ΜΟΥΡΑΤΛΙ, ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΘΡΑΚΗ. Καθώς γράφω ο ελληνικός στρατός ξεκινάει την εκκένωση της ανατολικής Θράκης. Με τις αμερικάνικες στολές τους, που δεν τους μπαίνουν και πολύ καλά, βαδίζουν κατά μήκος της υπάιθρου, το ιππικό περιπολεί μπροστά, οι στρατιώτες παρελαύνουν σκυθρωπά, αλλά ενίοτε μας χαμογελούν, καθώς περνάμε μπροστά από τις παρατεταγμένες φάλαγγες. Έχουν κόψει όλα τα σύρματα του τηλεγράφου πίσω τους· τα βλέπεις να κρέμονται από τους στύλους σαν γαϊτανάκια. Εγκατέλειψαν τις καμουφλαρισμένες θέσεις των πολυβόλων, αχυροσκεπασμένες καλύβες, τις οχυρωμένες και γεμάτες συρματόπλεγμα κορυφογραμμές όπου είχαν σχεδιάσει να δώσουν την τελική μάχη έναντι των Τούρκων.
Βουβάλια με λυγισμένα προς τα πίσω κέρατα σέρνουν πάνω στο χωμάτινο δρόμο βαριά κάρα γεμάτα αποσκευές. Μερικοί στρατιώτες είναι ξαπλωμένοι πάνω στα βουνά από αποσκευές, ενώ άλλοι τσιγκλίζουν τα βουβάλια να προχωρήσουν. Μπροστά και πίσω από τα κάρα είναι παρατεταγμένοι οι στρατιώτες. Αυτό είναι το τέλος της σπουδαίας ελληνικής περιπέτειας.
Το τι θα μπορούσε να είχε συμβεί είναι μια θλιβερή ιστορία, και το τέλος της ελληνικής στρατιωτικής ισχύος είναι γεγονός αρκετά θλιβερό από μόνο του, αλλά δεν οφείλεται σε καμία περίπτωση στον απλό έλληνα στρατιώτη. Ακόμα και στην εκκένωση, οι Έλληνες φαίνονται καλοί στρατιώτες. Έχουν έναν αέρα θαρραλέας επιμονής που θα σήμαινε δύσκολα ξεμπερδέματα για τον Τούρκο, αν ο στρατός του Κεμάλ έπρεπε να πολεμήσει για τη Θράκη αντί αυτή να του δοθεί σαν δώρο στα Μουδανιά.
Ο λοχαγός Ουίταλ του ινδικού ιππικού, ο οποίος είχε τοποθετηθεί στον ελληνικό στρατό στην Ανατολία σαν παρατηρητής κατά τη διάρκεια του ελληνικού πολέμου με τον Κεμάλ, μου είπε την εκ των έσω ιστορία της ίντριγκας που οδήγησε στην κατάρρευση του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία.
«Οι έλληνες στρατιώτες ήταν πολεμιστές πρώτης κατηγορίας», είπε ο λοχαγός Ουίταλ. «Είχαν καλούς αξιωματικούς, οι οποίοι είχαν υπηρετήσει με τους Βρετανούς και τους Γάλλους στη Θεσσαλονίκη και υπερτερούσαν του κεμαλικού στρατού. Πιστεύω ότι θα καταλάμβαναν την Άγκυρα και θα έβαζαν τέλος στον πόλεμο αν δεν είχαν προδοθεί.
«Όταν ο Κωνσταντίνος ανέλαβε την εξουσία, έδιωξε όλους τους αξιωματικούς του στρατού στο πεδίο της μάχης, από τον αρχιστράτηγο μέχρι τους διοικητές των διμοιριών. Πολλοί από αυτούς τους αξιωματικούς είχαν προαχθεί μέσα από την υπηρεσία τους, ήταν καλοί στρατιώτες και εξαιρετικοί ηγέτες. Αντικαταστάθηκαν με νέους αξιωματικούς που ήταν οπαδοί του Τίνο, οι περισσότεροι από τους οποίους είχαν περάσει τον πόλεμο στην Ελβετία ή τη Γερμανία και δεν είχαν ακούσει ούτε πυροβολισμό. Αυτό προκάλεσε την πλήρη κατάρρευση του στρατού και ήταν το αίτιο της ελληνικής ήττας.»
Ο λοχαγός Ουίταλ μου είπε πώς οι αξιωματικοί του πυροβολικού που δεν είχαν καμία απολύτως εμπειρία ανέλαβαν τη διοίκηση της πυροβολαρχίας και πετσόκοψαν το ίδιο τους το πεζικό. Μου είπε για αξιωματικούς του πεζικού που χρησιμοποιούσαν πούδρα και ρουζ και για την εγκληματική δουλειά του επιτελείου λόγω άγνοιας και αμέλειας.
«Σε μια μάχη στην Ανατολία», είπε ο Ουίταλ, «το ελληνικό πεζικό έκανε μια πραγματικά εκπληκτική επίθεση και το πυροβολικό τους τούς σαμποτάριζε. Ο ταγματάρχης Τζόνσον [ο άλλος βρετανός παρατηρητής, που αργότερα είχε το πόστο του υπεύθυνου αξιωματικού για τον Τύπο στην Κωνσταντινούπολη] είναι πυροβολητής, ξέρεις. Και μάλιστα καλός πυροβολητής. Ε, ο ταγματάρχης Τζόνσον ούρλιαζε για το τι ζημιά έκαναν οι πυροβολητές στο πεζικό. Ήθελε σαν τρελός να αναλάβει τη διοίκηση του πυροβολικού, αλλά δεν μπορούσε να κάνει τίποτα. Είχαμε διαταγές να διατηρήσουμε αυστηρή ουδετερότητα - κι έτσι δεν μπόρεσε να κάνει τίποτα».
Αυτή είναι η ιστορία της προδοσίας του ελληνικού στρατού από τον βασιλιά Κωνσταντίνο. Και αυτός είναι ο λόγος που η εξέγερση στην Αθήνα δεν ήταν ψεύτικη, όπως πολλοί ισχυρίστηκαν. Ήταν η εξέγερση ενός στρατού που είχε προδοθεί εναντίον του ανθρώπου που τον πρόδωσε.
Οι παλιοί βενιζελικοί αξιωματικοί επέστρεψαν μετά την εξέγερση και αναδιοργάνωσαν το στρατό στην ανατολική Θράκη. Η Ελλάδα έβλεπε τη Θράκη σαν τον Μάρνη - έπρεπε να δώσει την τελική μάχη ή να χαθεί. Εστάλη επιπλέον στρατός. Όλοι βρίσκονταν σε πυρετώδη κατάσταση. Έπειτα οι Σύμμαχοι στα Μουδανιά παρέδωσαν την ανατολική Θράκη στον Τούρκο και έδωσαν στον ελληνικό στρατό τρεις μέρες για να υποχωρήσει.
Ο στρατός περίμενε, μην πιστεύοντας ότι η κυβέρνησή του θα υπέγραφε τη συνθήκη στα Μουδανιά, όμως το έκανε, κι έτσι ο στρατός δεν είχε άλλη επιλογή από το να αποχωρήσει.
Όλη μέρα περνάω από δίπλα τους· είναι βρόμικοι, κουρασμένοι, αξύριστοι, ανεμοδαρμένοι στρατιώτες που βαδίζουν στην καφετιά, άγονη θρακική ύπαθρο· χωρίς μπάντες, χωρίς οργανώσεις αρωγής, τίποτα εκτός από ψείρες, βρόμικες κουβέρτες και κουνούπια τη νύχτα. Είναι οι τελευταίοι από τη δόξα που ήταν κάποτε η Ελλάδα. Αυτό είναι το τέλος της δεύτερής τους πολιορκίας της Τροίας.
Ernest Hemingway
The Toronto Daily Star,
3 Νοεμβρίου 1922
ΜΕ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΧΕΜΙΝΓΟΥΕΪ
εκδ. Καστανιώτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου