ΤΟ "ΤΡΙΤΟ ΔΙΠΛΑΣΙΑΖΕΙ" (4)

Συνέχεια από: Παρασκευή 30 Σεπτεμβρίου 2016

Το πνεύμα στην Θεολογία της ιστορίας του Ιωακείμ της Φλώρας.

του Antonio Staglianό.

         
Οι πέντε χρόνοι.

   

    
   Το ιστορικό όραμα του Ιωακείμ-η ανάγνωση όλης τής προόδου τής ιστορίας τής σωτηρίας-γίνεται πιό αναλυτική διότι εξηγεί λογικά την πολυπλοκότητα τής ιστορίας και τής αναπτύξεως της. Το Τριαδικό σχήμα (Πατήρ, Υιός και Πνεύμα) είναι αρκετό για την "μεγάλη περιοδικότητα "τών τριών εποχών του κόσμου. Αλλά ή Τριάδα είναι κάτι περισσότερο απο ένα σχήμα, είναι Θεία ζωή, ζώσα κοινωνία ανάμεσα σε πρόσωπα που υπάρχουν (ex-sistono) σε ένα "σύστημα σχέσεων". Είναι ακριβώς αυτή η ασταμάτητη σχέση αγάπης στο εσωτερικό του μυστηρίου του Τριαδικού Θεού το οποίο πρόσφερε στον Ιωακείμ μία πιό αρθρωμένη μορφοποιηση του ανθρώπινου χρόνου. Στο εσωτερικό κάθε εποχής ή καταστάσεως τής ιστορίας υπάρχει μία διαφορά χρόνου (differentia temporumm), λόγω της οποίας η ιστορία αναπτύσσεται σύμφωνα με ένα μοντέλο σε πέντε χρόνους οι οποίοι βρίσκονται άμεσα συνδεδεμένοι στις πέντε σχέσεις μέσω των οποίων κάθε πρόσωπο της Τριάδος διακρίνεται απο τα άλλα!

          Ο Μ. Reeves τόνισε την Θεολογία των Τριαδικών σχέσεων, τις εσωτερικές και τις εξωτερικές για να ερμηνεύσει με επάρκεια την Θεολογία τής ιστορίας του Ιωακείμ! Η Θεολογική σημασία αυτής της νέας προοπτικής γίνεται αντιληπτή απο το γεγονός ότι αυτή αξιώνει μία ανάγνωση τής ιστορίας η οποία επικεντρώνεται στο γεγονός τού Χριστού, τον χρόνο στον οποίο η "αλήθεια των διατριαδικών σχέσεων" γίνεται γνωστή. Η χρονική επέκταση τής ιστορίας ξεκινά απο μία αρχή και βαδίζει πρός ένα τέλος, εγγράφει ένα παρελθόν, ένα παρόν και ένα μέλλον. Η βαθειά της γνώση όμως, απαιτεί να δούμε το παρελθόν με το μάτι τής συντελεσμένης πληρότητος τής Αποκαλύψεως, την Π.Δ. με το φώς της Κ.Δ. Τα γράμματα τα οποία αναγγέλουν τον Χριστό σαν τον Άλφα και τον Ωμέγα, συμπυκνώνουν συμβολικά στις μορφές τους, [Α]-[Ω], τον δυναμισμό των Τριαδικών σχέσεων και αποτυπώνουν στα γεγονότα τής ιστορίας τής σωτηρίας τής οποίας οι διατριαδικές σχέσεις είναι αιτία και μορφή-έναν δυνατό εσχατολογικό δυναμισμό.

          Το άλφα [Α] σημαίνει το απόλυτο ξεκίνημα του όλου, την δημιουργική καταγωγή κάθε πράγματος απο τον Θεό και στην τριγωνική του μορφή αντιπροσωπεύει πολύ καλά το πηγαίο του Πατρός και την αιώνια προοδευτική απορροή του Υιού και του πνεύματος απο τον Πατέρα, την πηγή της Θεότητος. Οι αποστολές του Υιού και του πνεύματος μεταφέρουν, κοινωνούν και πραγματοποιούν στον κόσμο την σωτηριώδη βούληση τού Πατρός και εγκαινιάζουν μία νέα σχέση με τον άνθρωπο, εκείνη λόγω της οποίας ο Θεός είναι προσωπικά εμπλεκόμενος στις περιπέτειες της ιστορίας.

          Το Ωμέγα [Ω] σαν φιγούρα που συγκλίνει στο κέντρο προσφέρεται άριστα για να συμβολίσει την πρόοδο του πνεύματος απο τον Πατέρα και απο τον Υιό το οποίο πληρεί τον διατριαδικό δυναμισμό, ενώ καθαυτό σημαίνει την πληρότητα τής ιστορίας και το τέλος τής προόδου της. Στην μεγάλη του φιγούρα[Ω] αντιπροσωπεύει την ενότητα της Θείας ουσίας. Το Πνεύμα-σύμφωνα με το λατινικό δόγμα του Φιλιόκβε, το οποίο εδώ αποτελεί την επιβεβαίωσή του και την δικαίωσή του,-απεστάλη απο τον Πατέρα και απο τον Υιό για να επαναφέρει την αθρωπότητα στην μοναδική Τριαδική πατρίδα.

          Σ'αυτές τις δύο προστίθεται μία επιπλέον φιγούρα, εκείνη του [Ο], η οποία στην τέλεια κυκλική της μορφή, εκφράζει την Τριαδική κυκλική σύνοδό και την επιστροφή των κτισμάτων στον Θεό, όταν ο Υιός θα αποδώσει τα πάντα στον Πατέρα και ο Θεός θα είναι το πάν στα πάντα. Τότε η ιστορική πρόοδος θα φθάσει στην πλήρη της καταλάνωση. Υπάρχουν λοιπόν τρείς φόρμες-η αρχή[Α], η ολοκλήρωση [ω] και η πληρότης [Ο]-στις οποίες και μέσω των οποίων η οικονομία τής σωτηρίας φανερώνεται για δύο φορές, στην Π.Δ. σαν ελπίδα και στην Κ.Δ. σαν βασιλεία.

          Στο δικό του δόγμα των σχέσεων, ο Ιωακείμ συνθέτει τις διαφορετικές Τριαδικές προοπτικές της Ανατολής και της Δύσης. Υπογραμμίζει την ξεχωριστή ατομικότητα των προσώπων ή υποστάσεων, σώζοντας την ενότητά τους στην απορροή του Υιού και του πνεύματος απο τον Πατέρα. Για να αποφύγει τον κίνδυνο να σκεφτεί την Τριάδα σαν τρείς ανεξάρτητους φορείς, απασχολημένους σε διαφορετικά πράγματα μεταξύ τους, επιμένει πολύ στο δόγμα της "αμοιβαίας διεισδύσεως" ανάμεσα στα πρόσωπα (περιχώρησις) και στην τέταρτη σχέση (spiritus sancti, idest processio a patie Filioque) η οποία τονίζει την παθητική πνεύση τού πνεύματος δεμένης στην πρόοδο με την οποία ο Υιός-ο οποίος δεχόμενος το πάν απο τον Πατέρα (= ενεργός γέννηση=πατρότης)-επιστρέφει στον Πατέρα (παθητική γέννηση=υιότης).

          Η τέταρτη σχέση φανερώνει την ανάγκη του Ιωακείμ να εξηγήσει την έννοια τής "ιδιότητος-λειτουργίας", για να αναδυθεί καθαρά η σημασία τής αμέσου μεσότητος του Πατρός και εκείνη του Υιού ώς πρός το Άγιο Πνεύμα.

          Ταυτοποιημένοι σύμφωνα με το κριτήριο τής αναφοράς στις πέντε Τριαδικές σχέσεις (τέσσερις εσωτερικές και μία εξωτερική), οι πέντε χρόνοι βρίσκονται αναπτυγμένοι λεπτομερειακά στο psalterium.

          Ο πρώτος χρόνος "πρίν του Νόμου" αφορά την περιπέτεια του Αβραάμ και ιδιαιτέρως την επιθυμία του να έχει απογόνους και την καλωσύνη που έδειξε ο Θεός σ'αυτόν και στους άλλους Πατριάρχες, μέχρις ότου κατανοήσουν ότι έχουν στον Θεό όχι τόσο έναν "Κύριο" αλλά μάλλον έναν "Πατέρα". Η αποκάλυψη αυτής της Πατρότητος του Θεού, μέσω της πίστης του Αβραάμ, γίνεται υπόσχεση του Θεού για όλη την ανθρωπότητα.

          Ο δεύτερος χρόνος "κάτω απο τον Νόμο" περιέχει το γεγονός της απελευθερώσεως του Ισραήλ απο την σκλαβιά της Αιγύπτου και την απόκτηση της γής της επαγγελίας μέσω της ερήμου. Εδώ ο λαός απέκτησε την εμπειρία της καθοδηγήσεως του Θεού μέσω του Αγγέλου του Κυρίου, το "σκοτεινό αίνιγμα" στο οποίο κρύβεται το έργο του Υιού σαν Δασκάλου καί Νομοθέτου. Και πράγματι είναι ο "Υιός" ο οποίος μέσω του Αγγέλου και του Νόμου δείχνει την λαμπρότητά του και ασκεί την δικαιοσύνη!

          Ο τρίτος χρόνος "κάτω απο τους βασιλείς και τους προφήτες" είναι η εποχή της στερεώσεως του Βασιλείου, η περίοδος της οικοδομής της γήινης Ιερουσαλήμ, και μίας ιδιαίτερης φανερώσεως του "πνεύματος" το οποίο χρίει τους βασιλείς και περιβάλλει τους προφήτες και πιό συχνά πιά αποκαλύπτεται εισάγοντας σε μία ειδική νοημοσύνη του Τριαδικού μυστηρίου του Θεού, προαναγγέλοντας-παρότι "κάτω απο την σκοτεινή μορφή του αινίγματος"-τόσο το γεγονός της έλευσης του Υιού στο σώμα, όσο και την διάχυση του πνεύματος. Οι προφήτες κατέθεσαν όσα είδαν και προείπαν, στα προφητικά τους βιβλία. Ο Δαυίδ και ο Ηλίας είναι εδώ φιγούρες τής βασιλικότητος της ίδιας του Θεού και της κρίσης του, έτσι όπως η συγχώνευση δύο βασιλικών φυλών με εκείνη των Λευιτών σε μία μονή φυλή-ενώ οι άλλες απομακρύνοντο απο τον οίκο του Δαυίδ. Αυτή η περίοδος αναγνωρίζεται σαν τέλεια εικόνα του μυστηρίου της Τριάδος, στην πίστη της οποίας μίλησαν ανοιχτά οι προφήτες καθώς το πνεύμα επέδραμε πάνω τους.

          Ο "τέταρτος χρόνος" στον οποίο ο Υιός και το πνεύμα....φανερώθηκαν" και μάλιστα στα ταπεινά σημεία της σάρκας και της περιστεράς, ξεκίνησε σαν η εποχή τής ολοκληρώσεως για να "καταναλωθεί" το έργο το οποίο ξεκίνησε ο Πατήρ. Είναι ο χρόνος των αποστολών του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, οι οποίοι εστάλησαν "μαζί" απο τον Πατέρα για να πραγματοποιήσουν την σωτηρία του στον κόσμο: εδώ η Τριάδα είναι καθοριστικώς αποκεκαλυμένη στο μυστήριό της, της διακρίσεως και της ενότητος. Ο Υιός δέν είναι το Πνεύμα και αντιστρόφως, αλλά εμφανίζονται σε μία κοινή πράξη, η οποία χαρακτηρίζεται απο την ταπεινότητα (και όχι μόνον όσον αφορά την κένωση του Υιού, αλλά επίσης και όσον αφορά και εκείνη του Πνεύματος, το οποίο εμφανίστηκε σαν πουλί και στην συνέχεια σαν φωτιά).

          Ο πέμπτος χρόνος "στην αρχή τού οποίου βρισκόμαστε" ειναι ο χρόνος της αποστολής του πνεύματος καθότι Filioque, Φιλιόκβε : Είναι χρόνος μίας εμβαθύνσεως όσων μέχρι σήμερα πραγματοποιήθηκαν απο τον Θεό μέσω του Υιού και του ιδίου του πνεύματος, ώστε όλοι να θεωρήσουν την δόξα της Τριάδος. Το πνεύμα έχει λοιπόν για τον εαυτό του την εργασία να διδάξει στην πλήρη αλήθεια ή οποία είναι προφανώς το Ευαγγέλιο του Χριστού και ο Χριστός ο ίδιος, απο την αλήθεια του οποίου το πνευμα "λαμβάνει για να μπορέσει να δώσει" στους ανθρώπους. Γι'αυτό λοιπόν είναι ο χρόνος της πληρότητος που επιτυγχάνει την μεταστροφή των καρδιών (δηλαδή σε μία ριζική αλλαγή λόγω της οποίας οι άνθρωποι δέν "είναι πλέον εκείνο που ήταν", στην μεταμόρφωση της διάνοιας, στην οποία προσφέρεται μία νέα πνευματική νοημοσύνη! Απελευθερωμένοι απο την σωματικότητα της ζωής τους, όλοι θα μπορέσουν να ποθήσουν τα ουράνια πράγματα, επιθυμώντας την Τριαδική Πατρίδα και ζώντας με την ελπίδα τής πραγματοποιήσεως αυτής της επιθυμίας, αναμένοντάς την. Όλη η ιστορία, ποτισμένη με την Θεία παρουσία, ακολουθώντας ένα Τριαδικό ρυθμό (και όχι μόνον τριπλό) βαδίζει σαν να έλκεται απο τον μέλλοντα κόσμο τής τελειότητος στην κρίση του Θεού και στην Βασιλεία της δικής του μακαριότητος, της χαράς και της ειρήνης, σε σχέση με τον οποίο ο ιστορικός κόσμος στην ολότητά του παρουσιάζεται σαν μία συνεχής επίκληση και αναμονή.

          Τώρα όμως είναι πλέον βεβαιωμένο ότι η ακολουθία τών χρόνων της σωτηρίας αναφέρεται στην σύνθετη απλότητα της Τριαδικής σχεσιακότητος την "έσω και την έξω" στην οποία κάθε πρόσωπο συλλαμβάνεται "καθαυτό" μέσω των δικών του προσωπικών διακρίσεων -κάθε πρόσωπο είναι ταυτόν με τον εαυτό του και δέν είναι άλλο- αλλά ταυτοχρόνως, κάθε προσωπική ταυτότητα αντλείται απο την σχεσιακότητα την ίδια των προσώπων μεταξύ τους, έτσι ώστε ο λόγος για τον οποίο κάθε πρόσωπο είναι ο εαυτός του, εξαρτάται απο τον δικό του τρόπο να βρίσκεται σε σχέση με το άλλο και απο τα άλλα δύο, στο παιχνίδι του όμοιου και του ανόμοιου που κατέστη δυνατό απο την αρμονική περιχώρηση της Τριάδος η οποία εκστατικώς πορεύεται πρός τον κόσμο. Έτσι μόνον ο Πατήρ έχει την ιδιότητα να στείλει τον Υιό και το Πνεύμα μόνον ο Πατήρ και ο Υιός μαζί στέλνουν το Πνεύμα. Ενώ λοιπόν στην συνέχεια ο δυναμισμός των σχέσεων της Τριάδος έχει αντιστοιχίες και σύμβολα στους ιστορικούς χρόνους σε μία ανοδική πρόοδο, η Τριάδα καθαυτή, καθότι Τριάδα, δέν έχει τίποτε παρόμοιο σ'αυτόν τον κόσμο, που να δείχνει ότι η πλήρης συμμετοχή των εκλεκτών στο Τριαδικό μυστήριο δέν μπορεί να συμβεί στην μεταφορά τής πεπερασμένης (στον χρόνο) ζωής, αλλά είναι η μοίρα τής μελλοντικής πατρίδος, πέραν του χρόνου τούτου, και πέραν αυτής της γής, στην ουράνια Ιερουσαλήμ.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.