Συνέχεια από Τρίτη, 6 Σεπτεμβρίου 2011
Η πέτρα μπορεί επίσης να είναι ένα σπίτι ή ένα ταφικό ιερό. Σχετικά με αυτά, ο Γιούνγκ (Jung) είδε ένα εντυπωσιακό όνειρο δύο μήνες πριν από το θάνατό του:
Κεφάλαιο 9 (3ο μέρος)
Η ΤΕΛΙΚΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΑΝ ΜΙΑ ΕΠΑΝΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΜΕ ΤΟ ΣΩΜΑ
Από ένα άγνωστο μέρος είχε έρθει στον “δικό του” πύργο στο Bollingen, που ήταν όλος φτιαγμένος από χρυσάφι. Κρατούσε το κλειδί του πύργου στο χέρι του «και μία φωνή του είπε ότι ο “πύργος” ήταν τελειωμένος και έτοιμος να κατοικηθεί»(32).
Αυτό που του έκανε μεγαλύτερη εντύπωση ήταν η τέλεια μοναξιά (κανένα ανθρώπινο ον δεν βρισκόταν κοντά) και η απόλυτη ησυχία εκείνου του τόπου.
«Έπειτα κάτω μακριά είδε μία μητέρα λύκαινα να μαθαίνει στο παιδί της να κάνει βουτιές και να κολυμπάει μέσα σε μία έκταση με νερό»(33), κάτι που δεν μπορούσε να το κάνει ακόμη μόνο του.
Αφού ο Jung είχε κτίσει τον πύργο του στο Bollingen, είχε δει συχνά όνειρα, στα οποία ένας πανομοιότυπος πύργος βρισκόταν «στην άλλη όχθη της λίμνης». Ερμήνευσε αυτό το στοιχείο ότι σήμαινε πως ο πύργος του ήταν στην πραγματικότητα απλώς ένα γήινο αντίγραφο της αληθινής μορφής του που βρισκόταν στο Υπερπέραν, δηλαδή του Ταυτού. Το τελευταίο του όνειρο σχετικά με τον πύργο, του λέει ότι η κατοικία του στον άλλο κόσμο στο Ταυτό είχε ολοκληρωθεί, και είναι έτοιμη για αυτόν να την κατοικήσει.
Το μοτίβο του ζώου στο τέλος είναι παράξενο. Μεταδίδει την ιδέα ότι, όπως η Μητέρα Φύση προσαρμόζει και συνηθίζει τα παιδιά της μέσα από τα ένστικτά τους, έτσι ένα ένστικτο θα μας βοηθήσει να προσαρμοσθούμε στις διαφορετικές συνθήκες στο Υπερπέραν(34).
Για τον Jung, ο πύργος, στην γήινη μορφή του, ήταν ήδη ένα “δοχείο” του ανώτερου εσωτερικού ανθρώπου ή του Ταυτού. Γράφει σχετικά με αυτό στα απομνημονεύματά του:
«Από την αρχή ένιωσα ότι ο πύργος ήταν, κατά κάποιον τρόπο, ένας τόπος ωρίμανσης – μία μήτρα ή μητρική μορφή, μέσα στην οποία θα μπορούσα να γίνω αυτό που ήμουν, αυτό που είμαι και που θα είμαι...
Στο Bollingen βρίσκομαι στο μέσο της αληθινής ζωής μου, είμαι βαθύτατα ο εαυτός μου...
Μερικές φορές αισθάνομαι σαν να είμαι απλωμένος επάνω από το τοπίο και μέσα στα πράγματα, και ζω ο ίδιος μέσα σε κάθε δέντρο, στο παφλασμό των κυμάτων, στα σύννεφα και στα ζώα που έρχονται και φεύγουν»(35).
Όταν ο Jung ονειρεύθηκε τον χρυσό πύργο στο Υπερπέραν, το ασυνείδητο τον εφοδίασε με μία αρχέγονη, αιώνια εικόνα, ένα αντίγραφο της οποίας είχε χτίσει για τον εαυτό του στην γη.
Η λευκή πέτρα στο κείμενο του Ζώσιμου, η οποία στεγάζει και τον «χρυσό άνδρα» και την πηγή της ζωής, μας δίνει ένα παράλληλο στοιχείο στο όνειρο του Jung. Και οι stupas της Ανατολής φαίνεται πως έχουν παρόμοια σημασία, σαν κατοικία για εκείνη την μορφή του Βούδα η οποία έχει παραμείνει στην γη.
Στο κείμενο του Κομάριου το λαμπερό φως της ενοποιημένης φύσης της “εικόνας”, δηλαδή η φωτιστική της ιδιότητα, επίσης τονίζεται. Αυτή η ενοποίηση, αυτή η ανάσταση του νεκρού, ο ανδριάς, αντιστοιχεί στο όραμα που είδε ο Ζώσιμος του χάλκινου άνδρα, που πρώτα γίνεται ασημένιος, έπειτα χρυσός. Με άλλα λόγια, αντιπροσωπεύει ένα είδος ζωντανού μετάλλινου αγάλματος.
Η σειρά από όνειρα που δημοσιεύθηκε από τον Edinger περιλαμβάνει το εξής όνειρο:
«Κοιτούσα έναν περίεργα ασυνήθιστο και όμορφο κήπο. Ήταν ένα μεγάλο τετράγωνο με πέτρινο πάτωμα. Κατά διαστήματα περίπου δύο ποδιών (61 cm) ήταν τοποθετημένα μπρούτζινα αντικείμενα, όρθια, και πολύ όμοια με το “πουλί στο διάστημα” του Brancusi. Έμεινα εκεί πολλή ώρα. Αυτό το θέαμα είχε ένα πολύ θετικό νόημα αλλά ποιο ήταν αυτό το νόημα δεν μπορούσα να αντιληφθώ»(36).
Ο Edinger ερμηνεύει την εικόνα του μεταλλικού στύλου (το “πουλί στο διάστημα” του Brancusi) που είναι «παχύτερος στο μέσο του και λεπταίνει ώσπου γίνεται μυτερός στην κορυφή» σαν μία «φαλλική, μαχητική, κάθετη ώθηση προς τα επάνω, προς το ανώτερο βασίλειο του πνεύματος». Αναφέρει σαν παράλληλο στοιχείο την αιγυπτιακή στήλη djed, που το στήσιμό της στο τέλος της επιτάφια τελετής συμβόλιζε την ανάσταση. Αυτή η στήλη αντιστοιχεί επίσης στον φαλλό που συναντάμε επάνω στους ανδρικούς τάφους των Ετρούσκων. Με μία ορισμένη έννοια θα μπορούσε επίσης να συγκριθεί με την φλόγα της ζωής που χορεύει στο όνειρο του J.B. Priestley που αναφέρουμε νωρίτερα – η οποία είναι μία εικόνα της δημιουργικής ορμής της ζωής, που συνεχίζει πάντοτε να επιβιώνει. Στο παραπάνω όνειρο, αυτή η μορφή είναι φτιαγμένη από μπρούντζο. Το μέταλλο, όπως παρατηρεί ο Jung(37), έχει μία παράξενη, ανοίκεια ψυχρότητα, η οποία χαρακτηρίζει αυτή την συμβολική μορφή. Η έννοια μιας μακρινής προέλευσης από το βασίλειο της ανόργανης ύλης δίνει ένα χαρακτήρα ξένο, ο οποίος χαρακτηρίζει επίσης την αλχημιστική λίθο.
Πολλοί αλχημιστές ταύτιζαν την πέτρα τους με τον Χριστό, αλλά, όπως έδειξε ο Jung(38), η πέτρα είχε για αυτούς στενότερη σχέση με το ανθρώπινο σώμα. Η πέτρα ήταν κάτι θεϊκό, που υπέθεταν πως κρυβόταν μέσα στην κοσμική ύλη Στον βαθμό που ο Χριστός «έγινε σάρκα», υπάρχει μία αναλογία με την Iapis· αλλά η τελευταία ενσαρκώνεται μέσα σε κάθε άνθρωπο και μπορεί να κατασκευασθεί από τον καθένα. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να γίνει συνειδητή εσωτερικά. Έτσι, η πέτρα της αλχημείας δεν σημαίνει στην πραγματικότητα τον Χριστό, αλλά είναι μάλλον ένα σύμβολο που αντισταθμίζει για μερικές πλευρές της μορφής του Χριστού. O Jung γράφει:
«Αυτό στο οποίο τελικά σκόπευε η ασυνείδητη φύση όταν σχημάτιζε την εικόνα της λίθου, μπορεί να φανεί πολύ καθαρά στην αντίληψη ότι η πέτρα είχε την αρχή της στην ύλη... και ότι η κατασκευή της τουλάχιστον δυνάμει, βρισκόταν μέσα στις δυνατότητες του ανθρώπου. Όλες αυτές οι ιδιότητες αποκαλύπτουν αυτά που ένιωθε κανείς πως ήταν οι ελλείψεις στην εικόνα του Χριστού εκείνη την εποχή: ένα κλίμα πολύ απόκοσμο για τις ανθρώπινες ανάγκες, πολύ απομακρυσμένος χαρακτήρας, ένας χώρος που είχε μείνει κενός στην ανθρώπινη καρδιά. Οι άνθρωποι αισθανόταν την απουσία του “εσωτερικού” Χριστού, που ανήκε σε κάθε άνθρωπο. Ο πνευματικός χαρακτήρας του Χριστού ήταν πολύ υψηλός και ο φυσικός χαρακτήρας του ανθρώπου ήταν πολύ χαμηλός. Στην εικόνα του Mercurius και της Ιapis η “σάρκα” δόξασε τον εαυτό της με τον δικό της τρόπο· δεν μεταμορφωνόταν σε πνεύμα, αλλά, αντίθετα, “φυλάκιζε” το πνεύμα μέσα στην πέτρα... Η Ιapis επομένως μπορεί να εννοηθεί σαν ένα σύμβολο του εσωτερικού Χριστού, του Θεού μέσα στον άνθρωπο»(39).
Η πέτρα εθεωρείτο σαν το αποκορύφωμα του λυτρωτικού έργου του Χριστού. Δεν προερχόταν από πνευματικούς μεταφυσικούς κόσμους, όπως η επίσημη εικόνα του Χρίστου, αλλά «από εκείνες τις οριακές περιοχές της ψυχής, που ανοίγουν προς το μυστήριο της κοσμικής ουσίας»(40).
Η Ανάληψη της Παρθένου είναι ένα δόγμα ακόμη αδιαμόρφωτο, αφού η Μαρία αναλήφθηκε στον ουρανό με το σώμα της. Έτσι, αυτό είναι μόνο μία αρχική απάντηση σε ένα ερώτημα που δεν έχει ακόμη επιλυθεί στην χριστιανική διδασκαλία. Είναι ένα ερώτημα, πάντως, που απασχολεί τον σύγχρονο άνθρωπο. Μου φαίνεται πως είναι πια ώρα να ασχοληθούμε με τον συμβολισμό της αλχημείας, όπου είναι επίσης αληθινό ότι, ομολογουμένως, δεν πρόκειται να βρεθεί τελική απάντηση, αλλά όπου μία απάντηση φαίνεται πάντως να εμφανίζεται σαν υπαινιγμός συμβολικά.
Έχασα τον πατέρα μου όταν ήμουν σχετικά νέα και περίπου έξι εβδομάδες μετά τον θάνατό του είδα το εξής όνειρο:
Ο πατέρας μου μου εμφανίσθηκε υγιής, ζωντανός, αλλά ήξερα στο όνειρο ότι ήταν νεκρός. Μου είπε με χαρούμενη έξαψη: «Η ανάσταση της σάρκας είναι πραγματικότητα. Έλα μαζί μου, μπορώ να σου το δείξω». Άρχισε να περπατάει προς το κοιμητήριο όπου ήταν θαμμένος. Φοβόμουνα να τον ακολουθήσω αλλά το έκανα. Στο κοιμητήριο περπατούσε γύρω και ανάμεσα στους τάφους, παρατηρώντας τον κάθε έναν από αυτούς. Ξαφνικά έδειξε ένα τάφο και φώναξε: «Εδώ, παραδείγματος χάριν, έλα και κοίταξε». Είδα ότι το χώμα εκεί είχε αρχίσει να κινείται, και κοίταξα προς εκείνη την κατεύθυνση, γεμάτη από φόβο ότι ένα μισο-αποσυνθεμένο σώμα επρόκειτο να εμφανισθεί. Έπειτα είδα ότι ένας Εσταυρωμένος προχωρούσε προς τα επάνω για να βγει από την γη. Ήταν περίπου ένα μέτρο στο μήκος, χρυσο-πράσινος και λαμπερός. Ο πατέρας μου φώναξε: «Κοίταξε εδώ! Αυτή είναι η ανάσταση της σάρκας».
Εξετάζοντας αυτό το όνειρο μου ήρθε στο μυαλό με φυσικό τρόπο η έκφραση "αναστημένοι εν Χριστώ" αλλά τί σημαίνει στην πραγματικότητα αυτή η εικόνα; Είναι ένα μυστήριο που δεν μπορεί κανείς να το βυθομετρήσει. Η βασική εικόνα εδώ μου φαίνεται πως είναι ο Εσταυρωμένος, που αποτελείται από εμψυχωμένο μέταλλο, όπως το άγαλμα στην αλχημεία. Ο πράσινος χρυσός σαν μοτίβο υπαινίσσεται την αλχημεία.
Ο Jung αναφέρει στο "Αναμνήσεις, Σκέψεις, Όνειρα" ότι κάποτε είδε ένα όραμα μιας εικόνας του Χριστού, που ήταν φτιαγμένη από πράσινο χρυσό. Σχολιάζει:
«O πράσινος χρυσός είναι η ζωντανή ιδιότητα, την οποία είδαν οι αλχημιστές όχι μόνο μέσα στον άνθρωπο, αλλά και μέσα στην ανόργανη ύλη. Είναι μία έκφραση του πνεύματος της ζωής η anima mundi (ψυχή του κόσμου) ή filius macrocosmi (γιος του μακρόκοσμου)... Ο τονισμός του μετάλλου, πάντως, μου έδειξε την "αμεταμφίεστη" αλχημιστική αντίληψη του Χριστού σαν μίας ένωσης πνευματικά ζωντανής και φυσικά νεκρής ύλης»(41).
Το όνειρό μου τονίζει την ίδια διπλή φύση του αναστημένου σώματος, σαν μίας ένωσης των αντιθέτων. Ο σταυρός, από την άλλη μεριά, συμβολίζει τον πόνο που προέρχεται από την εχθρότητα των αντιθέτων. Το όνειρό μου υπαινίσσεται, ακόμη, ότι το αναστημένο σώμα είναι συγχρόνως ο αιώνιος εσωτερικός άνθρωπος, όχι το εφήμερο εγώ, αν και αυτό το εγώ -αυτό του νεκρού πατέρα μου στο όνειρο- φαίνεται πως είχε παραμείνει σαν ένας παρατηρητής της διεργασίας. Προφανώς η τέλεια ολότητα του ανθρώπου επιτυγχάνεται μόνο με την ένωση του εγώ και του αναστημένου σώματος.
Μια γυναίκα ογδόντα-δύο χρόνων ονειρεύθηκε λίγο πριν από το θάνατό της το εξής όνειρο:
Είδε ένα σταυρό· στο κέντρο του βρισκόταν ένας σάπφειρος που ακτινοβολούσε: Κατάλαβε μέσα στο όνειρό της ότι δοκίμασε μια στιγμή αιώνιας ύπαρξης(42).
Και εδώ επίσης, ο σταυρός σημαίνει την ένωση όλων των αντιθέτων. Στην μεσαιωνική παράδοση ο σάπφειρος εθεωρείτο σαν ο "θεμέλιος λίθος" της Ουράνιας Ιερουσαλήμ και σαν μία εικόνα του Χριστού.
Τέλος 9ου κεφαλαίου
(Συνεχίζεται)
Αμέθυστος
Σημειώσεις
32. Barbara Hannah: "Jung: Η ζωή και το έργο του", σ. 344.
33. Αυτόθι.
34. Αυτόθι.
35. "Αναμνήσεις, Σκέψεις, Όνειρα", σ. 225.
36. "Το Εγώ και το Αρχέτυπο", σ.σ. 220-1.
37. Αλχημιστικές μελέτες, παρ. 119.
38. Αυτόθι, παρ. 127.
39. Αυτόθι.
40. Αυτόθι.
41. "Αναμνήσεις, Σκέψεις, Όνειρα", σ. 211.
42. David Eldred: "Ψυχοδυναμική της διεργασίας του θανάτου", σ. 171.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου