ΣΥΝΈΧΕΙΑ ΑΠΌ :ΤΡΙΤΗ, 30 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2010
Αιώνιος έφηβος και δημιουργικός - Genius Ewiger Jüngling und kreativer Genius
Μέρος πρώτο: “Ο μικρός πρίγκηπας”(Saint-Exupery)
2. Η συνάντηση στην έρημο 9
Στον άνδρα είναι το μητρικό σύμπλεγμα, που έχει ακριβώς την ίδια λειτουργία, εκτός από το γεγονός ότι είναι ακόμα πιο δύσκολο να το συλλάβει κανείς, γιατί στο πνεύμα του άνδρα δεν παίρνει την μορφή μιας φαντασίας-εικόνας. Το κορίτσι είχε τον συγκεκριμένο λογισμό να αυτοκτονήσει γιατί η ζωή της ήταν ανυπόφορη. Ήταν ένα είδος σκέψης. Αλλά το μητρικό σύμπλεγμα εκδηλώνεται σε μια μορφή καταθλιπτικής αδιαθεσίας, μιας διάθεσης του τύπου “τίποτε άλλο παρά...”, ως κάτι εντελώς απροσδιόριστο και άπιαστο. Στους άνδρες με αρνητικό μητρικό σύμπλεγμα αντιθέτως, αυτό είναι του τύπου, όπου θα περίμενε κανείς, πως σε ευτυχείς συγκυρίες θα ήταν πιο χαρούμενοι(όταν πχ βρουν μια κοπέλα που τους ταιριάζει, ή όταν έχουν επαγγελματικές επιτυχίες). Αντί αυτού φαίνονται χλωμοί και λένε: “Ναι, αλλά...” και δεν μπορούν να εκφράσουν με λόγια την διάθεση αυτή. Στη σχέση τους με τον εαυτό τους και όλη την πραγματικότητα, υπάρχει μια παιδική δυσαρέσκεια. Είναι πολύ δύσκολο να το καταλάβει κανείς και είναι πολύ κολλητικό. Όποιος έρχεται σε επαφή μαζί τους καταθλίβεται και δεν μπορεί καν να αντιδράσει.
Ο Saint-Exupery είναι παράδειγμα αυτής της διαταραγμένη κακής διάθεσης. Την είχε όταν όλην την ημέρα πήγαινε πάνω κάτω μέσα στο διαμέρισμα του, και κάπνιζε το ένα τσιγάρο μετά το άλλο, και θύμωνε\δυσανασχετούσε-για με τον εαυτό του και όλον τον κόσμο. Έτσι εμφανίζεται το μητρικό σύμπλεγμα στον άνδρα, με αυτή την δυσάρεστη παραπονιάρικη διάθεση και μια ρηχή κατάθλιψη. Είναι μια αντίδραση κατά της ζωής και έχει να κάνει με την μάνα. Ο Saint-Exupery είχε επίσης τάση προς τα ναρκωτικά. Μου επέστησαν την προσοχή, πως όλη ψυχολογία των εξαρτώμενων από τα ναρκωτικά συνδέεται με την αντίληψη, πως φλερτάρουν με τον θάνατο, για να ξεφύγουν από την ζωή με τις δυσκολίες της. Οι άνθρωποι που παίρνουν ναρκωτικά έχουν γενικά ένα σωρό φιδίσια όνειρα. Τα δηλητηριώδη φίδια μέσα στην ψυχή τους, τους κάνουν να δηλητηριάζουν τον εαυτό τους, γιατί δεν ξέρουν ή δεν βλέπουν, πως αλλιώς θα μπορούσαν να λύσουν τις συγκρούσεις. Μερικές φορές το αλκοόλ συνδέεται επίσης με το πρόβλημα, γιατί και αυτό λειτουργεί σαν ναρκωτικό. Για τον Saint-Exupery είναι το πέταγμα και τα ναρκωτικά οι δυο δυνατότητες για να απαλλαγεί από αυτή την ενοχλητική, καταθλιπτική αδιαθεσία. Το πρόβλημα ήταν ότι ποτέ δεν δούλεψε πάνω σε αυτή την κατάσταση. Προσπαθούσε να την διακόψει με το πέταγμα, αλλά δεν έψαξε ποτέ τον λόγο της δυσκολίας, που ήταν μια αυτοκτονική τάση, η οποία βασιζόταν στην βαθιά αδυναμία του, την οποία δεν μπόρεσε ποτέ να ξεπεράσει.
Καθώς ο μικρός πρίγκηπας προχωράει, συναντά εκπληκτικά πράγματα. Η πρώτη ανακάλυψη που κάνει πάνω στη γη, είναι πως υπάρχουν εκατοντάδες τριανταφυλλιές που φαίνονται ακριβώς όπως η δική του.
...και αισθάνθηκε πολύ ευτυχισμένος. Το λουλούδι του είχε πει πως ήταν το μοναδικό του είδους του σε όλο τον κόσμο. Και να! Ήταν εκεί πέντε χιλιάδες τέτοια, όλα ίδια, σε ένα και μόνο κήπο.
Είπε στον εαυτό του, πως το λουλούδι του θα είχε θυμώσει αν τα έβλεπε αυτά...θα έβηχε τρομερά, και θα έκανε πως πέθαινε, για να ξεφύγει από την γελοιότητα. Και εγώ θα έπρεπε να κάνω πως το φροντίζω, γιατί αλλιώς θα αφηνόταν πράγματι να πεθάνει, για να με ντροπιάσει...
Μετά είπε ακόμα στον εαυτό του: πίστευα πως ήμουν πλούσιος έχοντας ένα μοναδικό λουλούδι, ενώ κατέχω απλά μια συνηθισμένη τριανταφυλλιά. Αυτή και τα τρία μου ηφαίστεια, που μου φτάνουν μέχρι το γόνατο, και το ένα έχει πιθανόν σβήσει για πάντα, δεν με κάνουν κανένα μεγάλο πρίγκηπα....
Και ρίχτηκε στα χορτάρια και έκλαιγε.
Γνωρίζετε ίσως κάποια παραδείγματα μεταξύ των ποιητών του ρομαντισμού, όπως το διήγημα του E.T. A. Hoffmann Der golden Topf33, το οποίο η Aniela Jaffe34 ερμήνευσε πολύ καλά, ή το μυθιστόρημα Aurelia του Gerard de Nerval35. Και τα δυο δείχνουν τι μεγάλο πρόβλημα ήταν, ιδιαιτέρως για τους ρομαντικούς συγγραφείς, να αποδεχτούν το παράδοξο, πως η άνιμα μπορεί να είναι ταυτόχρονα θεά και “ένα συνηθισμένο πρόσωπο της εποχής μας”. Ο Gerard de Nerval είχε ερωτευθεί μια μικρή παριζιάνα midinette(πωλήτρια). Ίσως να οφειλόταν στο ότι είχε γερμανικό αίμα, το γεγονός ότι πλημμύρισε από βαθιά και βίαια ρομαντικά συναισθήματα, όταν ερωτεύτηκε. Αυτό το κορίτσι του φαινόταν σαν θεά και του σήμαινε τουλάχιστο όσο η Βεατρίκη στον Δάντη. Το συναίσθημα του ρομαντικού έρωτα τον είχε καταβάλει εντελώς. Αλλά η κυνική γαλλική του πλευρά, ο Gaulois(έχει να κάνει με την ειρωνεία εκφρασμένη στον λόγο) μέσα του δεν το άντεχε, και μίλαγε γι' αυτήν ως μια “femme ordinaire de notre siecle”-μια συνηθισμένη γυναίκα της εποχής μας! Το αποτέλεσμα ήταν να την εγκαταλείψει, και μετά είχε ένα καταστροφικό όνειρο: ήρθε σε ένα κήπο όπου κειτόταν το άγαλμα μιας όμορφης γυναίκας, η είχε πέσει από το βάθρο της και είχε σπάσει στα δυο. Το όνειρο λέει: αν την κρίνεις έτσι, σπάζεις την εικόνα της ψυχής σου στα δυο-σε ένα πάνω και ένα κάτω μέρος. Το πάνω μέρος είναι η ρομαντική θεά και το κάτω η συνηθισμένη γυναίκα-οποιοδήποτε άλλο κορίτσι θα αρκούσε-, και λέει επίσης πως είναι ένα άγαλμα και δεν είναι πια ζωντανή. Μετά επήλθε όλη η καταστροφική εξέλιξη της σχιζοφρένειας του, που τέλειωσε με τον απαγχονισμό του στα κανάλια του Παρισιού.
Η καταστροφή ήταν πως δεν μπορούσε να αντέξει το παράδοξο. Πως αυτή η γυναίκα ήταν γι' αυτόν θεϊκή και μοναδική και η διάνοια του του έλεγε, πως ήταν μια γλυκιά πωλήτρια μεταξύ εκατοντάδων στο Παρίσι. Πως αυτός είναι ένας νεαρός άντρας που την ερωτεύτηκε, και πως υπήρχαν εκατοντάδες σαν αυτόν. Είναι το παράδοξο, να είσαι ένας συνηθισμένος άνθρωπος-ένας ανάμεσα στα δισεκατομμύρια του ιδίου είδους!-και ταυτόχρονα το γεγονός, πως ο καθένας μας είναι μοναδικός.
Το να σκέφτεται κανείς για τον εαυτό του με στατιστικό τρόπο, είναι εντελώς καταστροφικό για την διαδικασία της εξατομίκευσης, όπως το τονίζει ο Γιουνγκ, επειδή τα σχετικοποιεί όλα. Ο Γιουνγκ είχε πει πως ο κομμουνισμός είναι λιγότερο επικίνδυνος από την συνήθεια μας να βλέπουμε τον εαυτό μας στατιστικά. Πιστεύουμε στην επιστημονική στατιστική, που λέει πχ πως στη Ελβετία παντρεύονται τόσα ζευγάρια τον χρόνο και δεν βρίσκουν σπίτι, ή ότι σε μια μεγαλούπολη ένα ποσοστό χ των ενηλίκων είναι ψυχικά διαταραγμένοι. Δεν παρατηρούμε όμως, τι επίδραση έχει πάνω μας η ανάγνωση των στατιστικών. Είναι ένα πολύ καταστροφικό δηλητήριο, και αυτό που κάνει τα πράγματα ακόμη χειρότερα είναι πως οι στατιστικές δεν αποδίδουν την αλήθεια, αλλά μια εσφαλμένη εικόνα της πραγματικότητας. Όταν αρχίσουμε να σκεφτόμαστε στατιστικά, αρχίζουμε να σκεφτόμαστε ενάντια στην μοναδικότητα μας. Και δεν είναι μόνο ένα είδος σκέψης, αλλά και ένα είδος αίσθησης. Όταν περπατάτε πάνω κάτω στον κεντρικό δρόμο της πόλης, βλέπετε όλα αυτά τα χαζά πρόσωπα, και μετά κοιτάτε ένα παράθυρο, και βλέπετε πως και εσείς το ίδιο χαζός φαίνεστε όπως οι άλλοι, αν όχι και χειρότερα! Και έρχεται πάντα ο λογισμός, αν μια ατομική βόμβα τα κατέστρεφε όλα, ποιος θα λυπόταν; Δόξα τω Θεώ, τότε όλες αυτές οι ζωές θα τελειώσουν, συμπεριλαμβανομένης και της δικής μου! Μέσα στην διάθεση της στατιστικής, το κοινότοπο της ζωής είναι ανυπέρβλητο. Αυτό είναι λάθος, γιατί η στατιστική βασίζεται στην πιθανότητα. Η πιθανότητα όμως είναι μόνο ένας τρόπος να ερμηνευθεί η πραγματικότητα, και όπως ξέρουμε υπάρχει εξίσου μεγάλη μερίδα ακανόνιστων και μοναδικών περιπτώσεων. Το ότι αυτό το τραπέζι δεν αιωρείται αλλά μένει όπου είναι, βασίζεται μόνο στο γεγονός πως τα δισεκατομμύρια των ηλεκτρονίων, που-στατιστικά-αποτελούν το τραπέζι, τείνουν να συμπεριφερθούν έτσι. Αλλά κάθε ηλεκτρόνιο ξεχωριστά θα μπορούσε να κάνει κάτι άλλο. Ή φανταστείτε, βάζετε ένα άνθρωπο αντιμέτωπο με ένα λιοντάρι. Βάζετε το λιοντάρι σε ένα δωμάτιο στο οποίο μετά φέρνετε ανθρώπους. Θα δείτε πως ο καθένας θα συμπεριφερθεί διαφορετικά. Ένας θα παγώσει και θα πει: ωχ! Άλλος θα τρέξει να βγει έξω. Ο τρίτος ίσως να μην φοβάται. Μπορεί να έχει μια καθυστερημένη αντίδραση, και στην αρχή να γελάσει, και μετά να πει πως δεν μπορεί να το πιστέψει. Κάθε αντίδραση θα ήταν μοναδική στο είδος της. Ως τεστ θα ήταν αποκαλυπτικό, γιατί κάθε άνθρωπος θα αντιδρούσε χαρακτηριστικά. Αν όμως αφήνατε ένα λιοντάρι σε ένα γεμάτο αμφιθέατρο, βάζω στοίχημα, πως ο καθένας θα προσπαθούσε να κρυφτεί στην πιο απομακρυσμένη γωνιά, γιατί στην περίπτωση αυτή θα κυριαρχούσε η μαζική αντίδραση. Για τον λόγο αυτό, οι στατιστικές είναι μόνο κατά το ήμισυ σωστές. Μεταφέρουν μια εντελώς λανθασμένη εικόνα, γιατί αποδίδουν μόνο ένα μέσον όρο της πιθανότητας. Όταν περπατούμε στο δάσος, πατάμε ένα συγκεκριμένο αριθμό μυρμηγκιών και σαλιγκαριών και τα σκοτώνουμε. Αν γράφαμε όμως την ιστορία της ζωής τους, θα βλέπαμε, πως ο θάνατος τους ήταν ένα τέλος με νόημα, και έλαβε χώρα σε μια τυπική στιγμή της ζωής τους.
Αυτό ήταν το θεμελιώδες φιλοσοφικό πρόβλημα, το οποίο παρουσιάζει ο Thorton Wilder στο μυθιστόρημα του Η γέφυρα του San Luis Rey. Η γέφυρα κατέρρευσε σε μια συγκεκριμένη στιγμή, και μερικοί άνθρωποι πνίγηκαν-κάτι τέτοιο μπορείτε να διαβάσετε κάθε μέρα στην εφημερίδα. Αλλά ο Wilder διερωτάται αν αυτό ήταν κάτι τυχαίο, και προσπάθησε να δείξει, πως αυτοί οι πέντε άνθρωποι είχαν περάσει από μια συγκεκριμένη εσωτερική ανάπτυξη στην ζωή τους, και πως ο πνιγμός κατά την κατάρρευση της γέφυρας έβαλε τέλος σε μια πολύ σημαντική στιγμή στη ζωή του καθενός από τους πέντε. Ο στατιστικολόγος θα έλεγε, πως αυτό ήταν πιθανόν. Πως κάθε μέρα 200 άνθρωποι περνούν την γέφυρα, ώστε την στιγμή που κατέρρευσε, ήταν πολύ πιθανόν να βρίσκονται πάνω της πέντε άνθρωποι, που πνίγηκαν. Και πως ήταν εντελώς τυχαίο το ότι πέτυχε αυτούς τους πέντε. Αυτή είναι μια εντελώς λανθασμένη όψη της πραγματικότητας, αλλά όλοι μας είμαστε πλήρως διαποτισμένοι-δηλητηριασμένοι από από αυτήν. Ο Gerard de Nerval πχ, δεν μπορούσε να σταθεί στο ύψος του προβλήματος, πως η γυναίκα την οποία αγαπούσε, ήταν γι' αυτόν απολύτως μοναδική, γιατί η στατιστική του κρίση του είχε πει, πως ήταν μια ανάμεσα σε χιλιάδες-κάτι που κατά κάποιο τρόπο και ίσχυε. Αλλά ήταν μια μισή αλήθεια, που όπως λέει ο Arnold Toynbee, είναι χειρότερη και από το ψέμα. Αυτό είναι που προκαλεί τόσες δυσκολίες στον puer aeternus. Για τον λόγο αυτό, δε θέλει να πάει σε κάποιο γραφείο και να κάνει κάποια συνηθισμένη δουλειά ή να μείνει με μια γυναίκα. Εσωτερικά παίζει πάντα με χιλιάδες δυνατότητες ζωής και δεν μπορεί να διαλέξει καμιά συγκεκριμένη, γιατί αμύνεται από το να ανήκει σε μια ομάδα που μπορεί να περιγραφεί στατιστικά, που έχει ένα στατιστικό μέσο όρο. Η γνώση πως ζει κανείς ανάμεσα σε χιλιάδες, και πως αυτό δεν είναι τίποτα ιδιαίτερο, είναι μια διανοητική αντίληψη, στην οποία αντιτίθεται το αίσθημα μας.
Συνεχίζεται
Αμέθυστος
Αιώνιος έφηβος και δημιουργικός - Genius Ewiger Jüngling und kreativer Genius
Μέρος πρώτο: “Ο μικρός πρίγκηπας”(Saint-Exupery)
2. Η συνάντηση στην έρημο 9
Ο Saint-Exupery είναι παράδειγμα αυτής της διαταραγμένη κακής διάθεσης. Την είχε όταν όλην την ημέρα πήγαινε πάνω κάτω μέσα στο διαμέρισμα του, και κάπνιζε το ένα τσιγάρο μετά το άλλο, και θύμωνε\δυσανασχετούσε-για με τον εαυτό του και όλον τον κόσμο. Έτσι εμφανίζεται το μητρικό σύμπλεγμα στον άνδρα, με αυτή την δυσάρεστη παραπονιάρικη διάθεση και μια ρηχή κατάθλιψη. Είναι μια αντίδραση κατά της ζωής και έχει να κάνει με την μάνα. Ο Saint-Exupery είχε επίσης τάση προς τα ναρκωτικά. Μου επέστησαν την προσοχή, πως όλη ψυχολογία των εξαρτώμενων από τα ναρκωτικά συνδέεται με την αντίληψη, πως φλερτάρουν με τον θάνατο, για να ξεφύγουν από την ζωή με τις δυσκολίες της. Οι άνθρωποι που παίρνουν ναρκωτικά έχουν γενικά ένα σωρό φιδίσια όνειρα. Τα δηλητηριώδη φίδια μέσα στην ψυχή τους, τους κάνουν να δηλητηριάζουν τον εαυτό τους, γιατί δεν ξέρουν ή δεν βλέπουν, πως αλλιώς θα μπορούσαν να λύσουν τις συγκρούσεις. Μερικές φορές το αλκοόλ συνδέεται επίσης με το πρόβλημα, γιατί και αυτό λειτουργεί σαν ναρκωτικό. Για τον Saint-Exupery είναι το πέταγμα και τα ναρκωτικά οι δυο δυνατότητες για να απαλλαγεί από αυτή την ενοχλητική, καταθλιπτική αδιαθεσία. Το πρόβλημα ήταν ότι ποτέ δεν δούλεψε πάνω σε αυτή την κατάσταση. Προσπαθούσε να την διακόψει με το πέταγμα, αλλά δεν έψαξε ποτέ τον λόγο της δυσκολίας, που ήταν μια αυτοκτονική τάση, η οποία βασιζόταν στην βαθιά αδυναμία του, την οποία δεν μπόρεσε ποτέ να ξεπεράσει.
Καθώς ο μικρός πρίγκηπας προχωράει, συναντά εκπληκτικά πράγματα. Η πρώτη ανακάλυψη που κάνει πάνω στη γη, είναι πως υπάρχουν εκατοντάδες τριανταφυλλιές που φαίνονται ακριβώς όπως η δική του.
...και αισθάνθηκε πολύ ευτυχισμένος. Το λουλούδι του είχε πει πως ήταν το μοναδικό του είδους του σε όλο τον κόσμο. Και να! Ήταν εκεί πέντε χιλιάδες τέτοια, όλα ίδια, σε ένα και μόνο κήπο.
Είπε στον εαυτό του, πως το λουλούδι του θα είχε θυμώσει αν τα έβλεπε αυτά...θα έβηχε τρομερά, και θα έκανε πως πέθαινε, για να ξεφύγει από την γελοιότητα. Και εγώ θα έπρεπε να κάνω πως το φροντίζω, γιατί αλλιώς θα αφηνόταν πράγματι να πεθάνει, για να με ντροπιάσει...
Μετά είπε ακόμα στον εαυτό του: πίστευα πως ήμουν πλούσιος έχοντας ένα μοναδικό λουλούδι, ενώ κατέχω απλά μια συνηθισμένη τριανταφυλλιά. Αυτή και τα τρία μου ηφαίστεια, που μου φτάνουν μέχρι το γόνατο, και το ένα έχει πιθανόν σβήσει για πάντα, δεν με κάνουν κανένα μεγάλο πρίγκηπα....
Και ρίχτηκε στα χορτάρια και έκλαιγε.
Γνωρίζετε ίσως κάποια παραδείγματα μεταξύ των ποιητών του ρομαντισμού, όπως το διήγημα του E.T. A. Hoffmann Der golden Topf33, το οποίο η Aniela Jaffe34 ερμήνευσε πολύ καλά, ή το μυθιστόρημα Aurelia του Gerard de Nerval35. Και τα δυο δείχνουν τι μεγάλο πρόβλημα ήταν, ιδιαιτέρως για τους ρομαντικούς συγγραφείς, να αποδεχτούν το παράδοξο, πως η άνιμα μπορεί να είναι ταυτόχρονα θεά και “ένα συνηθισμένο πρόσωπο της εποχής μας”. Ο Gerard de Nerval είχε ερωτευθεί μια μικρή παριζιάνα midinette(πωλήτρια). Ίσως να οφειλόταν στο ότι είχε γερμανικό αίμα, το γεγονός ότι πλημμύρισε από βαθιά και βίαια ρομαντικά συναισθήματα, όταν ερωτεύτηκε. Αυτό το κορίτσι του φαινόταν σαν θεά και του σήμαινε τουλάχιστο όσο η Βεατρίκη στον Δάντη. Το συναίσθημα του ρομαντικού έρωτα τον είχε καταβάλει εντελώς. Αλλά η κυνική γαλλική του πλευρά, ο Gaulois(έχει να κάνει με την ειρωνεία εκφρασμένη στον λόγο) μέσα του δεν το άντεχε, και μίλαγε γι' αυτήν ως μια “femme ordinaire de notre siecle”-μια συνηθισμένη γυναίκα της εποχής μας! Το αποτέλεσμα ήταν να την εγκαταλείψει, και μετά είχε ένα καταστροφικό όνειρο: ήρθε σε ένα κήπο όπου κειτόταν το άγαλμα μιας όμορφης γυναίκας, η είχε πέσει από το βάθρο της και είχε σπάσει στα δυο. Το όνειρο λέει: αν την κρίνεις έτσι, σπάζεις την εικόνα της ψυχής σου στα δυο-σε ένα πάνω και ένα κάτω μέρος. Το πάνω μέρος είναι η ρομαντική θεά και το κάτω η συνηθισμένη γυναίκα-οποιοδήποτε άλλο κορίτσι θα αρκούσε-, και λέει επίσης πως είναι ένα άγαλμα και δεν είναι πια ζωντανή. Μετά επήλθε όλη η καταστροφική εξέλιξη της σχιζοφρένειας του, που τέλειωσε με τον απαγχονισμό του στα κανάλια του Παρισιού.
Η καταστροφή ήταν πως δεν μπορούσε να αντέξει το παράδοξο. Πως αυτή η γυναίκα ήταν γι' αυτόν θεϊκή και μοναδική και η διάνοια του του έλεγε, πως ήταν μια γλυκιά πωλήτρια μεταξύ εκατοντάδων στο Παρίσι. Πως αυτός είναι ένας νεαρός άντρας που την ερωτεύτηκε, και πως υπήρχαν εκατοντάδες σαν αυτόν. Είναι το παράδοξο, να είσαι ένας συνηθισμένος άνθρωπος-ένας ανάμεσα στα δισεκατομμύρια του ιδίου είδους!-και ταυτόχρονα το γεγονός, πως ο καθένας μας είναι μοναδικός.
Το να σκέφτεται κανείς για τον εαυτό του με στατιστικό τρόπο, είναι εντελώς καταστροφικό για την διαδικασία της εξατομίκευσης, όπως το τονίζει ο Γιουνγκ, επειδή τα σχετικοποιεί όλα. Ο Γιουνγκ είχε πει πως ο κομμουνισμός είναι λιγότερο επικίνδυνος από την συνήθεια μας να βλέπουμε τον εαυτό μας στατιστικά. Πιστεύουμε στην επιστημονική στατιστική, που λέει πχ πως στη Ελβετία παντρεύονται τόσα ζευγάρια τον χρόνο και δεν βρίσκουν σπίτι, ή ότι σε μια μεγαλούπολη ένα ποσοστό χ των ενηλίκων είναι ψυχικά διαταραγμένοι. Δεν παρατηρούμε όμως, τι επίδραση έχει πάνω μας η ανάγνωση των στατιστικών. Είναι ένα πολύ καταστροφικό δηλητήριο, και αυτό που κάνει τα πράγματα ακόμη χειρότερα είναι πως οι στατιστικές δεν αποδίδουν την αλήθεια, αλλά μια εσφαλμένη εικόνα της πραγματικότητας. Όταν αρχίσουμε να σκεφτόμαστε στατιστικά, αρχίζουμε να σκεφτόμαστε ενάντια στην μοναδικότητα μας. Και δεν είναι μόνο ένα είδος σκέψης, αλλά και ένα είδος αίσθησης. Όταν περπατάτε πάνω κάτω στον κεντρικό δρόμο της πόλης, βλέπετε όλα αυτά τα χαζά πρόσωπα, και μετά κοιτάτε ένα παράθυρο, και βλέπετε πως και εσείς το ίδιο χαζός φαίνεστε όπως οι άλλοι, αν όχι και χειρότερα! Και έρχεται πάντα ο λογισμός, αν μια ατομική βόμβα τα κατέστρεφε όλα, ποιος θα λυπόταν; Δόξα τω Θεώ, τότε όλες αυτές οι ζωές θα τελειώσουν, συμπεριλαμβανομένης και της δικής μου! Μέσα στην διάθεση της στατιστικής, το κοινότοπο της ζωής είναι ανυπέρβλητο. Αυτό είναι λάθος, γιατί η στατιστική βασίζεται στην πιθανότητα. Η πιθανότητα όμως είναι μόνο ένας τρόπος να ερμηνευθεί η πραγματικότητα, και όπως ξέρουμε υπάρχει εξίσου μεγάλη μερίδα ακανόνιστων και μοναδικών περιπτώσεων. Το ότι αυτό το τραπέζι δεν αιωρείται αλλά μένει όπου είναι, βασίζεται μόνο στο γεγονός πως τα δισεκατομμύρια των ηλεκτρονίων, που-στατιστικά-αποτελούν το τραπέζι, τείνουν να συμπεριφερθούν έτσι. Αλλά κάθε ηλεκτρόνιο ξεχωριστά θα μπορούσε να κάνει κάτι άλλο. Ή φανταστείτε, βάζετε ένα άνθρωπο αντιμέτωπο με ένα λιοντάρι. Βάζετε το λιοντάρι σε ένα δωμάτιο στο οποίο μετά φέρνετε ανθρώπους. Θα δείτε πως ο καθένας θα συμπεριφερθεί διαφορετικά. Ένας θα παγώσει και θα πει: ωχ! Άλλος θα τρέξει να βγει έξω. Ο τρίτος ίσως να μην φοβάται. Μπορεί να έχει μια καθυστερημένη αντίδραση, και στην αρχή να γελάσει, και μετά να πει πως δεν μπορεί να το πιστέψει. Κάθε αντίδραση θα ήταν μοναδική στο είδος της. Ως τεστ θα ήταν αποκαλυπτικό, γιατί κάθε άνθρωπος θα αντιδρούσε χαρακτηριστικά. Αν όμως αφήνατε ένα λιοντάρι σε ένα γεμάτο αμφιθέατρο, βάζω στοίχημα, πως ο καθένας θα προσπαθούσε να κρυφτεί στην πιο απομακρυσμένη γωνιά, γιατί στην περίπτωση αυτή θα κυριαρχούσε η μαζική αντίδραση. Για τον λόγο αυτό, οι στατιστικές είναι μόνο κατά το ήμισυ σωστές. Μεταφέρουν μια εντελώς λανθασμένη εικόνα, γιατί αποδίδουν μόνο ένα μέσον όρο της πιθανότητας. Όταν περπατούμε στο δάσος, πατάμε ένα συγκεκριμένο αριθμό μυρμηγκιών και σαλιγκαριών και τα σκοτώνουμε. Αν γράφαμε όμως την ιστορία της ζωής τους, θα βλέπαμε, πως ο θάνατος τους ήταν ένα τέλος με νόημα, και έλαβε χώρα σε μια τυπική στιγμή της ζωής τους.
Αυτό ήταν το θεμελιώδες φιλοσοφικό πρόβλημα, το οποίο παρουσιάζει ο Thorton Wilder στο μυθιστόρημα του Η γέφυρα του San Luis Rey. Η γέφυρα κατέρρευσε σε μια συγκεκριμένη στιγμή, και μερικοί άνθρωποι πνίγηκαν-κάτι τέτοιο μπορείτε να διαβάσετε κάθε μέρα στην εφημερίδα. Αλλά ο Wilder διερωτάται αν αυτό ήταν κάτι τυχαίο, και προσπάθησε να δείξει, πως αυτοί οι πέντε άνθρωποι είχαν περάσει από μια συγκεκριμένη εσωτερική ανάπτυξη στην ζωή τους, και πως ο πνιγμός κατά την κατάρρευση της γέφυρας έβαλε τέλος σε μια πολύ σημαντική στιγμή στη ζωή του καθενός από τους πέντε. Ο στατιστικολόγος θα έλεγε, πως αυτό ήταν πιθανόν. Πως κάθε μέρα 200 άνθρωποι περνούν την γέφυρα, ώστε την στιγμή που κατέρρευσε, ήταν πολύ πιθανόν να βρίσκονται πάνω της πέντε άνθρωποι, που πνίγηκαν. Και πως ήταν εντελώς τυχαίο το ότι πέτυχε αυτούς τους πέντε. Αυτή είναι μια εντελώς λανθασμένη όψη της πραγματικότητας, αλλά όλοι μας είμαστε πλήρως διαποτισμένοι-δηλητηριασμένοι από από αυτήν. Ο Gerard de Nerval πχ, δεν μπορούσε να σταθεί στο ύψος του προβλήματος, πως η γυναίκα την οποία αγαπούσε, ήταν γι' αυτόν απολύτως μοναδική, γιατί η στατιστική του κρίση του είχε πει, πως ήταν μια ανάμεσα σε χιλιάδες-κάτι που κατά κάποιο τρόπο και ίσχυε. Αλλά ήταν μια μισή αλήθεια, που όπως λέει ο Arnold Toynbee, είναι χειρότερη και από το ψέμα. Αυτό είναι που προκαλεί τόσες δυσκολίες στον puer aeternus. Για τον λόγο αυτό, δε θέλει να πάει σε κάποιο γραφείο και να κάνει κάποια συνηθισμένη δουλειά ή να μείνει με μια γυναίκα. Εσωτερικά παίζει πάντα με χιλιάδες δυνατότητες ζωής και δεν μπορεί να διαλέξει καμιά συγκεκριμένη, γιατί αμύνεται από το να ανήκει σε μια ομάδα που μπορεί να περιγραφεί στατιστικά, που έχει ένα στατιστικό μέσο όρο. Η γνώση πως ζει κανείς ανάμεσα σε χιλιάδες, και πως αυτό δεν είναι τίποτα ιδιαίτερο, είναι μια διανοητική αντίληψη, στην οποία αντιτίθεται το αίσθημα μας.
Συνεχίζεται
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου