Ο ΠΛΑΤΩΝ ΚΑΙ Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΟΣ! (3)

Συνέχεια από: Τρίτη 23 Ιουλίου 2019

Ο ΠΛΑΤΩΝ ΚΑΙ Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ 

ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΟΣ! 

Της Maria Isabel Santa Cruz.

Στον Ευθύδημο, 301 Α 3-4, εμφανίζεται ο όρος της παρουσίας ακόμη και για να εξηγήσει τον τύπο τής σχέσης ανάμεσα στην ομορφιά και στα όμορφα πράγματα: αυτά είναι διαφορετικά από εκείνη, αλλά το ωραίο είναι παρόν (πάρεστι) σ ’αυτή. Το καθόλου τού κάλλους δεν αφομοιώνεται στα ιδιαίτερα όμορφα πράγματα, αλλά δεν υπάρχει ανάμεσα στα δύο μία καθαρή απόσταση, καθώς η «παρουσία» εκλαμβάνεται σαν μεσολάβηση! Και ακολουθεί αμέσως το αστείο του βοδιού:

«Εάν ένα βόδι υπάρχει δίπλα σου (παραγένηται), εσύ είσαι ένα βόδι και επειδή τώρα βρίσκεσαι στην παρουσία μου εσύ είσαι ο Διονυσόδωρος! (Ευθύδημος, 301 Α 5-6)».

Αυτό το σόφισμα το οποίο προέρχεται από την ομωνυμία, παίζει με την ασάφεια τού όρου παρείναι, ο οποίος εκφράζει την παρουσία μίας ποιότητος και ταυτοχρόνως, μπορεί να σημάνει την γειτνίαση ανάμεσα σε υποκείμενα! Διαφορετικά από τον Σωκράτη, ο Διονυσόδωρος χρησιμοποιεί τον όρο με μία καθαρά φυσική σημασία! Πολλοί σχολιαστές θέλησαν να βρουν μία επιβεβαίωση τής θεωρίας τών υπερβατικών μορφών, ενώ άλλοι, την θεωρία τών καθόλου. Σκέφτομαι ότι εδώ-και γενικώς στους πρώτους διαλόγους-δεν είναι απαραίτητο να βρούμε τίποτε άλλο παρά την εννοιολογική διάκριση ανάμεσα στο καθόλου (το οποίο σχεδόν πάντοτε είναι μία ποιότης) και τα αντίγραφα ή τις ιδιαίτερες παρουσίες εκείνου του καθόλου. Δεν πρόκειται δηλαδή για έναν διαχωρισμό στο επίπεδο του Είναι, αλλά για το γεγονός ότι παρουσία και ενύπαρξη πάνε μαζί, ίσως μάλιστα παρουσία να σημαίνει ενύπαρξη!

Ένα άλλο ενδιαφέρον παράδειγμα βρίσκεται στον Ιππία Μεγάλο. Ο Σωκράτης ερωτά τον Ιππία τί εστί το καλόν, 286 D 1-2, αυτό το καλόν ό τι εστιν, D8- E1) και του ζητά μία ακριβέστατη απάντηση: Είναι για την δικαιοσύνη που οι καλοί άνθρωποι είναι καλοί! Με τον ίδιο τρόπο, για την σοφία οι άνθρωποι είναι σοφοί και για το αγαθό όλα τα καλά πράγματα είναι καλά! Τόσο η δικαιοσύνη όσο και η σοφία ή το αγαθό ή το ωραίο είναι κάτι (έστι τι τούτο, η δικαιοσύνη, 287 C4, ουσί γέ τισι τούτοις, 287 C 6-7, όντι γε τινι τούτο, 287 D 1-2). Δεδομένου ότι είναι κάτι τότε μπορούμε να ρωτήσουμε τί πράγμα είναι. Όμως ο Ιππίας μπερδεύεται: νομίζει ότι όταν ο Σωκράτης ερωτά τί εστί τούτο το καλόν, (287 D 5), και όχι ό τι έστι το καλόν (287 D 6). Ο Ιππίας δεν κατορθώνει να ανακαλύψει τις διαφορές ανάμεσα στις δύο ερωτήσεις και τέλος απαντά ότι το καλόν είναι μία ωραία κόρη, παρθένος καλή καλόν, (287 E 4).

Αλλά ο Σωκράτης επιμένει: όλα εκείνα τα πράγματα που ονομάζεις καλά, είναι επειδή υπάρχει κάτι που είναι καθαυτό καλόν; Χωρίς αμφιβολία, μία ωραία όρη είναι κάτι καλόν, αλλά είναι καλόν και μία ωραία λύρα, όπως ακόμη και μία ωραία χύτρα. Ας σημειώσουμε το γεγονός ότι εδώ ο Πλάτων διαλέγει επίτηδες παραδείγματα στο θηλυκό γένος (Παρθένος, λύρα, χύτρα) για να αποφύγει την ασάφεια η οποία θα μπορούσε να προκύψει από παραδείγματα στο αρσενικό ή στο ουδέτερο. Παρ’όλα αυτά, μία ωραία χύτρα είναι άσχημη εάν συγκριθεί με μία ωραία κόρη και αυτή θα είναι άσχημη εάν συγκριθεί με μία Θεά. Μ ’αυτόν τον τρόπο, όταν του απευθύνεται η ερώτηση για το καλόν, ο Ιππίας απάντησε πάντοτε με μία αναφορά σε κάτι που είναι τόσο καλόν όσο και άσχημο. Όμως ο Σωκράτης ψάχνει αυτό το καλόν, ώ και τάλλα πάντα κοσμείται και καλά φαίνεται, επειδείν προσγένηται εκείνο το είδος, τούτ’ είναι παρθένος ή λύρα! Εδώ διακρίνεται καθαρά η ποιότης-δικαιοσύνη, σοφία, κάλλος-και ο χαρακτηρισμός ή ο έμπειρος, ο ποιοτικός.

Παρότι δεν χρησιμοποιείται το αφηρημένο ουσιαστικό ποιότης, όρος ο οποίος εμφανίζεται για πρώτη φορά στον Θεαίτητο (182 Α 9) σίγουρα κατασκευασμένος από τον Πλάτωνα, όπως σημειώνει ο Αμμώνιος στο σχόλιό του στις Κατηγορίες, φαίνεται καθαρά, από τις ερωτήσεις του Σωκράτη και τις απαντήσεις τού Ιππία, ότι εδώ διαγράφεται μία καθαρή διάκριση ανάμεσα στην ποιότητα και το ποιόν, δηλαδή ανάμεσα στην ποιότητα και τον χαρακτηρισμό. Από την ανάλυση όμως αυτού του χωρίου μπορούμε να συμπεράνουμε:

1. Ότι υπάρχει κάτι (το καλόν), μία διαφορετική ποιότητα από τις παρουσιάσεις της ή τα αντίγραφα (καλή) όπως ελέχθη για την κόρη, την λύρα, ή την χύτρα.

2. Ότι ένα υποκείμενο με μία ιδιότητα (ωραία κόρη) είναι κάτι το καλόν (το ποιοτικό).

3. Ότι εκείνο το είδος (ή ιδιότητα) όταν γίνεται παρόν (προσγένεται, 289 D 4. D8) σε ένα υποκείμενο κάνει αυτό το τελευταίο να φαίνεται τέτοιο όπως εκείνη η ιδιότης είναι στ’ αλήθεια.

Στο 289 D-E, όπου χρησιμοποιείται προσγίγνηται (292 D, διακρίνονται δύο τρόποι παρουσίας ανάλογοι με εκείνους της λευκότητος στα μαλλιά. Ο Ιππίας προσπαθεί να βρει έναν χαρακτηρισμό του κάλλους, αυτό το καλόν, δηλαδή εκείνη την ιδιότητα η οποία όταν είναι παρούσα σε ένα υποκείμενο (επειδάν προσγένηται εκείνο το είδος), το ωραιοποιεί και το φανερώνει σαν ωραίο και καλόν. Έτσι προτείνει σαν παράδειγμα τον χρυσό (289 D) καθότι όταν βρίσκεται σε ένα πράγμα (προσγένηται) ακόμη και εάν εκείνο ήταν άσχημο, μετά την συμμόρφωση του με τον χρυσό θα φαίνεται ωραίο. Ο χρυσός προσφέρει την όψη τού κάλλους, τής ωραιότητος σε όλα όσα προστίθεται. Παρ’όλα αυτά η ερώτηση δεν αφορά αυτό που κάνει ένα πράγμα να φαίνεται καλόν, αλλά αυτό που το κάνει να είναι καλό, ωραίο (292 D 1-2).

Ας σημειώσουμε την μετακίνηση την οποία πραγματοποιεί ο Ιππίας στον όρο τής παρουσίας, τού παρουσιάζομαι. Διότι δεν είναι το ίδιο ο τρόπος με τον οποίο μία ιδιότητα, για παράδειγμα η ομορφιά, το καλόν, παρουσιάζεται σε ένα υποκείμενο και ο τρόπος με τον οποίο ο χρυσός παρουσιάζεται, διότι σ ‘αυτή την τελευταία περίπτωση, εκείνη η παρουσία είναι φυσική. Η μετακίνηση από μία μεταφορική σημασία σε μία φυσική σημασία ή υλική μοιάζει να είναι η ίδια με εκείνη που πραγματοποιήθηκε στο χωρίο του Ευθύδημου. Τόσο το βόδι όσο και ο χρυσός είναι ουσίες, δεν είναι ποιότητες. Η σύγχυση των κατηγοριών προκαλεί την δυσκολία!

Είναι ενδιαφέρον επίσης να σημειώσουμε, ότι στο επόμενο χωρίο το οποίο δεν μπορούμε να το αναλύσουμε εδώ, τήν χρήση τού παραγίγνεσθαι και τού παρείναι σαν συνώνυμα, όταν συζητείται ο ορισμός τού καλού μέσω τής έννοιας, μέσω τής ωφέλειας, σαν το πρέπον (παραγενόμενον ποιεί έκαστα φαίνεσθαι καλά τούτων, οίς αν παρή ή ο είναι ποιεί, ή ουδέτερα τούτων, 234 Α 1-2, παρόν , 294 C 3-4!

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.