Του Jean-Pierre Torrell.
Ο Ερμηνευτής της
Επιθυμίας.
Δέν είναι αδιάφορο να τονίσουμε ότι
αυτό το είδος τών σημειώσεων συναντάται πιό συχνά στα σχόλια τής Αγίας Γραφής
παρά στην Somma.
Στην ιδέα του Ακινάτη, η somma είναι ένα εγχειρίδιο προορισμένο να συμπεριλάβει το
απολύτως απαραίτητο [ένα Αλφαβητάριο], και παρότι και τα γραπτά του αυτά
μπορούν να είναι πολύ διευκρινιστικά, τα γραπτά γύρω απο την Βίβλο είναι
γενικώς μαρτυρίες μίας πιό εκτεταμένης προοπτικής. Υπάρχει όμως ένα εγχειρίδιο,
ενδιάμεσο ανάμεσα σ'αυτές τις δύο ανησυχίες, το οποίο είναι το "Σύνοψις
της Θεολογίας". Σε σχέση με την Somma, όπου η επεξεργασία της ελπίδος είναι επικεντρωμένη πιό
άμεσα στην δομή τής αρετής, η πρωτοτυπία αυτής της Σύνοψης συνίσταται στην
εμφύτευση στην μελέτη τής αρετής, μίας μικρής πραγματείας περί προσευχής. Η somma δέν αγνοεί φυσικά αυτή την πλευρά της Χριστιανικής ζωής.
Η ανησυχία της για συντομία και λακωνικότητα μάς προσφέρει μία πολύ σημαντική
διατύπωση: η προσευχή είναι "ο ερμηνευτής τής επιθυμίας", ή ακόμη
"ο ερμηνευτής τής ελπίδος". Χωρίς να περιέχει την ίδια διατύπωση, η
σύνοψη προχωρά με την ίδια σημασία και αναπτύσσει την έκθεσή της σε σχέση με
τις διάφορες ερωτήσεις του "Πάτερ Ημών". Αυτό λοιπόν, που θα μπορούσε να θεωρηθεί μία απλή λογοτεχνική
ανάπτυξη, τελικώς εμφανίζεται να είναι βαθειά εισαγμένο στο όραμα για τα
πράγματα του Ακινάτη. Και πράγματι, ο Ακινάτης θεωρεί την προσευχή, κάτι που
έχει μεγάλη σημασία, σαν να ανήκει στο μεγάλο σχέδιο της πρόνοιας που κυβερνά
τον κόσμο!
"Ακόμη και αν ο Θεός με την
προνοητική του διάθεση αγρυπνά πάνω απο ολόκληρη την δημιουργία, έχει μία
ιδιαίτερη μέριμνα όμως για τα λογικά πλάσματα, τα οποία είναι ενδεδυμένα με την
αξιοπρέπεια ότι έχουν δημιουργηθεί κατ'εικόνα Του, τα οποία μπορούν να φθάσουν μέχρις
αυτού μέσω της γνώσεως και της αγάπης, ελέγχοντας τις πράξεις τους, έχοντας την
ελευθερία τής επιλογής του καλού ή του κακού.[η εμπιστοσύνη τους στον Θεό δέν
θα περιοριστεί επομένως στην μόνη ελπίδα τους ότι θα διατηρήσουν χάρη σ'Αυτόν
την παραμονή τους στο Είναι, αλλά θα επεκταθεί στην ελπίδα τους ότι θα έχουν
την βοήθειά του για την επιλογή του καλού και την αποφυγή του κακού, αυτό που
προσφέρεται δηλαδή σ'αυτά με την μορφή τής χάριτος]. Αναγεννημένοι απο το
βάπτισμα οι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερη ελπίδα, εκείνη ακριβώς ότι θα αποκτήσουν απο τον Θεό την αιώνια
κληρονομιά...Μέσω του πνεύματος της υιοθεσίας, το οποίο έχουμε δεχθεί μπορούμε
να πούμε "Αββά ο Πατήρ"(Ρωμ 8,15), και για να μας δείξει ότι πρέπει
να προσευχόμαστε μ'αυτή την ελπίδα στον Κύριο, άρχισε την προσευχή του με τον
όρο "Πάτερ". Αυτός ο απλός όρος προετοιμάζει την καρδιά τού ανθρώπου
για να προσευχηθεί με τιμιότητα για να αποκτήσει αυτό που ελπίζει, καθότι
οι υιοί πρέπει να συμπεριφέρονται σαν μιμητές των γονιών τους. Όποιος λοιπόν
ομολογεί τον Θεό σαν Πατέρα του πρέπει να αγωνισθεί να ζήσει μιμούμενός Τον,
αποφεύγοντας κάθε τί που μας καθιστά ανόμοιους απο τον Θεό και πραγματοποιώντας
όλα αυτά που μας καθιστούν όμοιους με αυτόν".
Μας εκπλήσσει το γεγονός ότι
ξαναβρίσκουμε σ'αυτό το κείμενο πολλά θέματα που έχουμε συζητήσει ήδη κατά την
διάρκεια της περιδιάβασής μας στα κείμενα του Ακινάτη. Όχι μόνον το θέμα της
αξιοπρέπειας του προσώπου, η μοίρα του οποίου ξεπερνά απείρως εκείνη κάθε άλλου
πλάσματος, η οποία δέν πραγματοποιείται παρά μόνον ελεύθερα δεδομένου ότι αυτή
έχει τον έλεγχο των πράξεών της. Αλλά επανεμφανίζεται και η ποιότητα της
εικόνος του Θεού-ένα επίσης σημαντικό στοιχείο διότι αυτό ακριβώς εξηγεί
εκείνο. Το γεγονός ότι ο Ακινάτης τοποθετεί αυτή την ικανότητα στην καταγωγή
κάθε πράξεως ηθικής-καθότι πρόκειται για την επιλογή ανάμεσα στο καλό και στο
κακό-φανερώνει αρκετά καλά την σπουδαιότητα που της αναγνωρίζει. Σ'αυτό το
κείμενο όμως υπάρχει επίσης και το κάλεσμα στην μίμηση του Θεού "σαν
αγαπημένοι υιοί", μία πρόταση σαν μέσον για να τελειοποιήσουμε μέσα μας
την ομοιότητα". "Ότι όλο αυτό είναι συγκεντρωμένο εδώ κάτω απο το
σημείο της ελπίδος δείχνει ακριβώς μέχρι ποιού σημείου ο Ακινάτης βλέπει σ'αυτή
την αρετή του ανθρώπου την πορεία του πρός την μακαριότητα. Στην επέκτασή της,
η προσευχή γίνεται και αυτή αντιληπτή σαν μία τυπική συνήθεια του ανθρώπου
σ'αυτόν τον κόσμο, ένα όν ελεύθερο αλλά περιορισμένο και επομένως εξαρτημένο!
[Έγινε ο Φαρισαίος Χριστιανός και δέν το μάθαμε;].
"Δεδομένου ότι η τάξη της Θείας
πρόνοιας προσφέρει σε κάθε όν έναν τρόπο για να φτάσει στο τέλος που ταιριάζει
στην φύση του, ο άνθρωπος έχει λάβει και αυτός έναν δικό του τρόπο (μία
τυπικότητα) για να αποκτήσει απο τον Θεό αυτό που ελπίζει, σύμφωνα με την
συνηθισμένη ροή της ανθρώπινης συνθήκης. Και πράγματι ανήκει στην ανθρώπινη
συνθήκη να ζητά για να αποκτά απο κάποιον άλλον, και ιδιαιτέρως απο κάποιον
ανώτερο, αυτό που ελπίζεται απο αυτόν. Γι'αυτό ακριβώς η προσευχή χρεώθηκε
στους ανθρώπους απο τον Θεό: για να δεχθούμε απο αυτόν όσα ελπίζουμε! [Όχι
βεβαίςω για να γνωρίσει ο Θεός τις ανάγκες μας, αλλά πολύ περισσότερο για να
αποοκτήσουμε εμείς συνείδηση. Η Χριστιανική προσευχή όμως έχει μία
ιδιαιτερότητα]. Όταν πρόκειται για μία προσευχή σε έναν άνθρωπο, πρέπει να
έχουμε κάποια οικειότητα μαζί του για να έχουμε την άδεια να απευθυνθούμε
σ'αυτόν. Η προσευχή που απευθύνεται στον Θεό όμως μας επιτρέπει να εισέλθουμε
στο εσωτερικό του. Όταν τον λατρεύουμε εν αληθεία, το πνεύμα μας ανυψώνεται
μέχρις αυτού και εισέρχεται μαζί του σ'έναν διάλογο αγάπης πνευματικό.
Προσευχόμενοι μ'αυτόν τον τρόπο, αυτή η θερμή οικειότης μας προετοιμάζει έναν
δρόμο για να ξαναξεκινήσουμε να προσευχόμαστε με μεγαλύτερη εμπιστοσύνη. Έτσι
ακριβώς δηλώνει ο Ψαλμωδός (16,6): "Εγώ εκέκραξα, ότι επήκουσας μου, ο
Θεός". Όπως λοιπόν εισήλθε με την πρώτη προσευχή στην Θεία οικειότητα
μπορούσε να συνεχίσει με μεγαλύτερη εμπιστοσύνη. Γ'αυτόν τον λόγο η επιμονή της
προσευχής, και η συχνότης των αιτημάτων είναι ευχάριστες στον Θεό (Λούκ 18,1)
"το δείν πάντοτε προσεύχεσθαι και μή εκκακείν (και να μήν αποθαρρύνωνται)
ο ίδιος ο Κύριος μας καλεί σ'αυτό (Ματθ 7,7): "Αιτείτε και δοθήσεται υμίν,
ζητείτε και ευρήσετε, κρούετε, και ανοιγήσεται υμίν". Στην προσευχή ή
οποία απευθύνεται στους ανθρώπους αντιθέτως η επιμονή του αιτήματος
μεταμορφώνεται σε ενόχληση"!
Συνεχίζεται
Αμέθυστος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου