Σάββατο 27 Δεκεμβρίου 2025

N. A. BERDYAEV - Μελέτη II. Η διδασκαλία για τη Σοφία και τον Ανδρόγυνο.

Περιοδικό Put, Απρίλιος 1930, Αρ. 21, σ. 34-62.

N. A. BERDYAEV (BERDIAEV)



ΜΕΛΕΤΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ JACOB BOEHME

Μελέτη II. Η διδασκαλία για τη Σοφία και τον Ανδρόγυνο.

Ο J. Boehme και το ρεύμα της ρωσικής Σοφιολογίας. (1930 - #351)

I.

Ο Boehme έχει μια πολύ αξιοσημείωτη διδασκαλία για τη Σοφία, ουσιαστικά την πρώτη στην ιστορία της χριστιανικής σκέψης. Η δική του ήταν μια εντελώς πρωτότυπη διαίσθηση. Η σοφιολογία του Boehme δεν μπορεί να εξηγηθεί από επιρροές και δανεισμούς. (Ο Koyre δεν μπόρεσε να βρει καμία πηγή από την οποία ο Boehme να είχε αντλήσει τις διδασκαλίες του για τη Σοφία). Αν ο Boehme στη διαίσθησή του για το Ungrund τείνει να βλέπει το σκοτάδι, τότε στη διαίσθησή του για τη Σοφία τείνει να βλέπει το φως.

Η κατανόηση του Boehme για τη Σοφία έχει τη δική της θεολογική και κοσμολογική πλευρά, αλλά συνολικά είναι κυρίως ανθρωπολογική. Η Σοφία για αυτόν συνδέεται με την καθαρή, την παρθενική, την αγνή και ολοκληρωτικά ακέραια εικόνα του ανθρώπου. Η Σοφία είναι επίσης η αγνότητα και η παρθενία, η ακέραια ολότητα και η αγνότητα του ανθρώπου, η εικόνα και η ομοίωση του Θεού στον άνθρωπο.

Η διδασκαλία του Boehme για τη Σοφία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη διδασκαλία του για την ανδρογυνία, δηλαδή την αρχική ακέραια ολότητα του ανθρώπου. Ο άνθρωπος διαθέτει μια ανδρόγυνη, αμφίφυλη, αρρενοθήλεα (αρσενική-θηλυκή) φύση. Ενδογενής στον άνθρωπο ήταν η Σοφία, η Παρθένος. Η πτώση μέσω της αμαρτίας σήμανε επίσης την απώλεια της Παρθένου Σοφίας, η οποία έχει πετάξει στους ουρανούς. Αντ' αυτής, στη γη έχει αναδυθεί το θηλυκό, η Εύα. Ο άνθρωπος θρηνεί με λαχτάρα για τη χαμένη Σοφία του, την χαμένη παρθενική του κατάσταση, την ολότητά του και την αγνότητά του. Ένα μισό ον είναι ένα ον που έχει διαλυθεί, έχοντας χάσει την ακέραια ολότητά του.

Στη διδασκαλία του για την ανδρογυνία, ο Boehme ακολουθεί την ίδια γραμμή που βρίσκεται στο «Συμπόσιο» του Πλάτωνα και στην Καμπάλα. «Siehe! ich gebe dir ein gerecht Gleichniss: du seist ein Juengling oder Jungfrau, wie denn Adam alles beides in einer Person war» {«Ιδού, σου δίνω μια σωστή σύγκριση, διότι εσύ χωρίζεσαι είτε σε έναν νεαρό είτε σε μια νεαρά, ενώ ο Αδάμ ήταν και τα δύο σε ένα πρόσωπο»}.

Η μοναδικότητα της διδασκαλίας του Boehme για τη Σοφία είναι ότι πρόκειται πρώτα απ' όλα για μια διδασκαλία για την Παρθένο και την παρθενία. Η Θεία Σοφία μέσα στον άνθρωπο είναι η παρθενία της ψυχής, η Παρθένος, που χάθηκε από τον άνθρωπο με την πτώση λόγω της αμαρτίας και λάμπει στους ουρανούς. «Die Seele sollte sein der schoene Juengling, der geschaffen war; und die Kraft Gottes die schoene Jungfrau, und das Licht Gottes die schoene Perlen-Krone, damit wollte die Jungfrau den Juengling schmuecken» {«Η ψυχή έπρεπε να είναι μία όμορφη νέα, όπως είχε δημιουργηθεί· και η Δύναμη του Θεού μια όμορφη Παρθένος, και το Φως του Θεού ένα όμορφο Στέμμα από Μαργαριτάρια, με το οποίο η Παρθένος ήθελε να στολίσει την νέα»}[ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ Ο ΑΠΟΗΧΟΣ ΤΗΣ ΘΕΑΣ ΑΘΗΝΑΣ ΜΕ ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΙΔΕΑΛΙΣΤΙΚΑ ΓΝΩΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ;]

Ο Αδάμ, που αρχικά ήταν ανδρόγυνος, στην πτώση του λόγω της αμαρτίας από δικό του λάθος έχασε την Παρθένο του και βρήκε τη γυναίκα. «Adam hat durch seine Lust verloren die Jungfrau, und hat in seiner Lust empfangen das Weib, welche ist eine cagastrische Person; und die Jungfrau wartet seiner noch immerdar, ob er will wieder treten in die neue Geburt so will sie ihn mit grossen Ehren wieder annehmen» {«Ο Αδάμ, λόγω της εμπαθούς επιθυμίας του, έχασε την Παρθένο και, ἐν τῇ ἐπιθυμίᾳ του, γνώρισε τη γυναίκα, η οποία είναι ένα παροδικό, φθαρτό (cagastrisch, δηλώνει την ύπαρξη δεσμευμένη στη φύση, στη γένεση και στην αναγκαιότητα) πρόσωπο. Η Παρθένος, όμως, εξακολουθεί να τον περιμένει, αν θα θελήσει να εισέλθει πάλι (ο Αδάμ) σε μια νέα γέννηση (αναγεννημένος), ώστε να τον δεχτεί ξανά με μεγάλες τιμές»}.

Η Εύα είναι το τέκνο αυτού του κόσμου και έχει δημιουργηθεί για αυτόν τον κόσμο: «die Heva ist zu diesem zerbrechlichen Leben geschaffen worden; denn sie ist die Frau dieser Welt» {«Η Εύα έχει δημιουργηθεί για αυτήν την εύθραυστη ζωή και έτσι είναι η γυναίκα αυτού του κόσμου»}.

Ο ανδρόγυνος είναι επίσης η εικόνα και η ομοίωση του Θεού στον άνθρωπο:«allein das Bild und Gleichniss Gottes, der Mensch, welcher die zuechtige Jungfrau der Weisheit Gottes in sich hatte: so drang der Geist dieser Welt also hart auf die Bildniss nach der Jungfrau; hiermit seine Wunder zu offenbaren, und besass den Menschen, davon er erst seinen Namen Mensch kriegte, als eine vermischte Person» {«Μόνο ο άνθρωπος έχει εντός του (εν εαυτώ) την εικόνα και την ομοίωση του Θεού, που είναι η αγνή Παρθένος της Σοφίας του Θεού· έτσι το πνεύμα αυτού του κόσμου όρμησε με σφοδρότητα πάνω στην εικόνα που είχε μορφωθεί κατά την Παρθένο, για να φανερώσει με αυτόν τον τρόπο τα θαύματά του, και κατέλαβε τον άνθρωπο, ο οποίος τότε και μόνο τότε έλαβε το όνομα «άνθρωπος», ως ένα σύνθετο πρόσωπο»}.

Η αρχική και αγνή εικόνα του ανθρώπου είναι η εικόνα της παρθενικής νεότητας. Η όψη της Σοφίας είναι συστατικό στοιχείο του ανθρώπου, ως ένα ακέραιο και ολοκληρωμένο ον. Η Παρθένος είναι επίσης η Θεία Σοφία. Και εδώ είναι ένας πολύ σαφής ορισμός της Σοφίας από τον Boehme:«Die Weisheit Gottes ist eine ewige Jungfrau, nicht ein Weib, sondern die Zucht und Reinigkeit ohne Makel, und stehet als ein Bildniss Gottes, ist ein Ebenbild der Dreizahl» {«Η Σοφία του Θεού είναι αιώνια Παρθένος, όχι γυναίκα, αλλά αγνότητα και καθαρότητα χωρίς ψεγάδι, και στέκει ως εικόνα του Θεού, ως ομοίωμα της Τριάδος»}.

Σε άλλο σημείο λέει: «Und die Jungfrau der Weisheit Gottes, welche Gott der Vater durchs Wort ausspricht, ist der Geist der reinen Elements, und wird darum eine Jungfrau genannt, dass sie also zuechtig ist und nicht gebieret, sondern als der flammende Geist im Menschen-Leibe nichts gebieret» {«Και η Παρθένος της Σοφίας του Θεού, την οποία ο Θεός Πατέρας έχει εκφέρει δια του Λόγου, είναι το Πνεύμα του αγνού στοιχείου, και γι' αυτό ονομάζεται Παρθένος, επειδή είναι αγνή (σώφρων και εγκρατής) και δεν γεννά, αλλά, όπως το πύρινο Πνεύμα στον άνθρωπο· δεν γεννά σώμα»}.

Και εδώ είναι μια αντίστοιχη δήλωση:«Dieses Ausgesprochene ist ein Bildniss der hl. Dreizahl, und eine Jungfrau, aber ohne Wesen, sondern eine Gleichniss Gottes: in dieser Jungfrau eroeffnet der heilige Geist die grossen Wunder Gottes des Vaters, welche sind in seinen verborgenen Siegeln» {«Αυτό που λέγεται είναι εικόνα της Αγίας Τριάδας και Παρθένος, αλλά χωρίς ουσία , παρά μόνο ομοίωμα του Θεού· σε αυτή την Παρθένο το Άγιο Πνεύμα αποκαλύπτει το μεγάλο θαύμα του Θεού Πατέρα, κρυμμένο στις σφραγίδες του»}.

«Diese Weisheit Gottes, welche ist eine Jungfrau der Zierheit und Ebenbild der Dreizahl, ist in ihrer Figur eine Bildniss gleich den Engeln und Menschen, und nimmt ihren Urstand im Centro auf dem Kreuz, als eine Blume des Gewaechses aus dem Geiste Gottes»(«Αυτή η Σοφία του Θεού, που είναι παρθενικό στολίδι και ομοίωμα της Αγίας Τριάδας, είναι κατά τη μορφή της μια εικόνα όμοια με τους αγγέλους και τους ανθρώπους, και παίρνει την αρχική της θέση στο κέντρο του Σταυρού, ως ένα λουλούδι που φυτρώνει από το Πνεύμα του Θεού»}.

Ο Boehme επαναλαμβάνει πολλές φορές ότι «Die Weisheit Gottes ist eine ewige Jungfrau» {«η Σοφία του Θεού είναι αιώνια Παρθένος»}. Η Σοφία, η αιώνια Παρθένος, η παρθενικότητα είναι ένα ουράνιο στοιχείο μέσα στον άνθρωπο. Ο Boehme διδάσκει κατηγορηματικά ότι η Σοφία είναι αδημιούργητη, άκτιστη: «die Jungfrau ist ewig, ungeschaffen und ungeboren: sie ist Gottes Weisheit und ein Ebenbild der Gottheit» («Η Παρθένος είναι αιώνια, άκτιστη και αγέννητη· είναι η Σοφία του Θεού καθ’ ομοίωσιν της Θεότητας»}.

Για τον Boehme, επομένως, ο άνθρωπος είναι κάτι περισσότερο από ένα απλό πλάσμα, μέσα του υπάρχει το αιώνιο, το ουράνιο, το Θείο στοιχείο, το στοιχείο της Σοφίας. Η ψυχή ήταν σαν παρθένος, ο άνθρωπος δημιουργήθηκε με παρθενική και αγνή ψυχή, δηλαδή σ’ αυτήν αντιστοιχούσε το ουράνιο και θεϊκό στοιχείο.

Είναι απαραίτητο να αναζητήσουμε την Παρθένο Σοφία στον άνθρωπο. «Denn er weiss die Jungfrau nun nirgends zu suchen als im Menschen, da er sie zum ersten hat erblicket» {«Έτσι ξέρει τώρα να αναζητά την Παρθένο μόνο στον άνθρωπο, γιατί εκεί την είδε για πρώτη φορά»}. Αυτό τείνει να εξηγήσει τον κυρίως ανθρωπολογικό χαρακτήρα των διδασκαλιών του για τη Σοφία. Η εμφάνιση του ανθρώπου, του ανδρόγυνου, του παρθένου ανθρώπου, και η εμφάνιση των γήινων μισών του ανθρώπου, του αρσενικού και του θηλυκού, είναι διάφορες στιγμές μιας ανθρωπογονικής και κοσμογονικής διαδικασίας, διάφορα στάδια της δημιουργίας του κόσμου. Μεταξύ αυτών των δύο στιγμών βρίσκεται η καταστροφή.

Ο γήινος άνθρωπος έχει ουράνιους προγόνους. «Die Bildniss ist in Gott eine ewige Jungfrau in der Weisheit Gottes gewesen, nicht eine Frau, auch kein Mann, aber sie ist beides gewesen; wie auch Adam beides war vor seiner Heven, welche bedeutet den irdischen Menschen, darzu thierisch: denn nichts bestehet in der Ewigkeit, was nicht ewig gewesen ist» «Στον Θεό η Εικόνα είναι μια αιώνια Παρθένος που κατοικεί στη Σοφία του Θεού, όχι θήλυ, ούτε άρρεν, αλλά και τα δύο ταυτόχρονα. Έτσι ήταν ο Αδάμ και τα δύο πριν από την πτώση του, που συμβολίζει τον γήινο άνθρωπο και, επιπλέον, το ζωώδες στοιχείο. Διότι τίποτα δεν υφίσταται στην αιωνιότητα, αν δεν είναι εκ φύσεως αιώνιο».

Η ανδρόγυνη, σοφιακή εικόνα του Αδάμ είναι επίσης ο ουράνιος και προϋπάρχων άνθρωπος. Και γι' αυτό μόνο αυτός ως τέτοιος κληρονομεί την αιωνιότητα."Adam war vor seiner Eva die zuechtige Jungfrau, kein Mann und kein Weib, er hatte beide Tincturen, die im Feuer und die im Geiste der Sanftmuth, und haette koennen selber auf himmlische Art, ohne Zerreissung gebaeren, waere er nur in der Proba bestanden. Und waere je ein Mensch aus dem andern geboren worden, auf Art, wie Adam in seiner jungfraeulichen Art ein Mensch und Bildniss Gottes ward: denn was aus dem Ewigen ist, das hat auch ewige Art zu gebaeren, sein Wesen muss ganz aus dem Ewigen gehen, sonst bestehet nichts in Ewigkeit" {«Ο Αδάμ ήταν, πριν την Εύα του, η αγνή Παρθένος· ούτε άρρεν ούτε θήλυ, είχε και τις δύο όψεις, στο πυρ και στο πνεύμα της πραότητας· και διέθετε εν εαυτώ την ικανότητα κατά ουράνιο τρόπο χωρίς σχίσμα, να γεννα, αν μόνο είχε περάσει τη δοκιμασία. Και ο άνθρωπος θα γεννιόταν πάντα κατ’ αυτόν τον τρόπο, με τον τρόπο που ο Αδάμ στην παρθενική του φύση έγινε άνθρωπος και εικόνα του Θεού· διότι ό,τι προέρχεται από το Αιώνιο, αυτό έχει επίσης αιώνιο τρόπο να γεννά· η ουσία του πρέπει να προέρχεται ολοκληρωτικά από το Αιώνιο, αλλιώς δεν θα μπορούσε με κανένα τρόπο να υφίσταται στην αιωνιότητα»}.

Ο άνθρωπος αποκοιμήθηκε στην αιωνιότητα και ξύπνησε μέσα στο χρόνο. Αρχικά δεν εμφανίστηκε μέσα στο χρόνο, διότι είναι παιδί της αιωνιότητας. Η σοφιακή και ανδρόγυνη πτυχή, ο παρθενικός άνθρωπος είναι επίσης ένα σημάδι της αιωνιότητας στον άνθρωπο. Η απώλεια της Παρθένου από τον άνθρωπο, δηλαδή της ανδρόγυνης εικόνας, είναι μια απώλεια του Παραδείσου. "Adam war ein Mann und auch ein Weib, und doch der keines, sondern eine Jungfrau, voller Keuschheit, Zucht und Reinigkeit, als das Bild Gottes; er hatte beide Tincturen vom Feuer und Licht in sich, in welcher Conjunction die eigene Liebe, als das jungfraeuliche Centrum stund, als der schoene paradeisische Rosen- und Lustgarten, darinnen er sich selber liebete" {«Ο Αδάμ ήταν άνδρας και επίσης γυναίκα, και όμως δεν ήταν κανένα από τα δύο, παρά μόνον Παρθένος, πλήρης αγνότητας, εγκράτειας και καθαρότητας, ένα ον κατ' εικόνα του Θεού. Είχε μέσα του (εν εαυτώ) και τα δύο στοιχεία, τη φωτιά και το φως, σε συνδυασμό με τα οποία υπήρχε μία μοναδικη αγάπη, εδραζόμενη στο παρθενικό κέντρο, ως τον όμορφο παραδεισένιο κήπο των ρόδων και της ηδονής, όπου θα είχε αγάπη για τον εαυτό του».

Συνεχίζεται

Ο ΠΑΠΠΟΥΣ ΤΗΣ ΘΕΟΣΟΦΙΑΣ ΜΕ ΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΑΚΙΑ ΤΟΥ. ΜΟΝΟ Ο ΜΠΕΡΝΤΙΑΕΦ Ο ΑΓΝΟΣ ΑΚΟΥΓΕ ΜΕ ΝΟΗΜΑ ΑΥΤΑ ΤΑ ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΤΟΥ.

Δεν υπάρχουν σχόλια: