Συνέχεια από: Τρίτη 6 Μαΐου 2025
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ
ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΣΗΜΕΡΑ
§ 11. Κρίση καὶ δυνατότητες τῆς οἰκουμενικῆς κίνησης (4η συνέχεια)
Ὁ πολιτισμὸς τῆς δυναμικῆς ἀλήθειας τοῦ προσώπου και τῆς προσωπικῆς καθολικότητας, τῆς ἀσκητικῆς αὐθυπέρβασης καὶ τῆς ἐρωτικῆς μέθεξης, μειονεκτεῖ καὶ τελικὰ ὑποτάσσεται στὸν πολιτισμὸ τῆς ἀτομικῆς λογικῆς, τῆς ἀτομικῆς ἠθικῆς, τῆς ἀτομικῆς συναισθηματικότητας. Ἡ πάλη αἰώνων γιὰ τὴ νίκη καταπάνω στο θάνατο καὶ γιὰ τὴν ἀφθαρτοποίηση τῆς ἀνθρώπινης σάρκας συστέλλεται καὶ παραχωρεῖ τὴ θέση της στὴν ἀτομική διατύπωση διανοητικῶν ἀπόψεων γιὰ τὴ «βελτίωση» τῶν κοινωνικο-πολιτικών συμπτωμάτων.
ε. Εἶναι φανερὸ ὅτι οἱ Ὀρθόδοξοι προβάλλουμε καὶ παρεμβάλλουμε στὴν οἰκουμενικὴ κίνηση τὴ δική μας ἐσωτερικὴ κρίση, τὴν ἄγνοια ἢ τὴν ἀλλοτρίωση τῆς πνευματικῆς καὶ θεολογικῆς καὶ πολιτιστικῆς μας ταυτότητας. Οἱ προσωπικὲς ἐξαιρέσεις ἁπλῶς ἐπαληθεύουν τὸν κανόνα. Γι' αὐτὸ καὶ προσπαθοῦμε νὰ ἐπιβιώσουμε μέσα στὴν οἰκουμενικὴ κίνηση τονίζοντας συνεχώς τοὺς ἱστορικούς μας τίτλους. ᾿Αλλὰ οἱ ἱστορικοὶ τίτλοι ὅταν δὲν ἀντιπροσωπεύουν ἕνα δυναμισμό ζωῆς ποὺ μπορεῖ νὰ μεταμορφώση τὸ παρόν, εἶναι νεκροὶ καὶ ἄχρηστοι καὶ μόνο συγκαταβατική συμπάθεια ἢ θυμηδία προκαλοῦν.
Αὐτὴ ἡ κρίση ταυτότητας τῶν ᾿Ορθοδόξων στὰ ὅρια τοῦ δυτικοῦ πολιτισμοῦ, ποὺ εἶναι ὁ κοινὸς τρόπος τῆς ζωῆς μας σήμερα, δημιουργεῖ ἀναπόφευκτα σχιζοφρενικὲς ἐκδηλώσεις καὶ ἀντιδράσεις στὰ πλαίσια τῆς οἰκουμενικῆς κίνησης: Ὑπάρχουν ᾿Ορθόδοξοι ποὺ ἀπορρίπτουν a priori ἢ ἀντιμετωπίζουν μὲ συγκατάβαση τὴν ἀθεολόγητη προβληματικὴ τῶν προτεσταντῶν, χωρὶς νὰ μποροῦν νὰ ἀντιτάξουν μιὰ ὀρθόδοξη ἐκκλησιαστικὴ θεώρηση καὶ δυναμική στάση στὴν πρόκληση τῶν προβλημάτων τοῦ σημερινοῦ κόσμου. Όπως ὑπάρχουν καὶ ἄλλοι ποὺ εἶναι ἕτοιμοι γιὰ κάθε είδους παραχωρήσεις γιὰ χάρη τῆς οἰκουμενικῆς συνεργασίας καὶ κοινῆς μαρτυρίας τῶν χριστιανῶν, τὸ ἴδιο ἀνίκανοι νὰ συνδέσουν αὐτὴ τη μαρτυρία μὲ τὴ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὸ θάνατο καὶ τὴν ἀπόγνωση.[ΣΩΤΗΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΟΓΝΩΣΗ ΠΡΟΣΦΕΡΕ Ο ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ. Ο ΚΥΡΙΟΣ ΜΑΣ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΤΗΝ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΩΝ ΟΥΡΑΝΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΑ, ΟΧΙ ΜΕΣΑ ΜΑΣ, ΔΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ. Η ΟΠΟΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΚ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΟΥΤΟΥ]
᾿Απὸ τὴ μιὰ μεριὰ ἀδιαφοροῦμε γιὰ τὸ ἐξαιρετικὰ θετικὸ γεγονὸς τῆς εὐαισθησίας ποὺ ἐμφανίζει ὁ ὀργανισμός τοῦ Π.Σ.Ε. στις μεγάλες ιστορικές προκλήσεις τῆς ἐποχῆς μας καὶ εἴμαστε τραγικὰ ἀπόντες στὴ θεολογικὴ ἀντιμετώπισή τους. Καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη, θεωροῦμε αὐτονόητο να χρησιμοποιοῦμε τὸ Π.Σ.Ε. καὶ τὸ διεθνές του κύρος γιὰ τὴ διάσωση καὶ προφύλαξη τῶν Πατριαρχείων τῆς ᾿Ανατολῆς ἀπὸ τοὺς κινδύνους ποὺ δημιουργεῖ τὸ ἀλλόθρησκο περιβάλλον τους ἢ γιὰ τὴν οἰκονομικὴ ἐνίσχυση τῶν ἱεραποστολι κῶν καὶ φιλανθρωπικῶν μας προσπαθειών. Μὲ ὅλα αὐτὰ δὲν κατορθώνουμε τίποτα περισσότερο ἀπὸ τὸ νὰ εἴμαστε οἱ «φτωχοί συγγενεῖς» τῆς οἰκουμενικῆς κίνησης, ἀπροσάρμοστοι καὶ ἄσχετοι μὲ τοὺς οὐσιώδεις σκοπούς της.
Δὲν χρειάζεται ξεχωριστή προφητική ικανότητα γιὰ νὰ διαβλέψη κανεὶς ὅτι ἡ κρίση τῆς οἰκουμενικῆς κίνησης παρακολουθεῖ καὶ θὰ παρακολουθήση ὡς τὸ τέλος κάποιες ἐπιμέρους φάσεις τῆς γενικώτερης κρίσης τοῦ δυτικοῦ πολιτισμού: Τὴν κρίση τῆς χρησιμοθηρικῆς ἀποτελεσματικότητας τῶν διεθνῶν ὀργανισμῶν, τῶν οὐτοπικῶν ὀραμάτων τῆς ἰδεαλιστικῆς ἠθικολογίας, τῆς ἀφελοῦς ἐμπιστοσύνης στὸν ὀρθολογικό προγραμματισμό, τῆς μυωπικῆς αὐτοπεποίθησης τῶν πολιτικῶν κινημάτων γιὰ τὴν ἀντικειμενική «βελτίωση» τοῦ παραλογισμοῦ τῆς Ἱστορίας.
Φυσικά, μιὰ πολιτιστική μεταβολὴ ποὺ θὰ σήμαινε κάποιες ἀλλαγὲς στὴν ἱστορικὴ πορεία τῶν ἀνθρώπων δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ ἀναμένωνται σὲ ἐπίπεδο ἄλλο ἀπὸ τὸν ἄμεσο καὶ καθολικό τρόπο ζωῆς τῶν ἀνθρώπων ποὺ σαρκώνει πάντοτε τὶς πολιτιστικές διαφορές. Καὶ οἱ μόνες δυνατότητες γιὰ μιὰ τέτοια πολιτιστικὴ μεταβολή – δίχως μεγαλόστομες προρρήσεις – διαφαίνονται μέσα ἀπὸ ὀξύτατες κρίσεις ἀδιεξόδου τοῦ σημερινοῦ τρόπου ζωῆς τῶν ἀνθρώπων: ὅπως εἶναι λ.χ. ἡ ἄμεση ἀπειλὴ ἀπὸ τὴ μόλυνση τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος που δημιουργεῖ ἡ αὐτονομημένη οἰκονομικὴ καὶ καταναλωτικὴ ἀνάπτυξη, καὶ ἡ συνακόλουθη ἀπειλὴ τῆς ἐπίσης αὐτονομημένης ἀπὸ τὶς ἀνάγκες τοῦ ἀνθρώπου πολιτικῆς ἐξουσίας.
Ἡ πρώτη ἀπειλὴ εἶναι δυνατὸ νὰ ὁδηγήση στὴν ἀμφισβήτηση τῆς σημερινῆς ἔμπρακτης στάσης τοῦ ἀνθρώπου ἀπέναντι στὸν κόσμο : Στὴν ἀμφισβήτηση τῆς ἀντικειμενοποίησης τοῦ κόσμου καὶ τῆς ἀλλοτρίωσής του σὲ ἀπρόσωπο «χρήμα» ποὺ βιάζεται ἀπὸ τὴν ἀτομικὴ βουλιμία. Καὶ τότε θὰ εἶναι ἡ ἐπίκαιρη ὥρα τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοσμολογίας : Τῆς ἀποκάλυψης τοῦ προσωπικοῦ λόγου τῶν «πραγμάτων», τῆς εὐχαριστιακῆς χρήσης τοῦ κόσμου καὶ τῆς ἀσκητικῆς αὐθυπέρβασης τῶν ἀκόρεστων εγωκεντρικῶν ἐπιθυμιών.[ΧΡΙΣΤΟΣ Ο ΣΩΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ; Η ΟΜΟΡΦΙΑ ΘΑ ΣΩΣΕΙ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΟΛΟ ΑΝΘΡΩΠΟ;]
Καὶ ἡ δεύτερη ἀπειλὴ εἶναι δυνατὸ νὰ ὁδηγήση στὴν ἀμφισβήτηση τῆς ὀρθολογικῆς ρύθμισης δικαιωμάτων καὶ ὑποχρεώσεων τοῦ ἀτόμου, τῶν προγραμματισμένων δραμάτων «γενικῆς εὐτυχίας», τοῦ ὁλοκληρωτισμοῦ ποὺ ἐμπεριέχεται σὲ κάθε ἀλάθητο σύστημα μεθοδευμένης λύσης τῶν κοινωνικών προβλημάτων. Καὶ τότε θὰ εἶναι ἡ ἐπίκαιρη ὥρα τῆς ἀλήθειας γιὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴ ἑνότητα : Τὴν ἑνότητα ποὺ δὲν ἀναιρεῖ, ἀλλὰ ἀναδείχνει τὴν προσωπικὴ ἑτερότητα, ἀποκαλύπτοντας τὸν κοινωνικὸ βίο ὄχι σὰν διευκόλυνση τῆς ἀνθρώπινης ἐπιβίωσης, ἀλλὰ στόχο τῆς ὑπαρκτικῆς γνησιότητας τοῦ ἀνθρώπου, πραγματική ἀπάντηση στὴν ἀλογία τοῦ θανάτου.[ Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΗΣ ΑΛΗΘΙΝΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ]
Αὐτὸ δὲν σημαίνει ὅτι ὀξύτατες πολιτιστικές κρίσεις, ὅπως εἶναι ἡ μόλυνση τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος ἢ τὸ ἀδιέξοδο τῆς πολιτικῆς στοὺς καιρούς μας, ὁδηγοῦν ὑποχρεωτικὰ σὲ πολιτιστικὴ ἀναγέννηση καὶ μεταμόρφωση τοῦ κόσμου σὲ Ἐκκλησία. Σημαίνουν ὅμως αὐτὲς οἱ κρίσεις καὶ ἀντιπροσωπεύουν πραγματικές δυνατότητες ἐξόδου τῶν πιστῶν τῆς Ἐκκλησίας ἀπὸ τὸ λήθαργο τοῦ συμβιβασμοῦ μὲ τὶς προϋποθέσεις ζωῆς ποὺ ὁδήγησαν στὰ σημερινὰ ἀδιέξοδα. Κάτω ἀπὸ ἀμείλικτες ἀπειλές, ὅπως αὐτὲς ποὺ προαναφέρθηκαν καὶ ποὺ ἀφοροῦν ὄχι σὲ ἰδεολογικὰ διλήμματα ἀλλὰ στὸ ἐνδεχόμενο ζωῆς ἢ θανάτου –νέκρωσης ἢ ἐκβαρβαρισμοῦ τῆς ζωῆς– οἱ πιστοὶ τῆς Ἐκκλησίας εἶναι δυνατὸ νὰ συνειδητοποιήσουν πὼς ἕνας ἰδεολογικός ἢ ἡθικολογικός χριστιανισμὸς ἀποδείχνεται ἄχρηστος καὶ περιττὸς ἀκριβῶς γιατὶ δὲν σώζει ἀπὸ τὸ θάνατο.
Στὰ ὅρια τοῦ πολιτισμοῦ τῆς pollution καὶ τοῦ πολιτικοῦ ὁλοκληρωτισμοῦ, τῆς ἀλλοτρίωσης τοῦ ἀνθρώπου καὶ τῆς ἀπόγνωσης μπροστὰ στὸ θάνατο, ἡ οἰκουμενική συνεργασία τῶν χριστιανῶν ἔχει νόημα μόνο σὰ μαρτυρία ἑνὸς ἄλλου τρόπου ὑπάρξεως ποὺ σώζει καὶ ἀθανατίζει πραγματικὰ τὴν ἀνθρώπινη ζωή.[ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ;] Αὐτὴ ἡ ἐπίγνωση μπορεῖ καὶ πρέπει νὰ σημαίνη ριζικὲς ἀλλαγὲς στὴ μέχρι τώρα πορεία τῆς οἰκουμενικῆς κίνησης – μια βαθύτατη μεταστροφή ή μετάνοια στὸν τρόπο τῆς οἰκουμενικῆς συνεργασίας καὶ μαρτυρίας.
Ἡ ἔμπρακτη φανέρωση αὐτῆς τῆς μετάνοιας εἶναι καὶ ἡ μέγιστη δυνατότητα ποὺ ἐνσαρκώνεται στὸ οἰκουμενικό κίνημα τῶν ἡμερῶν μας. Δυνατότητα ποὺ δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ προγραμματισθῆ καὶ νὰ μεθοδευθῆ, ἀλλὰ ἀρχίζει νὰ διαφαίνεται καὶ νὰ πραγματώνεται ὅσο ἡ βαθύτατη κρίση τῆς οἰκουμενικῆς κίνησης μεταβάλλεται σὲ λυτρωτική ἀπόγνωση : ᾿Απόγνωση ποὺ λυτρώνει ἀπὸ τὴν ἀφελὴ πεποίθηση στις στιλπνὲς μεθοδεύσεις καὶ στὰ οὐτοπικὰ ὁράματα τῆς χρησιμοθηρικῆς ἀποτελεσματικότητας, ἐλευθερώνοντας τὸν κρυμμένο καὶ ἀπροσδιόριστο δυναμισμὸ τῆς ζύμης καὶ τοῦ «κόκκου σινάπεως».
Ἡ οἰκουμενική συνεργασία τῶν χριστιανῶν έχει νόημα σήμερα πιὰ μόνο ἂν ξαναθέση ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τὸ πρόβλημα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἑνότητας σὰν ἄμεσο πρόβλημα ζωῆς τῶν ἀνθρώπων στὸ σύνολό τους ποὺ ἀφορᾶ στὸν «κατὰ φύσιν» καὶ «κατ᾿ ἀλήθειαν» ἄνθρωπο, στὸν τρόπο ὑπάρξεως τοῦ ἀνθρώπου – πρόβλημα γνησιότητας τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης καὶ ζωῆς, ὄχι ἐσωτερικὸ πρόβλημα τῶν ἐκκοσμικευμένων ἐκκλησιαστικῶν ὀργανισμῶν. Μιὰ τέτοια μεταστροφὴ τῆς οἰκουμενικῆς κίνησης, ποὺ θὰ σημάνη τὴν οὐσιαστικὴ καὶ ριζοσπαστική παρεμβολή της στὶς συγκεκριμένες φάσεις τοῦ πολιτιστικοῦ ἀδιεξόδου τῶν καιρῶν μας, δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ πραγματωθῆ παρὰ μόνο μὲ ἐπιστροφὴ στὶς ἀρχέγονες ρίζες τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἐμπειρίας, στὴν ὑπαρκτικὴ ἀμεσότητα τοῦ γεγονότος τῆς σωτηρίας, δηλαδὴ στὴν Παράδοση τῆς ἐκκλησιαστικῆς Θεολογίας καὶ πράξης τῆς ἀδιαίρετης χριστιανοσύνης τῶν ἑπτὰ Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Καὶ αὐτὴ ἡ ἐπιστροφὴ δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι θεωρητικὴ καὶ ἀφηρημένη, ἀλλὰ πρὶν ἀπὸ ὅλα μιὰ συγκεκριμένη μεταβολὴ καὶ ἀναδιάρθρωση τοῦ τρόπου συγκρότησης καὶ λειτουργίας τῆς οἰκουμενικῆς προσπάθειας.[ΚΑΙ; ΜΕ ΟΔΗΓΟ ΜΑΣ ΤΟ ΠΗΔΑΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΩΝ ΣΥΝΟΔΩΝ;]
᾿Αλλὰ πρέπει νὰ τὸ ὁμολογήσουμε: είμαστε πολύ μακριὰ ἀπὸ μιὰ τέτοια προοπτική. Εἶναι ἐλάχιστα τὰ σημάδια στὴν οἰκουμενικὴ κίνηση καὶ θεολογία ποὺ θὰ μποροῦσαν νὰ ἀποτελέσουν ἀπαρχὲς ἐλπίδων. Είμαστε δέσμιοι σὲ σκοπιμότητες τόσο ἐγκόσμιες ποὺ κάποτε φτάνει κανείς νὰ πιστέψη ὅτι δὲν ἐπιτρέπουν τὴν παραμικρή διαφυγή.[ΑΣ ΑΠΟΤΕΙΧΙΣΤΟΥΜΕ!]
Ἔτσι, ἡ οἰκουμενική κίνηση θὰ παραμείνη, τουλάχιστον γιὰ τὴ γενιά μας, μιὰ ὀδυνηρή πρόκληση μετοχῆς στὸ σταυρὸ τοῦ Χριστοῦ;;, μιὰ ταπεινὴ καὶ ἐσωτερικευμένη ἀποδοχὴ τῆς ἀνθρώπινης ἀποτυχίας μας, τῆς ἁμαρτίας τῶν διαιρέσεων καὶ τοῦ κατατεμαχισμοῦ μας, ἢ τῶν ἀφελῶν προσπαθειῶν μας γιὰ τὸν ἰδεολογικὸ καὶ ἠθικολογικό ἐξωραϊσμὸ τῆς πτώσης μας.[ ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟΥ ΥΙΟΥ ΑΚΡΙΒΩΣ. ΠΑΜΕ ΓΙΑ ΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ. ΕΣΧΑΤΗ ΛΥΣΗ] Καὶ αὐτὴ ἡ πρόκληση μετοχῆς στὸ σταυρὸ τοῦ Χριστοῦ, στὴν ἔσχατη ταπείνωση τῆς φύσεώς μας, θὰ ἐξακολουθῆ νὰ ἀντιπροσωπεύη τὴ μόνη δικαίωση γιὰ τὴ συμμετοχὴ τῶν Ὀρθοδόξων στὴν οἰκουμενικὴ κίνηση. ᾿Αλλὰ καὶ τὴν ἔσχατη δυνατότητα ἐκκλησιαστικῆς ἐμπειρίας στὰ ὅρια τῆς οἰκουμενικῆς προσπάθειας – ἐμπειρίας προσωπικῆς, τῆς μόνης ποὺ σώζει τὸ δυναμισμὸ τῆς ζύμης καὶ τοῦ «κόκκου σινάπεως».
ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΤΟΝ ΑΡΤΟΝ ΤΟΝ ΕΠΙ ΟΥΣΙΟΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΕΙΝΑΣΜΕΝΟ ΛΕΟΝΤΑ ΠΟΥ ΕΡΧΕΤΑΙ ΑΝΕΜΠΟΔΙΣΤΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΑΝΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΗΣ ΘΕΩΣΕΩΣ ΜΑΣ. ΣΑΝ ΘΕΟΙ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου