ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ A
ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ π. ΣΥΜΕΩΝ ΚΡΑΓΙΟΠΟΥΛΟΥ
...πάντα συνεργεῖ εἰς ἀγαθόν
Τὸ αἴσθημα κατωτερότητος καὶ ἄλλες ἀρρωστημένες καταστάσεις
μέσα στο μυστήριο τῆς σωτηρίας
Πανόραμα Θεσσαλονίκης, Ε΄ έκδοση
B΄ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 28
Εἰδικό Μέρος
β΄. Αἴσθημα κατωτερότητος-Ὁμιλίες σε συνάξεις νέων
Κομπλεξικός καί στην αἰωνιότητα;
Σημείωμα φοιτητοῦ. Ἂν πεθάνεις κομπλεξικός, μὲ αἰσθήματα κατωτερότητος, μένεις ἔτσι αἰωνίως, Αὐτὸ στὸ ψυχικό μέρος. Στο σωματικό μέρος, ἂν πε θάνεις τρελός ἢ καθυστερημένος ἢ μετὰ ἀπὸ ἐγκε φαλικό ἐπεισόδιο, μένεις ἔτσι αἰωνίως; Καὶ γενικά τὰ ἐλαττώματά σου ποὺ δὲν ἔφυγαν, θὰ τὰ ἔχεις για πάντα;
Εἶναι σοβαρά θέματα αὐτά. Μερικοί, ίσως πιό πολύ μερικές, ρωτοῦν ἀκόμη καὶ ἀπὸ σωματική άποψη: «Πῶς θὰ εἴμαστε στὴν ἄλλη ζωή; Θα είμαστε ὅπως εἴμαστε ἐδῶ» Ἂν κάποιος –ἡ κάποια ἔχει καημό ὅτι δὲν εἶναι τὸ σῶμα του ἔτσι ὅπως θὰ ἤθελε, δηλαδή λίγο πιο σουλουπωμένο, ἀναρωτιέται: «Τι θα γίνει; Ἔτσι θὰ εἶμαι αἰωνίως;»
Παρόμοια ἐρώτηση ἄλλου φοιτητοῦ: Ἂν πεθάνεις κομπλεξικός, θα μείνεις γιὰ πάντα έτσι;
Ὁ θάνατος: ἕνα εἶδος ἀναδημιουργίας;
Ἔχει πολύ ἐνδιαφέρον ἡ ἐρώτηση. Αὐτὰ τὰ ξερει ὁ Θεός. Ἀλλά σε καμιά, σε καμιά περίπτωση, ἂν σε σώσει ὁ Θεός, δὲν θὰ σὲ ἀφήσει κομπλεξικά. Σε καμιά περίπτωση. Τι εἴδους σωτηρία εἶναι αὐτή, ἅμα είσαι κομπλεξικός σὲ ὅλη τὴν αἰωνιότητα;
Όμως, πρέπει νὰ ποῦμε τὸ ἑξῆς: Ὁ θάνατος ἀπό μιά πλευρά εἶναι καὶ ἕνα εἶδος ἀναδημιουργίας. Βέβαια, μόνο ὁ Θεός ξέρει· ἐμεῖς δὲν ξέρουμε. Ἐκεῖνο πού ξέρουμε εἶναι ὅτι στὸ βάπτισμα ἔχουμε ἀναδημιουρ γία, ἀλλὰ τὸ βάπτισμα δὲν ἔχει καθολικό χαρακτή ρα. Λέω αὐτή τή λέξη, ἀλλὰ εἶναι ἐπικίνδυνη. Τή λέω μὲ τὴν ἐξῆς ἔννοια: Ἕνα γκρινιάρικο παιδί βαπτί-ζεται καὶ μένει πάλι γκρινιάρικο. Ἕνα παιδί μέ κου-σούρι -κάτι ἔχουν τὰ ποδαράκια του, τά χεράκια του βαπτίζεται καὶ μένει πάλι ἔτσι. Πνευματικά ὅμως γίνεται ἕνα εἶδος ἀναδημιουργίας. Ἕνας μεγάλος, εἴκοσι χρονῶν, τριάντα χρονῶν, ὅσες ἁμαρτίες κι ἂν ἔχει κάνει, τις χειρότερες ἁμαρτίες νὰ ἔχει κάνει, ἐὰν εἶναι ἀβάπτιστος καὶ βαπτισθεί, γίνεται και-νούργιος ἄνθρωπος, σὰν νὰ μὴν ἔκανε τίς ἁμαρτίες.
Μέσα ἀπό τὸ βάπτισμα βγαίνει κανείς ἐντελῶς καινούργιος, ἀλλά ὅμως ἠθικά, πνευματικά, καί ὄχι σωματικά. Με τον θάνατο πιθανόν να γίνεται ἕνα εἶδος ἀναδημιουργίας μόνο ὁ Θεός ξέρει. Κατ᾿ ἀρ-χήν, πρέπει να ξεχωρίσουμε τὸν ἄνθρωπο ἐκεῖνον ὁ ὁποῖος φεύγει ἐν Χριστῷ ἐν μετανοίᾳ, μὲ πίστη στον Θεό- ἀπὸ τὸν ἄλλο πού φεύγει στὴν ἀμετανοησία του. Σ' αὐτόν ἡ ὅποια ἀλλαγή θὰ εἶναι μᾶλλον εἰς βάρος του. Στὸν πρῶτο ὅμως γίνεται, φαίνεται, κά-ποια ἀλλαγή ἀκριβῶς δὲν μποροῦμε νὰ ξέρουμε.
Ψυχοπαθολογικές καταστάσεις καί αἰωνιότητα
Ἐκεῖνο ποὺ μπορῶ νὰ πῶ με κάποια βεβαιότη τα εἶναι ὅτι στα θέματα αὐτά, ὅπως εἶναι τὰ κόμ πλεξ, οπωσδήποτε έχουμε αλλαγή. Διότι τα κόμπλεξ ή γενικά διαταραχές ψυχολογικής φύσεως,ψυχοθολογικές καταστάσεις, ἀκόμη καὶ ψυχωσικές καταστάσει; όχι μόνο νευρωτικές -όπως φρονῶ ἐγώ ἄλλοι μπορεί να φρονούν διαφορετικά δεν νομίζω ὅτι θά ἐκδηλώνονταν ὅπως ἐκδηλώνονται, ἐὰν ὁ ἄν θρωπος ξαφνικά ήταν μόνο ψυχή χωρίς το σώμα του. Θα μπορούσαμε να πούμε ὅτι ἔχουμε μια ειδική περιοχή, ὅπου γίνεται ή λειτουργία τῆς ψυχῆς με το σώμα, ή συνεργασία ψυχῆς καὶ σώματος. Άλλο ἁπλῶς μόνο ἡ ψυχή, ἄλλο ἁπλῶς μόνο τὸ σῶμα, καὶ ἄλλο το μεταίχμιο αὐτό μεταξύ σώματος καὶ ψυχῆς, ἡ οὐδέτερη αὐτή ζώνη, ἂν θέλετε νὰ ποῦμε.
Κάποιος παρουσιάζει ψυχοπαθολογικές καταστάσεις. Ἐνῶ λέμε ὅτι εἶναι τῆς ψυχῆς, ὅμως εἶναι ἐν σχέσει μὲ τὸ σῶμα. Ἡ σκέψη, το λογικό, λειτουργοῦν διά μέσου αὐτοῦ τοῦ ὑλικοῦ ὀργάνου ποὺ λέγεται ἐγκέφαλος καὶ διά μέσου ἄλλων ὀργάνων τοῦ σώματος. Δὲν ἔχουμε πάντοτε περιπτώσεις που κάτι ἔχει ὁ ἐγκέφαλος καὶ γι' αὐτὸ δὲν μπορεῖ νὰ λειτουργήσει σωστά ἡ ψυχή. Ὄχι· αὐτός καθ' ἑαυτόν ὁ ἐγκέφαλος μπορεῖ νὰ μὴν ἔχει τίποτε. Ἀπό τὸ ἄλλο μέρος ἡ ψυχὴ ἐπίσης μπορεῖ νὰ μὴν ἔχει τίποτε. Ἀλλά, καθώς ψυχή καὶ σῶμα συλλειτουργοῦν, καὶ καθώς περνάει ἡ ψυχή σαν ρεῦμα πρὸς τὸ σῶμα, κάτι δὲν γίνεται σωστά στη συνεργασία ψυχῆς καὶ σώματος, καί παρουσιάζονται τα κόμπλεξ καί γενικὰ οἱ ψυχοπαθολογικές καταστάσεις. Ἂς πάρουμε τὴν περίπτωση ἐκείνη ποὺ ἔχει κανεἰς ἕνα κόμπλεξ καί, φεύγοντας ἀπό τὸν κόσμο αὐτό, δέν ἔχει θεραπευθεί. Κατ' αρχήν, ὅσα μποροῦν νὰ ἐλεγχθοῦν ἀπό τὸ λογικό τοῦ ἀνθρώπου, καὶ κόμπλεξ νὰ εἶναι καὶ ὅ,τι νὰ εἶναι, ἄν παίρνει καν κανείς τη σωστή στάση καὶ κάνει τον σωστό ἀγώνα, τα κτοποιοῦνται. Ἀλλὰ ἄς πάρουμε τὴν περίπτωση πού τυχόν δὲν θὰ τακτοποιηθοῦν. Μὲ τὸν θάνατο χωρίζει ἡ ψυχὴ ἀπὸ τὸ σῶμα -- αὐτή εἶναι ἡ ἀναδημιουργία-τὸ σῶμα διαλύεται εἰς τὰ ἐξ ὧν συνετέθη, καὶ ἡ ψυχή μόνη της πηγαίνει στον τόπο που τῆς ἔχει ἐτοιμασθεῖ. Μὲ τὴν ἀνάσταση θα ξαναενωθούν. Καθώς περνάει μέσα ἀπὸ τὸν θάνατο κανείς, ἀποκλείεται να παραμένουν αὐτὲς οἱ καταστάσεις. Ἀλλά βέβαια ὁπωσδήποτε ἐξαρτᾶται ἀπό τή μετάνοια, ἀπό τὴν πίστη τοῦ ἀνθρώπου. Διότι τί εἶναι κόλαση; Θά ἔλεγε κανείς ὅτι μερικές φορές κάποια βιώματα πολύ οδυνηρά, πολύ πικρά, πού ἔχουν ἐκεῖνοι ποὺ πάσχουν από κόμπλεξ, εἶναι ἕνα εἶδος κολάσεως, μια γεύση τῆς κολάσεως.
Τότε ὅλα ἀλλάζουν
Δέν εἶπαμε κάποια φορά, καθώς μερικοί το ἔχουν μαράζι πού δέν ἔχουν ἐπιβλητικό σῶμα καὶ ἄλλοι ἢ ἄλλες τὸ ἔχουν μαράζι πού δέν εἶναι τὸ πρόσωπό τους ὅπως θὰ τὸ ἤθελαν, ὅτι τότε ὅλοι θα εἶναι ὄμορφοι καὶ ὅλοι θὰ εἶναι λαμπροί καί φω τεινοί; Πραγματικά, δὲν θὰ ὑπάρχει κανείς μετά την ἀνάσταση τῶν σωμάτων πού θα νιώθει μειονεκτικά ἀπέναντι στοὺς ἄλλους. Δὲν θὰ ὑπάρχει κανείς πού δὲν θὰ ἀκτινοβολεῖ. Ἔτσι θὰ τὸν βλέπουν οἱ ἄλλοι, καί ἔτσι αὐτός θα βλέπει τοὺς ἄλλους. Ωραία θα εἰ ναι. Μην έχετε λοιπόν τέτοια μαράζια: είμαι κοντή, είμαι ψηλή, είμαι άσχημος κτλ. Ἁπλῶς, πρέπει να περιμένουμε λίγο και βέβαια να εἴμαστε ἀνάμεσα στούς σεσωσμένους.
Ὁ θάνατος, σὺν τοῖς ἄλλοις, ἔχει καὶ αὐτό το καλό. Τόσα χρόνια περιμένουμε· ἔρχεται ὁ θάνατος, και μαθαίνεις τι γίνεται ἐκεῖ. Ἀλλά τότε ὅλα ἀλλά ζουν. Χρειάζεται όμως να κάνεις αὐτό το απλό να μετανοήσεις ἀπό δῶ για τις ἁμαρτίες σου, να ταπει νωθεῖς, νὰ πιστέψεις στον Χριστό. Καὶ μὴν πεῖς ὅτι δέν γίνεται, ὅτι εἶναι δύσκολο να μετανοήσεις, να τα πεινωθεῖς, νὰ πιστέψεις· ὄχι. Διότι μᾶς τὰ δίνει ὁ Θεός, ἀλλά... δὲν ἔχει χατίρια ἐδῶ. Ὁ Θεός Πατήρ, ὁ Τριαδικός Θεός δίνει στον καθένα ὄχι κάνοντας χατίρια, ἀλλά σύμφωνα με τη στάση του σύμφωνα με τη μετάνοιά του, μὲ τὰ ἔργα του, μὲ τοὺς κόπους του.
Μιά ἀπάντηση μὲ ἐπιφύλαξη
Γράφει ὁ συμφοιτητής σας. Ἂν πεθάνεις κομπλεξικός, με αἰσθήματα κατωτερότητος, μένεις ἔτσι αἰωνίως;
Δὲν ξέρω ἄν μποροῦμε νὰ ἐμβαθύνουμε λίγο καὶ νὰ ποῦμε κάτι πού νά εἶναι πιὸ κοντὰ στὴν ἀλή θεια. Κατ' ἀρχήν, μὲ ἐπιφύλαξη θὰ πῶ ὅσα θὰ πῶ. Νὰ ἀναφέρω πάλι αὐτό πού προσωπικά φρονώ. Ὅλα αὐτὰ τὰ κόμπλεξ καὶ οἱ ἄσχημες αὐτές κατα-στάσεις δημιουργοῦνται στην περιοχή ποὺ τὸ σῶμα συνεργάζεται μὲ τὴν ψυχή καί ἡ ψυχή συνεργάζεται μὲ τὸ σῶμα. Όταν πεθαίνει κανείς, παύει νὰ ὑπάρχει αὐτὴ ἡ συνεργασία. Ἀπό μια πλευρά λοιπόν θα λέγαμε ὅτι μὲ τὸν θάνατο ή ψυχή μένει ψυχή, το σώμα διαλύεται, καί ἡ συνεργασία τῶν δύο αὐτῶν στοι χείων, τῶν δύο συστατικῶν τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ σώ ματος καὶ τῆς ψυχῆς, σταματάει. Καί ἀφοῦ αὐτές οἱ ἀρρωστημένες καταστάσεις δουλεύουν σ' αὐτή την περιοχή τῆς συλλειτουργίας ψυχῆς καὶ σώματος, ἀπό κάποια πλευρά θα μπορούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι φεύγουν καὶ αὐτές, εἶναι πιὰ ἀνύπαρκτες. Ὅταν ἀναστηθεῖ τὸ σῶμα καὶ ἑνωθεῖ μὲ τὴν ψυχή, δὲν εἰ ναι δυνατόν νὰ ἀναστηθεῖ πάλι μὲ αὐτὰ τὰ ἀρρωστημένα πράγματα.
Θὰ τολμοῦσα νὰ πῶ ὅτι ὡς ἕνα σημεῖο ἔτσι εἶ-ναι. Όμως, ἀπό ἕνα σημεῖο καί πέρα, αὐτὰ τὰ κόμ-πλεξ ὁπωσδήποτε ἐπηρεάζουν τὴν ψυχή. Μπορεί βέβαια να ξεκινοῦν ἀπὸ τὴν περιοχή αὐτή τῆς συ νεργασίας ψυχῆς καὶ σώματος, ἀλλά στη συνέχεια, καθώς νομιμοποιοῦνται καί πνευματικά, ἐπηρεάζουν τὴν ψυχή. Ἂν δηλαδή ἐσύ εἶχες αἴσθημα κατωτερό-τητος, καὶ τὸ αἴσθημα αὐτὸ σὲ ἔκανε μια ζωή να καλλιεργεῖς τὸν ἐγωισμό σου, τὴν αὐτοδικαίωσή σου κτλ., μὲ ἀποτέλεσμα να περάσουν ἐγωιστικά βιώμα-τα στην ψυχή σου, με το να πεθάνεις και να στα ματήσει ή λειτουργία αὐτή μεταξύ σώματος καί ψυχῆς, ἀπὸ ὅπου ἴσως ξεκίνησε το κόμπλεξ, δέν ση μαίνει ὅτι ἐξαλείφεται καί ὁ ὅλος ἐπηρεασμός. Πέρασαν πλέον ἐγωιστικά βιώματα στην ψυχή σου. Μέαὐτὴ τὴν ἔννοια λέμε ὅτι πολλοί νομιμοποιοῦν πνευ-ματικά καταστάσεις ψυχολογικά ἀνώμαλες. Σ' αὐτές τις περιπτώσεις δέν ἔχουμε ἁπλῶς καταστάσεις λει τουργικής φύσεως, πού περιορίζονται στην περιοχή της συνεργασίας ψυχής και σώματος, άλλά κατα στάσεις που περνούν στην ψυχή, στόν όλο ἄνθρωπο καί ἐπηρεάζουν πλέον την ψυχή. Ὁπότε, το θέμα δέν εἶναι ὅτι μετά τον θάνατο μένει το κόμπλεξ, ἀλλά μένει ὅλος αὐτὸς ὁ ἐπηρεασμός, μένουν τα βιώματα που δημιουργοῦνται.
Πρώτη φορά κάπως ἔτσι τὰ ξεκαθαρίζουμε τα πράγματα. Γι' αὐτό καί εἶπα ὅτι θὰ μιλήσω μὲ ἐπι· φύλαξη. Θὰ τὰ σκεφθούμε λίγο καλύτερα, θα βοη θήσει ὁ Θεός, ἀλλά πιθανόν νὰ εἶναι κάπως έτσι. Ἐπαναλαμβάνω, μὲ τὸν θάνατο σταματάει ἡ συνερ γασία τῶν δύο αὐτῶν συστατικῶν τοῦ ἀνθρώπου. Ἀλλά ἐφόσον ὅμως τὰ κόμπλεξ ἔχουν ἐπηρεάσει το σῶμα ἢ τὴν ψυχή, ἐφόσον ἔχουν ἐπηρεάσει τὸν ὅλο ἄνθρωπο, αὐτός ὁ ἐπηρεασμός μένει, καὶ τὰ βιώματα πού δημιουργοῦνται μένουν. Βέβαια, αὐτά ὅλα εἶναι μυστήρια μεγάλα.
Ἔχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία ἡ ὅλη ἐσωτερική διάθεση τοῦ ἀνθρώπου
Μπορεῖ ἕνας ἄνθρωπος νὰ ἔχει φοβερό ἐγωισμό, καὶ μάλιστα νὰ εἶναι αὐτῆς τῆς φύσεως ἐγωισμός, δηλαδή πιο πολύ να προέρχεται ἀπὸ αἴσθημα κατωτερότητος. Διότι ἄλλος εἶναι ὁ ἐγωισμός πού προέρχεται ἀπὸ αἴσθημα ὑπεροχῆς, καὶ ἄλλος εἶναι ὁ ἐγωισμός πού προέρχεται ἀπὸ αἴσθημα κατωτερότητος. Μπορεῖ λοιπόν κάποιος νὰ ἔχει ἐγωισμό καὶ να φτιάξει ἕνα πανύψηλο οἰκοδόμημα ἐγωισμοῦ μέσα του, χωρίς ὅμως νὰ τὸ ξέρει, χωρίς νὰ τὸ που λυκαταλαβαίνει. Θὰ ἔχετε ὑπ' ὄψιν σας ὅτι στούς ἀνθρώπους ποὺ ἔχουν αἴσθημα κατωτερότητος, οὔτε πάει το μυαλό τους ὅτι ἔχουν ἐγωισμό. «Τί ἐγωισμό νὰ ἔχως Καὶ ἄλλο, καὶ ἄλλο ἀκόμη να ταπεινωθῶ ἀπό αὐτὸ ποὺ εἶμαι;» Δέν καταλαβαίνει δηλαδή ὅτι τὸν παιδεύει τὸ αἴσθημα κατωτερότητος, ἀκριβῶς ἐπειδὴ ἀντιδρᾶ ἐγωιστικά. Καλλιεργεῖ λοιπόν αὐτόν τὸν ἐγωισμό καὶ κτίζει ἕναν οὐρανοξύστη με τον ἐγωισμό αὐτό, ἀλλά χωρίς να το ξέρει.
Ἔχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία ἡ ὅλη έσωτε-ρική διάθεση τοῦ ἀνθρώπου. Ἀγαπᾶς τὸν Θεό; Πι-στεύεις στον Θεό; Έχεις τιμιότητα μέσα σου, ἄσχετα τί ἄλλες καταστάσεις ἔχεις; Θέλεις τη σωτηρία, και εἶναι αὐτή ἡ λαχτάρα σου; Ὁ Θεός, πού ξέρει με ποιά ψυχή ἔχει νὰ κάνει, μπορεῖ νὰ βρεῖ τρόπο ἀκόμη καὶ τις τελευταίες στιγμές τῆς ζωῆς σου να σε φωτίσει καὶ νὰ δεῖς τὸν οὐρανοξύστη αὐτό, το φοβερό αὐτό εἴδωλο: «Θεέ μου, ἐγώ τὸ ἔχω αὐτό; Δηλαδή, ἔκανα μια τρύπα στο νερό ὅλη μου τη ζωή» Καί ὅλος αὐ τὸς ὁ ἐγωισμός θα συντελέσει, ὥστε να νιώσεις πολύ ταπεινωμένος. Διότι δὲν ὑπάρχει μεγαλύτερη άμαρ τία ἀπὸ τὸν ἐγωισμό. Ὅταν λοιπόν νιώσεις ἔτσι: «Εγώ εἶμαι ἕνας φοβερός ἐγωιστής», αὐτὸ τὸ ἴδιο σε ταπεινώνει, καί τότε ὅλος αὐτός ὁ οὐρανοξύστης θα σωριαστεί κάτω σαν χάρτινος πύργος, καὶ τέλειωσε.
Θυμᾶμαι μιά περίπτωση μια ψυχή πού εἶχε φοβερές ἀρρωστημένες καταστάσεις -κόμπλεξ καὶ τέτοια. Ήρθε ή σωματική ἀσθένεια, καὶ ἡ ψυχή αὐτή πίστεψε ότι θα πεθάνει. Το πίστεψε δέν εἶχε την παραμικρή αμφιβολία. Καὶ ἐνῶ ὑπῆρχαν αὐτά τά ἀρρωστημένα, ὄχι σε ένεργή κατάσταση ἀλλά σε ἀπωθημένη, ἡ ψυχή αὐτή μιλοῦσε, φαινόταν, έκδη-λωνόταν σαν άγγελος, και η όλη όψη της ήταν σάν όψη ἀγγέλου. Πρίν πολλά χρόνια το εἶχα δεῖ αὐτό και μοῦ εἶχε κάνει καὶ τότε μεγάλη εντύπωση, και ἀπόψε, με αὐτά πού λέμε, ακόμη καλύτερα το ξεκα θαρίζω κι έγώ στο μυαλό μου. Καθώς ή ψυχή είχε πιστέψει ότι φεύγει ἀπό αὐτόν τον κόσμο, ήταν σάν ἄγγελος τοῦ Θεοῦ.
Δέν ἔφυγε, καί στη συνέχεια ἔδειξαν τα πράγ ματα ὅτι εἶχε φοβερά προβλήματα και βιώματα μέσα της αὐτή ἡ ψυχή. Ὅμως τότε, ἐπειδὴ τὰ πίστεψε ἔτσι, ἐπειδή τα πῆρε ἔτσι τα πράγματα, ήταν σὰν ἄγγελος. Μοῦ εἶχε κάνει τρομερή ἐντύπωση. Υποθέτω, καθώς πίστευε πάρα πολύ ἡ ψυχή ὅτι θά πεθάνει καὶ ζοῦσε πιά με τη λαχτάρα τοῦ Θεοῦ, ὅλα καταχωνιάστηκαν μέσα στο ὑποσυνείδητο καί σάν νὰ ἐξαφανίστηκαν. Ήταν μέσα στην ψυχή, ἀλλά σαν νὰ ἐξαφανίστηκαν. Ἐάν ὄντως ἦταν οἱ τελευταίες μέρες αὐτῆς τῆς ψυχῆς σ' αὐτόν τον κόσμο, πιστεύω ὅτι θὰ ἔβρισκε τρόπο ὁ Θεός ὅλο αὐτό το σκουπι δαριό να το κάνει πέρα. Ὅπως σᾶς εἶπα, αὐτός ὁ οὐρανοξύστης θα σωριαζόταν κάτω σάν χάρτινος πύργος, σαν κάτι ἀνύπαρκτο. Δεν ξέρουμε πῶς ἐνερ γεῖ ὁ Θεός, δὲν ξέρουμε πῶς εἶναι τὰ μυστήρια τοῦ Θεοῦ. Ἄς ἔχουμε ἐμπιστοσύνη στον Θεό.
21-3-1993/9-4-1995
Εἰδικό Μέρος
β΄. Αἴσθημα κατωτερότητος-Ὁμιλίες σε συνάξεις νέων
Κομπλεξικός καί στην αἰωνιότητα;
Σημείωμα φοιτητοῦ. Ἂν πεθάνεις κομπλεξικός, μὲ αἰσθήματα κατωτερότητος, μένεις ἔτσι αἰωνίως, Αὐτὸ στὸ ψυχικό μέρος. Στο σωματικό μέρος, ἂν πε θάνεις τρελός ἢ καθυστερημένος ἢ μετὰ ἀπὸ ἐγκε φαλικό ἐπεισόδιο, μένεις ἔτσι αἰωνίως; Καὶ γενικά τὰ ἐλαττώματά σου ποὺ δὲν ἔφυγαν, θὰ τὰ ἔχεις για πάντα;
Εἶναι σοβαρά θέματα αὐτά. Μερικοί, ίσως πιό πολύ μερικές, ρωτοῦν ἀκόμη καὶ ἀπὸ σωματική άποψη: «Πῶς θὰ εἴμαστε στὴν ἄλλη ζωή; Θα είμαστε ὅπως εἴμαστε ἐδῶ» Ἂν κάποιος –ἡ κάποια ἔχει καημό ὅτι δὲν εἶναι τὸ σῶμα του ἔτσι ὅπως θὰ ἤθελε, δηλαδή λίγο πιο σουλουπωμένο, ἀναρωτιέται: «Τι θα γίνει; Ἔτσι θὰ εἶμαι αἰωνίως;»
Παρόμοια ἐρώτηση ἄλλου φοιτητοῦ: Ἂν πεθάνεις κομπλεξικός, θα μείνεις γιὰ πάντα έτσι;
Ὁ θάνατος: ἕνα εἶδος ἀναδημιουργίας;
Ἔχει πολύ ἐνδιαφέρον ἡ ἐρώτηση. Αὐτὰ τὰ ξερει ὁ Θεός. Ἀλλά σε καμιά, σε καμιά περίπτωση, ἂν σε σώσει ὁ Θεός, δὲν θὰ σὲ ἀφήσει κομπλεξικά. Σε καμιά περίπτωση. Τι εἴδους σωτηρία εἶναι αὐτή, ἅμα είσαι κομπλεξικός σὲ ὅλη τὴν αἰωνιότητα;
Όμως, πρέπει νὰ ποῦμε τὸ ἑξῆς: Ὁ θάνατος ἀπό μιά πλευρά εἶναι καὶ ἕνα εἶδος ἀναδημιουργίας. Βέβαια, μόνο ὁ Θεός ξέρει· ἐμεῖς δὲν ξέρουμε. Ἐκεῖνο πού ξέρουμε εἶναι ὅτι στὸ βάπτισμα ἔχουμε ἀναδημιουρ γία, ἀλλὰ τὸ βάπτισμα δὲν ἔχει καθολικό χαρακτή ρα. Λέω αὐτή τή λέξη, ἀλλὰ εἶναι ἐπικίνδυνη. Τή λέω μὲ τὴν ἐξῆς ἔννοια: Ἕνα γκρινιάρικο παιδί βαπτί-ζεται καὶ μένει πάλι γκρινιάρικο. Ἕνα παιδί μέ κου-σούρι -κάτι ἔχουν τὰ ποδαράκια του, τά χεράκια του βαπτίζεται καὶ μένει πάλι ἔτσι. Πνευματικά ὅμως γίνεται ἕνα εἶδος ἀναδημιουργίας. Ἕνας μεγάλος, εἴκοσι χρονῶν, τριάντα χρονῶν, ὅσες ἁμαρτίες κι ἂν ἔχει κάνει, τις χειρότερες ἁμαρτίες νὰ ἔχει κάνει, ἐὰν εἶναι ἀβάπτιστος καὶ βαπτισθεί, γίνεται και-νούργιος ἄνθρωπος, σὰν νὰ μὴν ἔκανε τίς ἁμαρτίες.
Μέσα ἀπό τὸ βάπτισμα βγαίνει κανείς ἐντελῶς καινούργιος, ἀλλά ὅμως ἠθικά, πνευματικά, καί ὄχι σωματικά. Με τον θάνατο πιθανόν να γίνεται ἕνα εἶδος ἀναδημιουργίας μόνο ὁ Θεός ξέρει. Κατ᾿ ἀρ-χήν, πρέπει να ξεχωρίσουμε τὸν ἄνθρωπο ἐκεῖνον ὁ ὁποῖος φεύγει ἐν Χριστῷ ἐν μετανοίᾳ, μὲ πίστη στον Θεό- ἀπὸ τὸν ἄλλο πού φεύγει στὴν ἀμετανοησία του. Σ' αὐτόν ἡ ὅποια ἀλλαγή θὰ εἶναι μᾶλλον εἰς βάρος του. Στὸν πρῶτο ὅμως γίνεται, φαίνεται, κά-ποια ἀλλαγή ἀκριβῶς δὲν μποροῦμε νὰ ξέρουμε.
Ψυχοπαθολογικές καταστάσεις καί αἰωνιότητα
Ἐκεῖνο ποὺ μπορῶ νὰ πῶ με κάποια βεβαιότη τα εἶναι ὅτι στα θέματα αὐτά, ὅπως εἶναι τὰ κόμ πλεξ, οπωσδήποτε έχουμε αλλαγή. Διότι τα κόμπλεξ ή γενικά διαταραχές ψυχολογικής φύσεως,ψυχοθολογικές καταστάσεις, ἀκόμη καὶ ψυχωσικές καταστάσει; όχι μόνο νευρωτικές -όπως φρονῶ ἐγώ ἄλλοι μπορεί να φρονούν διαφορετικά δεν νομίζω ὅτι θά ἐκδηλώνονταν ὅπως ἐκδηλώνονται, ἐὰν ὁ ἄν θρωπος ξαφνικά ήταν μόνο ψυχή χωρίς το σώμα του. Θα μπορούσαμε να πούμε ὅτι ἔχουμε μια ειδική περιοχή, ὅπου γίνεται ή λειτουργία τῆς ψυχῆς με το σώμα, ή συνεργασία ψυχῆς καὶ σώματος. Άλλο ἁπλῶς μόνο ἡ ψυχή, ἄλλο ἁπλῶς μόνο τὸ σῶμα, καὶ ἄλλο το μεταίχμιο αὐτό μεταξύ σώματος καὶ ψυχῆς, ἡ οὐδέτερη αὐτή ζώνη, ἂν θέλετε νὰ ποῦμε.
Κάποιος παρουσιάζει ψυχοπαθολογικές καταστάσεις. Ἐνῶ λέμε ὅτι εἶναι τῆς ψυχῆς, ὅμως εἶναι ἐν σχέσει μὲ τὸ σῶμα. Ἡ σκέψη, το λογικό, λειτουργοῦν διά μέσου αὐτοῦ τοῦ ὑλικοῦ ὀργάνου ποὺ λέγεται ἐγκέφαλος καὶ διά μέσου ἄλλων ὀργάνων τοῦ σώματος. Δὲν ἔχουμε πάντοτε περιπτώσεις που κάτι ἔχει ὁ ἐγκέφαλος καὶ γι' αὐτὸ δὲν μπορεῖ νὰ λειτουργήσει σωστά ἡ ψυχή. Ὄχι· αὐτός καθ' ἑαυτόν ὁ ἐγκέφαλος μπορεῖ νὰ μὴν ἔχει τίποτε. Ἀπό τὸ ἄλλο μέρος ἡ ψυχὴ ἐπίσης μπορεῖ νὰ μὴν ἔχει τίποτε. Ἀλλά, καθώς ψυχή καὶ σῶμα συλλειτουργοῦν, καὶ καθώς περνάει ἡ ψυχή σαν ρεῦμα πρὸς τὸ σῶμα, κάτι δὲν γίνεται σωστά στη συνεργασία ψυχῆς καὶ σώματος, καί παρουσιάζονται τα κόμπλεξ καί γενικὰ οἱ ψυχοπαθολογικές καταστάσεις. Ἂς πάρουμε τὴν περίπτωση ἐκείνη ποὺ ἔχει κανεἰς ἕνα κόμπλεξ καί, φεύγοντας ἀπό τὸν κόσμο αὐτό, δέν ἔχει θεραπευθεί. Κατ' αρχήν, ὅσα μποροῦν νὰ ἐλεγχθοῦν ἀπό τὸ λογικό τοῦ ἀνθρώπου, καὶ κόμπλεξ νὰ εἶναι καὶ ὅ,τι νὰ εἶναι, ἄν παίρνει καν κανείς τη σωστή στάση καὶ κάνει τον σωστό ἀγώνα, τα κτοποιοῦνται. Ἀλλὰ ἄς πάρουμε τὴν περίπτωση πού τυχόν δὲν θὰ τακτοποιηθοῦν. Μὲ τὸν θάνατο χωρίζει ἡ ψυχὴ ἀπὸ τὸ σῶμα -- αὐτή εἶναι ἡ ἀναδημιουργία-τὸ σῶμα διαλύεται εἰς τὰ ἐξ ὧν συνετέθη, καὶ ἡ ψυχή μόνη της πηγαίνει στον τόπο που τῆς ἔχει ἐτοιμασθεῖ. Μὲ τὴν ἀνάσταση θα ξαναενωθούν. Καθώς περνάει μέσα ἀπὸ τὸν θάνατο κανείς, ἀποκλείεται να παραμένουν αὐτὲς οἱ καταστάσεις. Ἀλλά βέβαια ὁπωσδήποτε ἐξαρτᾶται ἀπό τή μετάνοια, ἀπό τὴν πίστη τοῦ ἀνθρώπου. Διότι τί εἶναι κόλαση; Θά ἔλεγε κανείς ὅτι μερικές φορές κάποια βιώματα πολύ οδυνηρά, πολύ πικρά, πού ἔχουν ἐκεῖνοι ποὺ πάσχουν από κόμπλεξ, εἶναι ἕνα εἶδος κολάσεως, μια γεύση τῆς κολάσεως.
Τότε ὅλα ἀλλάζουν
Δέν εἶπαμε κάποια φορά, καθώς μερικοί το ἔχουν μαράζι πού δέν ἔχουν ἐπιβλητικό σῶμα καὶ ἄλλοι ἢ ἄλλες τὸ ἔχουν μαράζι πού δέν εἶναι τὸ πρόσωπό τους ὅπως θὰ τὸ ἤθελαν, ὅτι τότε ὅλοι θα εἶναι ὄμορφοι καὶ ὅλοι θὰ εἶναι λαμπροί καί φω τεινοί; Πραγματικά, δὲν θὰ ὑπάρχει κανείς μετά την ἀνάσταση τῶν σωμάτων πού θα νιώθει μειονεκτικά ἀπέναντι στοὺς ἄλλους. Δὲν θὰ ὑπάρχει κανείς πού δὲν θὰ ἀκτινοβολεῖ. Ἔτσι θὰ τὸν βλέπουν οἱ ἄλλοι, καί ἔτσι αὐτός θα βλέπει τοὺς ἄλλους. Ωραία θα εἰ ναι. Μην έχετε λοιπόν τέτοια μαράζια: είμαι κοντή, είμαι ψηλή, είμαι άσχημος κτλ. Ἁπλῶς, πρέπει να περιμένουμε λίγο και βέβαια να εἴμαστε ἀνάμεσα στούς σεσωσμένους.
Ὁ θάνατος, σὺν τοῖς ἄλλοις, ἔχει καὶ αὐτό το καλό. Τόσα χρόνια περιμένουμε· ἔρχεται ὁ θάνατος, και μαθαίνεις τι γίνεται ἐκεῖ. Ἀλλά τότε ὅλα ἀλλά ζουν. Χρειάζεται όμως να κάνεις αὐτό το απλό να μετανοήσεις ἀπό δῶ για τις ἁμαρτίες σου, να ταπει νωθεῖς, νὰ πιστέψεις στον Χριστό. Καὶ μὴν πεῖς ὅτι δέν γίνεται, ὅτι εἶναι δύσκολο να μετανοήσεις, να τα πεινωθεῖς, νὰ πιστέψεις· ὄχι. Διότι μᾶς τὰ δίνει ὁ Θεός, ἀλλά... δὲν ἔχει χατίρια ἐδῶ. Ὁ Θεός Πατήρ, ὁ Τριαδικός Θεός δίνει στον καθένα ὄχι κάνοντας χατίρια, ἀλλά σύμφωνα με τη στάση του σύμφωνα με τη μετάνοιά του, μὲ τὰ ἔργα του, μὲ τοὺς κόπους του.
Μιά ἀπάντηση μὲ ἐπιφύλαξη
Γράφει ὁ συμφοιτητής σας. Ἂν πεθάνεις κομπλεξικός, με αἰσθήματα κατωτερότητος, μένεις ἔτσι αἰωνίως;
Δὲν ξέρω ἄν μποροῦμε νὰ ἐμβαθύνουμε λίγο καὶ νὰ ποῦμε κάτι πού νά εἶναι πιὸ κοντὰ στὴν ἀλή θεια. Κατ' ἀρχήν, μὲ ἐπιφύλαξη θὰ πῶ ὅσα θὰ πῶ. Νὰ ἀναφέρω πάλι αὐτό πού προσωπικά φρονώ. Ὅλα αὐτὰ τὰ κόμπλεξ καὶ οἱ ἄσχημες αὐτές κατα-στάσεις δημιουργοῦνται στην περιοχή ποὺ τὸ σῶμα συνεργάζεται μὲ τὴν ψυχή καί ἡ ψυχή συνεργάζεται μὲ τὸ σῶμα. Όταν πεθαίνει κανείς, παύει νὰ ὑπάρχει αὐτὴ ἡ συνεργασία. Ἀπό μια πλευρά λοιπόν θα λέγαμε ὅτι μὲ τὸν θάνατο ή ψυχή μένει ψυχή, το σώμα διαλύεται, καί ἡ συνεργασία τῶν δύο αὐτῶν στοι χείων, τῶν δύο συστατικῶν τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ σώ ματος καὶ τῆς ψυχῆς, σταματάει. Καί ἀφοῦ αὐτές οἱ ἀρρωστημένες καταστάσεις δουλεύουν σ' αὐτή την περιοχή τῆς συλλειτουργίας ψυχῆς καὶ σώματος, ἀπό κάποια πλευρά θα μπορούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι φεύγουν καὶ αὐτές, εἶναι πιὰ ἀνύπαρκτες. Ὅταν ἀναστηθεῖ τὸ σῶμα καὶ ἑνωθεῖ μὲ τὴν ψυχή, δὲν εἰ ναι δυνατόν νὰ ἀναστηθεῖ πάλι μὲ αὐτὰ τὰ ἀρρωστημένα πράγματα.
Θὰ τολμοῦσα νὰ πῶ ὅτι ὡς ἕνα σημεῖο ἔτσι εἶ-ναι. Όμως, ἀπό ἕνα σημεῖο καί πέρα, αὐτὰ τὰ κόμ-πλεξ ὁπωσδήποτε ἐπηρεάζουν τὴν ψυχή. Μπορεί βέβαια να ξεκινοῦν ἀπὸ τὴν περιοχή αὐτή τῆς συ νεργασίας ψυχῆς καὶ σώματος, ἀλλά στη συνέχεια, καθώς νομιμοποιοῦνται καί πνευματικά, ἐπηρεάζουν τὴν ψυχή. Ἂν δηλαδή ἐσύ εἶχες αἴσθημα κατωτερό-τητος, καὶ τὸ αἴσθημα αὐτὸ σὲ ἔκανε μια ζωή να καλλιεργεῖς τὸν ἐγωισμό σου, τὴν αὐτοδικαίωσή σου κτλ., μὲ ἀποτέλεσμα να περάσουν ἐγωιστικά βιώμα-τα στην ψυχή σου, με το να πεθάνεις και να στα ματήσει ή λειτουργία αὐτή μεταξύ σώματος καί ψυχῆς, ἀπὸ ὅπου ἴσως ξεκίνησε το κόμπλεξ, δέν ση μαίνει ὅτι ἐξαλείφεται καί ὁ ὅλος ἐπηρεασμός. Πέρασαν πλέον ἐγωιστικά βιώματα στην ψυχή σου. Μέαὐτὴ τὴν ἔννοια λέμε ὅτι πολλοί νομιμοποιοῦν πνευ-ματικά καταστάσεις ψυχολογικά ἀνώμαλες. Σ' αὐτές τις περιπτώσεις δέν ἔχουμε ἁπλῶς καταστάσεις λει τουργικής φύσεως, πού περιορίζονται στην περιοχή της συνεργασίας ψυχής και σώματος, άλλά κατα στάσεις που περνούν στην ψυχή, στόν όλο ἄνθρωπο καί ἐπηρεάζουν πλέον την ψυχή. Ὁπότε, το θέμα δέν εἶναι ὅτι μετά τον θάνατο μένει το κόμπλεξ, ἀλλά μένει ὅλος αὐτὸς ὁ ἐπηρεασμός, μένουν τα βιώματα που δημιουργοῦνται.
Πρώτη φορά κάπως ἔτσι τὰ ξεκαθαρίζουμε τα πράγματα. Γι' αὐτό καί εἶπα ὅτι θὰ μιλήσω μὲ ἐπι· φύλαξη. Θὰ τὰ σκεφθούμε λίγο καλύτερα, θα βοη θήσει ὁ Θεός, ἀλλά πιθανόν νὰ εἶναι κάπως έτσι. Ἐπαναλαμβάνω, μὲ τὸν θάνατο σταματάει ἡ συνερ γασία τῶν δύο αὐτῶν συστατικῶν τοῦ ἀνθρώπου. Ἀλλά ἐφόσον ὅμως τὰ κόμπλεξ ἔχουν ἐπηρεάσει το σῶμα ἢ τὴν ψυχή, ἐφόσον ἔχουν ἐπηρεάσει τὸν ὅλο ἄνθρωπο, αὐτός ὁ ἐπηρεασμός μένει, καὶ τὰ βιώματα πού δημιουργοῦνται μένουν. Βέβαια, αὐτά ὅλα εἶναι μυστήρια μεγάλα.
Ἔχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία ἡ ὅλη ἐσωτερική διάθεση τοῦ ἀνθρώπου
Μπορεῖ ἕνας ἄνθρωπος νὰ ἔχει φοβερό ἐγωισμό, καὶ μάλιστα νὰ εἶναι αὐτῆς τῆς φύσεως ἐγωισμός, δηλαδή πιο πολύ να προέρχεται ἀπὸ αἴσθημα κατωτερότητος. Διότι ἄλλος εἶναι ὁ ἐγωισμός πού προέρχεται ἀπὸ αἴσθημα ὑπεροχῆς, καὶ ἄλλος εἶναι ὁ ἐγωισμός πού προέρχεται ἀπὸ αἴσθημα κατωτερότητος. Μπορεῖ λοιπόν κάποιος νὰ ἔχει ἐγωισμό καὶ να φτιάξει ἕνα πανύψηλο οἰκοδόμημα ἐγωισμοῦ μέσα του, χωρίς ὅμως νὰ τὸ ξέρει, χωρίς νὰ τὸ που λυκαταλαβαίνει. Θὰ ἔχετε ὑπ' ὄψιν σας ὅτι στούς ἀνθρώπους ποὺ ἔχουν αἴσθημα κατωτερότητος, οὔτε πάει το μυαλό τους ὅτι ἔχουν ἐγωισμό. «Τί ἐγωισμό νὰ ἔχως Καὶ ἄλλο, καὶ ἄλλο ἀκόμη να ταπεινωθῶ ἀπό αὐτὸ ποὺ εἶμαι;» Δέν καταλαβαίνει δηλαδή ὅτι τὸν παιδεύει τὸ αἴσθημα κατωτερότητος, ἀκριβῶς ἐπειδὴ ἀντιδρᾶ ἐγωιστικά. Καλλιεργεῖ λοιπόν αὐτόν τὸν ἐγωισμό καὶ κτίζει ἕναν οὐρανοξύστη με τον ἐγωισμό αὐτό, ἀλλά χωρίς να το ξέρει.
Ἔχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία ἡ ὅλη έσωτε-ρική διάθεση τοῦ ἀνθρώπου. Ἀγαπᾶς τὸν Θεό; Πι-στεύεις στον Θεό; Έχεις τιμιότητα μέσα σου, ἄσχετα τί ἄλλες καταστάσεις ἔχεις; Θέλεις τη σωτηρία, και εἶναι αὐτή ἡ λαχτάρα σου; Ὁ Θεός, πού ξέρει με ποιά ψυχή ἔχει νὰ κάνει, μπορεῖ νὰ βρεῖ τρόπο ἀκόμη καὶ τις τελευταίες στιγμές τῆς ζωῆς σου να σε φωτίσει καὶ νὰ δεῖς τὸν οὐρανοξύστη αὐτό, το φοβερό αὐτό εἴδωλο: «Θεέ μου, ἐγώ τὸ ἔχω αὐτό; Δηλαδή, ἔκανα μια τρύπα στο νερό ὅλη μου τη ζωή» Καί ὅλος αὐ τὸς ὁ ἐγωισμός θα συντελέσει, ὥστε να νιώσεις πολύ ταπεινωμένος. Διότι δὲν ὑπάρχει μεγαλύτερη άμαρ τία ἀπὸ τὸν ἐγωισμό. Ὅταν λοιπόν νιώσεις ἔτσι: «Εγώ εἶμαι ἕνας φοβερός ἐγωιστής», αὐτὸ τὸ ἴδιο σε ταπεινώνει, καί τότε ὅλος αὐτός ὁ οὐρανοξύστης θα σωριαστεί κάτω σαν χάρτινος πύργος, καὶ τέλειωσε.
Θυμᾶμαι μιά περίπτωση μια ψυχή πού εἶχε φοβερές ἀρρωστημένες καταστάσεις -κόμπλεξ καὶ τέτοια. Ήρθε ή σωματική ἀσθένεια, καὶ ἡ ψυχή αὐτή πίστεψε ότι θα πεθάνει. Το πίστεψε δέν εἶχε την παραμικρή αμφιβολία. Καὶ ἐνῶ ὑπῆρχαν αὐτά τά ἀρρωστημένα, ὄχι σε ένεργή κατάσταση ἀλλά σε ἀπωθημένη, ἡ ψυχή αὐτή μιλοῦσε, φαινόταν, έκδη-λωνόταν σαν άγγελος, και η όλη όψη της ήταν σάν όψη ἀγγέλου. Πρίν πολλά χρόνια το εἶχα δεῖ αὐτό και μοῦ εἶχε κάνει καὶ τότε μεγάλη εντύπωση, και ἀπόψε, με αὐτά πού λέμε, ακόμη καλύτερα το ξεκα θαρίζω κι έγώ στο μυαλό μου. Καθώς ή ψυχή είχε πιστέψει ότι φεύγει ἀπό αὐτόν τον κόσμο, ήταν σάν ἄγγελος τοῦ Θεοῦ.
Δέν ἔφυγε, καί στη συνέχεια ἔδειξαν τα πράγ ματα ὅτι εἶχε φοβερά προβλήματα και βιώματα μέσα της αὐτή ἡ ψυχή. Ὅμως τότε, ἐπειδὴ τὰ πίστεψε ἔτσι, ἐπειδή τα πῆρε ἔτσι τα πράγματα, ήταν σὰν ἄγγελος. Μοῦ εἶχε κάνει τρομερή ἐντύπωση. Υποθέτω, καθώς πίστευε πάρα πολύ ἡ ψυχή ὅτι θά πεθάνει καὶ ζοῦσε πιά με τη λαχτάρα τοῦ Θεοῦ, ὅλα καταχωνιάστηκαν μέσα στο ὑποσυνείδητο καί σάν νὰ ἐξαφανίστηκαν. Ήταν μέσα στην ψυχή, ἀλλά σαν νὰ ἐξαφανίστηκαν. Ἐάν ὄντως ἦταν οἱ τελευταίες μέρες αὐτῆς τῆς ψυχῆς σ' αὐτόν τον κόσμο, πιστεύω ὅτι θὰ ἔβρισκε τρόπο ὁ Θεός ὅλο αὐτό το σκουπι δαριό να το κάνει πέρα. Ὅπως σᾶς εἶπα, αὐτός ὁ οὐρανοξύστης θα σωριαζόταν κάτω σάν χάρτινος πύργος, σαν κάτι ἀνύπαρκτο. Δεν ξέρουμε πῶς ἐνερ γεῖ ὁ Θεός, δὲν ξέρουμε πῶς εἶναι τὰ μυστήρια τοῦ Θεοῦ. Ἄς ἔχουμε ἐμπιστοσύνη στον Θεό.
21-3-1993/9-4-1995
ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΛΟΙΠΟΝ ΚΑΘΑΡΑ ΤΟ ΨΥΧΟΕΙΔΕΣ. ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΨΥΧΗ. ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΝΟΥ ΚΑΙ ΘΕΛΗΣΗ, ΛΟΓΟ ΚΑΙ ΛΟΓΟΔΟΣΙΑ. ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕΙ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου