«Τοις σκιρτήμασιν ως ρήμασι…»

«Τοις σκιρτήμασιν ως ρήμασι…»

Το παρόν κείμενο εγράφη, εξ αφορμής ηχητικού ντοκουμέντου, που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο, όπου γίνεται αναφορά από τον Γέροντα Ιωσήφ Βατοπαιδινόν, στο θέμα των εκτρώσεων, διακρίνοντας το έμβρυο σε «εξεικονισμένον και μη», με αποτέλεσμα να μη θεωρεί φόνο την έκτρωση εμβρύου «μη εξεικονισμένου». Κατά τον Γέροντα Ιωσήφ τον Βατοπαιδινόν, η διάκριση γίνεται ανάμεσα σε ζων έμβρυον και έμψυχον. Θεωρεί ότι το έμβρυον αποκτά ψυχήν μετά τον τρίτο μήνα, καθώς επίσης και το ότι δεν είναι φόνος η έκτρωση που γίνεται πριν τον τρίτο μήνα, πλάνην την οποίαν είχεν και ο Θωμάς Ακινάτης, ο οποίος ως γνωστόν είχεν επηρεασθεί από τον Αριστοτέλη και δεν δέχοταν ότι είναι φόνος η πρώιμη άμβλωση. Βοά ο της Καισσαρείας Άγιος Βασίλειος «εκμεμορφωμένου και ανεξεικονίστου παρ’ημίν ουκ έστιν».

Το να λέμε απλά, ότι αυτό αναφέρεται στο βιβλίο της Εξόδου της Παλαιάς Διαθήκης, χωρίς περαιτέρω επεξήγησιν, θεωρώ ότι αφήνονται ερωτηματικά δια σκανδαλισμόν. Το χωρίον της Εξόδου, όπου αφορμάται ο Γέροντας Ιωσήφ ο Βατοπαιδινός, αναφέρει ότι «εάν δε μάχωνται δύο άνδρες και πατάξωσι γυναίκα εν γαστρί έχουσαν και εξέλθη το παιδίον αυτής μη εξεικονισμένον, επιζήμιον ζημιωθήσεται˙ καθότι αν επιβάλη ο ανήρ της γυναικός, δώσει μετά αξιώματος» Εξ. Κα,22, και «εάν δε εξεικονισμένον η, δώσει ψυχήν αντί ψυχής» Εξ. Κα,23. Εις το βιβλίον τούτο της Εξόδου, το οποίον είναι ένα από τα βιβλία του Κανόνα της Παλαιάς Διαθήκης και ειδικώτερα εις τα κεφάλαια Εξ. Κα,20 και Κα,21 ανευρίσκομεν πλήθος εντολών, που δόθηκαν δια την σκληροκαρδίαν των Ισραηλιτών. Μόνο στα δύο προηγούμενα εδάφια αν προστρέξομεν θα αντιληφθούμεν την αλήθειαν τούτου. Ενδεικτικά αναφέρονται τα δύο προηγούμενα εδάφια. «Εάν δε τις πατάξη τον παίδα αυτού ή την παδίσκην αυτού εν ράβδω και αποθάνη υπό τας χείρας αυτού, δίκη εκδικηθήσεται» Εξ. Κα,20 και «εάν δε διαβιώση ημέραν μία ή δύο, ουκ εκδικηθήσεται˙ το γαρ αργύριον αυτού εστί». Χωρίς ούτε ένα εκ περισσού λόγον, τα αδιάψευστα λόγια του Κυρίου επιβεβαιώνουν ότι «προς την σκληροκαρδίαν υμών έγραψεν υμίν την εντολήν ταύτην» Μαρκ. Ι,5 και ισχύουν εδώ όπως και για το σχολιαζόμενον χωρίον περί «εξεικονισμένου και μη εμβρύου».

Στο εν λόγω ηχητικό ντοκουμέντο, αναφέρει ότι η Εκκλησία δεν απεφάνθη για το θέμα τούτο. Πως η Εκκλησία μας δεν απεφάνθη, όταν υπάρχει απόφαση της Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου για το θέμα τούτο, η οποία επικύρωσε τον Β΄ Κανόνα του Αγίου Βασιλείου καθώς επίσης και το γεγονός ότι η Εκκλησία εθέσπισεν της Εορτήν του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, την Εορτήν της Σύλληψεως της Αγίας Άννης, της μητρός της Θεοτόκου και την Εορτήν της Σύλληψεως του Τιμίου Προδρόμου. Επίσης η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, στις 7/6/2001 σε ανακοίνωσή της αναφέρει «Η Εκκλησία πιστεύει ότι το έμβρυο από τη στιγμή της συλλήψεως είναι πρόσωπο και εικόνα του Θεού και έχει δικαίωμα στη ζωή, το οποίο κανείς δεν μπορεί να του το αφαιρέσει»

