ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ (10)

Συνέχεια από Κυριακή, 24 Μαρτίου 2013

Η ιστορία της Δύσεως. Ανάμεσα στην κοινωνία και την Ελευθερία!

Η Ιστορία δέν είναι ένα εμπειρικό αντικειμενικό δεδομένο. Η ιστορία είναι ένας μύθος. Ο μύθος δέν είναι μία επινόηση, αλλά μία πραγματικότητα. Μία διαφορετική πραγματικότητα απο την αντικειμενική δεδομένη εμπειρία. Ο μύθος είναι μία διήγηση διατηρημένη στην λαϊκή μνήμη, ενός γεγονότος του παρελθόντος, περασμένου. Ο μύθος είναι η πρωτογενής ιστορία της ανθρωπότητος.

Δίπλα όμως στους μύθος που χάνονται στο παρελθόν, κάθε ιστορική εποχή δημιουργεί μυθικά στοιχεία. Όπως π.χ. συμβαίνει με την Γαλλική επανάσταση η οποία, παρότι είναι ένα πρόσφατο γεγονός, παρόλα αυτά είναι γεμάτη μύθους. Υπάρχουν ανάλογοι μύθοι γύρω απο την αναγέννηση, την μεταρρύθμιση, γύρω απο τον Μεσαίωνα. Έχουμε ανάγκη όλοι μας έναν εσωτερικό δεσμό, βαθύ και μυστηριώδη με το Ιστορικό αντικείμενο. Χωρίς αυτή την εσωτερική ιστορικότητα, δέν μπορούμε να κατανοήσουμε την ιστορία. Η ιστορία απαιτεί πίστη, είναι μία ενέργεια μεταμορφώσεως του μεγάλου ιστορικού παρελθόντος, μία ενέργεια με την οποία κατακτάται εσωτερικά το ιστορικό αντικείμενο. Μία πρόοδος που αναδεικνύει μία συγγένεια ανάμεσα στο υποκείμενο και το αντικείμενο.

Κάθε άνθρωπος λόγω της εσωτερικής του φύσεως είναι ένα είδος κόσμου, είναι συμπαντικός, ένας μικρόκοσμος στον οποίο αντικαθρεφτίζεται και κατοικεί όλος ο πραγματικός κόσμος και όλες οι μεγάλες ιστορικές εποχές. Δέν είναι κομμάτι του σύμπαντος που περικλείει αυτό το ελάχιστο τμήμα, που είναι το άτομο, αλλά είναι ένα είδος μεγάλου κόσμου, που ναι μέν μπορεί να είναι ακόμη κλειστός, γιά τήν κατάσταση τής συνειδήσεως ενός συγκεκριμένου προσώπου, αλλά μπορεί να ανοίξει εσωτερικά στο μέτρο που απλώνεται και φωτίζεται η συνείδησή του. Σ’ αυτό το γίγνεσθαι, σ’αυτή την πρόοδο εμβαθύνσεως της συνειδήσεως ξεκλειδώνουν όλες οι μεγάλες ιστορικές εποχές, όλη η ιστορία του κόσμου με την οποία ασχολείται η ιστορική επιστήμη, η οποία ελέγχει τα πάντα μέσω της κριτικής των πηγών, των γραπτών μνημείων, της αρχαιολογίας, κ.τ.λ.

Μέσα στον μικρόκοσμο του ανθρώπου περιέχονται όλες οι ιστορικές εποχές τού παρελθόντος και ο άνθρωπος δέν μπορεί να τις ενταφιάσει με τις πέτρες του χρόνου και την τελευταία ιστορική ύπαρξη. Μπορεί να τις καλύψει αλλά δέν μπορεί να τις πνίξει τελειωτικά. Αυτή η πρόοδος διαφωτισμού και εμβάθυνσης του εσωτερικού μας, πρέπει να μας οδηγήσει να βυθιστούμε κυριολεκτικά στα βάθη του χρόνου, μέσα απο τα αλλεπάλληλα επίπεδα που μας χωρίζουν απο τα βάθη αυτά, διότι η εμβάθυνση στο χρόνο σημαίνει εμβάθυνση στον εαυτό μας. Μόνον στο βάθος του εαυτού του ο άνθρωπος μπορεί να βρεί αληθινά τα βάθη του χρόνου, διότι αυτά τα βάθη δέν είναι κάτι εξωτερικό και ξένο στον άνθρωπο, κάτι που του δίνεται και του επιβάλλεται απ’έξω. Αλλά μία διάταξη σε στρώματα του ιδίου του ανθρώπου (Οι Στρωματείς του Κλήμη του Αλεξανδρέως αποτελούν την πρώτη και πετυχημένη έκφραση αυτής της διαστρωμάτωσης του εσωτερικού του ανθρώπου, που ανταποκρίνεται στο κατ’ εικόνα, στην ψυχή ζωής που έλαβε, έχασε και με μεγάλο αγώνα μπορεί να ξαναβρεί ο άνθρωπος, επιστρέφοντας στον Νού, όπως το δίδαξαν πρώτοι οι Αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι. Σήμερα δυστυχώς ο άνθρωπος είναι μονοδιάστατος, έχοντας σαν ψευτοσυνείδηση το Εγώ του).

Οι ιστορικοί μύθοι έχουν μία βαθύτατη σημασία και νόημα γι’ αυτή την πρόοδο της αναμνήσεως. Στον ιστορικό μύθο διαθέτουμε μία αφήγηση, η οποία μεταδίδεται στην λαϊκή μνήμη, και η οποία μας βοηθά να θυμηθούμε στο εσωτερικό του ανθρωπίνου πνεύματος κάποιο εσωτερικό επίπεδο που συνδέεται με το βάθος των χρόνων. Ο μηχανισμός αποξενώσεως, της αλλοτριώσεως (alienazione) του υποκειμένου απο το αντικείμενο, που ξεκίνησε απο την κριτική του διαφωτισμού, απο την κριτική της συνειδήσεως, μπορεί να προσφέρει τα υλικά για την ιστορική γνώση, αλλά στο μέτρο που σκοτώνει τον μύθο και ξεχωρίζει το βάθος των χρόνων απο το βάθος του ανθρώπου, χωρίζει και τον άνθρωπο επίσης απο την ιστορία.

Αυτό το γεγονός μάς ωθεί στην επανεξέταση και επαναξιολόγηση του νοήματος τής παραδόσεως με τον σκοπό να αντλήσουμε εσωτερικά την ιστορία. Η ιστορική παράδοση, την οποία ήθελε να καταστρέψει η ιστορική κριτική, προσφέρει το μέσο της μεγάλης και κρυμμένης πράξεως της αναμνήσεως. Και πραγματικά ο άνθρωπος της ιστορικής παραδόσεως διαθέτει κάτι που δέν είναι εξωτερική ώθηση, κάτι πού του επιβάλλεται απ’ έξω και είναι ξένο πρός αυτόν, αλλά κάτι εσωτερικό, κρυμμένο, κάτι που έχει την έδρα του στο βάθος της μυστηριώδους ζωής, κάτι με το οποίο γνωρίζει τον εαυτό του και με το οποίο είναι συνδεδεμένος σε μία αδιάσπαστη ολότητα.

Αυτό δέν σημαίνει πώς η ιστορική παράδοση δέν υπόκειται στην ιστορική κριτική και πώς πρέπει να λαμβάνεται έτσι όπως παρουσιάζεται κάθε παράδοση, διά της πίστεως, και πώς η ιστορική επιστήμη πρέπει να ακινητοποιείται μπρός σε μία τέτοια παράδοση. Αντιθέτως οφείλουμε να τονίσουμε πώς δέν είναι λογικός ο αλληλοαποκλεισμός, πώς στην παράδοση υπάρχει μία αξία-εσωτερική όχι επειδή αφηγείται αυτό που συνέβη στην πραγματικότητα, αλλά επειδή εγκαθιστά στην λαϊκή μνήμη ένα ίχνος, ένα σύμβολο της ιστορικής μοίρας του κάθε λαού, σύμβολο εξαιρετικώς νοηματοδοτημένου για την οικοδόμηση της φιλοσοφίας της ιστορίας και για την πρόσληψη του εσωτερικού νοήματος. Η ιστορική παράδοση είναι κάτι παραπάνω απο την γνώση της ιστορικής ζωής, διότι μέσα στην συμβολική παράδοση διανοίγει η εσωτερική ζωή, το βάθος της πραγματικότητος που είναι κληρονομικά δεμένο μ’αυτό που ανακαλύπτει ο άνθρωπος μέσω της εσωτερικής πνευματικής αυτογνωσίας.

Αυτός ο δεσμός της παραδόσεως μ’ αυτό που φανερώνεται στην αυτογνωσία είναι ιδιαιτέρως πολύτιμος. Τα εξωτερικά γεγονότα της ιστορίας έχουν μίαν απαραίτητη σπουδαιότητα, αλλά για την οικοδομή της φιλοσοφίας της ιστορίας, είναι πολύ πιό σημαντική αυτή η μυστηριώδης εσωτερική ζωή η οποία συνεχίζει την ύπαρξη της ακόμη και μέσα στην ρέουσα ασυνεχή εξωτερική διάρκεια. Ακριβώς αυτή μας λέει πώς η ιστορία δέν μας δίνεται απο το εξωτερικό αλλά απο το εσωτερικό και πώς εμείς αντιλαμβανόμενοι την ιστορία, την οικοδομούμε τελικά μ’εναν συνδυασμό που εξαρτάται απο τα εσωτερικά επίπεδα της συνειδήσεως μας, απο το εύρος και το εσωτερικό βάθος της ίδιας.

Διότι η κατάσταση της συνειδήσεως και της αυτογνωσίας, που προυποτίθεται και προτάσσεται σαν η μόνη αληθινή κατάσταση απο την ιστορική κριτική και απο την αντικειμενική ιστορική επιστήμη, είναι μία πολύ περιορισμένη και επιφανειακή κατάσταση. Εδώ βρίσκεται και η αποστροφή που αισθανόμαστε πρός την ιστορική κριτική. Σ’ αυτή την τελευταία τα περισσότερα εμφανίζονται σαν αντικειμενικά, μή ανασκευάσιμα, και τελικώς έχοντας την δυνατότητα να πείσουν μόνον όσους πλησιάζουν την ιστορία επιφανειακά, με μία άπειρη πρωτογενή συνείδηση. Όταν όμως εισέλθουμε στο βάθος, όταν πλατύνουμε την συνείδηση, βλέπουμε πώς όλο αυτό δέν είναι η αληθινή συνείδηση και πώς το βάθος κείται στο εσωτερικό της ιστορικής πραγματικότητος.

Όταν διαβάζουμε μία επιστημονική εργασία στην ιστορία, όπως για παράδειγμα για την ιστορία των αρχαίων λαών, διαισθανόμαστε καθαρά πώς απο την ιστορία του πολιτισμού τους αφαιρέθηκε καθοριστικά η ψυχή, η εσωτερική ζωή, πώς μας παρουσιάζουν ένα είδος φωτογραφίας και εξωτερικού σχεδίου. Όλο αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα πώς αυτή η λεγόμενη «ιστορική κριτική» αντιπροσωπεύει τελικώς, στην εξέλιξη της ιστορίας, μια απλή στιγμή μέσω της οποίας ο άνθρωπος ενσταλάζει στην γνώση του, όχι το ουσιώδες, αλλά το πιό επιφανειακό των στιγμών, μετά απο τις οποίες ο άνθρωπος εισέρχεται σε μία εποχή τελείως διαφορετική, εισέρχεται σε άλλες σχέσεις με την ιστορική πρόοδο. Τότε λοιπόν αλλάζει και γίνεται κατανοητή μ’έναν νέο τρόπο η εσωτερική παράδοση, ο εσωτερικός μύθος της ιστορίας, που απωθήθηκε την εποχή της ιστορικής κριτικής.

[Τελικώς η ανθρωπότης αφού απέρριψε απο το οικοδόμημά της την πίστη, έφτασε στις μέρες μας νά’χει απορρίψει και την ψυχή. Και κανείς δέν υποπτεύεται ακόμη πώς κάτω απο την πίεση των διαφωτιστών θα αναγκαστεί γρήγορα και ίσως οι νέοι να το’χουν πετύχει ήδη, να απορρίψει και το σώμα, το τελευταίο ανθρώπινο στοιχείο με το οποίο έλπιζε να απολαύσει μίαν ανθρώπινη ζωή γεμάτη χαρά, για να ζήσει σαν αερικό, σαν δαίμονας, όπως το επιθυμούν και το επιβάλλουν οι φιλόσοφοι του διαφωτισμού. Για να ζήσει μόνον με τους λογισμούς, τις φαντασιώσεις και τις ονειρώξεις, εν ολίγοις, με την σκέψη].

Συνεχίζεται

Αμέθυστος

Οι Πατέρες και το νόημα της Παράδοσης (Διάλεξη)

Ομιλητής: Π. ANDREW LOUTH, Ομότιμος Καθηγητής Πατερικών και Βυζαντινών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Duhram (Μεγάλη Βρετανία), Επισκέπτης Kαθηγητής Ανατολικής Ορθόδοξης Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο Vrije, Άμστερνταμ, Ολλανδία

Βόλος, Τετάρτη 15 Μαΐου 2013, 7.30 μ.μ.
Πνευματικό Κέντρο Ι. Μητροπόλεως Δημητριάδος (Κ. Καρτάλη και Γαζή)

Η ίδια εκδήλωση θα επαναληφθεί στην Αθήνα
Πέμπτη 16 Μαΐου 2013, 7.00 μ.μ.
Κτήριο Κωστής Παλαμάς (Ακαδημίας και Σίνα)

Οι διαλέξεις του π. Andrew Louth στην Αθήνα και το Βόλο θα δοθούν στην ελληνική γλώσσα και η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό.

Οι εκδηλώσεις αυτές πραγματοποιούνται με την ευγενική χορηγία του Ορθοδόξου Ιδρύματος Virginia H. Farah Foundation

Σχόλιο: Τον παραδοσιακό άνθρωπο οι διαφωτιστές της Δύσεως με το πρόσωπο του προτεσταντισμού πότε προσπαθούν να τον ξεριζώσουν με την εσχατολογία, πότε τον κατηγορούν για φονταμενταλιστή και ταλιμπάν της πίστεως. Το κείμενο του Μπερντιάγεφ όπως μπορούμε να δούμε, ξαναβάζει τα πράγματα στη θέση τους. Ο Καλαϊτζίδης με την Ακαδημία Βόλου δημιουργεί σιγά-σιγά μια υπερ-εισαγωγική εταιρεία στην οποία συγκεντρώνει όλους τους εισαγωγείς ιδεών που εργάστηκαν στην μεταρρύθμιση της παραδόσεώς μας μέχρι σήμερα. 

Αμέθυστος