Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ (44).

Συνέχεια από: Παρασκευή 6 Οκτωβρίου 2017

Προλεγόμενα σέ μία φιλοσοφική Χριστολογία!

Του Xavier Tilliette.

  
Ο ΥΜΝΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣ ΦΙΛΙΠΠΗΣΙΟΥΣ.          

2. Σέλλινγκ.

     

Η κενωτική θεωρία τού Κίρκεγκαρντ ακουμπά τον τρόπο τής ενσαρκώσεως, μιά οδό πόνου, εθελοντικής  και αμείωτης αυταπάρνησης , με τον σκοπό να σταθεί στην θέση τού αγαπημένου. Δέν προϋποθέτει μία έκλειψη τής Θεότητος αλλά τονίζει το θεώρημα τής συγκαταβάσεως και της καταλλαγής: η ενσάρκωση είναι ταπεινότης, εργασία, πτωχεία, κένωσις, απο την κορυφή μέχρι τα βάθη. Αλλά ο Κίρκεγκαρντ δέν φτάνει στην ταύτιση οντολογικώς, ας πούμε, της ενσαρκώσεως με την Κένωση, όπως κάνει ο πρόσκαιρος δάσκαλός του-ο Σέλλινγκ-στην φιλοσοφία τής Αποκαλύψεως. Ο Σέλλινγκ είναι ο μοναδικός μεγάλος φιλόσοφος ο οποίος θεματοποιεί την Κένωση και προσφέρει μία  Θεολογία τής Κενώσεως, βασισμένος σε μία στριφνή εξήγηση, ιδιαίτερη, του ύμνου πρός Φιλιππησίους.

          Το πρωτότυπο και ενδιαφέρον σημείο τής θεωρίας τού Σέλλινγκ βρισκεται στην προσαρμογή τής Κένωσης στην ενσάρκωση, με μία συγκεκριμένη σημασία η οποία δέν έτυχε της απαραίτητης προσοχής απο τους ερμηνευτές. Η Κένωσις δέν ακουμπά μόνον τον ταπεινό τρόπο τής ενσαρκώσεως, την μορφήν δούλου, είναι η συνθήκη και η αιτία. Ο Χριστός έγινε άνθρωπος ξεγυμνωμένος απο την "μορφή τού Θεού", όχι λόγω μιάς τυχαίας ενέργειας, αλλά για μία ενδογενή  αναγκαιότητα! Τήν αυταπάρνηση homini Jesu UNICA CAUSA fuit existendi. Ο άνθρωπος Ιησούς "γεννήθηκε καθαρά και απλά απο την ενέργεια της αυταπάρνησης". Εάν αντιθέτως η Κένωσις είναι μόνον η συγκράτηση τών Θείων προϋποθέσεων και δεδομένων, τότε χάνει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της!

          Ποιό είναι τότε το αντικείμενο τού ξεγυμνώματος, η "μορφή Θεού", η οποία ανταλλαγμένη με την μορφή δούλου, δίνει την θέση της άμεσα στην ανθρωπότητα; [Αυτή η μορφή Θεού του Σέλλινγκ απηχεί το "Formae Dei" του Λούθηρου. Τα χαρακτηριστικά τής φυσιογνωμίας τού ανθρώπου Χριστού (σοφία, δύναμις, αγαθότης, ελευθερία) τα οποία καθόρισαν την δόξα Του].

          Ακριβέστερα η Θεία μορφή είναι το υποκείμενο τής μειώσεως, η ανθρωπότης είναι το αντικείμενο. Η μορφή Θεού δέν είναι ακριβώς η Θεότης, η οποία παραμένει απείραχτη. Αντιθέτως είναι η Θεότης η οποία αφήνοντας την Θεία Φιγούρα, ολοκληρώνει και φανερώνει την αλήθεια της, γίνεται ορατή στην πιό φωτεινή μορφή. Αυτό επιτρέπει στον Σέλλινγκ να πλησιάσει στην αντίθεση τού Παύλου την θέση τού Ιωάννου. Είδαμε τήν δόξα του σάν τήν δόξα τού Μονογενούς: πλήρη Χάριτος καί αληθείας-μέσω τής ανθρωπότητος ακριβώς. Αυτή είναι η θετική πλευρά τής ενσαρκώσεως.

          Το αρνητικό αντίστροφο είναι η απώλεια μιάς δανεισμένης δόξης, η μορφή Θεού. Και ο Σέλλινγκ σχολιάζει:
 "το υπέροχο χωρίο πρός Φιλ (2,6-8) το οποίο ανοίγει το πιό βαθύ μυστήριο".

          "Τούτο γάρ φρονείσθω εν υμίν ο και εν Χριστώ Ιησούς, ός εν μορφή Θεού υπάρχων ούχ αρπαγμόν ηγήσατο το είναι ίσα Θεώ, αλλ'εαυτόν εκένωσεν μορφήν δούλου λαβών, εν ομοιώματι ανθρώπων γενόμενος".

          Μ'αυτόν τον τρόπο πλευρίζει πολύ συχνά τους εξηγητές συναδέλφους του, απο τους οποίους εφοδιάστηκε τα πιό πάνω χωρία, αλλά επανακατευθύνοντας τήν ανάγνωση σύμφωνα με τις προϋποθέσεις του, ότι δηλαδή η "μορφή Θεού" δέν είναι η ουσιώδης Θεότης και ότι εκτός των άλλων δέν υπάρχει αιώνια προΰπαρξη του Υιού! Η μορφή Θεού συνδέεται με μία κοσμική προΰπαρξη, αφορά την αρχή και βαθμιαία κατάκτηση τής δόξας τού Ολύμπου εκ μέρους τού δευτέρου προσώπου ή δυνάμεως, μέσω των περιπετειών και των μεταμορφώσεων τής μυθολογικής προόδου τής οποίας είναι το μυστηριώδες ελατήριο. Πρόκειται για μία κατάσταση τυχαία ή συμπτωματική-ομόλογη με την μορφή δούλου-στην διάρκεια τής οποίας ο μέλλων Χριστός ήταν με τον "τρόπο τού Θεού", όχι Θεός! Με τον τρόπο τού Θεού, καθότι ήταν ο κύριος τού αποξενωμένου είναι (στην ειδωλολατρική περιπλάνηση), αλλά ούτε Θεός ούτε ανθρωπος. Αυτή ειναι μία κατάσταση που αρέσει πολύ στον Σέλλινγκ, οι ενδιάμεσες καταστάσεις, όπως η σκοτεινή καθαρότης και η καθαρή νύχτα, που βοηθούν τον διαλογισμό και τις διαμεσολαβήσεις. Ο κίνδυνος υβριδικής φύσεως, ο οποίος θα μπορούσε να επηρεάσει την Ενσάρκωση γίνεται αποδεκτός χωρίς δισταγμούς. Η μοίρα η οποία έχει ανατεθεί στην μορφή Θεού εκπλήσσει λιγότερο όταν αναγνωρίζεται ο ρόλος τον οποίο ανέλαβε στην Χριστολογία τού Λούθηρου, με τον ενδιάθετο κίνδυνο τής υποταγής τού Υιού. Αλλά η μεγαλύτερη δυσκολία αφορά την προΰπαρξη τού Χριστού σε ένα γίγνεσθαι στο αποξενωμένο Είναι, μέχρις ότου καταλήξει στο Ελληνικό φώς-μία περίσταση με ένα δυνατό στοιχείο φαντασμαγορίας, το οποίο όμως δέν φαίνεται να ταράζει ιδιαιτέρως έναν τόσο ενημερωμένο Θεολόγο όπως ο Walter Kasper. Και πράγματι ο Σέλλινγκ ερμηνεύει κατά γράμμα το Lumen Gentium για να το εφαρμόσει στην Εθνική μυθολογική ιστορία σαν ένα κάποιο αντίγραφο σε μία ομολογία τής Αγίας Ιστορίας! Αυτός ο Εθνικός μεσσιανισμός, πιό αυθεντικός τού άλλου, έχει τα αρχέτυπά του: Ηρακλής, Όσιρις, Διόνυσος...μεταστάσεις τού Χριστού, αλλά ο Σέλλινγκ μοιάζει να ξεχνά ότι είναι πλάσματα τής φαντασίας, ιδέες, τρομακτικές αναπαραστάσεις της εκστατικής συνειδήσεως, που δέν μπορούν να συγκριθούν με τον Ιακώβ, τον Μωυσή, τον Δαυίδ...Απο εκείνη την προΰπαρξη στην ύπαρξη παράγεται μία μετάβαση που ξαφνιάζει. Εκτός και αν αναποδογυρίσουν οι όροι και ορισθεί αναλογικώς σαν Prius per posterius. Αλλά το πρόβλημα παραμένει η εμφάνιση τού Χριστού σαν "τελευταίου των Θεών", η οποία είναι ασυνήθιστη στο πλαίσιο του Ελληνικού Πάνθεον. Πρέπει να καταλήξουμε σε μία μετάθεση, σε ένα μυστικιστικό παραμύθι, για να δικαιώσουμε τον δεσμό τού Χριστού με τους θνήσκοντες Θεούς σαν την πεμπτουσία τού περάσματος απο την μυθολογία στην μυστηριολογία, στις θρησκείες τών μυστηρίων. Τότε η χειρονομία τού Χριστού συμπυκνώνει με μεταφορικό τρόπο ένα μεγάλο ιστορικό όραμα! Η άβολη προΰπαρξη στο εσωτερικό τού παρηκμασμένου Είναι, του αποξενωμένου, η μακρά κρυφή και υπόγεια ζωή, έχει επίσης και την σημασία του αμαρτήματος. Ο Χριστός μοιράστηκε αμέσως την αβεβαιότητα τής ανθρωπότητος, είναι η σωτηρία των Εθνικών καθότι συντρόφευσε την τυφλή τους πορεία και φορτώθηκε τις αμαρτίες τους!

