Συνέχεια από: Σάββατο 27 Δεκεμβρίου 2025
ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ ΒΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ π. ΣΥΜΕΩΝ ΚΡΑΓΙΟΠΟΥΛΟΥ
Γνωρίζεις τον εαυτό σου;
Πανόραμα Θεσσαλονίκης, Γ΄ έκδοση
Κεφάλαιο B 1
Ἡ κίνηση πρός τούς ἀνθρώπους
Οὔτε στον Θεό πρέπει να προσκολλᾶται κανείς. Αὐτός πού προσκολλάται, θα φωνάξει πάλι καί πάλι στόν Θεό καί, ἂν δὲν πάρει ἀπάντηση, θά ἀπελπισθεῖ καί θά ἀπογοητευθεί.
Ἐνῶ ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἀληθινά ταπεινώνεται καί συντρίβεται ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ὅσο δέν τοῦ ἀπαντᾶ ὁ Θεός, τόσο περισσότερο ἐλπίζει.
Παράξενο φαίνεται, καί ὅμως ἔτσι εἶναι. Ὅσο δέν ἀπαντᾶ ὁ Θεός, ὅσο ἀργεῖ νὰ ἐπέμβει, τόσο περισσότερο αὐτός ἐλπίζει. Δέν ἀπελπίζεται, ἀλλά ἐλπίζει.
Όποιος ἀληθινά θέλει να γίνει γνήσιος ἄνθρωπος, πρέπει νὰ ἀρχίσει ἀπό αὐτό:
«Μήπως δὲν τὰ βλέπω καλά τα πράγματα;
Μήπως δὲν σκέπτομαι καλά;
Μήπως πέφτω ἔξω;
Μήπως δὲν ἐνεργώ σωστά; Μήπως εἶμαι θύμα άρρωστημένων καταστάσεων, ἀπωθημένων νοσηρῶν βιωμάτων, που κυριαρχούν μέσα μου, μὲ κυριεύουν καί ὁδηγοῦμαι στο χάος;»
Προσκόλληση στούς ἄλλους
Μιά ἀναφορά στούς μεγάλους ψυχολόγους
Οἱ μεγάλοι ψυχολόγοι, προκειμένου να βυθομε-τρήσουν τὸν ἄνθρωπο, προκειμένου να κάνουν μια βουτιά μέσα στο πιο βαθύ μέρος τῆς ὑπάρξεως τοῦ ἀνθρώπου, καί δή τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου –τοῦ Εὐρωπαίου, τοῦ Ἀμερικανοῦ· ἀλλὰ αὐτά πού θά ποῦμε ἰσχύουν τώρα καὶ γιὰ τοὺς Ἕλληνες- ὥστε να τον βοηθήσουν να ξεμπλοκαριστεῖ ἀπὸ τὰ μπλοκαρίσματα πού δημιουργούνται μέσα του, και να ξεμπερδευτοῦν ὅλα τὰ μπερδεμένα πράγματα πού εἶναι βαθιά μέσα του, εἶπαν ἄλλοι τοῦτα, ἄλλοι ἐκεῖνα.
Ἄλλα εἶπε ὁ Φρόυντ, πού ἔκανε μια ἀρχή, βά-ζοντας μιά βάση, ἕνα θεμέλιο, πάνω στο ὁποῖο στήριξε τὴν ὅλη θεωρία του καὶ τὴν ὅλη ἐργασία που ἔκανε. Καί θά ἔλεγε κανείς ὅτι, μέχρι σήμερα, ὅσοι ἀκολουθοῦν τις θέσεις τοῦ Φρόυντ, ἐφαρμόζουν στη θεραπευτική τους τις θεωρίες καὶ τὰ συμ-περάσματά του. Ἂν καὶ δὲν ὑπάρχει σχεδόν κανένας σήμερα ὁ ὁποῖος ἀκολουθεῖ κατά γράμμα αὐτά ποὺ εἶπε ὁ Φρόυντ. Εν πάση περιπτώσει, μέχρις ἑνὸς ὁρισμένου σημείου ἀρκετοί τὸν ἀκολουθοῦν Άλλη βάση καὶ θεμέλιο ἔβαλε ὁ Γιούνγκ και σἰκοδόμησε ἐκεῖ πάνω τη δική του θεωρία καὶ τὴν ὅλη ἐργασία του. Καὶ εἶναι ἐπίσης ἀρκετοί ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι ἀκολουθοῦν τὸν Γιούνγκ. Ἄλλη βάση είχε ὁ τρίτος, ὁ Ἄντλερ. Αὐτοί οἱ τρεῖς εἶναι οἱ μεγάλοι ψυχολόγοι, καὶ ἀπὸ αὐτοὺς ξεκινοῦν ὅλοι οἱ ἄλλοι.
Σᾶς εἶχα πεῖ ὅτι μια ψυχολόγος καὶ ψυχίατρος, που πέθανε πρὸ ἐτῶν, ἡ Κάρεν Χόρνευ, ἡ ὁποία, ἐξ ὅσων κατάλαβα, φαίνεται πώς ήταν καλή ψυχολόγος -ήταν φυσικά καὶ ψυχαναλύτρια- δέν συμφωνεῖ πολύ μὲ ὅλους αὐτούς. Μὲ τὸν Φρόυντ διαφωνεῖ ἀρκετά ἀλλά καί μὲ τὸν Γιούνγκ. Τὸν Ἄντλερ δὲν τὸν ἀναφέρει σχεδόν καθόλου. Καί, τρόπον τινά, τα θέματα τα ψυχολογικά τα βλέπει κάπως ἀπό μια δική της πλευρά καί βάζει ἕνα δικό της θεμέλιο, μια δική της ἀρχή καὶ πάνω ἐκεῖ οἰκοδομεῖ.
Ἔλεγα καί ἄλλη φορά ὅτι οἱ θέσεις της ἔναντι τῶν ἀνάλογων θέσεων τοῦ Φρόυντ ἢ τοῦ Γιούνγκ εἶναι καλύτερες. Γράφει ὅτι αὐτό λέει ὁ Φρόυντ σ' αὐτὸ τὸ σημεῖο, ἀλλά δέν συμφωνῶ, καὶ νομίζω ὅτι σωστό εἶναι κάτι ἄλλο. Αὐτό λέει ὁ Γιούνγκ σ' ἐκεῖνο τὸ σημεῖο, ἀλλά δέν συμφωνῶ, καί νομίζω ὅτι σωστό εἶναι κάτι ἄλλο.
Προσωπικῶς, ἐξ ὅσων γνωρίζω, πιστεύω ὅτι οἱ θέσεις της είναι πιο κοντά στην ἀλήθεια. Ἀπό τις θέσεις τῶν ἄλλων, ὁρισμένες δὲν ἱκανοποιοῦν καὶ ἄλλες εἶναι τελείως ἀπαράδεκτες. Ἀλλὰ καὶ κά-ποιες άλλες πού θα ήταν κατ' ἀρχήν κάπως παραδεκτές, τελικά καί αὐτὲς δὲν ἱκανοποιοῦν. Αντίθετα, οἱ δικές της θέσεις ἱκανοποιοῦν ἀρκετά.
