Το Άγιο Πνεύμα (7) τελευταίο.

Συνέχεια από: Κυριακή 4 Δεκεμβρίου 2016

Μερικά σημεία τα οποία αναδύονται στην συστηματική Καθολική Θεολογία μετά το Βατικανό ΙΙ.

του Aldo Moda.

Η ανανέωση τού δόγματος τού Αγίου Πνεύματος (συνέχεια)

    

Ο  Μπαλτάσαρ συζήτησε την θεματική τού πνεύματος και του τρόπου με τον οποίο έρχεται στην Θεο-λογική, στον 3ο τόμο της Θεολογικής: Το πνεύμα τής αληθείας (1987), απο το οποίο θα πάρουμε ορισμένα σημεία: Το πνεύμα θεωρήθηκε κατ'αρχάς σαν αυτό που εκθέτει την αλήθεια συμφωνα με το βιβλικό θεμέλιο. Στην συνέχεια θεωρήθηκε σαν πρόσωπο σύμφωνα με τις πληροφορίες των Γραφών και των Πατέρων. Κατά τρίτον ερευνάται η ενέργεια του Υιού και του πνεύματος σύμφωνα με την επιτυχή έκφραση του Ειρηναίου ότι είναι τα δύο χέρια του Πατρός. Στην συνέχεια ερευνάται ο ρόλος του πνεύματος στο έργο της σωτηρίας, και της σχέσεως ανάμεσα στο πνεύμα και την Εκκλησία , επαναλαμβάνεται η διαλεκτική ανάμεσα στην αντικειμενική εμπειρία και την υποκειμενική και ερευνάται η συνέργεια ανάμεσα στο πνεύμα και τον κόσμο. Τέλος το τελευταίο κεφάλαιο είναι μία επιστροφή στην καταγωγή, την σημασία του Πατρός, που είναι η αληθινή πατρίδα, του οποίου το πνεύμα ερευνά τα βάθη!

          3.4 Το μεγάλο έργο του Louis Bouyer, είναι εμβληματικό και σ'αυτό το σημείο. Ακολουθεί δύο συστηματικά θέματα. Πρώτα απ'όλα η ιστορικό-κοσμική σημασία και η ιστορικό-σωτήρια σημασία, επαληθεύουν μία κοινή ενέργεια, και διακεκριμένη ταυτοχρόνως, συγκλίνοντας πρός ένα σημείο, του Λόγου και του Πνεύματος, τα δύο χέρια του Πατρός! Απο ειδωλολατρικές ακόμη προαισθήσεις τού πνεύματος στον μύθο, στην ποίηση και την έμπνευση, που ήταν ταυτοχρόνως και συγκεχυμένες προαισθήσεις τού Λόγου, η μυθολογία ξεκαθαρίζει παλαιοδιαθηκικά σάν αληθινή προφητεία μέ τό πνεύμα-Σοφία, όπου ακόμη και ο Λόγος του Θεού πλησιάζει και καθαρίζει, μέχρι του σημείου της συναντήσεως και των δύο στην Παρθένο Μαρία, η οποία σαν υπέρτατη ανθοφορία τής Σοφίας-Πνεύμα είναι επιτέλους έτοιμη να δεχθεί τον Λόγο ο οποίος πλησιάζει. Σ'αυτή την ένωση πνεύματος και Λόγου συμβαίνει η επιστροφή στον Πατέρα. Έτσι ο Υιός ενσαρκωμένος οφείλει τον εαυτό του στο πνεύμα και στο έργο που ολοκληρώνεται απο το ίδιο, που είναι η Εκκλησία η οποία μεταφέρει την σωτηρία, στραμμένη πρός τους χρόνους της ολοκληρώσεως η οποία επίσης προερχεται απο τον Υιό. Πώς να τοποθετήσουμε αυτό το δεδομένο τής οικονομικής αποκαλύψεως ενδοτριαδικώς;

         
 Ακουμπώντας στον Μάριο Βιττορίνο, ο οποίος είχε συνειδητοποιήσει τις δυσκολίες που είχε συναντήσει ο Αυγουστίνος αλλά και τους πιθανούς δεσμούς με τους Καππαδόκες και την μεγάλη ανατολική παράδοση, ο Bouyer υπογραμμίζει την κίνηση που ωθεί τον Πατέρα να βγεί απο τον εαυτό του και να γεννήσει τον Υιό (και έτσι να γίνει Πατέρας), την κίνηση που ωθεί τον Υιό να οφείλει τα πάντα στον Πατέρα και να επιστρέψει τα πάντα στον Πατέρα(και έτσι να γίνει Υιός), την κίνηση δηλαδή η οποία τίθεται σάν η έκφραση αυτού που είναι πιό βαθύ στον Θεό, που είναι το Πνεύμα! Που αποκαλύπτει το άγνωστο μυστήριο, το πνεύμα-αγάπη, το πνεύμα που είναι η ζωή ή ίδια του Θεού! Μ'αυτόν τον τρόπο το πνεύμα είναι, όπως δείχνει το όνομά του, η πνοή της ζωής του Θεού, ή αν θέλουμε, αλλά είναι το ίδιο πράγμα, σχεδόν η καρδιά της Θεότητος. Εκείνη η καρδιά του Πατρός που είναι επίσης και εκείνη του Υιού, εκείνο το δώρο που επιτρέπει να ζούμε δωρίζοντας την δυνατότητα να αγαπούμε με την ίδια την αγάπη με την οποία αγαπώμεθα.

         
 Ο F.X Durrwell πάει ακόμη πιό μακρυά! " Ο Θεός είναι αγάπη και το πνεύμα είναι αγάπη. Όλες οι ιδιότητες του Θεού είναι υποστασιοποιημένες στο πνεύμα. Αυτό είναι ο ίδιος ο Θεός στο βάθος του. "Έτσι το Πνεύμα στην Τριάδα είναι το πρόσωπο που προσωποποιεί. Ο Πατήρ γεννά εν πνεύματι και έτσι συστήνεται πρόσωπο. Ο Υιός γεννάται εν πνεύματι και έτσι συστήνεται πρόσωπο. Ακόμη και στον κόσμο, η δράση του πνεύματος προσωποποιεί. Το Πνεύμα είναι ο αίτιος της ενσαρκώσεως. Εν πνεύματι ο άνθρωπος Ιησούς Θεϊκώς προσωποποιείται, προσλαμβανόμενος στο πρόσωπο του Λόγου. Μπορούμε λοιπόν να πούμε : "Η αιώνια γέννηση του Πατρός είναι η πράξη της αγάπης του Πατρός και αυτή η αγάπη εν ενεργεία είναι το Πνεύμα. Το Πνεύμα βρίσκεται εν Αρχή στόν γεννώντα Πατέρα και είναι στο τέλος στο γεννημένο. Παρότι προοδεύει, δηλαδή εξέρχεται και απο τους δύο, δέν έρχεται ούτε μετά τον Πατέρα, ούτε μετά τον Υιό, καθότι εν αυτώ είναι Πατήρ και Υιός" Γέννηση του Υιού και έξοδος του Πνεύματος βρίσκονται, παρά το ότι δέν είναι το ίδιο, Η μία μέσα στην άλλη. Το Πνεύμα εξέρχεται στην γέννηση του Υιού, αυτό είναι το πνεύμα του Πατρός στην πατρότητά του. Όλο το έργο του Πατρός είναι η γέννηση του Υιού, και παρότι ο Πατήρ δέν γεννά το Πνεύμα, παρ'όλα αυτά βρίσκεται μέσα στην πατρότητά του η πηγή του πνεύματος. Εάν το πνεύμα εξέρχεται απο τον Πατέρα, όλη η ενέργεια του οποίου συνίσταται στην γέννηση, και εάν αυτό δέν είναι ο Υιός, τότε αυτό δέν μπορεί να είναι παρά μόνον αυτό, το γεννώ. Αυτό είναι η πληρότης στην οποία το πάν έχει την καταγωγή του, ποτίζεται και ολοκληρώνεται. Αυτό είναι ο δεσμός της ενότητος του Πατρός και του Υιού, σ'αυτό οι ιδιότητες του Θεού είναι προσωποποιημένες. Αντιστοίχως και ο Υιός είναι Υιός μόνον εν Πνεύματι. Η πιό υψηλή  πράξη αυτού του όντος στο αιώνιο Πνεύμα είναι ο θάνατός του στον Σταυρό. Στον σταυρικό θάνατο βρίσκεται  το πιό υψηλό σημείο τής ενσαρκώσεώς Του καί ταυτοχρόνως η υπέρτατη αποκάλυψη τής σχέσεως τής αγάπης πρός τον Πατέρα. Στην αιωνιοποίηση τής ανθρωπότητος τού Χριστού μέσω του Πνεύματος, αυτή δέν μπορεί να μείνει πίσω σαν περασμένη. Γι'αυτό το Πνεύμα ανασταίνει τον Ιησού χωρίς να του αφαιρέσει τον θάνατο. Αυτό δέν τον μεταφέρει επέκεινα της υπέρτατης αφοσιώσεως τής αγάπης που είναι ο θάνατος. Ο Θάνατος είναι το μυστήριο της ενσαρκώσεως στο τελευταίο της βάθος. Θάνατος και δόξα είναι οι πλευρές ενός μοναδικού μυστηρίου. Ο αμνός ενυπάρχει σαν θυσιασμένος, σε μία δόξα η οποία δέν έπεται του θανάτου, αλλά τον εξαγιάζει. Ο Ιησούς ανασταίνεται χωρίς να αφήσει το μυστήριο του θανάτου του, διότι είναι σ'εκείνον τον θάνατο που τον δοξάζει το Πνεύμα. Οι συνέπειες για την Χριστιανική ζωή είναι άμεσες.

         
 Ο W. Kasper κατασκεύασε και αυτός μία Χριστολογία του Πνεύματος, την οποία πρέπει να χαρακτηρίσουμε. Το Πνεύμα είναι ο δεσμός (που έγινε πρόσωπο) τής ελευθερίας τής αγάπης ανάμεσα στον Πατέρα και τον Υιό, η μεσότης στην οποία ο Πατηρ καλεί τον Υιό εν ελευθερία και η καθαρή αγάπη μέσα στην οποία βρίσκει στον Ιησού, τον ανθρώπινο Partner, ο οποίος μπορεί να απαντήσει στον Πατέρα στήν απόλυτη υπακοή τής αγάπης. Σαν τέτοια είναι η προϋπόθεση η ίδια τής υποστατικής ενώσεως, δέν είναι η συνέπειά της. Είναι η δημιουργική αρχή η οποία αγιάζει τον άνθρωπο Ιησού, μ'έναν τρόπο ώστε να τον καταστήσει ικανό να είναι, μέσω τής ελεύθερης υπακοής του και της αφοσιώσεώς του, η ενσαρκωμένη απάντηση στην αυτοεπικοινωνία του Θεού. Αυτή η απάντηση ολοκληρώνεται στον θάνατο του Ιησού. Σ'αυτή την προσφορά, την τόσο πονεμένη, ώστε να καταλήξει στον ίδιο τον θάνατο, το Πνεύμα γίνεται, τρόπον του λέγειν, ελεύθερο. Ελευθερώνεται απο την ιστορική του μορφή, την ιδιαίτερη, έτσι ώστε ο θάνατος και η ανάσταση του Ιησού καθιστούν δυνατή και την αποστολή του, ο Ιησούς Χριστός ο οποίος εν πνεύματι είναι ο μεσάζων αυτοπροσώπως ανάμεσα στον Θεό και τον άνθρωπο, γίνεται τοιουτοτρόπως εν πνεύματι καθολικός μεσάζων της σωτηρίας.          

        
  Έχοντας υπ'όψιν του αυτό το πλαίσιο, και πάνω απ'όλα τις δικές του προηγούμενες έρευνες, ο Μπαλτάσαρ σχεδιάζει λοιπόν το θέμα της Τριαδικής αντιστροφής, ή ανατροπής. "Σημαίνει, λαμβανόμενο στο μέγιστο μέγεθός του, στο μέγιστο άνοιγμά του και ευρυχωρία του, ότι το Χριστολογικό κέντρο τής Τριαδικής οικονομίας πρέπει να πλαισιωθεί τόσο απο μία προηγούμενη όσο και επόμενη Πνευματολογία. Το σημείο εκκινήσεως είναι το γεγονός της ενσαρκώσεως, στην a'priori υπακοή του Ιησού, ο οποίος δέν προσλαμβάνει αφ'εαυτού την ανθρωπότητά του αλλά εγκαταλείπεται γι'αυτό στο Πνεύμα, το οποίο τον καθιστά άνθρωπο. Αυτό προϋποθέτει μία αντιστροφή στο πέρασμα απο την ενυπάρχουσα (αΐδιο) Τριάδα στην οικονομική, όπου το Πνεύμα αναλαμβάνει τον ρόλο τού μεσάζοντος για να εξασφαλίσει την a'priori υπακοή της αποστολής. Σ'αυτή την ενέργεια τού πνεύματος μπορούμε να δούμε την ολοκλήρωση τής προ-Χριστολογικής του πράξεως, αλλά στραμμένου στον Χριστό, στην Π.Δ. το λαλήσαν διά των προφητών. Απο εδώ προέρχεται όλο το υπόλοιπο! "Το πνεύμα φέρει τον σπόρο του Θεού, του Πατρός, δηλαδή τον Υιό, στον κόλπο της Παρθένου". Ο Υιός αφήνεται να πορευθεί σε a'priori υπακοή και ξεκινά της αποστολή του. Η ύπαρξή του είναι ήδη υπακοή. Απο εδώ προέρχονται οι μεγαλύτερες συνέπειες. "Εάν ισχύει αυτή η προσωπική δραστηριότης του Αγίου Πνεύματος στο γεγονός της ενσαρκώσεως τού Υιού, όλο του το ανθρώπινο Είναι θα είναι διαποτισμένο απο αυτή", μέχρι την ακραία εγκατάλειψη. Αυτό είναι το πλαίσιο μιάς Χριστολογίας τού Πνεύματος, το οποίο είναι δυνατόν μόνον στο κάδρο ενός οικονομικού δόγματος τής Τριάδος, σε κάθε στιγμή, χάρη στην Τριαδική μεταστροφή η οποία δίνει νέα δύναμη στην Έννοια του Αγίου Πνεύματος. Έτσι θα είναι πλέον φανερό ότι το Πνεύμα "δέν είναι μόνον ο καρπός (filioque) αλλά η παντοτε νέα πηγή τής αγάπης ανάμεσα στον Πατέρα και τον Υιό" και εξίσου με αυτά τα πρόσωπα θα αποκτήσει την δική του υψηλότερη αποκάλυψη, δηλαδή την προσωποποίηση του, εκεί όπου αυτό εμφανίζει με τον βαθύτερο τρόπο αυτή την άρρητη ενότητα!

                               Τέλος. 

ΣΧΟΛΙΟ: Oλη αυτή η παρανοϊκή ψυχασθένεια οφείλεται στήν άρνηση τής υπερουσίου ουσίας καί στή κατάργηση τού ομοουσίου, διότι διά τού ομοουσίου καί τήν αποδοχή τής γονιμοποιού ουσίας τού Πατρός, δέν μπορεί νά σταθεί η αντιπροσωπία τού πάπα καί η κατάπτυστη ερμηνεία τών υποστάσεων σάν πλέγμα σχέσεων. Καί τό κυριώτερο δέν θά μπορούσε νά σταθεί η ταύτιση τής οικονομικής μέ τήν αίδιο Τριάδα καί η θεολογία τής αναλογίας η οποία κορυφούται στήν παιδαριώδη οντολογία τού προσώπου.

Αμέθυστος