανισμού, είναι ανεξήγητο στον Martin Heidegger, που ξαναξεκίνησε το θέμα, και στο πλήθος των φιλοσόφων και μη που τον ακολούθησαν». Πίσω από τον ιδιοφυή ηλίθιο, θα βρισκόμασταν εμείς οι βλάκες, άνθρωποι χωρίς ταλέντο, που πιστεύουμε στα παραμύθια του Γκόλεμ, στον απόηχο του συνηθισμένου Ναζί. Θα σας απαλλάξω από τα ακόλουθα επιχειρήματα τού Ferraris, άλλα αποδεκτά, άλλα προφανή, μερικά έξυπνα (αλλά από ανόητο δεν είναι κολακευτική κρίση για τόν Ferraris). Με λίγα λόγια, υπάρχουν ερωτήματα, ευαισθησίες, τομείς στους οποίους καμία μηχανή δεν μπορεί ποτέ να αντικαταστήσει τον άνθρωπο. Τείνουν οι μηχανές να αφαιρούν δουλειές από τους άνδρες; «Αυτό δεν είναι κακό, αν μια δουλειά μπορεί να αυτοματοποιηθεί, είναι γενικά ανάξια για έναν άνθρωπο». Αν μη τι άλλο, καταλήγει ο Ferraris, ας επικεντρωθούμε σε αυτά τα προβλήματα και ας ξεχάσουμε όλους τους φόβους και τις μάταιες φαντασιώσεις για το Golem που θα πάρει την εξουσία.
Καθησυχασμένοι σαν άνθρωποι και θλιμμένοι σαν τρελοί ότι οι μηχανές θα κλέψουν τη θέση των ανθρώπων αλλά δεν θα πάρουν ποτέ την εξουσία, εξακολουθούμε να ανησυχούμε. Κανείς δεν σκέφτεται ότι μια μέρα η τεχνητή νοημοσύνη θα κάνει πραξικόπημα ή θα εγκαθιδρύσει ένα δουλοπρεπές και ολοκληρωτικό καθεστώς. Δεν μας αρέσουν οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας, δεν έχουμε μείνει στην παιδική ηλικία των παραμυθιών και δεν πιστεύουμε στους κακούς χαρακτήρες. Αλλά πιο λογικά παρατηρούμε την παρούσα πραγματικότητα στο πλαίσιό της. Ως εκ τούτου, από τη μία πλευρά, η Τεχνητή Νοημοσύνη χρησιμοποιείται σε διαφορετικά και ακόμη και ανησυχητικά πεδία. Για παράδειγμα να δημιουργήσει, όπως καταγγέλλει ο φιλόσοφος Byong-Chul Han στο βιβλίο του Infocracy, ένα καθεστώς επιτήρησης.μέ μιά μετατροπή από Νοημοσύνη σε Νοηση. Από την άλλη, ο Cingolani και ο Metta, για παράδειγμα, στην κορυφή του Τεχνολογικού Ινστιτούτου μας εξηγούν, ότι χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη θα έχουμε «ρομπότ ικανά να επικοινωνούν μεταξύ τους και με τους ανθρώπους, χρησιμοποιώντας την ίδια γλώσσα (λεκτική και χειρονομιακή), ικανά να κατανοούν θεμελιώδεις καταστάσεις και ακόμη και να λαμβάνουν μικρές αποφάσεις, να διαθέτουν μεταξύ των απαιτήσεών τους "αυτονομία ", ικανότητα "συνεργασίας", "κοινωνικότητα", επιτήρηση, υποστήριξη, καθοδήγηση "συντροφικότητα, εκπαίδευση και κατάρτιση" και "αντικατάσταση ανθρώπων σε εχθρικά περιβάλλοντα ή για βαριές εργασίες". (Άνθρωποι και ανθρωποειδή. Ζώντας με ρομπότ, Il Mulino). Χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη και τη χρήση βλαστοκυττάρων, μας εξηγούν οι Lovelock και Boncinelli, θα φτάσουμε στήν αυτοπαραγωγή, σε σημείο να δημιουργήσουμε «τέλεια αποτελεσματικούς οργανισμούς» - έχουμε ξεπεράσει κατά πολύ την ευγονική. Ορίζοντες που υιοθέτησε ο φιλόσοφος Salvatore Natoli, στο πρόσφατο βιβλίο του "Η θέση του ανθρώπου στον κόσμο" (Feltrinelli), ο οποίος σημειώνει «την επέκταση της κυριαρχίας του τεχνητού στις περιοχές του νου» στο σημείο «τροποποίησης των γνωστικών σχημάτων».
Δεν είναι η ίδια η Τεχνητή Νοημοσύνη λοιπόν που μας τρομάζει αλλά η ανθρώπινη βλακεία, το παραλήρημα της τεχνολογικής παντοδυναμίας, που είναι ο ενθουσιώδης συνεργός της. Ποιος είναι ο κίνδυνος της τεχνητής νοημοσύνης; Η αντικατάσταση του πραγματικού κόσμου, των ταυτοτήτων και της φύσης, με μια μεγάλη φούσκα στην οποία εξαφανίζεται η πραγματικότητα και ό,τι την αποτελεί: ιστορία, σκέψη, ζωή, παρουσία, σώματα, φύση να μπουν σε αυτό το σύμπαν τό εικονικό και λειτουργικό. Ένα σημάδι αυτού, για παράδειγμα, είναι το metaverse, όπως σημειώνει ο φιλόσοφος Eugenio Mazzarella (Contro metaverse).
Όμως όλα όσα είπαμε μέχρι τώρα θα μπορούσαν να είναι μέρος του συνειδητού κινδύνου της ανθρώπινης περιπέτειας, του στοιχήματος της ανθρώπινης νοημοσύνης, της ικανότητας να καβαλήσεις την τίγρη της τεχνολογίας. Αν αναλογιστούμε όμως το πλαίσιο μέσα στο οποίο λαμβάνει χώρα αυτό το στοίχημα, τότε το κριτικό πνεύμα προς την Τεχνητή Νοημοσύνη πλημμυρίζει από αγωνία. Πράγματι, η ραγδαία και επεκτατική ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης συμπίπτει στην πραγματικότητα με την εξίσου ραγδαία και επεκτατική μείωση της ανθρώπινης νοημοσύνης, των ζωτικών και νοητικών συνδέσεών της με την ιστορία, την παράδοση, τη γλώσσα, την ικανότητα να σχεδιάζει το μέλλον και να κυβερνά τις αλλαγές. Συμπίπτει ακόμη με την οπισθοδρόμηση της σκέψης, καθώς και της θρησκείας, με την παρακμή της τέχνης και την προοδευτική ατροφία, σαν παράλυση, των φυσικών, κοινωνικών και διανοητικών ικανοτήτων του ανθρώπου και με μια ανησυχητική προοδευτική μείωση του IQ. Αυτό το "προμηθεϊκό χάσμα", για το οποίο ο Γκούντερ Άντερς έγραψε στο "Ο Άνθρωπος είναι απαρχαιωμένος", γίνεται πλήρως αντιληπτό: δηλαδή, η τεχνολογία αναπτύσσεται και ο πολιτισμός μειώνεται, το τεχνητό μεγαλώνει και το φυσικό εξαφανίζεται, το ρομπότ μεγαλώνει και ο άνθρωπος παρακμάζει. Δηλαδή, το χάσμα μεταξύ τεχνολογίας και γνώσης μεγεθύνεται, ο τεχνητός κόσμος διευρύνεται ενώ η ικανότητά μας να τον γνωρίζουμε, να τον κατανοούμε και άρα να ρυθμίζουμε τις επιπτώσεις του συρρικνώνεται.
Ο κίνδυνος, αγαπητέ Ferrari, δεν είναι λοιπόν το πραξικόπημα των μηχανών, η αυτοδιοίκηση της Τεχνητής Νοημοσύνης. αλλά η συνένοχη ανθρώπινη βλακεία σε συνδυασμό με τον έρωτα με τις μηχανές, την απώλεια της ανθρωπιάς και την τεχνολογική μοιρολατρία που δεν μπορεί κανείς να σταματήσει ή να περιορίσει ή να αλλάξει πορεία. Εάν η πρόοδος είναι αυτόματη και ασταμάτητη, δεν υπάρχει πια ελευθερία, ευφυΐα και ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Ο κίνδυνος δεν είναι η ίδια η Τεχνητή Νοημοσύνη αλλά η ριζική απανθρωποποίηση που συντελείται μέσω αυτής. Είναι αυτό μια ηλίθια ανησυχία; Αν είναι, προτιμώ να παραμείνω ένας ηλίθιος άνθρωπος παρά ένας ηλίθιος υπηρέτης και συνεργάτης του ρομπότ.
Η αλήθεια – 3 Φεβρουαρίου 2023
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου