ΠΩΣ ΤΙΘΕΤΑΙ ΤΟ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ (3)

Συνέχεια από Παρασκευή, 14Σεπτεμβρίου 2012

MARINO GENTILE
1. Οι αρνήσεις της Μεταφυσικής

Η προτεινόμενη μέθοδος είναι λοιπόν αυτή: να αναγνωρίσουμε πώς η κλασσική μεταφυσική και ο Καντιανός κριτικισμός πρέπει να υπολογισθούν, πρίν ακόμη απο την συστηματική τελειοποίηση των συμπερασμάτων τους, στους πρόποδες ας πούμε των προβληματικών θέσεων. Να αναγνωρίσουμε απο το ένα μέρος πώς αυτή η φροντίδα να ριζώσει το φιλοσοφικό σύστημα σε μία θέση καθαρά προβληματική ανήκει και στην κλασσική μεταφυσική και να μήν δεχθούμε απο το άλλο την ομολογία του Κάντ και ακόμη περισσότερο των Καντιανών και όλων εκείνων που ακολουθούν τα ίχνη της Καντιανής σκέψης, οι οποίοι ισχυρίζονται πώς η δική τους φιλοσοφία είναι κριτική φιλοσοφία, σαν να είναι αυτή η ομολογία ένα επιχείρημα για να γλιτώσουν απο μία θέση καθαρά προβληματική της ίδιας της φιλοσοφίας.

            Η μετατόπιση της έρευνας απο το σύστημα στο πρόβλημα δέν αφαιρεί την δυσκολία: διότι εάν είναι αλήθεια πώς επανερχόμενοι στο πρόβλημα, είμαστε αναγκασμένοι να μήν διασκορπίζουμε την προσοχή μας σε πλευρές οι οποίες εμφανίζονται μόνον εκ των υστέρων στην έρευνα, είναι επίσης αλήθεια πώς στην ίδια την θέση του προβλήματος αντικατοπτρίζεται η μελλοντική οικοδομή του συστήματος. Μ’αυτή την αναγνώριση η συμβουλή που προτείνουμε αποκτά την αληθινή της αξία.

            Δέν πρόκειται δηλαδή για τίποτε άλλο παρά για την εγκατάλειψη, όπως εξάλλου το επιθυμούσε και ο ίδιος ο Κάντ, κάθε δογματικής προϋποθέσεως. Εκτός απο το γεγονός πώς ενώ στους χρόνους του Κάντ οι δογματικές προϋποθέσεις που εμπόδιζαν περισσότερο την ανάπτυξη της φιλοσοφίας ήταν ορισμένες κατευθύνσεις της ορθολογικής σχολής και μέσω της μεταμορφώσεως που υπέστησαν απο αυτή την κατεύθυνση, μερικές αρχές της παραδοσιακής σκέψης, πρέπει να διαθέτουμε το κουράγιο και να αναγνωρίσουμε πώς σήμερα τα δογματικά στοιχεία, τα οποία μπορούν να εμποδίσουν περισσότερο απ’όλα την πρόοδο της φιλοσοφίας, αποτελούνται ακριβώς απο εκείνη την αντίληψη του Κάντ, βάσει, της οποίας, ο κριτικισμός, καταλήγει να είναι μία μείωση και ένα κλείσιμο αυτής της ίδιας της στοχαστικής έρευνας.

            Πράγματικη μεταφυσική, καθόσον παρουσιάζεται σαν έρευνα της αρχής, εμπλέκει μαζί της αναγκαίως πρίν ακόμη την ξαναβρεί, ή όπως στην περίπτωση του Κάντ, πρίν απο την διαπίστωση της αδυναμίας εξεύρεσης της αρχής, εμπλέκει λοιπόν μία διαπίστωση της πραγματικότητος, της εμπειρίας της Ιστορίας, τέτοιας όμως ώστε να μπορεί να τεθεί το πρόβλημα της αρχής.

Καθώς όμως η μεταφυσική έρευνα μίας καθολικής αρχής και καθώς επίσης εμπλέκει στα συμπεράσματα της μία συστηματική στάση που έχει χαρακτήρα καθολικότητος, αυτός ο χαρακτήρας της καθολικότητος ανήκει σε μία κατεξοχήν προβληματική θέση της φιλοσοφίας.

            Δηλαδή με άλλα λόγια, εάν η μεταφυσική είναι η έρευνα της αρχής στην απολυτότητά της, μίας αρχής δηλαδή που θα είναι στ’αλήθεια η αρχή του παντός, και εάν αυτή η μεταφυσική είναι τελικώς η κατάφαση αυτής της αρχής ή η απόρριψη της δυνατότητος να την αποκτήσουμε, αντικατοπτρίζει ακόμη και στην προβληματική της πλευρά την καθολικότητα του συμπεράσματος που θέλει να αποκτήσει. Δηλαδή εάν η μεταφυσική είναι η έρευνα μίας αρχής που θα είναι η αρχή του παντός, και επομένως που θα είναι απάντηση στην ερώτηση: ποιά είναι η αρχή του παντός, πρίν ακόμη απαντήσει σ’αυτή την ερώτηση, θα πρέπει να είναι μία ολοκληρωτική ερώτηση.

            Για την μεταφυσική λοιπόν η πραγματικότης πρέπει να εννοηθεί μ’έναν τρόπο που δέν θα την περιορίζει σε ιδιαίτερους τομείς ή σε τούτη ή σ’εκείνη την τάξη, αλλά μ’έναν τρόπο που στην ολότητα του είναι κάτι που ερωτά και αναζητά μίαν αρχή, μίαν αρχή που θα είναι η αρχή του παντός.

            Εάν η μεταφυσική λοιπόν ξανά, είναι η προσπάθεια να βρεθεί εκείνο το γιατί που είναι το γιατί του παντός, αυτό είναι δυνατόν μόνον διότι το όλον παρουσιάζεται σαν να’χει την ανάγκη ενός Γιατί, ώστε αυτό το γιατί να ξαναβρεθεί ή τουλάχιστον να φτάσουμε στο απογοητευτικό συμπέρασμα πώς είμαστε αναγκασμένοι απο την φύση μας να το θέσουμε, αλλά δέν κατορθώνουμε ποτέ μας να το ικανοποιήσουμε.

            Ολοκληρώνοντας, η αντιμετώπιση της φιλοσοφίας απο την πλευρά του προβλήματος που προσπαθεί να λύσει, δέν ενδιαφέρει μόνον το Ιστορικό ξεδίπλωμα της φιλοσοφικής γνώσεως, αλλά ενδιαφέρει αμέσως την φιλοσοφία καθεαυτή, και ιδιαιτέρως ενδιαφέρει την φιλοσοφία σαν μεταφυσική. Και πραγματικά η πρώτη προϋπόθεση για να κατανοηθεί η σημασία της μεταφυσικής είναι να γίνει κατανοητό πώς η φιλοσοφία δέν είναι καθόλου η διάθεση να φωτιστεί αυτό ή εκείνο το μέρος, ούτε αυτό η εκείνο το στοιχείο της πραγματικόττος, αλλά ολόκληρη η πραγματικότης στην ολότητα της, σαν να είναι αυτή η ολότης κάτι που αναζητά έναν λόγο, μία αρχή, μία εξήγηση. Εάν λοιπόν ολόκληρη η πραγματικότης είναι κάτι που απαιτεί μία εξήγηση ή μίαν αρχή, το πρώτο βήμα και η πρώτη συνθήκη της φιλοσοφίας είναι να θέση ένα πρόβλημα, το οποίο δέν είναι απλώς ένα πρόβλημα που επεκτείνεται στο Όλον, αλλά είναι καθ’εαυτό, εσωτερικώς, τίποτε άλλο απο πρόβλημα.

Μία ερώτηση στο πάν, μία ερώτηση στα πάντα, με την σημασία πώς απο καταγωγής, αυτό το πρόβλημα δέν είναι τίποτε άλλο απο ερώτηση: και όχι επειδή στην ερώτηση εξαντλείται η φιλοσοφία, αλλά επειδή, εάν δέν γίνει πρόβλημα, όλη η πραγματικότης, χωρίς εξαίρεση δέν υπάρχει καμμία δυνατότης να μιλήσουμε για μεταφυσική.

            Όταν ομιλούμε για μεταφυσική μ’αυτόν τον τρόπο, δέν είναι πλέον δυνατόν να βάλουμε σε αντιπαράθεση την κλασσική μεταφυσική με τον Καντιανό κριτικισμό, σαν να είναι μία δογματική διαφωνία. Η μεταφυσική λοιπόν πρέπει να κατανοηθεί σαν την ανάγκη της συνειδήσεως να μήν θέτει μόνον θέματα γύρω απο κάποιες ιδιαίτερες πλευρές, αλλά να θέσει κάποια στιγμή, μία ερώτηση απο την οποία δέν μπορεί να εξαιρεθεί τίποτε, διότι σ’αυτή περιέχεται η ολότης αυτού που μπορεί να είναι αντικείμενο της εμπειρίας: η ολότης αυτού που συστήνει την ιστορία μας, τον κόσμο στον οποίο ζούμε, μία διάθεση δηλαδή λόγω της οποίας εμείς οι ίδιοι και εκείνο το όλον στο οποίο υπάρχουμε παρουσιάζεται κατ’αρχάς σαν κάτι το οποίο απαιτεί μία εξήγηση, έναν λόγο.

            Σ’αυτή την αρχική θέση της φιλοσοφίας η μεταφυσική απαίτηση, ταυτίζεται με την ίδια την κριτική απαίτηση. Διότι σημαίνει μία κατεύθυνση σε μία έρευνα, η οποία δέν ξεκινά απο καμμία προϋπόθεση, και η οποία μάλιστα, επιθυμώντας να δώσει έναν λόγο στο πάν, ζητά μίαν εξήγηση για το πάν και δέν θεωρεί τίποτε σαν ξένο προς αυτή την ώθηση για έρευνα.

            Η κριτική στάση δέν μπορεί να ταυτιστεί ή να περιχαρακωθεί σε μία συγκεκριμένη ιστορική περίοδο, αλλά οφείλει να ανιχνευθεί σε ολόκληρη την ανάπτυξη τής αντανακλώμενης συνειδητότητος, της στοχαστικής και ανθρώπινης ταυτοχρόνως, όπως κατόρθωσε να πραγματοποιηθεί, πέρα απο την διαφορά των εποχών του χρόνου και των πολιτισμικών καταστάσεων!

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.