ΠΕΡΙ ΑΓΑΠΗΣ, Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΙΡΕΣΗ (12)

Συνέχεια από:Παρασκευή, 27 Φεβρουαρίου 2015

AΛΛΑ ΔΥΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ
SUMMA ΤΟΥ ΘΩΜΑ ΑΚΙΝΑΤΗ.

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ, ΕΡ. 37, άρθρο 2.

ΕΑΝ Ο ΠΑΤΗΡ ΚΑΙ Ο ΥΙΟΣ ΑΓΑΠΩΝΤΑΙ ΔΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ.

          ΦΑΙΝΕΤΑΙ πώς ο Πατήρ και ο Υιός δέν αγαπώνται διά του Αγίου Πνεύματος. Και πράγματι:

          1. Ο Αυγουστίνος αποδεικνύει πώς ο Πατήρ δέν είναι σοφός λόγω της γεννημένης σοφίας. Αλλά με τον ίδιο τρόπο που ο Υιός είναι η γεννημένη σοφία, έτσι και το Άγιο Πνεύμα, όπως έχουμε πεί, είναι η προοδεύουσα Αγάπη. Γι'αυτό ο Πατήρ και ο Υιός δέν αγαπώνται με την προοδεύουσα αγάπη που είναι το Άγιο Πνεύμα.

          2. Όταν λέγεται ότι ο Πατήρ και ο Υιός αγαπώνται διά του Αγίου Πνεύματος το ρήμα αγαπώ λαμβάνεται είτε σαν ουσιώδης όρος ή σαν έννοια. Εάν λαμβάνεται σαν ουσιώδης όρος, η δήλωση δέν μπορεί να είναι αλήθεια, διότι τότε θα μπορούσαμε εξίσου να πούμε πώς ο Πατήρ νοείται διά του Υιού. Παρομοίως ούτε εάν λαμβάνεται σαν έννοια. Διότι με τον ίδιο τρόπο θα μπορούσαμε να πούμε πώς ο Πατήρ και ο Υιός πνέουν διά του Αγίου Πνεύματος ή ότι ο Πατήρ γεννά διά του Υιού. Γι' αυτό δέν είναι αλήθεια με κανένα τρόπο η πρόταση: Ο Πατήρ και ο Υιός αγαπώνται διά του Αγίου Πνεύματος.

          3. Διά της Ίδιας αγάπης ο Πατήρ αγαπά τον Υιό, τον εαυτό του και εμάς. Αλλά ο Πατήρ δέν αγαπάται διά του Αγίου Πνεύματος. Καμμία εννοιολογική πράξη δέν επιστρέφει στην αρχή της, και είναι μάλιστα αλήθεια ότι δέν μπορούμε να πούμε: ο Πατήρ γεννά ή εκπνέει τον εαυτό του. Επομένως δέν μπορούμε ούτε να πούμε πως αγαπά τον εαυτό του διά του Αγίου Πνεύματος, εάν η αγάπη εκλαμβάνεται σαν εννοιολογικός όρος. Έτσι επίσης η αγάπη διά της οποίας μας αγαπά εμάς (τα πλάσματα) δέν είναι αυτονόητα, το Άγιο Πνεύμα. Διότι μία τέτοια αγάπη αφορά μία σχέση πρός τα πλάσματα, και επομένως ανήκει στην ουσία (όχι στα πρόσωπα της Θεότητος). Επομένως η πρόταση, ο Πατήρ αγαπά τον Υιό διά του Αγίου Πνεύματος, είναι ψευδής.
 ΑΝΤΙΘΕΤΩΣ: Λέει ο Αυγουστίνος πώς το Άγιο Πνεύμα είναι η αγάπη λόγω της οποίας ο Υιός αγαπάται απο τον Πατέρα και αγαπά τον Πατέρα.

          ΑΠΑΝΤΩ: Στο θέμα η δυσκολία προκύπτει απο το γεγονός ότι στην διατύπωση: ο Πατήρ αγαπά τον Υιό διά του Αγίου Πνεύματος, εξ'αιτίας της αφαιρέσεως που μπορεί να είναι αφαίρεση πράξεως, μοιάζει να είναι το Άγιο Πνεύμα αιτία της αγάπης του Πατρός και του Υιού. Κάτι απαράδεκτο. Γι' αυτό μερικοί ισχυρίζονται πώς η πρόταση, ο Πατήρ και ο Υιός αγαπώνται διά του Αγίου Πνεύματος, είναι λανθασμένη, και επανεξετάσθη, ιδιαιτέρως απο τον Αυγουστίνο, στην επανεξέταση αυτής της άλλης παρόμοιας προτάσεως: ο Πατήρ είναι σοφός διά της γεννημένης σοφίας! Μερικοί άλλοι λένε πώς είναι μία ατυχής πρόταση η οποία θα έπρεπε να εξηγηθεί ώς εξής: ο Πατήρ αγαπά τον Υιό διά του Αγίου Πνεύματος, δηλαδή μέσω της ουσιώδους αγάπης, η οποία αποδίδεται διά ιδιοποιήσεως στο Άγιο Πνεύμα. Άλλοι πάλι είπαν πώς εκείνο είναι μία αφαίρεση που δείχνει ένα σημείο και έχει αυτή την σημασία: το Άγιο Πνεύμα είναι το σημείο πώς ο Πατήρ αγαπά τον Υιό, καθότι απο αυτούς προοδεύει σαν αγάπη. Κάποιοι άλλοι όμως ισχυρίζονται ότι είναι μία αφαίρεση που δείχνει ουσιαστικό αίτιο, διότι το Άγιο Πνεύμα είναι η αγάπη με την οποία ουσιωδώς αγαπώνται με αμοιβαία αγάπη ο Πατήρ και ο Υιός. Και τέλος κάποιος άλλος ισχυρίζεται πώς πρόκειται για ένα συμπλήρωμα που δείχνει το ουσιαστικό αίτιο και αυτοί πλησιάζουν περισσότερο στην αλήθεια.

          Για να διευκρινίσουμε όλα αυτά πρέπει να σημειώσουμε πώς συνήθως τα πράγματα ονομάζονται απο τις αφηρημένες τους μορφές, το λευκό π.χ. απο την λευκότητα, και ο άνθρωπος, απο την ανθρωπότητα, και γι'αυτό όλο εκείνο το οποίο κατονομάζει ένα πράγμα παρουσιάζεται σαν μορφή: Έτσι εάν πώ: αυτός είναι ντυμένος με το ένδυμα, αυτή η αφαίρεση (η ενδυμασία) ενέχει θέσιν ουσιαστικού αιτίου, παρότι δέν είναι μία μορφή. Έτσι λοιπόν, ένα υποκείμενο που είναι ενεργός αιτία, μπορεί να κατονομαστεί όχι μόνον απο την ενέργεια που προέρχεται αλλά και απο το τέλος της ενέργειας, δηλαδή απο το αποτέλεσμα, όταν όμως αυτό το αποτέλεσμα συμπεριλαμβάνεται στην ίδια την έννοια της ενέργειας. Και πράγματι λέμε πώς η φωτιά με το ζέσταμα ζεσταίνει, παρότι το ζέσταμα δέν είναι η θερμοκρασία που είναι η μορφή της φωτιάς, αλλά μία ενέργεια που προέρχεται απο την φωτιά. Τοιουτοτρόπως λέμε επίσης πώς το δένδρο είναι ανθισμένο διά των άνθεων, παρότι τα άνθη δέν είναι μορφή του δένδρου, αλλά μόνον αποτελέσματα που προκύπτουν. Απο αυτούς τους συλλογισμούς συμπεραίνουμε πώς ομιλώντας για τον Θεό το ρήμα αγαπώ μπορεί να έχει δύο σημασίες, να είναι δηλαδή ουσιώδες πέρας, ο Πατήρ και ο Υιός δέν αγαπώνται διά του Αγίου Πνεύματος, αλλά διά της ίδιας της ουσίας των. Γι'αυτό ο Αυγουστίνος λέει: " Ποιός θα τολμήσει να πεί πώς ο Πατήρ δέν αγαπά ούτε τον εαυτό του, ούτε τον Υιό, ούτε το Άγιο Πνεύμα παρά μόνον διά του Αγίου Πνεύματος;" Και μ'αυτή την σημασία μπορούν να ισχύσουν οι πρώτες γνώμες. Εάν όμως ληφθεί σαν νοηματικό πέρας, αγαπώ εξισούται με πνέω την αγάπη, σαν να λέμε πώς εξισούται με την δημιουργία του ρήματος και το άνθισμα με την δημιουργία των ανθών. Μ'αυτόν τον τρόπο λοιπόν με τον οποίο λέμε πώς το δένδρο ανθίζει διά των ανθέων, έτσι λέμε πώς ο Πατήρ διά του Λόγου ή διά του Υιού, λέει τον εαυτό του και εμάς, και ο Πατήρ διά του Υιού αγαπούν τον εαυτό τους και εμάς διά του Αγίου Πνεύματος, δηλαδή, διά της προοδευτικής αγάπης!

ΛΥΣΗ ΤΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ:

          1. Γνώστης και Σοφός στον Θεό είναι όροι ουσιώδεις και μόνον. Επομένως δέν μπορούμε να πούμε πώς ο Πατήρ είναι σοφός, ή γνωρίζει διά του Υιού. Η αγάπη όμως λαμβάνεται όχι μόνον σαν ουσιώδης όρος, αλλά και σαν εννοιολογικός όρος. Γι'αυτό μπορούμε να πούμε, όπως είδαμε προηγουμένως πώς ο Πατήρ και ο Υιός αγαπώνται διά του Αγίου Πνεύματος.

          2. Όταν στην ιδέα μίας ενέργειας συμπεριλαμβάνεται ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα, η αρχή ή η αιτία της ενέργειας μπορεί να αποκτήσει τον καθορισμό της σε σχέση τόσο με την ενέργεια όσο και με το αποτέλεσμα. Έτσι μπορούμε να πούμε πώς το δένδρο είναι ανθισμένο λόγω της ανθήσεως ή διά των άνθεων. Όταν όμως στην ενέργεια δέν συμπεριλαμβάνεται ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα, ή αρχή της ενέργειας μπορεί να κατονομαστεί μόνον απο την ενέργεια όχι και απο το αποτέλεσμα. Και πράγματι δέν λέμε πώς το δένδρο παράγει το άνθος με ή διά του άνθους, αλλά με ή διά της παραγωγής του άνθους. Έτσι λοιπόν οι όροι πνέω και γεννώ δείχνουν μόνον τις εννοιολογικές ενέργειες, τις σημασίες. Επομένως δέν μπορούμε να πούμε πώς ο Πατήρ πνέει διά του Αγίου Πνεύματος ή γεννά διά του Υιού. Μπορούμε όμως να δηλώσουμε πώς ο Πατήρ ομιλεί διά του Λόγου, όπως μέσω του προοδεύοντος προσώπου και λέει μέσω της νοητικής ενέργειας: διότι λέω δείχνει ένα συγκεκριμένο πρόσωπο το οποίο προοδεύει, απορρέει, σημαίνει δηλαδή την παραγωγή του Λόγου. Με τον ίδιο τρόπο [αναλόγως] αγαπώ, λαμβανόμενο σαν εννοιολογικός όρος, σημαίνει την παραγωγή της αγάπης. Γι'αυτό μπορούμε να πούμε πώς ο Πατήρ αγαπά τον Υιό διά του Αγίου Πνεύματος, δηλαδή μέσω αυτού του απορρέοντος προσώπου, και αγαπά μέσω της ίδιας αγάπης, δηλαδή μέσω αυτής της εννοιολογικής ενέργειας.

          3. Ο Πατήρ αγαπά διά του Αγίου Πνεύματος όχι μόνον τον Υιό, αλλά και τον εαυτό του και εμάς. Διότι όπως έχουμε πεί, αγαπώ, σαν εννοιολογικός όρος, δεν δείχνει μόνον την παραγωγή ενός Θείου προσώπου, αλλά και αυτό το ίδιο το πρόσωπο το οποίο παράγεται με τον τρόπο της αγάπης, μίας αγάπης που λέει την σχέση με το αγαπώμενο πράγμα. Επομένως όπως ο Πατήρ λέει τον εαυτό του και κάθε πλάσμα διά του γεννηθέντος Λόγου [εκπρόσωπος], καθότι ο Λόγος αντικατοπτρίζει με πληρέστατο τρόπο τον Πατέρα και κάθε πλάσμα, έτσι αγαπά τον εαυτό του και κάθε πλάσμα διά του Αγίου Πνεύματος, καθότι το Άγιο Πνεύμα προοδεύει σαν αγάπη της πρώτης αγαθότητος σύμφωνα με την οποία ο Πατήρ αγαπά τον εαυτό του και κάθε πλάσμα. Και έτσι ξεκαθαρίζει επίσης πώς τόσο στον Λόγο όσο και στην απορρέουσα αγάπη φανερώνεται, αλλά δευτερευόντως, μία σχέση με το κτιστό, καθότι δηλαδή η αλήθεια και η Θεία αγαθότης είναι αιτία της γνώσης και της Θείας αγάπης πρός κάθε πλάσμα.

                                                               ΤΕΛΟΣ.

          Σχόλιο: Αυτός ο αχρείος εξασφάλισε μία αποκλειστική συνέντευξη με τον Θεό Πατέρα ο οποίος του εξήγησε με κάθε λεπτομέρεια πώς γέννησε τον Υιό καί πώς και γιατί εκπορεύει το Άγιο Πνεύμα. Το Άγιο Πνεύμα σαν υπόσταση δέν υπάρχει. Υπάρχουν μόνον ο Πατήρ και ο Υιός και η αγάπη είναι η ουσία τους, με την οποία αγαπούν τον εαυτό τους και αγαπώνται μεταξύ τους και με την οποία αγαπούν και την δημιουργία. Ο Θεός λοιπόν σαν αγάπη, μέσω της διαλεκτικής κτιστού και ακτίστου, της σύνθεσης που είναι η Εκκλησία, ολοκληρώνει το αρχαίο πανθεϊστικό όραμα.

Αμέθυστος.