          Η Κένωσις είναι η Ενσάρκωση και έχει σαν σκοπό της την ανθρωπότητα! Αυτή η αρχική πρόταση ορίζει την Κένωση ελαφρύνοντας κάπως και την Κενωτική αυστηρότητα-αλλά δέν την εξαντλεί. Η "μορφή δούλου" υποβάλλει μία περαιτέρω αυταπάρνηση. Η καταγωγική κένωσις έχει σαν σκοπό της να ολοκληρώσει τήν ενσάρκωση, να εξασφαλίσει την πραγματική μετακίνηση απο την "φιγούρα του Θεού". Ο Λόγος τής αρχής, επομένως υποκείμενο Θεϊκό-ετεροθεϊκό μετά την πτώση, στην πραγματική ανθρωπότητα! Αυτό το "πρόσωπο" είναι ο άνθρωπος και αυτός ο άνθρωπος είναι το ίδιο πρόσωπο. Κατά βάθος ο Σέλλινγκ ανησυχεί πάνω απ'όλα να σώσει την ταυτότητα ενός αντικειμένου το οποίο διατηρείται αναλλοίωτο μέσω των καταστάσεων του και να δημιουργήσει την ανθρωπότητα, την ορατότητα τής Θεότητος!

Συνεχίζεται

ΣΧΟΛΙΟ: Αυτή τήν φαντασμαγορική θεολογία εισήγαγε στήν ορθοδοξία ο Φλωρόφσκυ καί τήν ολοκλήρωσε ο Ζηζιούλας. Σήμερα τήν επικαλείται καί ο Ιερόθεος Βλάχος. Ισως στηριζόμενος στόν Ρωμανίδη.

Αμέθυστος.