Σύν τοῖς ἄλλοις νομίζω τὸ ἀνέφερα καὶ ἄλλη φορά- αὐτὴ κυρίως διαφωνεί μὲ τὸν Φρόυντ στο ὅτι αὐτὸς δὲν ἔδωσε καμία σημασία στὴν ἠθική στην ἠθική συνείδηση, θα λέγαμε. Ἐμεῖς, εἶπε αὐτός, κάνουμε ἐπιστήμη. Αὐτά τί δουλειά ἔχουν μὲ τὴν ἐπιστήμη; Πῶς εἶναι δυνατόν, λέει ἡ Κάρεν Χόρνεϋ, να κάνει κανείς ψυχολογία, ψυχοθεραπεία, ψυχανάλυση, νὰ ἀσχολεῖται δηλαδή μὲ τὸν ἄνθρω πο, μέσα στον ὁποῖο ὑπάρχει αὐτή ἡ ἠθική συνεί δηση -εἴτε τὸ θέλεις εἴτε δὲν τὸ θέλεις, αὐτὴ ὑπάρ-χει- καὶ νὰ μὴν τὴ λαμβάνει ὑπ' ὄψιν, Ὅταν την ἀγνοήσεις –τονίζει αὐτή ἡ ψυχολόγος- κάτι θὰ σοῦ λείπει ἀπὸ τὸ ὅλο οἰκοδόμημα που φτιάχνεις, κάτι θα μείνει ἔξω ἀπὸ τὸ θεμέλιο που θέτεις. Καθώς ὅμως αὐτή ὑπάρχει, τελικά θὰ ἀνατινάξει τὸ οἰκο δόμημά σου στον αέρα καὶ θὰ σε βγάλει ψεύτη.
Αὐτή λοιπόν ή ψυχολόγος θεωρεῖ ὅτι ὅλα τά μπλοκαρίσματα τοῦ ἀνθρώπου -μπλοκάρισμα εἶναι μιά ὡραία λέξη, καὶ νομίζω ὅτι ἀποδίδει ἀρκετά αὐτὸ τὸ φαινόμενο που παρατηρείται στον σύγχρο νο ἄνθρωπο- ὅλα αὐτὰ τὰ μπερδέματα ὀφείλονται ἤ ἔχουν ὁπωσδήποτε σχέση με μιὰ ἀπὸ τις τρεῖς κινήσεις που μπορεῖ νὰ κάνει ἕνας ἄνθρωπος σε σχέση μὲ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους.
Η μία εἶναι κίνηση πρός τούς ἀνθρώπους.
Η ἄλλη εἶναι κίνηση ἐναντίον τῶν ἀνθρώπων. Καὶ ἡ τρίτη εἶναι κίνηση μακριά ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους.
Οἱ θέσεις αὐτές τῆς Κάρεν Χόρνεϋ -θυμάστε, λέγαμε- φαίνεται πώς θεμελιώνονται ἀρκετά καλά ψυχολογικῶς, θεολογικῶς καί πνευματικῶς.
Μὲ τὴν ἀληθινή ἀγάπη παίρνουμε σωστή στάση ἀπέναντι τῶν ἄλλων
Εἴπαμε ὅτι ὁ Θεός ἔπλασε μία ἀνθρωπότητα. Καί ὅπως ἡ Θεότης εἶναι μία, ἀπό ἀπόψεως φύσε-ως, ἀλλά τρία πρόσωπα, ἔτσι ἕνας εἶναι ὁ ἄνθρω-πος ὡς ἀνθρωπότης ἀλλά πολλά πρόσωπα. Ὁ Θεός ἔπλασε τὸν ἄνθρωπο κατ' εἰκόνα του. Βέβαια, λέγοντας ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἔγινε κατ' εἰκόνα Θεοῦ, ἐννοοῦμε τοῦτο, ἐκεῖνο, τὸ ἄλλο, ἀλλά μέσα στο κατ' εἰκόνα εἶναι καί αὐτό, ὅτι ὁ ἄνθρωπος δέν εἶναι μονάδα, ὅτι ὁ ἄνθρωπος ὡς ἀνθρωπότης εἶναι πολλά πρόσωπα. Αὐτό κατά βάθος σημαίνει ὅτι ὁ ἄνθρωπος δέν μπορεῖ να σταθεῖ, δέν μπορεῖ νὰ ὑπάρξει ὡς μονάδα. Ὁπωσδήποτε, μέσα στη ρίζα τῆς ὑπάρξεώς του εἶναι καί οἱ ἄλλοι.
Αὐτό, σε τελευταία ἀνάλυση, σημαίνει ὅτι δέν μπορεῖ κανείς νὰ ἀγνοήσει τὴν ὕπαρξη τῶν ἄλλων. Δέν μπορεῖ νὰ τὴν ἀγνοήσει ὄχι με το μυαλό του, ἀλλά μέ τή ζωή του, μέ αὐτή τήν ὕπαρξή του. Αὐτό σημαίνει ἀκόμη ὅτι, ἐὰν ὁ ἄνθρωπος, ὁ ἄλφα, ὁ βῆτα, δέν πάρει τή σωστή στάση ἀπέναντι τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, μαζί μέ τούς ὁποίους προέρχεται ἀπό μιά ρίζα –εἶναι μια ρίζα, ἕνας ἄνθρωπος, μιά ἀνθρωπότητα ὅλοι μαζί- ὁπωσδήποτε δέν θά μπο-ρέσει νὰ ἀναπτυχθεί σωστά, ὁμαλά και πέρα ἀπό τὸ ὅτι ἀπό ἄποψη θεολογική καί πνευματική θά χαθεί, θὰ ἀπολεσθεῖ, ἐπιπλέον θὰ μπλοκαριστεί κιόλας. Θα δημιουργηθούν δηλαδή μέσα του ὅλα αὐτὰ τὰ ψυχολογικῆς φύσεως μπλοκαρίσματα, και δὲν θὰ βρίσκει ἄκρη κανείς.
Χρειάζεται λοιπόν ὁ ἄνθρωπος να πάρει τή σωστή στάση ἀπέναντι τῶν ἄλλων. Καί θά λέγαμε ὅτι θεολογικῶς, ἁγιογραφικῶς, εὐαγγελικῶς, τοπο-θετεῖται κανείς σωστά ἀπέναντι τῶν ἄλλων με την ἀγάπη. Μὲ τὴν ἀγάπη ὅμως τοῦ Θεοῦ· μὲ τὴν ἀγά-πη ἡ ὁποία δέν δεσμεύεται, δέν χαρίζεται, δέν ἔχει δισταγμούς, δέν «ζητεῖ τὰ ἑαυτῆς».
Μὲ τὴν ἀγάπη ὁ ἄνθρωπος παίρνει τη σωστή στάση ἀπέναντι τῶν ἄλλων ἀνθρώπων. Μεταξύ τῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος ὑπάρχει ἡ κοινωνία τῆς ἀγάπης. Καί μεταξύ τῶν ἀνθρώπων πρέπει νὰ ὑπάρχει αὐτή ἡ κοινωνία τῆς ἀγάπης, τῆς ἀληθινῆς ἀγάπης.
Το λέω καί τό τονίζω αὐτό, ὅτι πρέπει να ὑπάρχει ἡ κοινωνία τῆς ἀληθινῆς ἀγάπης, γιατί πολλές φορές πού νομίζουμε ὅτι ἀγαποῦμε ἤ που κοπτόμαστε γιά τήν ἀγάπη καί χαλοῦμε τὸν κόσμο γι' αὐτήν, μπορεῖ κατά βάθος νά μήν ἔχουμε ἀληθι νή ἀγάπη. Μιά μητέρα, για παράδειγμα, μπορεῖ νὰ τσακίζεται, να γίνεται κομμάτια γιά τά παιδιά της, καί τελικά ἡ στάση πού παίρνει ἀπέναντι τῶν παι διῶν της μπορεῖ νά μήν εἶναι ἡ σωστή, να μήν εἶναι στάση ἀγάπης, ἀλλά νά εἶναι κάτι ἄλλο.
Ὅταν λοιπόν δέν πάρει κανείς τή σωστή στά-ση ἀπέναντι τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, ἑπομένως δέν ἔχει ἀγάπη, ἀληθινή ἀγάπη μέσα του, τότε θα πάρει ἀπέναντι τῶν ἄλλων μιά ἀπό αὐτές τις τρεῖς στάσεις, τίς ὁποῖες ἀναφέραμε καί γιά τίς ὁποῖες κάνει λόγο ἡ Κάρεν Χόρνεϋ. Καί νομίζω -μπορεῖ να πέφτω ἔξω- ὅτι, κατά κάποιον τρόπο, ἡ θέση της μπορεῖ νὰ σταθεῖ καί πνευματικά-θεολογικά.
Ἡ ἀνάγκη να πιαστεῖ κανείς ἀπό κάπου
Ἡ πρώτη στάση εἶναι ἡ κίνηση πρός τούς ἀνθρώπους. Αὐτό σημαίνει προσκόλληση στούς ἄλλους ἀνθρώπους. Ἡ μητέρα, π.χ., μπορεῖ νά προσ-κολλᾶται στο παιδί. Ἡ σύζυγος μπορεῖ νὰ προσ-κολλᾶται στον σύζυγό της ἢ ὁ σύζυγος στη σύζυγό του. Το πνευματικό παιδί μπορεῖ νὰ προσκολλᾶται στόν πνευματικό του. Καί πῶς νὰ βρεῖ κανείς ἄκρη μετά γιατί δέν προοδεύει στην πνευματική ζωή αὐτό το πνευματικό παιδί; Τὸ ὁποῖο –ἄν ἐπιτρέπεται να ἀναφέρω καί μερικά πράγματα κάπως ὑπερβολι-κά- νύκτα μέρα μπορεῖ νὰ ἐξομολογεῖται καί νά θεωρεῖται τὸ πιό ἀφοσιωμένο παιδί, ὁ πιό ἀφοσιω-μένος χριστιανός. Τελικά ὅμως, ἐπειδή δέν πῆρε τή σωστή στάση ἀπέναντι τοῦ πνευματικοῦ, ἀλλά προσκολλήθηκε σ' αὐτόν, δέν ἔχει ἀληθινή πρόοδο. Εἶναι ἀδύνατο νὰ ἔχει. Πῶς θὰ ἔχει ἀληθινή πρόο-δο; Δὲν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά εἶναι ἀληθινός ἔξω ἀπό τὸ θεμέλιό του, ἔξω ἀπό τή βάση του.
Κίνηση λοιπόν πρός τοὺς ἀνθρώπους εἶναι αὐτή ἡ προσκόλληση. Προσκολλάται ἡ μητέρα στο παιδί, οἱ γονεῖς στα παιδιά ἤ τα παιδιά στούς γονεῖς. Πόσα παιδιά, κορίτσια ἀλλά καί ἀγόρια ἀκόμη -παίρνουμε καί τό ἰσχυρό φύλο- μεγαλώνουν καί δὲν μποροῦν νὰα ξεκολλήσουν ἀπό τή μητέρα. Παντρεύονται, καί ἀκόμη ἡ προσκόλληση αὐτή ὑπάρχει.
Ἤ πόσοι ἄνθρωποι δέν μποροῦν νὰ ζήσουν, ἂν δὲν ἐξαρτηθοῦν ἀπό κάπου. Δηλαδή, πιάνεται κανείς –νά μήν ποῦμε ἀπό πράγματα- ἀπό ἀνθρώπους, ἐξαρτᾶται ἀπό ἀνθρώπους καί δέν μπορεῖ νά ζήσει χωρίς αὐτή τήν ἐξάρτηση. Αὐτό δέν εἶναι ἀληθινή στάση. Ἕνας τέτοιος ἄνθρωπος δέν μπορεῖ νά ἔχει ἀληθινή πίστη στην ψυχή του, οὔτε μπορεῖ νά πεῖ: «Πιστεύω στόν Θεό, ἔχω μέσα μου τόν Θεό. Ἦλθε καί για μένα ὁ Χριστός στον κόσμο».
Θα λέγαμε ὅτι αὐτή ἡ κίνηση πρός τούς ἄλλους ἀνθρώπους, αὐτή ἡ προσκόλληση ξεκινᾶ ἀπό τή φιλαυτία –ἄν τό δοῦμε ἀπό πνευματικῆς ἀπόψεως το θέμα· ἄλλο τί λέει αὐτή ἡ ψυχολόγος- ξεκινᾶ ἀπό μιά αὐταρέσκεια, ἀπό φόβους, ἀπό αἴσθημα άνα-σφάλειας. Δέν μπορεῖ δηλαδή το πρόσωπο αὐτό πού προσκολλᾶται να σταθεῖ μόνο του στα πόδια του, καί γι' αὐτό πρέπει ἀπό κάπου να πιαστεί.
Μήν πεῖτε ὅμως ὅτι εἶναι προσκόλληση αὐτό πού ἔκανε ἕνας ὑποτακτικός, ὁ ἅγιος Παῦλος ὁ ἁπλοῦς. Ὅπως διαβάζουμε στον Συναξαριστή, αὐτὸς πῆγε στὸν Μέγα Ἀντώνιο με σκοπό να μονάσει ὡς ὑποτακτικός κοντά του. Ὅταν ἄνοιξε ὁ Μέγας Ἀντώνιος τὴν πόρτα καί τόν εἶδε, τὸν ρώ-τησε τί θέλει. «Ήλθα, ἀπάντησε, να γίνω ὑποτακτικός». Ὁ Μέγας Ἀντώνιος πρόβαλε τίς ἀντιρρήσεις του, ἀλλά ὁ ἅγιος Παῦλος ἐπέμενε. Τελικά, μπῆκε στο κελί του ὁ ἅγιος Ἀντώνιος καί τὸν ἄφησε ἔξω νὰ περιμένει. Καί ὕστερα ἀπό τρεῖς μέρες βγῆκε ξανά ἀπό τὸ κελί του. Αὐτός περίμενε ἐκεῖ στὸν καύσωνα νηστικός.
Αὐτό πού ἔκανε ὁ ἅγιος Παῦλος, καθώς πῆγε νὰ μαθητεύσει, δέν εἶναι ἐκδήλωση προσκολλήσεως, δέν εἶναι ἐκδήλωση αὐτῆς τῆς ἀρρωστημένης καταστάσεως πού ὑπάρχει σ' ἐμᾶς. Ὄχι. Εἶναι ἔκφραση μεγάλης ἀνδρείας, μεγάλης πίστεως καί μεγάλης ἀγάπης στον Θεό.
Μπορεῖ ἕνας να πάει στον καλύτερο δάσκαλο νά μαθητεύσει και να γίνει πανεπιστήμων, χωρίς να προσκολληθεῖ. Η πηγαίνει κάποιος σε ἕνα γέ-ροντα καί μαθητεύει, χωρίς νά προσκολλᾶται. Αὐτή ἡ προσκόλληση γιά τήν ὁποία κάνουμε λόγο εἶναι κάτι τό ἀρρωστημένο.
Οὔτε στον Θεό πρέπει να προσκολλᾶται κανείς
Νά τολμήσω νὰ πῶ ὅτι οὔτε καί στόν Θεό πρέπει να προσκολλάται κανείς; Ἴσως φαίνεται παράξενο, ἀλλά μπορεῖ νά συμβεί. Καί πρέπει νὰ τὸ ἐξηγήσω. Πολλές φορές καταφεύγουμε στόν Θεό καί τὸν παρακαλοῦμε καί ζητοῦμε αὐτό πού θέλουμε, καὶ δὲν παίρνουμε ἴχνος ἀπαντήσεως. Γιατί; Γιατί πᾶμε μὲ ἕνα τέτοιο πνεῦμα προσκολλήσεως. Φυσικά, ὁ Θεός δέν δέχεται κάτι τέτοιο. Διότι το νά προσ-κολλάται κανείς, ἄν ἐπιτρέπεται να πῶ -μπορεῖ νά πέφτω ἔξω· τώρα ἔρχονται αὐτές οἱ σκέψεις στό μυαλό μου- εἶναι σάν να αὐτοκτονεί. Πῶς θά δεχό ταν ὁ Θεός νὰ αὐτοκτονήσει ἕνας ἄνθρωπος; Ἕνας πού προσκολλάται, θανατώνεται ἠθικά καί πνευ-ματικά. Εἶναι μιά πνευματική αὐτοκτονία ἡ προσ-κόλληση. Αὐτό δέν μπορεῖ νά τό δεχθεῖ ὁ Θεός.
Στόν Θεό πρέπει να πηγαίνουμε με ταπείνωση. Καί ἐδῶ εἶναι πού μπερδεύονται τα πράγματα. Ὁ ἄλλος ἔχει πνεῦμα προσκολλήσεως καί προσκολ λᾶται καί νομίζει ὅτι εἶναι ταπεινός. Καί ὅταν κανείς τοῦ ὑποδείξει ὅτι πρέπει να ταπεινωθεῖ, ἀπορεῖ: «Εγώ να ταπεινωθῶ; Ἐγώ πού εἶμαι γῆ καί σποδός;» Αὐτό ὅμως πού νιώθει εἶναι τοῦ πνεύμα-τος τῆς προσκολλήσεως καί ὄχι τοῦ πνεύματος τῆς ταπεινώσεως. Ἐκεῖνος λοιπόν πού καταφεύγει στόν Θεό ταπεινώνεται, γίνεται γῆ καί σποδός, ἀλλά δέν αὐτοκτονεῖ.
Αὐτός πού προσκολλάται, θα φωνάξει πάλι καί πάλι στόν Θεό καί, ἄν δέν πάρει ἀπάντηση, θά ἀπελπισθεῖ καί θά ἀπογοητευθεῖ. Ἐνῶ ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἀληθινά ταπεινώνεται καί συντρίβεται ἐνώ-πιον τοῦ Θεοῦ, ὅσο δέν τοῦ ἀπαντᾶ ὁ Θεός, τόσο περισσότερο ἐλπίζει. Παράξενο φαίνεται, καί ὅμως ἔτσι εἶναι. Ὅσο δέν ἀπαντᾶ ὁ Θεός, ὅσο ἀργεῖ ὁ Θεός νὰ ἐπέμβει, τόσο αὐτός περισσότερο ἐλπίζει. Δέν ἀπελπίζεται, ἀλλά ἐλπίζει.
Ὁ ἀληθινός ὑποτακτικός δέν προσκολλάται στον γέροντά του. Ταπεινώνεται και μαθαίνει την ἀρετή. Σε κανέναν λοιπόν δὲν πρέπει να προσκολ λᾶται κανείς· οὔτε καί στον Θεό.
Ἐὰν αὐτὴ ἡ ἀρρωστημένη κατάσταση, με τον ἕναν ἢ τὸν ἄλλο τρόπο, ἔτσι ἢ ἀλλιῶς κυριεύσει ἕναν ἄνθρωπο, καί, χωρίς νὰ τὸ καταλάβει αὐτός, τὴν τρέφει, τη συντηρεί, καί καμιά φορά τη θεωρεῖ ἀρετὴ καὶ τὴν καμαρώνει κιόλας, εἶναι κάτι φοβε ρό. Όχι ἁπλῶς εἶναι κακό, ἀλλὰ εἶναι κάτι φοβερό. Καὶ ἂν δὲν ἀπαλλαγεί κανείς ἀπό αὐτήν, θὰ εἶναι ἔξω ἀπὸ τὴν τροχιά τὴν ἀληθινή, ἔξω ἀπὸ τὸ θεμέλιο τὸ ἀληθινό, ἐπάνω στὸ ὁποῖο οἰκοδομεῖται ὁ ἀληθινός ἄνθρωπος.
Ἀλλὰ ἄς μὴ σᾶς κουράζουμε περισσότερο σή μερα. Κάπως ἔτσι θα προχωρήσουμε ὅσον ἀφορᾶ καὶ τίς ἄλλες δύο κινήσεις τοῦ ἀνθρώπου, καί ὅλο τον χρόνο ἔχουμε νὰ ποῦμε ἀρκετά.
6-12-1970
Το κακό δέν εἶναι μόνο τὸ ὅτι εἴμαστε άμαρτωλοί. Αὐτὸ τὸ ξέρει ὁ Θεός. Το κακό εἶναι τὸ ὅτι δὲν πηγαίνουμε στον θεραπευτή, στον λυτρωτή Χριστό.
Ἡ κίνηση πρός τούς ἀνθρώπους
Οὔτε στον Θεό πρέπει να προσκολλᾶται κανείς. Αὐτός πού προσκολλάται, θα φωνάξει πάλι καί πάλι στόν Θεό καί, ἂν δὲν πάρει ἀπάντηση, θά ἀπελπισθεῖ καί θά ἀπογοητευθεί.
Ἐνῶ ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἀληθινά ταπεινώνεται καί συντρίβεται ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ὅσο δέν τοῦ ἀπαντᾶ ὁ Θεός, τόσο περισσότερο ἐλπίζει.
Παράξενο φαίνεται, καί ὅμως ἔτσι εἶναι. Ὅσο δέν ἀπαντᾶ ὁ Θεός, ὅσο ἀργεῖ νὰ ἐπέμβει, τόσο περισσότερο αὐτός ἐλπίζει. Δέν ἀπελπίζεται, ἀλλά ἐλπίζει.
Όποιος ἀληθινά θέλει να γίνει γνήσιος ἄνθρωπος, πρέπει νὰ ἀρχίσει ἀπό αὐτό:
«Μήπως δὲν τὰ βλέπω καλά τα πράγματα;
Μήπως δὲν σκέπτομαι καλά;
Μήπως πέφτω ἔξω;
Μήπως δὲν ἐνεργώ σωστά; Μήπως εἶμαι θύμα άρρωστημένων καταστάσεων, ἀπωθημένων νοσηρῶν βιωμάτων, που κυριαρχούν μέσα μου, μὲ κυριεύουν καί ὁδηγοῦμαι στο χάος;»
Προσκόλληση στούς ἄλλους
Μιά ἀναφορά στούς μεγάλους ψυχολόγους
Οἱ μεγάλοι ψυχολόγοι, προκειμένου να βυθομε-τρήσουν τὸν ἄνθρωπο, προκειμένου να κάνουν μια βουτιά μέσα στο πιο βαθύ μέρος τῆς ὑπάρξεως τοῦ ἀνθρώπου, καί δή τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου –τοῦ Εὐρωπαίου, τοῦ Ἀμερικανοῦ· ἀλλὰ αὐτά πού θά ποῦμε ἰσχύουν τώρα καὶ γιὰ τοὺς Ἕλληνες- ὥστε να τον βοηθήσουν να ξεμπλοκαριστεῖ ἀπὸ τὰ μπλοκαρίσματα πού δημιουργούνται μέσα του, και να ξεμπερδευτοῦν ὅλα τὰ μπερδεμένα πράγματα πού εἶναι βαθιά μέσα του, εἶπαν ἄλλοι τοῦτα, ἄλλοι ἐκεῖνα.
Ἄλλα εἶπε ὁ Φρόυντ, πού ἔκανε μια ἀρχή, βά-ζοντας μιά βάση, ἕνα θεμέλιο, πάνω στο ὁποῖο στήριξε τὴν ὅλη θεωρία του καὶ τὴν ὅλη ἐργασία που ἔκανε. Καί θά ἔλεγε κανείς ὅτι, μέχρι σήμερα, ὅσοι ἀκολουθοῦν τις θέσεις τοῦ Φρόυντ, ἐφαρμόζουν στη θεραπευτική τους τις θεωρίες καὶ τὰ συμ-περάσματά του. Ἂν καὶ δὲν ὑπάρχει σχεδόν κανένας σήμερα ὁ ὁποῖος ἀκολουθεῖ κατά γράμμα αὐτά ποὺ εἶπε ὁ Φρόυντ. Εν πάση περιπτώσει, μέχρις ἑνὸς ὁρισμένου σημείου ἀρκετοί τὸν ἀκολουθοῦν Άλλη βάση καὶ θεμέλιο ἔβαλε ὁ Γιούνγκ και σἰκοδόμησε ἐκεῖ πάνω τη δική του θεωρία καὶ τὴν ὅλη ἐργασία του. Καὶ εἶναι ἐπίσης ἀρκετοί ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι ἀκολουθοῦν τὸν Γιούνγκ. Ἄλλη βάση είχε ὁ τρίτος, ὁ Ἄντλερ. Αὐτοί οἱ τρεῖς εἶναι οἱ μεγάλοι ψυχολόγοι, καὶ ἀπὸ αὐτοὺς ξεκινοῦν ὅλοι οἱ ἄλλοι.
Σᾶς εἶχα πεῖ ὅτι μια ψυχολόγος καὶ ψυχίατρος, που πέθανε πρὸ ἐτῶν, ἡ Κάρεν Χόρνευ, ἡ ὁποία, ἐξ ὅσων κατάλαβα, φαίνεται πώς ήταν καλή ψυχολόγος -ήταν φυσικά καὶ ψυχαναλύτρια- δέν συμφωνεῖ πολύ μὲ ὅλους αὐτούς. Μὲ τὸν Φρόυντ διαφωνεῖ ἀρκετά ἀλλά καί μὲ τὸν Γιούνγκ. Τὸν Ἄντλερ δὲν τὸν ἀναφέρει σχεδόν καθόλου. Καί, τρόπον τινά, τα θέματα τα ψυχολογικά τα βλέπει κάπως ἀπό μια δική της πλευρά καί βάζει ἕνα δικό της θεμέλιο, μια δική της ἀρχή καὶ πάνω ἐκεῖ οἰκοδομεῖ.
Ἔλεγα καί ἄλλη φορά ὅτι οἱ θέσεις της ἔναντι τῶν ἀνάλογων θέσεων τοῦ Φρόυντ ἢ τοῦ Γιούνγκ εἶναι καλύτερες. Γράφει ὅτι αὐτό λέει ὁ Φρόυντ σ' αὐτὸ τὸ σημεῖο, ἀλλά δέν συμφωνῶ, καὶ νομίζω ὅτι σωστό εἶναι κάτι ἄλλο. Αὐτό λέει ὁ Γιούνγκ σ' ἐκεῖνο τὸ σημεῖο, ἀλλά δέν συμφωνῶ, καί νομίζω ὅτι σωστό εἶναι κάτι ἄλλο.
Προσωπικῶς, ἐξ ὅσων γνωρίζω, πιστεύω ὅτι οἱ θέσεις της είναι πιο κοντά στην ἀλήθεια. Ἀπό τις θέσεις τῶν ἄλλων, ὁρισμένες δὲν ἱκανοποιοῦν καὶ ἄλλες εἶναι τελείως ἀπαράδεκτες. Ἀλλὰ καὶ κά-ποιες άλλες πού θα ήταν κατ' ἀρχήν κάπως παραδεκτές, τελικά καί αὐτὲς δὲν ἱκανοποιοῦν. Αντίθετα, οἱ δικές της θέσεις ἱκανοποιοῦν ἀρκετά.
Σύν τοῖς ἄλλοις νομίζω τὸ ἀνέφερα καὶ ἄλλη φορά- αὐτὴ κυρίως διαφωνεί μὲ τὸν Φρόυντ στο ὅτι αὐτὸς δὲν ἔδωσε καμία σημασία στὴν ἠθική στην ἠθική συνείδηση, θα λέγαμε. Ἐμεῖς, εἶπε αὐτός, κάνουμε ἐπιστήμη. Αὐτά τί δουλειά ἔχουν μὲ τὴν ἐπιστήμη; Πῶς εἶναι δυνατόν, λέει ἡ Κάρεν Χόρνεϋ, να κάνει κανείς ψυχολογία, ψυχοθεραπεία, ψυχανάλυση, νὰ ἀσχολεῖται δηλαδή μὲ τὸν ἄνθρω πο, μέσα στον ὁποῖο ὑπάρχει αὐτή ἡ ἠθική συνεί δηση -εἴτε τὸ θέλεις εἴτε δὲν τὸ θέλεις, αὐτὴ ὑπάρ-χει- καὶ νὰ μὴν τὴ λαμβάνει ὑπ' ὄψιν, Ὅταν την ἀγνοήσεις –τονίζει αὐτή ἡ ψυχολόγος- κάτι θὰ σοῦ λείπει ἀπὸ τὸ ὅλο οἰκοδόμημα που φτιάχνεις, κάτι θα μείνει ἔξω ἀπὸ τὸ θεμέλιο που θέτεις. Καθώς ὅμως αὐτή ὑπάρχει, τελικά θὰ ἀνατινάξει τὸ οἰκο δόμημά σου στον αέρα καὶ θὰ σε βγάλει ψεύτη.
Αὐτή λοιπόν ή ψυχολόγος θεωρεῖ ὅτι ὅλα τά μπλοκαρίσματα τοῦ ἀνθρώπου -μπλοκάρισμα εἶναι μιά ὡραία λέξη, καὶ νομίζω ὅτι ἀποδίδει ἀρκετά αὐτὸ τὸ φαινόμενο που παρατηρείται στον σύγχρο νο ἄνθρωπο- ὅλα αὐτὰ τὰ μπερδέματα ὀφείλονται ἤ ἔχουν ὁπωσδήποτε σχέση με μιὰ ἀπὸ τις τρεῖς κινήσεις που μπορεῖ νὰ κάνει ἕνας ἄνθρωπος σε σχέση μὲ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους.
Η μία εἶναι κίνηση πρός τούς ἀνθρώπους.
Η ἄλλη εἶναι κίνηση ἐναντίον τῶν ἀνθρώπων. Καὶ ἡ τρίτη εἶναι κίνηση μακριά ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους.
Οἱ θέσεις αὐτές τῆς Κάρεν Χόρνεϋ -θυμάστε, λέγαμε- φαίνεται πώς θεμελιώνονται ἀρκετά καλά ψυχολογικῶς, θεολογικῶς καί πνευματικῶς.
Μὲ τὴν ἀληθινή ἀγάπη παίρνουμε σωστή στάση ἀπέναντι τῶν ἄλλων
Εἴπαμε ὅτι ὁ Θεός ἔπλασε μία ἀνθρωπότητα. Καί ὅπως ἡ Θεότης εἶναι μία, ἀπό ἀπόψεως φύσε-ως, ἀλλά τρία πρόσωπα, ἔτσι ἕνας εἶναι ὁ ἄνθρω-πος ὡς ἀνθρωπότης ἀλλά πολλά πρόσωπα. Ὁ Θεός ἔπλασε τὸν ἄνθρωπο κατ' εἰκόνα του. Βέβαια, λέγοντας ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἔγινε κατ' εἰκόνα Θεοῦ, ἐννοοῦμε τοῦτο, ἐκεῖνο, τὸ ἄλλο, ἀλλά μέσα στο κατ' εἰκόνα εἶναι καί αὐτό, ὅτι ὁ ἄνθρωπος δέν εἶναι μονάδα, ὅτι ὁ ἄνθρωπος ὡς ἀνθρωπότης εἶναι πολλά πρόσωπα. Αὐτό κατά βάθος σημαίνει ὅτι ὁ ἄνθρωπος δέν μπορεῖ να σταθεῖ, δέν μπορεῖ νὰ ὑπάρξει ὡς μονάδα. Ὁπωσδήποτε, μέσα στη ρίζα τῆς ὑπάρξεώς του εἶναι καί οἱ ἄλλοι.
Αὐτό, σε τελευταία ἀνάλυση, σημαίνει ὅτι δέν μπορεῖ κανείς νὰ ἀγνοήσει τὴν ὕπαρξη τῶν ἄλλων. Δέν μπορεῖ νὰ τὴν ἀγνοήσει ὄχι με το μυαλό του, ἀλλά μέ τή ζωή του, μέ αὐτή τήν ὕπαρξή του. Αὐτό σημαίνει ἀκόμη ὅτι, ἐὰν ὁ ἄνθρωπος, ὁ ἄλφα, ὁ βῆτα, δέν πάρει τή σωστή στάση ἀπέναντι τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, μαζί μέ τούς ὁποίους προέρχεται ἀπό μιά ρίζα –εἶναι μια ρίζα, ἕνας ἄνθρωπος, μιά ἀνθρωπότητα ὅλοι μαζί- ὁπωσδήποτε δέν θά μπο-ρέσει νὰ ἀναπτυχθεί σωστά, ὁμαλά και πέρα ἀπό τὸ ὅτι ἀπό ἄποψη θεολογική καί πνευματική θά χαθεί, θὰ ἀπολεσθεῖ, ἐπιπλέον θὰ μπλοκαριστεί κιόλας. Θα δημιουργηθούν δηλαδή μέσα του ὅλα αὐτὰ τὰ ψυχολογικῆς φύσεως μπλοκαρίσματα, και δὲν θὰ βρίσκει ἄκρη κανείς.
Χρειάζεται λοιπόν ὁ ἄνθρωπος να πάρει τή σωστή στάση ἀπέναντι τῶν ἄλλων. Καί θά λέγαμε ὅτι θεολογικῶς, ἁγιογραφικῶς, εὐαγγελικῶς, τοπο-θετεῖται κανείς σωστά ἀπέναντι τῶν ἄλλων με την ἀγάπη. Μὲ τὴν ἀγάπη ὅμως τοῦ Θεοῦ· μὲ τὴν ἀγά-πη ἡ ὁποία δέν δεσμεύεται, δέν χαρίζεται, δέν ἔχει δισταγμούς, δέν «ζητεῖ τὰ ἑαυτῆς».
Μὲ τὴν ἀγάπη ὁ ἄνθρωπος παίρνει τη σωστή στάση ἀπέναντι τῶν ἄλλων ἀνθρώπων. Μεταξύ τῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος ὑπάρχει ἡ κοινωνία τῆς ἀγάπης. Καί μεταξύ τῶν ἀνθρώπων πρέπει νὰ ὑπάρχει αὐτή ἡ κοινωνία τῆς ἀγάπης, τῆς ἀληθινῆς ἀγάπης.
Το λέω καί τό τονίζω αὐτό, ὅτι πρέπει να ὑπάρχει ἡ κοινωνία τῆς ἀληθινῆς ἀγάπης, γιατί πολλές φορές πού νομίζουμε ὅτι ἀγαποῦμε ἤ που κοπτόμαστε γιά τήν ἀγάπη καί χαλοῦμε τὸν κόσμο γι' αὐτήν, μπορεῖ κατά βάθος νά μήν ἔχουμε ἀληθι νή ἀγάπη. Μιά μητέρα, για παράδειγμα, μπορεῖ νὰ τσακίζεται, να γίνεται κομμάτια γιά τά παιδιά της, καί τελικά ἡ στάση πού παίρνει ἀπέναντι τῶν παι διῶν της μπορεῖ νά μήν εἶναι ἡ σωστή, να μήν εἶναι στάση ἀγάπης, ἀλλά νά εἶναι κάτι ἄλλο.
Ὅταν λοιπόν δέν πάρει κανείς τή σωστή στά-ση ἀπέναντι τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, ἑπομένως δέν ἔχει ἀγάπη, ἀληθινή ἀγάπη μέσα του, τότε θα πάρει ἀπέναντι τῶν ἄλλων μιά ἀπό αὐτές τις τρεῖς στάσεις, τίς ὁποῖες ἀναφέραμε καί γιά τίς ὁποῖες κάνει λόγο ἡ Κάρεν Χόρνεϋ. Καί νομίζω -μπορεῖ να πέφτω ἔξω- ὅτι, κατά κάποιον τρόπο, ἡ θέση της μπορεῖ νὰ σταθεῖ καί πνευματικά-θεολογικά.
Ἡ ἀνάγκη να πιαστεῖ κανείς ἀπό κάπου
Ἡ πρώτη στάση εἶναι ἡ κίνηση πρός τούς ἀνθρώπους. Αὐτό σημαίνει προσκόλληση στούς ἄλλους ἀνθρώπους. Ἡ μητέρα, π.χ., μπορεῖ νά προσ-κολλᾶται στο παιδί. Ἡ σύζυγος μπορεῖ νὰ προσ-κολλᾶται στον σύζυγό της ἢ ὁ σύζυγος στη σύζυγό του. Το πνευματικό παιδί μπορεῖ νὰ προσκολλᾶται στόν πνευματικό του. Καί πῶς νὰ βρεῖ κανείς ἄκρη μετά γιατί δέν προοδεύει στην πνευματική ζωή αὐτό το πνευματικό παιδί; Τὸ ὁποῖο –ἄν ἐπιτρέπεται να ἀναφέρω καί μερικά πράγματα κάπως ὑπερβολι-κά- νύκτα μέρα μπορεῖ νὰ ἐξομολογεῖται καί νά θεωρεῖται τὸ πιό ἀφοσιωμένο παιδί, ὁ πιό ἀφοσιω-μένος χριστιανός. Τελικά ὅμως, ἐπειδή δέν πῆρε τή σωστή στάση ἀπέναντι τοῦ πνευματικοῦ, ἀλλά προσκολλήθηκε σ' αὐτόν, δέν ἔχει ἀληθινή πρόοδο. Εἶναι ἀδύνατο νὰ ἔχει. Πῶς θὰ ἔχει ἀληθινή πρόο-δο; Δὲν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά εἶναι ἀληθινός ἔξω ἀπό τὸ θεμέλιό του, ἔξω ἀπό τή βάση του.
Κίνηση λοιπόν πρός τοὺς ἀνθρώπους εἶναι αὐτή ἡ προσκόλληση. Προσκολλάται ἡ μητέρα στο παιδί, οἱ γονεῖς στα παιδιά ἤ τα παιδιά στούς γονεῖς. Πόσα παιδιά, κορίτσια ἀλλά καί ἀγόρια ἀκόμη -παίρνουμε καί τό ἰσχυρό φύλο- μεγαλώνουν καί δὲν μποροῦν νὰα ξεκολλήσουν ἀπό τή μητέρα. Παντρεύονται, καί ἀκόμη ἡ προσκόλληση αὐτή ὑπάρχει.
Ἤ πόσοι ἄνθρωποι δέν μποροῦν νὰ ζήσουν, ἂν δὲν ἐξαρτηθοῦν ἀπό κάπου. Δηλαδή, πιάνεται κανείς –νά μήν ποῦμε ἀπό πράγματα- ἀπό ἀνθρώπους, ἐξαρτᾶται ἀπό ἀνθρώπους καί δέν μπορεῖ νά ζήσει χωρίς αὐτή τήν ἐξάρτηση. Αὐτό δέν εἶναι ἀληθινή στάση. Ἕνας τέτοιος ἄνθρωπος δέν μπορεῖ νά ἔχει ἀληθινή πίστη στην ψυχή του, οὔτε μπορεῖ νά πεῖ: «Πιστεύω στόν Θεό, ἔχω μέσα μου τόν Θεό. Ἦλθε καί για μένα ὁ Χριστός στον κόσμο».
Θα λέγαμε ὅτι αὐτή ἡ κίνηση πρός τούς ἄλλους ἀνθρώπους, αὐτή ἡ προσκόλληση ξεκινᾶ ἀπό τή φιλαυτία –ἄν τό δοῦμε ἀπό πνευματικῆς ἀπόψεως το θέμα· ἄλλο τί λέει αὐτή ἡ ψυχολόγος- ξεκινᾶ ἀπό μιά αὐταρέσκεια, ἀπό φόβους, ἀπό αἴσθημα άνα-σφάλειας. Δέν μπορεῖ δηλαδή το πρόσωπο αὐτό πού προσκολλᾶται να σταθεῖ μόνο του στα πόδια του, καί γι' αὐτό πρέπει ἀπό κάπου να πιαστεί.
Μήν πεῖτε ὅμως ὅτι εἶναι προσκόλληση αὐτό πού ἔκανε ἕνας ὑποτακτικός, ὁ ἅγιος Παῦλος ὁ ἁπλοῦς. Ὅπως διαβάζουμε στον Συναξαριστή, αὐτὸς πῆγε στὸν Μέγα Ἀντώνιο με σκοπό να μονάσει ὡς ὑποτακτικός κοντά του. Ὅταν ἄνοιξε ὁ Μέγας Ἀντώνιος τὴν πόρτα καί τόν εἶδε, τὸν ρώ-τησε τί θέλει. «Ήλθα, ἀπάντησε, να γίνω ὑποτακτικός». Ὁ Μέγας Ἀντώνιος πρόβαλε τίς ἀντιρρήσεις του, ἀλλά ὁ ἅγιος Παῦλος ἐπέμενε. Τελικά, μπῆκε στο κελί του ὁ ἅγιος Ἀντώνιος καί τὸν ἄφησε ἔξω νὰ περιμένει. Καί ὕστερα ἀπό τρεῖς μέρες βγῆκε ξανά ἀπό τὸ κελί του. Αὐτός περίμενε ἐκεῖ στὸν καύσωνα νηστικός.
Αὐτό πού ἔκανε ὁ ἅγιος Παῦλος, καθώς πῆγε νὰ μαθητεύσει, δέν εἶναι ἐκδήλωση προσκολλήσεως, δέν εἶναι ἐκδήλωση αὐτῆς τῆς ἀρρωστημένης καταστάσεως πού ὑπάρχει σ' ἐμᾶς. Ὄχι. Εἶναι ἔκφραση μεγάλης ἀνδρείας, μεγάλης πίστεως καί μεγάλης ἀγάπης στον Θεό.
Μπορεῖ ἕνας να πάει στον καλύτερο δάσκαλο νά μαθητεύσει και να γίνει πανεπιστήμων, χωρίς να προσκολληθεῖ. Η πηγαίνει κάποιος σε ἕνα γέ-ροντα καί μαθητεύει, χωρίς νά προσκολλᾶται. Αὐτή ἡ προσκόλληση γιά τήν ὁποία κάνουμε λόγο εἶναι κάτι τό ἀρρωστημένο.
Οὔτε στον Θεό πρέπει να προσκολλᾶται κανείς
Νά τολμήσω νὰ πῶ ὅτι οὔτε καί στόν Θεό πρέπει να προσκολλάται κανείς; Ἴσως φαίνεται παράξενο, ἀλλά μπορεῖ νά συμβεί. Καί πρέπει νὰ τὸ ἐξηγήσω. Πολλές φορές καταφεύγουμε στόν Θεό καί τὸν παρακαλοῦμε καί ζητοῦμε αὐτό πού θέλουμε, καὶ δὲν παίρνουμε ἴχνος ἀπαντήσεως. Γιατί; Γιατί πᾶμε μὲ ἕνα τέτοιο πνεῦμα προσκολλήσεως. Φυσικά, ὁ Θεός δέν δέχεται κάτι τέτοιο. Διότι το νά προσ-κολλάται κανείς, ἄν ἐπιτρέπεται να πῶ -μπορεῖ νά πέφτω ἔξω· τώρα ἔρχονται αὐτές οἱ σκέψεις στό μυαλό μου- εἶναι σάν να αὐτοκτονεί. Πῶς θά δεχό ταν ὁ Θεός νὰ αὐτοκτονήσει ἕνας ἄνθρωπος; Ἕνας πού προσκολλάται, θανατώνεται ἠθικά καί πνευ-ματικά. Εἶναι μιά πνευματική αὐτοκτονία ἡ προσ-κόλληση. Αὐτό δέν μπορεῖ νά τό δεχθεῖ ὁ Θεός.
Στόν Θεό πρέπει να πηγαίνουμε με ταπείνωση. Καί ἐδῶ εἶναι πού μπερδεύονται τα πράγματα. Ὁ ἄλλος ἔχει πνεῦμα προσκολλήσεως καί προσκολ λᾶται καί νομίζει ὅτι εἶναι ταπεινός. Καί ὅταν κανείς τοῦ ὑποδείξει ὅτι πρέπει να ταπεινωθεῖ, ἀπορεῖ: «Εγώ να ταπεινωθῶ; Ἐγώ πού εἶμαι γῆ καί σποδός;» Αὐτό ὅμως πού νιώθει εἶναι τοῦ πνεύμα-τος τῆς προσκολλήσεως καί ὄχι τοῦ πνεύματος τῆς ταπεινώσεως. Ἐκεῖνος λοιπόν πού καταφεύγει στόν Θεό ταπεινώνεται, γίνεται γῆ καί σποδός, ἀλλά δέν αὐτοκτονεῖ.
Αὐτός πού προσκολλάται, θα φωνάξει πάλι καί πάλι στόν Θεό καί, ἄν δέν πάρει ἀπάντηση, θά ἀπελπισθεῖ καί θά ἀπογοητευθεῖ. Ἐνῶ ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἀληθινά ταπεινώνεται καί συντρίβεται ἐνώ-πιον τοῦ Θεοῦ, ὅσο δέν τοῦ ἀπαντᾶ ὁ Θεός, τόσο περισσότερο ἐλπίζει. Παράξενο φαίνεται, καί ὅμως ἔτσι εἶναι. Ὅσο δέν ἀπαντᾶ ὁ Θεός, ὅσο ἀργεῖ ὁ Θεός νὰ ἐπέμβει, τόσο αὐτός περισσότερο ἐλπίζει. Δέν ἀπελπίζεται, ἀλλά ἐλπίζει.
Ὁ ἀληθινός ὑποτακτικός δέν προσκολλάται στον γέροντά του. Ταπεινώνεται και μαθαίνει την ἀρετή. Σε κανέναν λοιπόν δὲν πρέπει να προσκολ λᾶται κανείς· οὔτε καί στον Θεό.
Ἐὰν αὐτὴ ἡ ἀρρωστημένη κατάσταση, με τον ἕναν ἢ τὸν ἄλλο τρόπο, ἔτσι ἢ ἀλλιῶς κυριεύσει ἕναν ἄνθρωπο, καί, χωρίς νὰ τὸ καταλάβει αὐτός, τὴν τρέφει, τη συντηρεί, καί καμιά φορά τη θεωρεῖ ἀρετὴ καὶ τὴν καμαρώνει κιόλας, εἶναι κάτι φοβε ρό. Όχι ἁπλῶς εἶναι κακό, ἀλλὰ εἶναι κάτι φοβερό. Καὶ ἂν δὲν ἀπαλλαγεί κανείς ἀπό αὐτήν, θὰ εἶναι ἔξω ἀπὸ τὴν τροχιά τὴν ἀληθινή, ἔξω ἀπὸ τὸ θεμέλιο τὸ ἀληθινό, ἐπάνω στὸ ὁποῖο οἰκοδομεῖται ὁ ἀληθινός ἄνθρωπος.
Ἀλλὰ ἄς μὴ σᾶς κουράζουμε περισσότερο σή μερα. Κάπως ἔτσι θα προχωρήσουμε ὅσον ἀφορᾶ καὶ τίς ἄλλες δύο κινήσεις τοῦ ἀνθρώπου, καί ὅλο τον χρόνο ἔχουμε νὰ ποῦμε ἀρκετά.
6-12-1970
Το κακό δέν εἶναι μόνο τὸ ὅτι εἴμαστε άμαρτωλοί. Αὐτὸ τὸ ξέρει ὁ Θεός. Το κακό εἶναι τὸ ὅτι δὲν πηγαίνουμε στον θεραπευτή, στον λυτρωτή Χριστό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου