Διονύσιος Αρεοπαγίτης-Ένας Χριστιανός Πρόκλος; (3)

Συνέχεια από:Τετάρτη 20 Ιουλίου 2016

Πλατωνισμός στον Χριστιανισμό.

Του Werner Beierwaltes.

         

Είναι προφανές ότι οι προθέσεις τής φιλοσοφίας τού Πρόκλου απο το ένα μέρος και της Θεολογίας τού Διονυσίου απο το άλλο είναι σε ορισμένα κεντρικά θέματα, διαφορετικές. Ο Πρόκλος αναπτύσσει, ξεκινώντας απο ένα ενδιαφέρον, κατ' εξοχήν φιλοσοφικό, τις θέσεις οι οποίες περιέχονται πρωταρχικώς στους διαλόγους του Πλάτωνος και οι οποίες δέχθηκαν στην συνέχεια μία περαιτέρω επεξεργασία σε μία μακρά και διαφοροποιημένη ερμηνευτική παράδοση καθιστώντας την μία "συστηματική Θεολογία": λογικώς θεμελιωμένης και τέτοιας ώστε να αναλύει το είναι στην ολότητά του, μία "Θεολογία" η οποία ασχολείται τόσο με τον άνθρωπο όσο και με τον κόσμο και η οποία διακλαδώνεται επίσης μπρός σε μία ιδιαίτερη θρησκευτική πράξη (θεουργία). Ο Διονύσιος προσπαθεί να οριοθετήσει την ουσία του Θεού μέσω μίας φιλοσοφικής ανάλυσης τών κατηγορημάτων-φιλοσοφικών και βιβλικών-γύρω απο αυτόν, να τον πλησιάσει με σύμβολα, μεταφορές και αλληγορίες και τέλος να τονίσει και να διατηρήσει συνειδητή την αγνωσία του και το άρρητο του Θεού μέσω αρνήσεων. Και σ'αυτό είναι στενά συνδεδεμένος στον Πρόκλο. Όσον αφορά δέ το έργο τής Θεϊκής καταγωγής σχεδιάζει, αναλόγως τού φιλοσοφικού μοντέλλου αναπτύξεως του Ενός, την τάξη των αγγέλων και καθορίζει, βασιζόμενος στην λειτουργικότητα των τάξεων που την συστήνουν, την τάξη της Εκκλησίας. Σ'αυτές τις αναλύσεις, όμως και στον σύνδεσμο, τον οποίο τοποθέτησε συνειδητά, ανάμεσα στο μοντέλλο που βλέπει την πραγματικότητα, μοιρασμένη σε επίπεδα-"ιεραρχίες" και την οργάνωση μίας κοινότητος και την ίδρυση μίας λειτουργίας στο κέντρο της οποίας υπάρχουν τα μυστήρια, ο Διονύσιος διατρέχει μία οδό ολότελα δική του. Σ'αυτές τις διαφορές, οι οποίες δέν είναι άνευ σημασίας, ανάμεσα στον Διονύσιο και τον Πρόκλο, έρχεται σαν αντιστάθμισμα, παρ'όλα αυτά, ένας ισχυρός αντικειμενικός δεσμός των δύο, όσον αφορά τις πιό βαθειές εννοιολογήσεις στην δυναμική και στην εσωτερική μορφή τής Θεωρίας. Στην συνέχεια θα παρουσιάσουμε μερικά απο τα στοιχεία αυτά, τα οποία όμως είναι κεντρικά, αυτού του δεσμού. Δέν πρέπει επίσης, να μήν δώσουμε σημασιά στις μεταμορφώσεις και τροποποιήσεις όλων αυτών που έχουν κοινά οι δυό τους.

          Στον στοχασμό τους για το θεμέλιο και την ανάπτυξη τής πραγματικότητος ο Διονύσιος και ο Πρόκλος έχουν κοινό και οι δυό τους την εικασία της Μίας Καθολικής Καταγωγής η οποία παραμένει καθ'αυτή υπερβατική, το Ένα ή το Αγαθό, η οποία πρέπει να νοηθεί σαν ταυτόσημη με τον ίδιο τον Θεό (αυτόθεος) [Πρόκλος στον Παρμ. 1096, 26-29, Τίμαιος ΙΙΙ207,8:το ούν αυτοέν μόνως Θεός και αυτοΘεός]. Η πολλαπλότης η οποία αναπτύσσεται αρχής γενομένης απο το Ένα/Αγαθό, είναι και για τους δύο, είναι διαβαθμισμένη σύμφωνα με επίπεδα εντάσεως, ενοτήτων και "μεγαλύτερου ή μικρότερου Είναι" και είναι δομημένη μέσω ενός δεσμού αιτιατού, σαν μία ενότητα καθεαυτή σχεσιακή. Στην πραγματικότητα τής υπάρξεως, στο κακό δέν αντιστοιχεί μία αυτόνομη ύπαρξη. Αυτό είναι δυνατό και γίνεται κατανοητό μόνον στην ελεύθερη πράξη του ανθρώπου λόγω τής απομακρύνσεώς του απο αυτό που πρέπει, κάθε φορά, να πραγματοποιηθεί σ'αυτόν. -Η διατήρηση της ενότητος στην πολλαπλότητα και στην ετερότητα σε σχέση με το ίδιο το Ένα, εξασφαλίζεται απο μία επιστροφή στην καταγωγή η οποία επαναφέρει κάθε ξεχωριστή διάσταση σε μία ενότητα η οποία παραμένει σταθερά καθαυτή και η οποία ταυτοχρόνως, κατευθύνει το όλον της πραγματικότητος, σαν εικόνος του Ενός-στηριζόμενη στις ομοιότητες, αλλά καί στην συνειδητοποίηση της βαθειάς διαφοράς-στην συμπαντική καταγωγή. Η σχεσιακότης τού όλου καθαυτή, είναι σαν τέτοια και στις ιδιαίτερες διαστάσεις της, εσωτερικώς καθοριζόμενη απο τον βαθύ νόμο τής "μονής-προόδου-επιστροφής". Η επιστροφή έχει για τον Πρόκλο και για τον Διονύσιο μία ουσιώδη σημασία ακόμη και για την σύσταση μίας ατομικής υπάρξεως: η επιστροφή στον εαυτό μας, η στοχαστική απομάκρυνση και ωρίμανση απο τα φαινόμενα της πολλαπλότητος και της ετερότητος-αφαίρεσις-τέτοιας ώστε να δύναται να κατευθύνει την πράξη, όπως και την εσωτερική ανάβαση η οποία την συνοδεύει, συνιστούν την ώθηση σε μία ένωση με το Θείο Ένα, ένωση η οποία βιώνεται σαν μία κορυφή, αποκορύφωση, στην οποία οι ξεχωριστές συγκεκριμένες στιγμές κάθε εμπειρίας αποκτούν την ολοκλήρωσή τους.

          Στην συνέχεια θα ακολουθήσουμε τους "βαθμούς" και τις κινήσεις αυτού του θεμελιώδους νόμου ο οποίος καθορίζει το Είναι στην ολότητά του, όπως επίσης και τις μορφές τής ζωής του ανθρώπου-την "παραμονή" ή την διατήρηση της ταυτότητος με τον εαυτό του, την "έξοδο" ή το ξεδίπλωμα της καταγωγής, και την "αποχώρηση" ή την επιστροφή ακριβώς σ'αυτή-και θα το πραγματοποιήσουμε αναδεικνύοντας μερικά κοινά στοιχεία τα οποία συνδέουν την σκέψη του Διονυσίου και του Πρόκλου. Αυτά τα στοιχεία βεβαίως, όπως είναι προφανές, έχουν κάθε φορά διαφορετικούς συνδυασμούς για τον καθέναν απο τους δύο.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.