ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΙ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Γράφει ο Θεόδωρος Λάσκαρης             

                             

Η υδρία με την τέφρα του Φρόυντ

Είναι γνωστό ότι, σε κάποιους ιδιαίτερους κύκλους, υπάρχει η συνήθεια να χρησιμοποιούνται διάφορα σύμβολα, που έχουν ως σκοπό να μεταδώσουν στους ''μυημένους'' αυτά που δεν πρέπει να ειπωθούν στους πολλούς και αμύητους. Είναι λοιπόν αξιοσημείωτο το γεγονός, ότι η τέφρα του Σίγκμουντ Φρόυντ, του ''πατέρα'' της ψυχανάλυσης, φυλάχτηκε μέσα σε μία αρχαία υδρία που απεικονίζει τον Θεό Διόνυσο και μία μαινάδα. (δώρο της σεξουαλικά προβληματικής μαθήτριας του πριγκίπισσας Μαρίας Βοναπάρτης.) Σε αυτό το άρθρο θα ασχοληθούμε με τον ψυχολογικό συμβολισμό του Διόνυσου (πάντα εν σχέση με την ψυχανάλυση), ή τουλάχιστον με την αρνητική όψη αυτού του συμβολισμού, μια που όπως είναι γνωστό, τα σύμβολα έχουν θετικές και αρνητικές όψεις, εκφράζουν θετικές και αρνητικές δυνάμεις, ή απλώς απεικονίζουν τις κοσμικές  νομοτέλειες, ανάλογα με το πλαίσιο αναφοράς. Στην περίπτωση του Φρόυντ, η επιλογή (του ιδίου ή του περιβάλλοντος του δεν έχει σημασία)  να αποθηκευθεί η  τέφρα  του μέσα στην  υδρία στην οποία απεικονίζεται ο Διόνυσος (ενώ  είχε στην συλλογή του δεκάδες αρχείων αγγείων ακόμη και από την Αίγυπτο), παραπέμπει στα βαθύτερα κίνητρα  που τον ώθησαν  στην δημιουργία της ψυχαναλυτικής θεωρίας. Εν ολίγοις, ο  Διόνυσος, μέσα σε ένα ορισμένο πλαίσιο (το επαναλαμβάνω), συμβολίζει το ξέβρασμα  των δυνάμεων του ασυνειδήτου στην  συνείδηση, την κάθοδο στον ψυχο-νοητικό Άδη με οποιοδήποτε τίμημα. Ενδεικτική των προθέσεων του Φρόυντ είναι  μία φράση του Βιργιλίου που έθεσε ως ρητό στην εισαγωγή του βιβλίου του ''Η ερμηνεία των ονείρων'': «flectere si nequeo superos, A acheronta movebo» [Εάν δεν μπορώ να δαμάσω τον Ουρανό, θα κινήσω τον Αχέροντα (τον κάτω κόσμο, τον Άδη) ]

Είναι λοιπόν ενδιαφέρον να δούμε τι γράφει για την ψυχανάλυση, ο Γάλλος διανοούμενος Ρενέ Γκενόν (Rene Guenon), ο οποίος είχε αναλύσει εις βάθος  την δραστηριότητα και τις μεθόδους των  αντι-παραδοσιακών δυνάμεων: 

το βύθισμα στον ψυχο-διανοητικό βόρβορο...

«...Ούτως εχόντων των πραγμάτων, είναι σαφές ότι η κύρια χρήση της ψυχανάλυσης, δηλαδή, της θεραπευτικής εφαρμογής της είναι εξαιρετικά επικίνδυνη γι’ αυτούς που υποβάλλονται (σε αυτήν) όπως επίσης γι’ αυτούς που την εξασκούν, διότι αυτά δεν είναι πράγματα που ο χειρισμός τους μπορεί να γίνει με ατιμωρησία. Δεν θα ήταν υπερβολή να δούμε σε αυτήν  την  μέθοδο, ένα από τα μέσα με τα οποία γίνεται προσπάθεια να αυξηθεί  όσο  το  δυνατόν γίνεται, η ανισορροπία του σύγχρονου κόσμου. Δεν αμφιβάλουμε ότι αυτοί που εξασκούν αυτές τις μεθόδους, είναι πεπεισμένοι για την ευεργετική πλευρά των αποτελεσμάτων. Ακριβώς χάρη αυτής της ψευδαίσθησης η εξάπλωσή τους έγινε δυνατή, και εδώ βρίσκεται η διαφορά μεταξύ των προθέσεων αυτών που τις εφαρμόζουν και την βούληση που διέπει το έργο στο οποίο οι ίδιοι δεν είναι παρά τυφλοί συνεργάτες. Στην πραγματικότητα, η ψυχανάλυση δεν μπορεί να έχει άλλο αποτέλεσμα από την επαναφορά στην επιφάνεια όλου του περιεχομένου εκείνων των ''πυθμένων'' της ύπαρξης, που αποτελούν αυτό που ονομάζεται "ασυνείδητο". Και η ανθρώπινη προσωπικότητα, που είναι ήδη ψυχικά αδύναμη, διότι διαφορετικά δεν θα είχε ανάγκη να ανατρέξει σε τέτοιες θεραπείες, δεν έχει την δυνατότητα να αντέξει σε αυτην την ''κατάδυση'' και διατρέχει τον κίνδυνο να γκρεμιστεί ανεπανόρθωτα σε ένα χάος σκοτεινών δυνάμεων  τις οποίες απερίσκεπτα εξαπέλυσε. Εάν παρά ταύτα θα καταφέρει να ξεφύγει από αυτές, τότε θα φέρει, τουλάχιστον για όλη την ζωή, ένα αποτύπωμα που θα είναι σαν ένας ανεξίτηλος λεκές. Κάποιοι, ως αντίρρηση στην άποψη μας, ίσως να επικαλεστούν την ομοιότητα με εκείνη την "κάθοδο στον κάτω κόσμο" για την οποία μιλούν τα αρχαία μυστήρια, όπου ήταν η προπαρασκευαστική φάση για την  μεταφυσική εξέλιξη της προσωπικότητας. Αλλά μία τέτοια εξομοίωση είναι εντελώς λανθασμένη, διότι τίποτα το κοινό δεν υπάρχει στις δύο περιπτώσεις, ούτε ο σκοπός, ούτε η κατάσταση του υποκειμένου. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για ένα είδος βέβηλης παρωδίας, κάτι που ήδη δίνει σε αυτό έναν χαρακτήρα "παραχάραξης" αρκετά ανησυχητικό. Η αλήθεια είναι ότι αυτή η "κάθοδος στον Άδη", μη ακολουθούμενη από καμία "άνοδο", είναι μία πτώση στον "βόρβορο", εάν ακολουθήσουμε τον συμβολισμό που χρησιμοποιούσαν ορισμένα αρχαία μυστήρια: είναι γνωστό ότι ένας "βόρβορος" εμφανίζεται στο μονοπάτι που οδηγούσε στα Ελευσίνια, και εκείνοι που έπεφταν μέσα ήταν οι  βέβηλοι που έπαιρναν την μύηση χωρίς να έχουν τα απαραίτητα προσόντα για να την λάβουν, και έτσι γίνονταν  θύματα της ίδιας τους της απερισκεψίας. Στην "κάθοδο στον Άδη" η προσωπικότητα εξαντλεί οριστικά ορισμένες κατώτερες δυνατότητες για να μπορέσει μετά να ανυψωθεί σε ανώτερα επίπεδα. Με την πτώση όμως στον "βόρβορο" οι κατώτερες δυνατότητες την κυριεύουν, την κυριαρχούν και καταλήγουν με το να την βυθίσουν εξ ολοκλήρου…»                                                 

Τέλος, πρέπει να  επισημάνουμε ότι οι  αποκρυφιστικές - καμπαλιστικές ρίζες της ψυχανάλυσης έχουν αναλυθεί από πολλούς ερευνητές: βλ. εδώ

                                                                                    

Ίσως ο αναγνώστης να διερωτηθεί γιατί έγραψα αυτό το άρθρο, αφού μετά τις ανακαλύψεις της  γενετικής, της  βιοχημείας και της φαρμακολογίας, η ψυχανάλυση είναι πλέον εντελώς ξεπερασμένη και δεν έχει θέση στην σύγχρονη ψυχιατρική. Το έκανα για να δείξω με τι υποχθόνιο, γλοιώδη και έρποντα τρόπο οι αντι-παραδοσιακές δυνάμεις βρίσκουν τρόπο να εισβάλλουν μέσα στις δυτικές κοινωνίες, δημιουργώντας πολιτισμικά και ψευδό-επιστημονικά ρεύματα, τα οποία άλλο δεν κάνουν από το να οδηγούν τους ανθρώπους στις αβύσσους της ύπαρξης. Για πολλές δεκαετίες, η ψυχανάλυση δεν προτεινόταν μόνον ως θεραπευτική μέθοδος, αλλά και ως μόδα μέσα στους κύκλους των διανοουμένων. Ήσουν "trendy" και "κουλτουριάρης" αν μιλούσες για ψυχανάλυση ή υποβαλλόσουν σε αυτήν. Παρόμοιες καταστάσεις δημιουργούνται και σήμερα με τις θεωρίες  περί "ομοφοβίας" κλπ, που τις παρουσιάσαμε σε προηγούμενο άρθρο μας

Θεόδοτος