Πλήθος αγίων υπάρχει, που ανεφέρθηκε στο θέμα τούτο και η «ζοφώδης άγνοια» καθίσται εγκληματική. «Άμα δε το σώμα και η ψυχή πέπλασται, ου το μεν πρώτον, το δε ύστερον» αναφέρει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός στο σύγγραμμά του «Έκδοσις ακριβής Ορθοδόξου Πίστεως», με το «άμα» να δηλώνει επακριβώς το ταυτόχρονον. Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός επίσης, στα «Κεφάλαια φιλοσοφικά» αναφέρει «Ομουπόστατα εισίν, ότε δύο φύσεις εν μια υποστάσει ενωθώσι και μίαν σχώσιν υπόστασιν σύνθετον και εν πρόσωπον, ως ψυχή και σώμα». Ο Β΄ Κανών του Αγίου Βασιλείου του Μεγάλου (Περί της φθειράσης κατ’ επιτήδευσιν το έμβρυον), εις την προς Αμφιλόχιον Ικονίου Επιστολή Κανονική Α, αναφέρει «Η φθείρασα κατ’επιτήδευσιν, φόνου δίκην επέχει. Ακριβολογία δε εκμεμορφωμένου και ανεξεικονίστου παρ’ημίν ουκ έστιν». «Η ψυχή όλη δι όλου του σώματος χωρεί και ομοχρόνως εν τη ζωή γίνεται» λέγει ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης στο σύγγραμμά του «Εξήγησις του Άσματος των Ασμάτων», Λόγος Ζ΄. Σαφώς δεν προηγείται το σώμα της ψυχής, αλλ’ η ψυχή γίνεται «ομοχρόνως» με το σώμα. Είναι χαρακτηρισική η ρήση του Αγίου Γρηγορίου Νύσσης, με το ομοχρόνως να επεξηγεί πλήρως ότι «άμα το σώμα και η ψυχή». «Ούτε γαρ σώμα προ της ψυχής αφίστατο, ούτε ψυχή προ του σώματος» αναφέρει ο Άγιος Αναστάσιος ο Σιναΐτης, P.G. 89,724. Πως δύναται να ισχυριστεί κανένας, ότι «το σώμα πρώτον γέγονεν και η ψυχή ύστερον» εάν θέλει ορθοδόξως να φρονεί; «Την ψυχήν ούτε γαρ προυφίσταται του σώματος, ούτε μεθυφίσταται. Αλλ’ άμα τη τούτου γενέσει κτίζεται και αυτή» ομιλλεί ο Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης (Κλίμαξ, Λόγος Κστ΄). Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς στα Εκατόν Πεντήκοντα Κεφάλαια (Συγγράμματα Τόμος Ε΄) αναφέρει «Η μέντοι ψυχή συνέχουσα το σώμα, ω και συνεκτίσθη, πανταχού του σώματος εστίν… »

Ο Άγιος Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης λέγει ότι «Η αγωγή των παιδιών αρχίζει απ’ την ώρα της συλλήψεώς τους. Το έμβρυο ακούει κι ακούει και αισθάνεται μέσα στην κοιλιά της μητέρας του. Ναι ακούει και βλέπει με τα μάτια της μητέρας. Αντιλαμβάνεται τις κινήσεις και τα συναισθήματά της, παρόλο που ο νους του δεν έχει αναπτυχθεί. Σκοτεινιάζει το πρόσωπο της μάνας, σκοτεινιάζει κι αυτό. Νευριάζει η μάνα, νευριάζει κι αυτό. Ό,τι αισθάνεται η μητέρα, λύπη, πόνο, φόβο, άγχος κ.λ.π. τα ζει κι αυτό» (Η αλήθεια για τις εκτρώσεις - Εκδόσεις Ορθόδοξος Κυψέλη).

Στο Κατά Λουκάν Ευαγγέλιο, στα χωρία όπου περιγράφεται η συνάντηση της Παναγίας με την Ελισάβετ αναφέρει «Αναστάσα δε Μαριάμ εν ταις ημέραις ταύταις επορεύθη…» Λουκ. 1,38. Με το «εν ταις ημέραις ταύταις» εξυπακούεται ότι η Παναγία ευρίσκετο στις πρώτες μέρες της κυήσεως και όταν συναντήθηκαν η Αγία Ελισάβετ, πλησθείσα Πνεύματος Αγίου, είπε μεταξύ άλλων το «πόθεν μοι τούτο ίνα έλθη η μήτηρ του Κυρίου μου προς με;» Λουκ. 1,43, αναγνωρίζοντας τον κυοφορούμενον Ιησούν, τις πρώτες μέρες της κυήσεως «εν τη κοιλία αυτής». Είναι άξιον αναφοράς, το ψαλλόμενον στο Κάθισμα του πλ.α΄ μετά την πρώτην στιχολογίαν, κατά την Ορθρινήν Ακολουθίαν, στις 23 Σεπτεμβρίου, στην Εορτήν της Συλλήψεως του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου «…αλλ’ εν νηδύϊ προσκιρτά τον εν γαστρί παρθενική, Θεόν επιγνούς και Δεσπότην, ο Πρόδρομος Ιωάννης, εις σωτηρίαν ημών σαρκούμενον». «Θεόν επιγνούς» ψάλλομεν και τούτο γιατί ορθοδόξως φρονούμεν το «εξ άκρας συλλήψεως» καθώς επίσης «τοις σκιρτήμασιν ως ρήμασι χρησάμενος» και στο Θεοτοκίον το «…του εμβρύου σκιρτήσαντος, ως επιγνωκότος, τον εαυτού Δεσπότην».

Είναι χαρακτηριστική επίσης και η Βυζαντινή Αγιογραφία, η οποία παριστά τη συνάντηση της Παναγίας με την Αγία Ελισάβετ, να έχει η μεν Παναγία εντός της κοιλίας της, το έμβρυον Χριστός και η δε Αγία Ελισάβετ, το έμβρυον Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος. Η Αγιογραφία αυτή πολλά διδάσκει, συνηγορούσα εικονογραφικώς στο «εξ άκρας συλλήψεως». Έτσι ο Ορθόδοξος Αγιογράφος δύναται να συμψάλλει αληθώς το «σώσον με θεολογούντα σε» (Από την Ορθρινή Ακολουθία της Πέμπτης προ της Κυριακής των Βαΐων) και επιπλέον να καθοδηγεί τον Ορθόδοξο λαό.

Άξια αναφοράς είναι και τα λόγια του Εμμ. Παναγόπουλου, Επίκουρου Καθηγητού Χειρουργικής, ότι «Η ανάπτυξη του εμβρύου χαρακτηρίζεται από μία κανονική, προβλέψιμη και σύνθετη αλληλουχία γεγονότων και δεν υπάρχει κάποια ειδική στιγμή, που η ανθρώπινη ζωή γίνεται πιο άξια σεβασμού και απόκτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η αξία της είναι εγγενής. Το έμβρυο δεν είναι μία εν δυνάμει ζωή, αλλά ζωή με δυνατότητα να εξελιχθεί σε ενήλικα, όπως το ίδιο ισχύει και για τα σχηματισμένα έμβρυα, τα νεογέννητα, τα παιδιά και τους εφήβους. Το έμβρυο στα αρχικά στάδια ανάπτυξης του δεν είναι κάτι διαφορετικό από ένα ανθρώπινο ον. Είναι άνθρωπος σε ένα πολύ αρχικό στάδιο ανάπτυξής του, επομένως, τα έμβρυα δεν μπορούν να χρησιμοποιούνται ως μέσα για την επίτευξη στόχων, ακόμα και καλών στόχων όπως η θεραπεία ασθενειών ή η σωτηρία άλλης ανθρώπινης ζωής ».

Στο άρθρο του ο Herman T. Engelhardt, Καθηγητής του Τμήματος Φιλοσοφίας, του Rice University, με τίτλο «Οι εκτρώσεις και οι πόλεμοι των πολιτισμών» (Μετάφρ. π. Γεωργίου Κανάκη), αναφέρει πως «Αυτό που είναι σημαντικό για τους Χριστιανούς είναι ότι μία διάκριση μεταξύ διαμορφομένων και ασχηματίστων εμβρύων, εμψυχωμένων και μη εμψυχωμένων εμβρύων, απορρίπτεται διαρρήδην ως μη έχουσα θεολογική σημασία για τους Ορθοδόξους Χριστιανούς» και ότι «Οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί βιώνουν μια αδιάσπαστη εκτίμηση του πώς να εκτιμούν την ανθρώπινη ζωή από τη σύλληψή της, και να αναγνωρίζουν ότι η αφαίρεση αυτής της ζωής απαγορεύεται».

Θα μπορούσε λοιπόν κανείς, ορθοδόξως φρονών, να ισχυριστεί ότι «άχρι τρίτου μηνός, ουκ είναι το έμβρυον άνθρωπος»; Τότε δηλαδή είναι μόνο σώμα; Ποιός Άγιος της Εκκλησίας μας, είπε ποτέ κάτι τέτοιο; Απάντηση αληθείας το «συναμφότερον» που είπε ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, καθώς και το καταληκτικόν «ον δη κατ’ εικόνα ποιηκέναι Θεός λέγεται», το οποίον μαρτυρεί το μεγαλείο της αγάπης του Τριαδικού Θεού προς τον άνθρωπον. Εάν γίνουν αποδεκτές, οι της πλάνης συμβουλές, θα δολοφονούνται δυστυχώς τα έμβρυα που δεν έχουν φτάσει τον τρίτο μήνα της κυήσεως Το δε χείρον τούτων είναι, πως η πλανεμένη τούτη παράδοση, γίνεται σε πλήθος πνευματικών παιδιών, μεγάλο μέρος των οποίων, αδιακρίτως και καθ’ ολοκληρίαν προσμετρά, ως ορθούς τους λόγους του Γέροντος αυτού.
Βασίλειος Χαραλάμπους
Θεολόγος