ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΦΙΛΙΟΚΒΕ (6)-επανάληψη

Hans Urs Von Balthasar

Είμαστε καλά ή τά παίξαμε εντελώς; 

Πριν φέρουμε αντιρρήσεις, ισχυριζόμενοι πως αυτό είναι μια παράνομη προσαρμογή τής οικονομίας στην θεολογία, θα ήταν ίσως καλύτερο να προσέξουμε το έργο του Wolfgang Marcus, ο οποίος διεκδικεί ανοιχτά για τους πατέρες τής προνίκαιας εποχής «μία ορθόδοξη υποταγή» (ιδιαιτέρως για τον Τερτυλλιανό, αλλά και για τον Ιουστίνο, τον Ειρηναίο, τον Ιππόλυτο και τους Αλεξανδρινούς μέχρι τον Διονύσιο), η οποία δεν υπήρξε καθόλου ένα προστάδιο της αρειανικής και ετεροδόξου υποταγής (η οποία σκέπτεται ξεκινώντας από την Ελληνική φιλοσοφία) αλλά επιδίωκε μάλλον να αναπαραστήσει την διατριαδική καταγωγική σχέση των προσώπων σαν μοντέλλο της ιστορικο-σωτηριώδους σχέσεώς τους, αυτού που στην συνέχεια σχηματοποιείται σαν διατριαδική Τάξις και είχε εξαχθεί η έννοιά της από το Ευαγγέλιο.

Αυτή η υποταγή στον πατέρα της αρχαίας χριστιανικής θεολογίας πρέπει να κατανοηθεί επίσης και στην διαλογική της θέση ή στην απολογητική της κατάσταση, δηλαδή στην σχέση της με αντιτριαδικά δόγματα ετερόδοξα (όπως ο Σαβελλιανισμός ή ο Μαρκιανισμός). Ο Λόγος και το Πνεύμα είναι προοδευτικώς υποταγμένα στον Πατέρα, σημαίνει: με την σχέση του γενητού και του εκπορευτού, στην οποία ο Υιός και το Πνεύμα βρίσκονται αναφορικώς με τον Πατέρα, πρέπει να βρούμε την υπερ-ιστορική ιδέα τής Ιστορικής προόδου, την δημιουργική πρόοδο που σώζει ιστορικά την ανθρωπότητα. Αυτή η θεολογία τελικώς εξαρτάται από τον Πλωτίνο, και χρησιμοποιήθηκε εναντίον τής Ελληνικής φιλοσοφίας του Άρειου.

Όλο αυτό μπορεί να δικαιολογήσει και την συνέχεια τής τριαδικής Ελληνικής θεολογίας, με την έννοια πώς η απόδοση μόνον τού Πατρός σαν αιτία, φαίνεται πλέον θεμελιωμένη και αληθινά δεν θα μπορούσε να θέσει  σε αμφιβολία την συμβολή (χωρίς άλλο προσδιορισμό) του Υιού στην πομπή του πνεύματος. Οι Λατίνοι δεν αμφέβαλλαν ποτέ τους για την προτεραιότητα του Πατρός σε αυτή την πομπή, καθώς η έννοια «principaliter» (De patre principaliter, Περί Τριάδος XV 26, 47), που κατασκεύασε ο Αυγουστίνος, διατηρήθηκε μέχρι τον Ακινάτη. [Μια έννοια που στηρίζεται στην χονδροειδή παρερμηνεία του Ευαγγελίου ξανά: «Ου γαρ υμείς έστε οι λαλούντες, αλλά το πνεύμα του πατρός υμών το λαλούν εν υμίν»(Ματθ. 10, 20). Είναι αδύνατον αυτοί οι αναγνώστες να κατανοήσουν ποτέ τους την ορθόδοξη αλήθεια των Πατέρων, ότι ο πατήρ τον οποίο επικαλείται ο Ιησούς Χριστός στα Ευαγγέλια είναι η θεότης Του, ο Υιός, το δεύτερο πρόσωπο της ομοουσίου Αγίας Τριάδος και δεν είναι η υπόσταση του πατρός. Ο Αυγουστίνος δε φτάνει να αποδείχνει την εκπόρευση και εκ του Υιού με το απόσπασμα του Ιωαν. 20, 22: …καθώς απέσταλκέ με ο πατήρ, καγώ πέμπω υμάς. και τούτο είπων ενεφύσησε και λέγει αυτοίς. λάβετε πνεύμα Άγιον… Αυτό το απόσπασμα ο Αυγουστίνος, όπως και ο σύγχρονος ορθόδοξος κληρικαλισμός, το ερμηνεύει σαν να έδωσε ο Κύριος στους μαθητές Του, το Άγιο Πνεύμα. Σε απόλυτη αντίθεση βρίσκεται η ορθόδοξη ερμηνεία, η οποία δια του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά μας λέει ότι ο Κύριος επανέφερε τους Αποστόλους στο αρχαίον κάλλος του πρώτου Αδάμ, καταργώντας την αμαρτία, γι’ αυτό και αμέσως προσθέτει: «αν τινών αφήτε τας αμαρτίας, αφίενται αυτοίς». Ο κληρικαλισμός είναι ήδη καθολικισμός, και γι’ αυτό δεν αντιδρά ο κλήρος στον Οικουμενισμό. Θα χάσει τα προνόμια που νομίζει πως έχει. Εάν ο Κύριος έδωσε το Άγιο πνεύμα, εάν το μοναδικό Του περιεχόμενο είναι το Άγιο πνεύμα, όπως και του πατρός κατ’ επέκτασιν, κάτι που σκέφτηκε και ο Ζηζιούλας, τότε γιατί η Πεντηκοστή; Και δικαίως ο κληρικαλισμός την κατήργησε. Μόνον στο Άγιον Όρος διασώζεται πλέον σήμερα.Τότε θά σήμαινε ότι η αναπνοή τού Ιησού Χριστού είναι τό Αγιο Πνεύμα].

Εάν όμως ο Φώτιος και οι διαδοχοί του επιμένουν στο «Μόνον εκ του Πατρός», τότε αυτό το σημείο γίνεται επικίνδυνο για τους Έλληνες. Διατρέχουν τον ίδιο κίνδυνο που αποδίδουν στους Λατίνους: με την εισαγωγή τού Φιλιόκβε, λένε, αποδίδεται στον Υιό εξουσία πάνω στο Άγιο πνεύμα, κάτι το οποίο δεν οδηγεί μόνον σ’ έναν «Χριστομονισμό» δυτικού τύπου (πιθανότατα ενάντια σε έναν ανατολικό πνευματισμό), αλλά και με μια εσωτερική λογική, σε ένα σύστημα τυραννίας τού παπισμού και του νομικισμού. Κατηγορίες αυτές οι οποίες επαναλαμβάνονται σήμερα από τους σλαβόφιλους και από τον παράξενο φιλόσοφο Kasavin, ο οποίος επηρεασμένος από τον Σολόβιεφ, εξαρχής ξεκίνησε με τον Χέγκελ, στην συνέχεια έφτασε σε ένα χριστιανικό δόγμα της Τριάδος και στο τέλος το 1922 πέθανε σαν καθολικός σε ένα στρατόπεδο συγκεντρώσεως. Το έργο του απέκτησε δύο αντιτιθέμενους μαθητές: τον Βλαδίμηρο Λόσκι, ο οποίος σαν νέο-Φωτινιανός επανέφερε τις παληές κατηγορίες εναντίον της Ρώμης και τον Μπουλγκάκοφ, ο οποίος αντιθέτως μέσω αυτού (στο πνεύμα του Σολόβιεφ) προχώρησε προς μια συμφιλίωση με την Δύση. Ο Αλεξέι Κόμιακοφ, κατηγορεί την Εκκλησία της Ρώμης ότι πραγματοποίησε αδελφοκτονία στην ενωμένη καθολική Εκκλησία, με την επιβολή νέων δογμάτων. Το σλαβόφιλο Sobornost μπορούσε να δημιουργήσει μια βαθειά εσωτερική ενότητα στην αγάπη, αντίθετα από την λατινική και γερμανική δύση, η οποία δεν κατόρθωσε να φέρει σε συμφωνία την εξαναγκαστική ενότητα του Ρωμαϊκού καθολικισμού και την ατομικιστική ελευθερία του προτεσταντισμού.

Αλλά ποιο είναι τότε το βάρος, εάν συγκριθεί με αυτές τις παρεισαγωγές, η τυραννία τού Πατρός, καθαρά μοναρχικής στην ανατολική Εκκλησία, του οποίου «τα δύο χέρια» δεν έχουν τίποτε άλλο να κάνουν παρά να υπακούσουν τις διαταγές του!; [Γι’ αυτό και δεν πιστεύει στην μοναρχία του Πατρός η ορθοδοξία. Αλλά στο Αγέννητο του Πατρός. Καί στήν Γέννηση καί Εκπόρευση εκ' τής ουσίας τού Πατρός]. Και μήπως η καθαρή έλλειψη κάποιων εκκλησιαστικών δομών [την παπική Ιεραρχία εννοεί], γεννά αφ’ εαυτής μια πνευματολογία;;

(Συνεχίζεται)

ΣΧΟΛΙΑ:

Αμέθυστε, σχετικά με την κληρικαλιστική/παπική παρερμηνεία του "κατά Ιωάννη, κ' 22", αρκετά σαφής είναι και ο Μέγας Βασίλειος, στην επιστολή του προς τον Αμφιλόχιο Ικονίου (PG 32, σ.140):

"Ανακαινίζων γαρ τον άνθρωπον ο Κύριος, και ην απώλεσε χάριν εκ του εμφυσήματος του Θεού, ταύτην πάλιν αποδιδούς, εμφυσήσας εις το πρόσωπον των μαθητών, τι φησί; Λάβετε Πνεύμα Άγιον. Αν τινών αφήτε τας αμαρτίας, αφίενται, και αν τινών κρατήτε, κεκράτηνται."

Ακόμα πιο σαφής απέναντι στην κακοδοξία, τολμώ να πω, είναι ο Άγιος Θεοφύλακτος Βουλγαρίας, στην ερμηνεία του στο κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο (PG 124, σελ. 297):

"Εμφυσά δε, και δίδωσι αυτοίς Πνεύμα άγιον, ού την τελείαν δωρεάν του Αγίου Πνεύματος νυν αυτοίς νέμων (ταύτην γαρ εν τη Πεντηκοστή έμελλεν δούναι), αλλά προς υποδοχήν του Πνεύματος επιτηδείους αυτούς ποιών. Το γαρ, "Λάβετε Πνεύμα Άγιον", αντί του γίνεσθε επιτήδειοι προς το λαβείν Πνεύμα. Εστί δε ειπείν, ότι εξουσίαν τινά και χάριν πνευματική δέδωκεν αυτοίς, ουχ ώστε νεκρούς εγείρειν και δυνάμεις ποιείν, αλλ' ώστε αφιέναι τα αμαρτήματα. Διό και επήγαγεν "Αν τινών αφήτε τας αμαρτίας, αφίενται αυτοίς", δεικνύς ότι τούτο το είδος των πνευματικών χαρισμάτων αυτοίς δέδωκε, το της αφέσεως των αμαρτιών. Μετά δε την ανάληψιν, αυτό το Πνεύμα κατελθόν, και των σημείων και παντός άλλου χαρίσματος τας δυνάμεις αυτοίς επεδαψιλεύσατο."

Γεώργιος

Όσον αφορά τον ποιον αποκαλεί "Πατέρα" ο Κύριος, σίγουρα απευθύνεται ως Άνθρωπος προς τη Θεότητά Του. Από τη στιγμή που ο Κύριος είναι αχώριστος και αδιαίρετος ως Θεός με τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα, δεν θα ήταν σωστότερο τελικά να πούμε πως η λέξη "Πατέρας" που χρησιμοποιεί ο Κύριος αντιστοιχεί στην Αγία Τριάδα και όχι μόνο στο Πρόσωπο του Υιού;

Και η Κυριακή Προσευχή άλλωστε είναι επίκληση προς τον Επουράνιο Θεό και η εκφώνηση του ιερεά μετά από αυτή (Ότι σου εστίν κλπ), είναι δηλωτική του ότι η λέξη "Πατέρας" αφορά τον Τριαδικό Θεό.

Γεώργιος

Αγαπητέ φίλε,έτσι είναι,αφού ο αληθινός θεός είναι η Μονάς η εν Τριάδι. Αλλά διαβάζουμε καί τό εξής στόν Α.Γρ.Παλαμά, "τώ κοινώ τή φύσει δεσπότη καί κατά χάριν ημετέρω Πατρί" (περί εκπορεύσεως,λόγος Β,5,24).Κάτι πού βρίσκουμε καί στόν Καβάσιλα.

Αμέθυστος