SPIRITUS CREATOR (5)---Η ΝΕΑ ΑΙΡΕΣΗ.

 Συνέχεια από: Τρίτη 8 Φεβρουαρίου 2022

Θεολογικά δοκίμια ΙΙΙ, πνεύμα!

Αυτοσχεδιασμός περί του Αγίου Πνεύματος και του μέλλοντος.

του Hans Urs Von Balthasar.

3. Το βασίλειο του Πνεύματος (συνέχεια).

          
Εάν από αυτή την προσπάθεια σκέψης, στρέψουμε πρός τα πίσω το βλέμμα, στο όραμα τής ιστορίας που διέγραψε ο Ιωακείμ, είναι βέβαιο ότι αυτός δέν είδε ούτε θέλησε να εκφράσει σαν πρώτο στοιχείο αυτό που στο τέλος έγινε το χαρακτηριστικό τού συστήματός του: ότι δηλαδή, ναί μέν στον χρόνο, στο βασίλειο του Πατρός (Π.Δ.) και σε εκείνο του Υιού (Κ.Δ.) θα'πρεπε να ακολουθήσει ένα "Τρίτο Βασίλειο" του Πνεύματος, αλλά όμως ότι σε μία ιστορική διάσταση, με δυσκολία περιγραφόμενη, από την συμφωνία του Πατρός και του Υιού, της Π.Δ. και της Κ.Δ. προέρχεται και παράγεται κάθε φορά με πηγαία φρεσκάδα, τό Πνεύμα, ο Πνευματικός άνθρωπος, η Εκκλησία και ο κόσμος, πνευματικά! Ότι δε αυτό το στοιχείο υπήρξε μονίμως αντικείμενο της θεωρίας του, φαίνεται στην συγκυρία όπου αυτός, αντίθετα από τήν φαινομενική αλογία τού συστήματος του, ήταν σταθερός στην ιδέα ότι ανήκει πέραν πάσης αμφιβολίας στην Εκκλησία των κληρικών (κάτι που αναγνωρίσθηκε και απο την σύνοδο του Λατερανού ΙV) και ότι δέν ήταν εις θέσιν να δεί το μελλοντικό βασίλειο του Πνεύματος παρά μόνον στην ριζοσπαστικοποίηση του Ευαγγελίου. Αυτό που αναμενόταν για το τρίτο εσχατολογικό βασίλειο, όσον αφορά το περιεχόμενο συνέπιπτε κατ'ουσίαν με αυτό το οποίο είχε εισαχθεί, ήδη πρίν απο τον Ιωακείμ, απο τους Θεολόγους στην ιστορία τής σωτηρίας σαν την αποφασιστική άρθρωση του χρόνου τής Εκκλησίας, απο τον Ruperto di Dentz και ιδιαιτέρως απο τον Anselmo του Harelsberg, το βιβλίο τού οποίου "περί της ενότητος των πιστών και την πολυμορφία των ζώντων" αποδίδει τις επτά σφραγίδες της Αποκαλύψεως στις επτά περιόδους της ιστορίας τής Εκκλησίας! Καθώς γι'αυτή την παράδοση, το Άγιο Πνεύμα μέσω του χρόνου τής Εκκλησίας γεννά πάντοτε νέες δημιουργικές μορφές πιό ριζικής αλληλοδιαδοχής τού Χριστού, ο Ιωακείμ αλλάζει τελικά μόνον τυπικώς αυτή την οπτική κρατώντας επι πλέον στο πνεύμα, ένα δικό του διάστημα χρόνου καθαρού ανοίγματος στο μέλλον. Αυτό τό επιπλέον είχε κατανοηθεί απο την αρχή σαν μία καθαρή τιμή στο πνεύμα, σαν μία πράξη διστακτική μάλλον, καθότι στην πραγματικότητα αυτό το μέλλον τού πνεύματος ήταν εντελώς απρόβλεπτο, παγιδευμένο ξανά στο σύστημα των περιόδων, το οποίο είχε πεταχτεί σαν ένα δίχτυ στην Π. και στην Κ.Δ και είχε ήδη στερεοποιηθεί εκ των προτέρων όσον αφορά τον αριθμό και το περιεχόμενο.  Λειτούργησε όμως τελικώς σαν μία προσφορά  η οποία παρ'όλα αυτά προκάλεσε πολύ πιό σοβαρές συνέπειες απο όσες μπορούσε να προβλέψει ο Ιωακείμ.

Με την Τριαδική περιοδικότητα τής δικής του ιστορίας τής σωτηρίας, ο Ιωακείμ πράγματι στέκει μοναχικός όχι μόνον ανάμεσα στους συγχρόνους του, αλλά επίσης και απέναντι σε όλη την αναγνωρισμένη Εκκλησιαστική παράδοση, η οποία από πάντοτε και πάντοτε πίστευε ότι η διάρκεια της εποχής της Εκκλησίας ήταν η τελευταία, αμετάβλητα καθορισμένη στους καινοδιαθηκικούς της κανόνες, από τον Χριστό μέχρι το τέλος του κόσμου, και δέν άφηνε καμμία αναμονή μίας μελλοντικής γήϊνης εποχής, καμμία τελειοποίηση και πνευματοποίηση, που θα οδηγούσαν πέραν της Εκκλησιαστικής περιοχής (κάτι σαν το επέκεινα της ουσίας του Πλάτωνος, εφαρμοσμένου στην ιστορία), παρά μόνον στο άχρονο επέκεινα. Στον Ιωακείμ, αντί της συνειδήσεως του τελικού χρόνου, κτήμα κάθε καθολικής εσχατολογίας, ήλθε στο προσκήνιο μία συνείδηση των εποχών εντελώς νέου τύπου! " (H. Grundmann), η οποία συνείδηση αφού λογαριάστηκε σοβαρά κατ'αρχάς από τους πνευματικούς Φραγκισκανούς, επηρέασε αργότερα με την πολιτική σημασία που της δόθηκε από τον Cola di Rienzo, και τέλος στον μοντέρνο αιώνα θα οδηγούσε στα ιδεαλιστικά Τριαδικά συστήματα, τα θετικιστικά και τα σοφιολογικά της φιλοσοφίας της ιστορίας.

          Δέν είναι αναγκαίο να παρακολουθήσουμε αυτές τις γραμμές. Πρέπει να πούμε ακόμη μόνον ένα πράγμα : αυτές οι προσπάθειες, οι οποίες πραγματοποιούν το βήμα πέραν του χρόνου της Εκκλησίας και της Κ.Δ. για να εισέλθουν στο Βασίλειο ενός Πνεύματος, όπως και αν το αναπαριστούν, έχουν όλες τους γνώση τού ουσιαστικού περιεχομένου αυτού του Βασιλείου. Είναι συστήματα του Λόγου, όχι του Πνεύματος, όπως φανερώνεται με τον πιό χειροπιαστό τρόπο στον Χέγκελ, του οποίου το σύστημα πρέπει να ολοκληρωθεί τουλάχιστον στις βασικές του τυπικές γραμμές και είναι επομένως χωρίς μέλλον. Κάτι που ισχύει και για το θετικιστικό και για τον διαλεκτικό υλισμό. Ακόμη και εκεί όπου το σύστημα, με σοφιολογική ανάπτυξη, χρησιμοποιεί τα μεγάλα περιεχόμενα της Κ.Δ. για να πετύχει μ'αυτόν τον τρόπο μία φιλοσοφική αυτοανάπτυξη του απολύτου πνεύματος μέσω της ιστορίας (ο Σέλλινγκ των τελευταίων του έργων και οι Ρώσοι οι οποίοι εξαρτώνται από αυτόν), το τελευταίο βασίλειο καθότι "Ιωαννίδειο" (μετά από το "πέτρινο" και το "Παύλειο") είναι ήδη εκ των προτέρων καθορισμένο στο περιεχόμενο του. Αυτό που είναι προβλέψιμο έρχεται ή, όπως το μέλλον, ελπιζόμενο (εκεί όπου παραμένει στο παιχνίδι μία ελευθερία) ή γνωσθέν (όπου κυριαρχεί μόνον μία απόλυτη αναγκαιότητα της νοήσεως και της υλιστικής διαλεκτικής). Σε όλο αυτό δέν παραμένει τίποτε πιά ζωντανό από εκείνο το όραμα που θέσαμε σαν την πηγή τής ιστορικής σκέψης του Ιωακείμ.

Συνεχίζεται

     Το Άγιο Πνεύμα απο το ένα μέρος, είναι οπωσδήποτε το πνεύμα το οποίο ενεργεί, είναι ενεργό, ανάμεσα στον Χριστό και την Εκκλησία. Αλλά απο το άλλο μέρος Αυτό είναι το Άγιο Πνεύμα που

πέμπεται απο την ενότητα Χριστός Εκκλησία (όπως απο την αιώνια ενότητα τού Πατρός με τον Υιό) 

και επομένως είναι άνοιγμα το οποίο η ένωση αγάπης ανάμεσα στην Νύμφη και τον Νυμφίο δοκιμάζει πρός το νέο, πρός τον Υιό, πρός τον κόσμο τής δημιουργίας, και σήμερα ακριβώς προς τον "εκκοσμικευμένο"  μή-Χριστιανικό κόσμο.

Όταν η Εκκλησία μας καλεί στην αλήθεια της, δεν μας προτείνει κάποιες θεωρητικές θέσεις που πρέπει καταρχήν να αποδεχθούμε. Μας καλεί σε μια προσωπική σχέση, σε ένα τρόπο ζωής που συνιστά σχέση με τον Θεό ή οδηγεί προοδευτικά και βιωματικά στη σχέση μαζί του. Αυτός ο τρόπος μεταμορφώνει τη σύνολη ζωή από ατομική επιβίωση σε γεγονός κοινωνίας. Η Εκκλησία είναι ένα σώμα κοινωνίας, όπου τα μέλη ζουν όχι το καθένα για τον εαυτό του, αλλά το καθένα σε οργανική ενότητα αγάπης με τα υπόλοιπα μέλη και την κεφαλή του σώματος, τον Χριστό. Πιστεύω στην αλήθεια της Εκκλησίας, σημαίνει ότι δέχομαι να ενταχθώ στο «σύνδεσμο της αγάπης» που τη συνιστά, εμπιστεύομαι στην αγάπη των αγίων και του Θεού, και αυτοί με δέχονται με πίστη - εμπιστοσύνη στο πρόσωπό μου.

Φτάνουμε στον Θεό μέσα από ένα τρόπο ζωής, όχι μέσα από ένα τρόπο σκέψης. Τρόπος της ζωής είναι κάθε οργανική λειτουργία αύξησης και ωριμότητας – είναι ο τρόπος λ.χ. που συγκροτεί τη σχέση με τη μητέρα και τον πατέρα μας. Από το θηλασμό και το χάδι και τη στοργή και φροντίδα, ως τη συνειδητή κοινωνία και αποδοχή της αγάπης τους, βλασταίνει σιωπηλά κι ανεπαίσθητα στην ψυχή του παιδιού η πίστη στη μητέρα και τον πατέρα του. Δεν χρειάζεται λογικές αποδείξεις ή θεωρητικές κατοχυρώσεις αυτός ο δεσμός, παρά μόνο αν διαταραχθεί η ίδια η σχέση. Μόνο τότε την πραγματικότητα της ζωής προσπαθούν να υποκαταστήσουν τα επιχειρήματα της σκέψης.
Χρήστος Γιανναράς

ΑΥΤΟ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΕΙΣΑΓΩ ΙΔΕΕΣ ΠΟΥ ΚΥΡΙΑΡΧΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ, ΑΔΥΝΑΤΩΝΤΑΣ ΝΑ ΤΙΣ ΕΛΕΓΞΩ ΛΟΓΩ ΕΛΛΕΙΨΗΣ ΑΓΙΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ΚΑΙ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΑΠΟΔΕΚΤΕΣ ΚΑΙ ΚΥΡΙΑΡΧΕΣ ΛΟΓΩ ΑΓΝΟΙΑΣ ΚΑΙ ΕΛΛΕΙΨΗΣ ΑΓΙΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΒΙΩΜΑΤΟΣ.