Συνέχεια από: Παρασκευή 14 Φεβρουαρίου 2025
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ
§ 8. Ἡ θεσμοποίηση τῆς ἐκκοσμίκευσης στη Δύση (συνέχεια)
Μὲ τὴν εἰσαγωγὴ τοῦ ὀρθολογισμοῦ στὴ θεολογία ἡ Ρώμη, σὰν ὁρατὸ κέντρο τῆς μοναρχιανικῆς ἑνότητας τῆς Ἐκκλησίας, μπορεῖ νὰ ἐπιβάλη τὴ διανοητικὴ ὑποταγὴ τῶν ἀτόμων στὴν ἀντικειμενικὰ ἀποδεδειγμένη αὐθεντία τοῦ δόγματος74. Καὶ ἡ διανοητικὴ ὑποταγὴ στὸ δόγμα ἀρχίζει νὰ σημαίνη γιὰ τὴ Ρώμη καὶ δυνατότητα κοινωνικῆς καὶ πολιτικῆς ἐπιβολῆς πάνω στοὺς χριστιανικούς λαοὺς τῆς Δύσης75 – τὴν πρώτη ἐμφάνιση τοῦ ὁλοκληρωτισμοῦ στὴν Εὐρώπη. Ἡ ἀπαίτηση γιὰ ἀντικειμενικότητα τῆς ἀλήθειας, ἡ ὀργάνωση τῆς ἀλήθειας σὲ ὁλοκληρωμένο, δηλαδή κλειστὸ «σύστημα» ποὺ ἑρμηνεύει αὐθεντικὰ καὶ τελειωτικὰ τὴ σύνολη φυσικὴ καὶ ἱστορικὴ πραγματικότητα, ἡ μεθόδευση αὐτῆς τῆς ἑρμηνείας μὲ «ἀξιώματα», «ἀρχὲς» καὶ «νόμους» «ἐπιστημονικῆς» θετικότητας ποὺ ἐξασφαλίζεται μὲ τὸν ὀρθολογισμό – δηλαδή μὲ τὴν ὑποταγὴ τῆς ζωῆς σὲ μιὰ τυποποιημένη καὶ μηχανιστική λειτουργία τῆς ἀνθρώπινης λογικῆς – εἶναι ἡ βάση καὶ τὸ θεμέλιο τοῦ ρωμαϊκοῦ «καθολικισμοῦ», ὅπως καὶ κάθε μεταγενέστερου ὁλοκληρωτικού συστήματος στη Δύση. [ΤΙ ΣΧΕΣΗ ΕΧΕΙ ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΜΕ ΤΗΝ ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ. ΓΙΝΕΤΑΙ ΗΔΗ ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΣΑΝ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ. ΚΑΙ Ο ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΣΜΟΣ ΠΟΥ ΓΕΝΝΗΣΕ ΤΟΝ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟ ΑΝΤΑΛΛΑΞΕ ΤΗΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ. Ο ΙΔΙΟΣ Ο ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ ΓΕΝΝΗΣΕ ΚΑΙ ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ. ΟΠΟΤΕ; ΔΙΑΛΕΞΑΜΕ; ΕΛΕΥΘΕΡΑ; ΕΝΑΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΤΡΟΠΟ ΖΩΗΣ; ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΟΠΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ Η ΟΠΟΙΑ ΣΗΜΕΡΑ ΜΕΤΑΛΛΑΧΘΗΚΕ ΣΤΟΝ BIG BROTHER;]
Δὲν μοιάζει τυχαῖο ὅτι στοὺς ἴδιους αὐτοὺς αἰῶνες τῆς ἀνάπτυξης καὶ ἐπιβολῆς τοῦ θεολογικοῦ ὀρθολογισμοῦ (12ο καὶ 13ο αἰώνα) κορυφώνεται ὁ περίφημος ἀγώνας τῶν παπῶν «περὶ περιβολῆς» (investitura)76, τὸ θεοκρατικό δραμα τῆς κοσμοκρατορίας τοῦ παπισμοῦ, τῆς συγκέντρωσης κάθε ἐξουσίας, πολιτικῆς, πνευματικῆς, νομοθετικῆς καὶ δικαστικῆς (plenitudo potestatis) στὰ χέρια τοῦ ἐπισκόπου τῆς Ρώμης77. Μὲ τὴν κατάλυση τῆς ἀνατολικῆς ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας ἀπὸ τὴν Τέταρτη Σταυροφορία (1204), τὴν ἵδρυση λατινικῆς αὐτοκρατορίας στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ τὸ διορισμὸ λατίνων Πατριαρχῶν στην Κωνσταντινούπολη, ᾿Αντιόχεια καὶ Ἱεροσόλυμα, τὸ ὅραμα τῆς παπικῆς κοσμοκρατορίας μοιάζει νὰ πραγματοποιῆται, ἀφοῦ τὴν ἴδια ἐποχὴ καὶ στὴν Εὐρώπη ὅλοι οἱ ἡγεμόνες καὶ βασιλεῖς εἶναι ἄμεσα ή έμμεσα ὑποτελεῖς στὸν πάπα78.Οπωσδήποτε ἡ ἀκμὴ τοῦ σχολαστικοῦ ὀρθολογισμοῦ συνοδεύεται ἀπὸ τὴν ὁλοκληρωτικὴ ἐκκοσμίκευση τῆς ρωμαϊκῆς ἐκκλησίας, τὴ μεταβολὴ τῶν παπῶν σὲ κοσμικοὺς ἄρχοντες μὲ ἀπροκάλυπτες πολιτικές φιλοδοξίες καὶ ἀδίστακτες μεθόδους γιὰ τὴν ἐπιβολή τους: Όπως συνοδεύεται κάθε ὀρθολογιστικὴ καὶ ἀναπόφευκτα δόγματικὴ ἰδεολογία ἀπὸ τὰ ἴδια συμπτώματα ὠμοῦ ὁλοκληρωτισμοῦ ἀπροσχημάτιστης βίας σὲ ὅλα τὰ μεταγενέστερα στάδια τῶν ἱστορικῶν ἐξελίξεων τῆς Δύσης79.
Ἡ ἀρχὴ τοῦ παπικοῦ ἀλαθήτου (De Romani Pontificis infallibili magisterio) θα θεμελιωθή στη Summa Theologiae (1266/72) τοῦ Θωμᾶ ᾿Ακινάτη80 καθιερώνοντας τὸ ἀξίωμα τῆς ἀλάθητης ἡγεσίας, τὴν ὁρατὴ ἐκπροσώπηση τῆς αὐθεντίας τοῦ δόγματος ποὺ δὲν ἐπιδέχεται λογικὴ ἀμφισβήτηση. Νωρίτερα, τὸν ᾿Απρίλιο τοῦ 1233, ὁ πάπας Γρηγόριος ΙΧ ἱδρύει μὲ βούλα παπικὴ τὸ θεσμὸ τῆς Ἱερᾶς Ἐξετάσεως (Inquisitio) ποὺ θὰ ἐπανδρωθῆ κυρίως ἀπὸ τὸ «τάγμα τῶν λογίων», τοὺς Δομηνικανούς81. Καὶ τὸ 1252 ὁ πάπας Ἰννοκέντιος IV θὰ εἰσαγάγη τὰ βασανιστήρια ὡς ἀνακριτικὴ μέθοδο στὶς δίκες τῶν αἱρετικῶν82 – ὁλοκληρώνοντας τὸ πρότυπο ὅλων τῶν μεταγενέστερων ὁλοκληρωτισμῶν γιὰ τὴν ἐξουδετέρωση τῶν ἀντιφρονούντων.
Ἡ ἀπροκάλυπτη ἐκκοσμίκευση τοῦ ὁράματος τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἑνότητας θὰ ἐκφραστῆ καλλιτεχνικὰ μὲ τοὺς μεγαλόπρεπους καθεδρικούς ναοὺς τοῦ γοτθικοῦ ρυθμοῦ, αὐτὰ τὰ μνημεῖα τῆς ἀνθρωποκεντρικῆς ἀνάτασης τοῦ φυσικοῦ πρὸς τὸ ὑπερφυσικό, τὰ πρῶτα δείγματα τεχνολογικοῦ βιασμοῦ καὶ ὑποταγῆς τοῦ φυσικοῦ ὑλικοῦ στὴν ἀνθρώπινη διάνοια – θαυμαστές καλλιτεχνικὲς ἐκφράσεις τῆς αὐθεντικῆς καὶ συναισθηματικῆς ἐπιβολῆς τῆς ἐκκλησιαστικῆς δύναμης καὶ μεγαλοπρέπειας πάνω στὸ ἀνθρώπινο ἄτομο 83.[Ο ΑΓΩΝΑΣ ΛΟΙΠΟΝ ΕΙΝΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΟΣ; ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΠΡΟΣΩΠΩΝ;]
Η ίδια αὐθεντικὴ ἐπιβολὴ τῆς ἐκκλησίας θὰ δισμορφώση τὶς δομὲς καὶ τοὺς θεσμοὺς τοῦ κοινωνικοῦ βίου, τὴν αὐστηρὴ ἱεράρχηση τῶν τὰξεων: κλήρου, εὐγενῶν - ἱπποτῶν καὶ ἐργατῶν στρατιωτῶν. Οἱ πρῶτοι προσεύχονται, οἱ δεύτεροι πολεμοῦν γιὰ τὴ δόξα τοῦ Θεοῦ, οἱ τρίτοι τὸν ὑπηρετοῦν ἐργαζόμενοι84. Στη συνείδηση τοῦ λαοῦ ἡ διάκριση τῶν τάξεων ἀντιπροσωπεύει τρεῖς συγκεκριμένους τρόπους σκληρῆς θυσίας γιὰ τὴν ἐξαγορὰ τῶν ἁμαρτιῶν καὶ τὴ σωτηρία. Ἡ ὀργάνωση τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου ἀνταποκρίνεται στὴν ὀρθολογικὴ ἀντίληψη τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἑνότητας85, μιὰν ἀντίληψη στράτευσης: Ἡ κοινωνία τῶν πιστῶν εἶναι μιὰ «στρατιὰ τοῦ Χριστοῦ» (militia Christi) μὲ ὁλοκληρωτικὴ πειθαρχία86, καὶ ὁ Χριστὸς ἕνας πολεμικὸς ἀρχηγὸς στη μάχη ἐνάντια στὶς δυνάμεις τοῦ κακοῦ – προβολὴ καὶ ἀναλογικὴ ὑποτύπωση τῆς κοσμικῆς ἐξουσίας τοῦ πάπα. ᾿Αρχὲς τοῦ 12ου αἰώνα θὰ ἐμφανισθοῦν στοὺς ναοὺς τῆς Δύσης εἰκόνες ἑνὸς θηριώδους Χριστοῦ, μὲ σφιγμένο ἀνάμεσα στὰ δόντια τὸ μαχαίρι τῆς δικαιοσύνης καὶ τῆς νίκης87.
Σημειώσεις
74. Au moment où la papauté parvient à l' apogée de sa puissance, la science ecclésiastique atteint elle aussi un point culminant. Elle domine l' ensemble de la vie intellectuelle construit d' imposants systèmes théologiques. [Την εποχή που ο παπισμός έφτανε στο απόγειο της εξουσίας του, η εκκλησιαστική επιστήμη έφτανε επίσης στο απόγειο. Κυριάρχησε στην πνευματική ζωή στο σύνολό της, οικοδομώντας επιβλητικά θεολογικά συστήματα]. HEUSSI/PEER, Précis d' Histoire de l' Eglise, § 59, 1.
75. Οπωσδήποτε, οἱ κοσμοκρατορικές φιλοδοξίες τῶν παπῶν ἐμφανίζονται πρὶν ἀπὸ τὴ μεγάλη ἄνθηση τοῦ σχολαστικοῦ ὀρθολογισμοῦ, ἀλλὰ οἱ ἀπόπειρες γιὰ τὴν πραγμάτωσή τους συμπίπτουν χρονικὰ μὲ αὐτὴ τὴν ἄνθηση (κυρίως ἐπὶ Ἰννοκεντίου ΙΙΙ, 1198 -1216). Η πρώτη πάντως ἀπερίφραστη διατύπωση τῶν παπικῶν ἀπαιτήσεων ὁλοκληρωτικῆς ἐξουσίας συνοψίζεται ἀπὸ τὸν πάπα Γρηγόριο VII (1073 - 1085) – ἀμέσως μετὰ τὸ σχίσμα – στις θέσεις τοῦ περίφημου Dictatus Gregorii papae: «Ο πάπας εἶναι ὁ ἀπόλυτος κύριος τῆς παγκόσμιας Εκκλησίας. Διορίζει καὶ καθαιρεῖ ἐπισκόπους καὶ μητροπολίτες. Μόνος αὐτὸς μπορεῖ νὰ συγκαλέση Οικουμενική Σύνοδο. Οἱ ἀντιπρόσωποί του (legati) εἶναι ἀνώτεροι ἀπὸ τοὺς ἐπισκόπους. Εἶναι ὁ κύριος τοῦ κόσμου. Η τιάρα του φέρει τὰ αὐτοκρατορικά διάσημα. Οἱ πρίγκηπες ὀφείλουν νὰ τοῦ φιλοῦν τὰ πόδια. Μπορεῖ νὰ καθαιρῆ τοὺς αὐτοκράτορες καὶ νὰ ἀποδεσμεύη τοὺς ὑπηκόους τους ἀπὸ τὸν ὅρκο ὑποταγῆς. Τὰ κοσμικά ἀξιώματα πηγάζουν ἀπὸ τὸ δικό του ἀξίωμα, ὅπως ἡ σελήνη δέχεται τὸ φῶς της ἀπὸ τὸν ἥλιο. ᾿Απολαμβάνει τῆς εἰδικῆς προστασίας τοῦ ἁγίου Πέτρου, τοῦ ὁποίου οἱ ἀρετὲς τοῦ παρέχουν τὴν ἁγιότητα. Η ρωμαϊκὴ Ἐκκλησία δὲν σφάλλει ποτὲ καὶ δὲν θὰ σφάλη ποτέ». HEUSSI/PETER, § 47, 2. –FRANZEN, σελ. 181. –SOUTHERN, σελ. 102. –H.-X. ARQUILLIERE, Grégoire VII-Essai sur sa conception du pouvoir pontifical, Paris (Vrin) 1934.
76. Βλ. FRANZEN, σελ. 180 κ. 4. –HEUSSI/PETER, § 47, 3, 4, 5. –G. TELLENBACH, Church, State and Christian Society at the Time of the Investiture Contest, Oxford (Blackwell) 1940.
77. B. SOUTHERN, σελ. 157 - 158, 164. – L. BUISSON, Potestas und Caritas. Die päpstliche Gewalt im Spätmittelalter, Köln, Graz, 1958.
78. B. F. KEMPF, Papsttum und Kaisertum bei Innozenz III, Rom, Pontif. Univ. Gregoriana (Miscellanea Historiae Pontificiae) 1954. –G. HAENDLER, Die Weltmacht des Papsttums im hohen Mittelalter, Berlin, (Evang. Verlagsanst.) 1965
79. Ra. Z. K. BRZEZINSKI, Totalitarianism and Rationality, to American Political Science Review, 50 (1956), σελ. 751-763. –H. ARENDT, The Origins of Totalitarianism, New York 1966.
80. II, 2, 1 art. 10.
81. The Dominicans were called in first as inquisitors, but the Franciscans were soon also employed [Οι Δομινικανοί κλήθηκαν πρώτοι ως ιεροεξεταστές, αλλά σύντομα προσλήφθηκαν και οι Φραγκισκανοί]. C. W. PREVITÉ-ORTON, The Shorter Cambridge Medieval History, Cambridge (Univ. Press) 1963, σελ. 679. –Βλ. ἐπίσης FRANZEN, σελ. 203 - 204. –HEUSSI/PETER, § 57, 3. –H. MAISON-NEUVE, Etudes sur les origines de l' Inquisition, Paris (Vrin) 1960.
82. FRANZEN, σελ. 204. –PREVITÉ - ORTON, σελ. 679. –HEUSSI/PETER, § 56, 3.
83. «(Στὴ γοτθικὴ ἀρχιτεκτονική) κρύβεται ἕνα πνεῦμα ἀναλυτικό ποὺ δεσπόζει ἀδυσώπητα στὴν κατασκευή. Τὸ πνεῦμα αὐτὸ διανοεῖται, ἀναλύει τις δυνάμεις σὲ διαγράμματα τῆς στατικῆς καὶ τὰ ἀπολιθώνει στὸ χῶρο ... Τὸ στατικό μας αἴσθημα ικανοποιεἴται ἀλλὰ ἐκπλήσσεται, γιατί τὰ μέλη δὲν συνδέονται πιὰ ὀργανικά, ἀλλὰ μηχανικά, μοιάζουν μὲ τὸ σκελετὸ τοῦ ἀνθρώπινου σώματος γυμνὸν ἀπὸ σάρκες ... Γενικὰ μιὰ ὑπέροχη βία φαίνεται νὰ κυριαρχή στη λίθινη κατασκευής περισσότερο ή θέληση παρὰ ἡ φρόνηση τοῦ καλλιτέχνη. Ό,τι γίνεται, γίνεται σε πείσμα τῆς ὕλης... Οἱ νευρώσεις μὲ τὴν πλαστική τους διαμόρφωση δείχνουν φανερὰ ὅτι αὐτὲς ἐκεῖ συγκεντρώνουν ὅλη τὴ δράση τῶν δυνάμεων καὶ βιάζουν τὴν ὕλη ν' ἀνασηκωθῆ στὰ ὕψη». Π. Α. ΜΙΧΕΛΗ, Αἰσθητική θεώρηση τῆς Βυζαντινής τέχνης, ᾿Αθῆναι 1972, σελ. 90 καὶ 96. –On peut observer une connexion entre l' art gothique et la scolastique qui est plus concrète qu' un simple «parallélismes et plus générale cependant que ces influences» individuelles que les conseillers érudits exercent sur ... les architectes. Par opposition à un simple parallélisme, cette connexion est une authentique relation de cause à effet... Comme la Summa de la scolastique classique, la cathédrale classique vise, avant tout, à la totalité... cherche à incarner la totalité du savoir chrétien, théologique, naturel et historique. [Υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ γοτθικής τέχνης και σχολαστικισμού που είναι πιο συγκεκριμένη από έναν απλό «παραλληλισμό» και πιο γενική από τις επιμέρους «επιρροές» που ασκούν οι λόγιοι σύμβουλοι στους ... αρχιτέκτονες. Σε αντίθεση με έναν απλό παραλληλισμό, αυτή η σύνδεση είναι μια πραγματική σχέση αιτίας και αποτελέσματος ... Όπως η Summa του κλασικού σχολαστικισμού, ο κλασικός καθεδρικός ναός στοχεύει, πάνω απ' όλα, στην ολότητα... επιδιώκει να ενσωματώσει την ολότητα της χριστιανικής, θεολογικής, φυσικής και ιστορικής γνώσης...] Erwin PANOFSKY, Architecture gothique et pensée scolastique, Paris (Minuit) 1970, σελ. 83 καὶ 103, –Βλ. καὶ Christos YANNARAS, Scholasticism and Technology, στο Eastern Churches Review, VI (1974) 2, σελ. 162 - 169.
84. B. Georges DUBY, Adolescence de la Chrétienté Occidentale, Genève (Skira) 1967, σελ. 61.
85. The identification of the church with the whole of organized society is the fundamental feature which distinguishes the Middle Ages from earlier and later periods of history... The church was a compulsory society in precisely the same way as the modern state is a compulsory society... The church was not only a state, it was the state; it was not only a society, it was the society - the human societas perfecta [Η ταύτιση της εκκλησίας με το σύνολο της οργανωμένης κοινωνίας είναι το θεμελιώδες χαρακτηριστικό που διακρίνει τον Μεσαίωνα από προηγούμενες και μεταγενέστερες περιόδους της ιστορίας... Η εκκλησία ήταν μια υποχρεωτική κοινωνία με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που το σύγχρονο κράτος είναι μια υποχρεωτική κοινωνία... Η εκκλησία δεν ήταν μόνο ένα κράτος, ήταν το κράτος. Δεν ήταν μόνο μια κοινωνία, ήταν η κοινωνία - η ανθρώπινη societas perfecta], SOUTHERN, σελ. 16, 17, 22.
86. B. DUBY, Adolescence ... σελ. 84-85.
87. B. DUBY, Adolescence ... σελ. 85.
75. Οπωσδήποτε, οἱ κοσμοκρατορικές φιλοδοξίες τῶν παπῶν ἐμφανίζονται πρὶν ἀπὸ τὴ μεγάλη ἄνθηση τοῦ σχολαστικοῦ ὀρθολογισμοῦ, ἀλλὰ οἱ ἀπόπειρες γιὰ τὴν πραγμάτωσή τους συμπίπτουν χρονικὰ μὲ αὐτὴ τὴν ἄνθηση (κυρίως ἐπὶ Ἰννοκεντίου ΙΙΙ, 1198 -1216). Η πρώτη πάντως ἀπερίφραστη διατύπωση τῶν παπικῶν ἀπαιτήσεων ὁλοκληρωτικῆς ἐξουσίας συνοψίζεται ἀπὸ τὸν πάπα Γρηγόριο VII (1073 - 1085) – ἀμέσως μετὰ τὸ σχίσμα – στις θέσεις τοῦ περίφημου Dictatus Gregorii papae: «Ο πάπας εἶναι ὁ ἀπόλυτος κύριος τῆς παγκόσμιας Εκκλησίας. Διορίζει καὶ καθαιρεῖ ἐπισκόπους καὶ μητροπολίτες. Μόνος αὐτὸς μπορεῖ νὰ συγκαλέση Οικουμενική Σύνοδο. Οἱ ἀντιπρόσωποί του (legati) εἶναι ἀνώτεροι ἀπὸ τοὺς ἐπισκόπους. Εἶναι ὁ κύριος τοῦ κόσμου. Η τιάρα του φέρει τὰ αὐτοκρατορικά διάσημα. Οἱ πρίγκηπες ὀφείλουν νὰ τοῦ φιλοῦν τὰ πόδια. Μπορεῖ νὰ καθαιρῆ τοὺς αὐτοκράτορες καὶ νὰ ἀποδεσμεύη τοὺς ὑπηκόους τους ἀπὸ τὸν ὅρκο ὑποταγῆς. Τὰ κοσμικά ἀξιώματα πηγάζουν ἀπὸ τὸ δικό του ἀξίωμα, ὅπως ἡ σελήνη δέχεται τὸ φῶς της ἀπὸ τὸν ἥλιο. ᾿Απολαμβάνει τῆς εἰδικῆς προστασίας τοῦ ἁγίου Πέτρου, τοῦ ὁποίου οἱ ἀρετὲς τοῦ παρέχουν τὴν ἁγιότητα. Η ρωμαϊκὴ Ἐκκλησία δὲν σφάλλει ποτὲ καὶ δὲν θὰ σφάλη ποτέ». HEUSSI/PETER, § 47, 2. –FRANZEN, σελ. 181. –SOUTHERN, σελ. 102. –H.-X. ARQUILLIERE, Grégoire VII-Essai sur sa conception du pouvoir pontifical, Paris (Vrin) 1934.
76. Βλ. FRANZEN, σελ. 180 κ. 4. –HEUSSI/PETER, § 47, 3, 4, 5. –G. TELLENBACH, Church, State and Christian Society at the Time of the Investiture Contest, Oxford (Blackwell) 1940.
77. B. SOUTHERN, σελ. 157 - 158, 164. – L. BUISSON, Potestas und Caritas. Die päpstliche Gewalt im Spätmittelalter, Köln, Graz, 1958.
78. B. F. KEMPF, Papsttum und Kaisertum bei Innozenz III, Rom, Pontif. Univ. Gregoriana (Miscellanea Historiae Pontificiae) 1954. –G. HAENDLER, Die Weltmacht des Papsttums im hohen Mittelalter, Berlin, (Evang. Verlagsanst.) 1965
79. Ra. Z. K. BRZEZINSKI, Totalitarianism and Rationality, to American Political Science Review, 50 (1956), σελ. 751-763. –H. ARENDT, The Origins of Totalitarianism, New York 1966.
80. II, 2, 1 art. 10.
81. The Dominicans were called in first as inquisitors, but the Franciscans were soon also employed [Οι Δομινικανοί κλήθηκαν πρώτοι ως ιεροεξεταστές, αλλά σύντομα προσλήφθηκαν και οι Φραγκισκανοί]. C. W. PREVITÉ-ORTON, The Shorter Cambridge Medieval History, Cambridge (Univ. Press) 1963, σελ. 679. –Βλ. ἐπίσης FRANZEN, σελ. 203 - 204. –HEUSSI/PETER, § 57, 3. –H. MAISON-NEUVE, Etudes sur les origines de l' Inquisition, Paris (Vrin) 1960.
82. FRANZEN, σελ. 204. –PREVITÉ - ORTON, σελ. 679. –HEUSSI/PETER, § 56, 3.
83. «(Στὴ γοτθικὴ ἀρχιτεκτονική) κρύβεται ἕνα πνεῦμα ἀναλυτικό ποὺ δεσπόζει ἀδυσώπητα στὴν κατασκευή. Τὸ πνεῦμα αὐτὸ διανοεῖται, ἀναλύει τις δυνάμεις σὲ διαγράμματα τῆς στατικῆς καὶ τὰ ἀπολιθώνει στὸ χῶρο ... Τὸ στατικό μας αἴσθημα ικανοποιεἴται ἀλλὰ ἐκπλήσσεται, γιατί τὰ μέλη δὲν συνδέονται πιὰ ὀργανικά, ἀλλὰ μηχανικά, μοιάζουν μὲ τὸ σκελετὸ τοῦ ἀνθρώπινου σώματος γυμνὸν ἀπὸ σάρκες ... Γενικὰ μιὰ ὑπέροχη βία φαίνεται νὰ κυριαρχή στη λίθινη κατασκευής περισσότερο ή θέληση παρὰ ἡ φρόνηση τοῦ καλλιτέχνη. Ό,τι γίνεται, γίνεται σε πείσμα τῆς ὕλης... Οἱ νευρώσεις μὲ τὴν πλαστική τους διαμόρφωση δείχνουν φανερὰ ὅτι αὐτὲς ἐκεῖ συγκεντρώνουν ὅλη τὴ δράση τῶν δυνάμεων καὶ βιάζουν τὴν ὕλη ν' ἀνασηκωθῆ στὰ ὕψη». Π. Α. ΜΙΧΕΛΗ, Αἰσθητική θεώρηση τῆς Βυζαντινής τέχνης, ᾿Αθῆναι 1972, σελ. 90 καὶ 96. –On peut observer une connexion entre l' art gothique et la scolastique qui est plus concrète qu' un simple «parallélismes et plus générale cependant que ces influences» individuelles que les conseillers érudits exercent sur ... les architectes. Par opposition à un simple parallélisme, cette connexion est une authentique relation de cause à effet... Comme la Summa de la scolastique classique, la cathédrale classique vise, avant tout, à la totalité... cherche à incarner la totalité du savoir chrétien, théologique, naturel et historique. [Υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ γοτθικής τέχνης και σχολαστικισμού που είναι πιο συγκεκριμένη από έναν απλό «παραλληλισμό» και πιο γενική από τις επιμέρους «επιρροές» που ασκούν οι λόγιοι σύμβουλοι στους ... αρχιτέκτονες. Σε αντίθεση με έναν απλό παραλληλισμό, αυτή η σύνδεση είναι μια πραγματική σχέση αιτίας και αποτελέσματος ... Όπως η Summa του κλασικού σχολαστικισμού, ο κλασικός καθεδρικός ναός στοχεύει, πάνω απ' όλα, στην ολότητα... επιδιώκει να ενσωματώσει την ολότητα της χριστιανικής, θεολογικής, φυσικής και ιστορικής γνώσης...] Erwin PANOFSKY, Architecture gothique et pensée scolastique, Paris (Minuit) 1970, σελ. 83 καὶ 103, –Βλ. καὶ Christos YANNARAS, Scholasticism and Technology, στο Eastern Churches Review, VI (1974) 2, σελ. 162 - 169.
84. B. Georges DUBY, Adolescence de la Chrétienté Occidentale, Genève (Skira) 1967, σελ. 61.
85. The identification of the church with the whole of organized society is the fundamental feature which distinguishes the Middle Ages from earlier and later periods of history... The church was a compulsory society in precisely the same way as the modern state is a compulsory society... The church was not only a state, it was the state; it was not only a society, it was the society - the human societas perfecta [Η ταύτιση της εκκλησίας με το σύνολο της οργανωμένης κοινωνίας είναι το θεμελιώδες χαρακτηριστικό που διακρίνει τον Μεσαίωνα από προηγούμενες και μεταγενέστερες περιόδους της ιστορίας... Η εκκλησία ήταν μια υποχρεωτική κοινωνία με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που το σύγχρονο κράτος είναι μια υποχρεωτική κοινωνία... Η εκκλησία δεν ήταν μόνο ένα κράτος, ήταν το κράτος. Δεν ήταν μόνο μια κοινωνία, ήταν η κοινωνία - η ανθρώπινη societas perfecta], SOUTHERN, σελ. 16, 17, 22.
86. B. DUBY, Adolescence ... σελ. 84-85.
87. B. DUBY, Adolescence ... σελ. 85.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου