Συνέχεια από Τετάρτη, 21 Μαΐου 2025
HANS JONAS - TECHNIK, MEDIZIN UND ETHIK - ZUR PRAXIS DES PRINZIPS VERANTWORTUNG
11. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΑΒΟΛΗΣ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΚΑΙ ΤΟ «ΔΙΚΑΙΩΜΑ» ΝΑ ΠΕΘΑΝΗΣ
Το δικαίωμα, να αρνηθής μια «θεραπεία» (2η συνέχεια)
.....Ο θάνατος πρέπει να είναι η πιο ανεπηρέαστη απ’ όλες τις «δυνατότητες», ενώ η ζωή επιτρέπεται και οφείλει να έχη πάντα τούς υποστηρικτές της, έστω και λόγω τής φιλαυτίας, και σίγουρα λόγω τής αγάπης. Δεν επιτρέπεται ωστόσο να υπερασπιστούμε ιδιαιτέρως «σκληρά» ούτε και την ίδια την υπόθεση της ζωής μέσα σέ μια τέτοια «διελκυστίνδα». Γιατί είναι ακριβώς η αγάπη που πρέπει να αναγνωρίση, αντίθετα στη φωνή τής ιδιοτέλειας, ότι καμμιά «υποχρέωσή μου και κανένα χρέος να ζήσω» δεν αναιρεί στην πραγματικότητα, ακόμα κι αν υπερισχύη τελικά απέναντι στην ίδια μου την επιθυμία να πεθάνω και την «ξεπερνά», το δικαίωμά μου στο να διαλέξω, υπό ορισμένες περιστάσεις, τον θάνατο. Όποιες κι αν είναι οι «αξιώσεις» τού κόσμου απέναντι στο (ανθρώπινο…) πρόσωπο, το δικαίωμα αυτό είναι (εξαιρουμένης τής θρησκείας) ηθικά και νόμιμα τόσο αναπαλλοτρίωτο όσο και το δικαίωμα στην ζωή, παρ’ όλο που η «αντίληψη» του ενός ή του άλλου δικαιώματος μπορεί να θυσιαστή με ελεύθερη – και μόνον –επιλογή σε διαφορετικές εκτιμήσεις και αποφάσεις. Ο συνδυασμός και η «σύζευξη» μάλιστα αυτών τών δύο αντιτιθεμένων δικαιωμάτων (στην ζωή και στον θάνατο…) εξασφαλίζει και στα δυό, ότι κανένα απ’ αυτά δεν μπορεί να μεταστραφή σε απόλυτη υποχρέωση: ούτε σε υποχρέωση να ζήσης, ούτε σε υποχρέωση να πεθάνης (( Ο «ελεύθερος» άνθρωπος… )) .
Έχει άραγες το δημόσιο δίκαιο κάποια θέση σε όλα αυτά; Ναι, και μάλιστα σε δυό αλληλο-υποστηριζόμενες κατευθύνσεις: ο νόμος πρέπει να εξασφαλίζη πρώτον, ως μέρος τής αποστολής του το δικαίωμα στην ζωή, και το δικαίωμα για ιατρική φροντίδα, παρέχοντας σε όλους τη θεμελιακά παρόμοια πρόσβαση σ’ αυτήν˙ και πρέπει να θέτη κατά δεύτερον, εν όψει τού πραγματικού περιορισμού που υπάρχει σε ιατρικούς πόρους, εύλογα και ευθηνά κριτήρια προβαδίσματος γι’ αυτήν την πρόσβαση. Αυτή δε η τελευταία λειτουργία δημοσίου ελέγχου πρέπει να υπερβαίνη, όπως το φανερώνει απροκάλυπτα το παράδειγμα της «αιμοκαθάρσεως», «αποφάσεις» για το ποιος πρέπει να ζήση ή να πεθάνη˙ κι ανάμεσα στις προτεραιότητες που καθοδηγούν τέτοιου είδους «αποφάσεις» μπορούν ή και οφείλουν να περιλαμβάνονται και οι ευθύνες ή οι «ρόλοι» που έχει ένα άτομο για άλλους, εξαρτώμενους απ’ αυτό ανθρώπους, που μπορεί να δίνουν και κάποιο προβάδισμα στην επιλογή απέναντι σε «μοναχικά» άτομα, όταν όλοι οι άλλοι παράγοντες είναι ίδιοι. Το ίδιο λοιπόν «επιχείρημα» που εμφανίστηκε προηγουμένως ως «εσωτερική» αντιπαράθεση στην επιθυμία και το δικαίωμα ενός προσώπου να αποποιηθή μιαν ιατρική βοήθεια, η εξάρτηση δηλαδή κάποιων άλλων προσώπων απ’ αυτό, αυτό παρουσιάζεται τώρα και ως επαυξημένο «εξωτερικό» δικαίωμα για θεραπευτική αγωγή – προς χάριν τού δικαιώματος ζωής ενός «τρίτου μέρους». Ενώ αυτό το οποίο μπορεί να προσφέρη (σε κάθε περίπτωση…) η δημόσια «αυθεντία» (το κράτος…), μπορεί και να το αναιρέση αργότερα, κατά την ίδιαν αρχή μιας «διανεμητικής δικαιοσύνης», προς χάριν ενός συγκριτικά προτιμοτέρου δικαιώματος. Θα επανέλθουμε μάλιστα σ’ αυτό, ως ένα έμμεσο και νόμιμο, υποβοηθητικό τού δικαιώματος στον θάνατο (( ! )) , μέσο.
Το παράδειγμα της «αιμοκάθαρσης» είναι ασφαλώς ακραίο. Το δικαίωμα να αποποιηθή κανείς μια θεραπευτική αγωγή και να αγνοήση μιαν ιατρική συμβουλή συνεπάγεται συνήθως, όχι ένα δικαίωμα στο να πεθάνης (πλην μιας εντελώς αφηρημένης και ασήμαντης ίσως έννοιας), αλλά το δικαίωμα να αποδεχθής τον κίνδυνο, να παίξης λίγο στην «τύχη» με την υγεία σου, να εμπιστευθής στη φύση και όχι (αποκλειστικά) στην ιατρική τέχνη, ή και απλώς μιαν ετοιμότητα, να αποδεχθής μεταγενέστερες (σωματικές) βλάβες ή ακόμα κι ένα μικρότερο προσδόκιμο ζωής, προς χάριν μιας «ελευθερίας» από ένα περιοριστικό «καθεστώς ζωής»˙ ή και απλώς το δικαίωμα να αποφύγης κάθε είδους «σκοτούρα». Διαλέξαμε ωστόσο το παράδειγμα της «αιμοκάθαρσης», επειδή η συνεχής θεραπευτική αγωγή αποτελεί εκεί ένα άμεσο θέμα ζωής και θανάτου, οπότε και η (ενδεχόμενη) επιλογή μιας διακοπής δεν συνιστά σε καμμιά περίπτωση την απλή ανάληψη ενός κινδύνου, αλλά μιαν απόλυτη και αποφασιστική ενέργεια θανάτου.
Και δεν είναι, παρ’ όλ’ αυτά, ούτε αυτό, το χαρακτηριστικό παράδειγμα για το «βασανιστικό», όπως έχει προκύψει πλέον σήμερα, «δικαίωμα στο να πεθάνης». Γιατί ο ασθενής είναι συνήθως πνευματικά ικανός να αποφασίζη σήμερα για τον εαυτό του, διαθέτοντας και τη σωματική δύναμη να αποδεσμευτή απ’ τα υποστηρικτικά μηχανήματα, χωρίς κανείς να μπορή να τον αποτρέψη από κάτι τέτοιο. Που σημαίνει ότι το δικαίωμά του στο να πεθάνη δεν εξαρτάται απ’ τη συνέργεια κανενός άλλου, και μπορεί να το εξασκήση αποκλειστικά ο ίδιος. Κάτι που εξάλλου συμβαίνει και στην περίπτωση κάποιων άλλων ζωτικών θεραπειών, όπως είναι π.χ. η χρήση τής ινσουλίνης από τούς διαβητικούς. Υπάρχει δηλ. σ’ αυτές τις περιπτώσεις η δυνατότητα τόσο να πάρη κανείς ο ίδιος όσο και να εκτελέση μια τέτοιαν απόφαση, με το δικαίωμα στον θάνατο να μη μπορή να αμφισβητηθή στα σοβαρά ούτε να εμποδιστή αποφασιστικά «από τα έξω», όποια κι αν είναι, σε κάθε περίπτωση, η εσωτερική ηθική ενός τέτοιου «δικαιώματος». «Βασανιστικές» καθίστανται ωστόσο οι περιπτώσεις τών «αιχμαλωτισμένων» λίγο ή πολύ (σ’ ένα π.χ. νοσοκομείο) ασθενών στο τελικό στάδιο κάποιας θανατηφόρας ασθένειας, όπου η φυσική τους αυτή «αδυναμία» παραχωρεί σε άλλους τον ρόλο τών υποβοηθητών για την πραγματοποίηση της επιλογής τους, ή ακόμα και τον «ρόλο» να αποφασίσουν εκείνοι στη δική τους θέση.
Θα συζητήσουμε εδώ δυό σχετικά παραδείγματα στη συνέχεια: την περίπτωση ενός εν συνειδήσει υπάρχοντος και βαρέως πάσχοντος ασθενούς στο τελικό στάδιο μιας ασθένειας όπως π.χ. ο καρκίνος, αλλά και την περίπτωση ενός ανεπιστρεπτί «μη συνειδητού» πλέον ασθενούς σε μη αναστρέψιμο κώμα. Είναι μάλιστα αυτό ακριβώς το δεύτερο παράδειγμα που έχει «κατακτήσει» επανειλημμένα τα τελευταία χρόνια, λόγω και της συνδεδεμένης μ’ αυτό «νόμιμης δραματικότητας», τα πρωτοσέλιδα του καθημερινού Τύπου (( Δεκαετία ακόμα τού 1990… )) , απασχολώντας την κοινή σε όλους μας αντίληψη˙ το πρώτο απ’ τα δυό παραδείγματα είναι ωστόσο το πιο σημαντικό, το πιο συχνά εμφανιζόμενο και το πιο «πλούσιο» σε προβληματισμό…
( συνεχίζεται )
ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΑΛΛΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΤΟΥ ΓΕΓΟΝΟΤΟΣ ΟΤΙ Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΠΟΥ ΖΟΥΜΕ ΣΗΜΕΡΑ, Ο ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΣ, ΕΙΝΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΓΩ, ΟΠΩΣ ΑΚΡΙΒΩΣ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΤΑΙ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟ ΚΟΣΜΟ, ΤΟΥ ΑΘΕΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΥ. ΤΟ ΑΠΟΚΟΡΥΦΩΜΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΣΥΝΕΙΔΗΣΙΑΣ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου