Το σοκ που προκάλεσε η επανάσταση του Κοπέρνικου
Συνέχεια από: Πέμπτη 16 Νοεμβρίου 2017
Η ανακάλυψη ενός μεγαλύτερου Θεού
Του Ernst Benz, από το βιβλίο:
Συνέχεια από: Πέμπτη 16 Νοεμβρίου 2017
Η ανακάλυψη ενός μεγαλύτερου Θεού
Του Ernst Benz, από το βιβλίο:
Außerirdische Welten, Von Kopernikus zu den Ufos (Εξωγήινοι κόσμοι, Απότον Κοπέρνικο μέχρι τα ούφο), Aurum Verlag, Edition 2000
Περί της διάδοσης της αμαρτίας στον κόσμο των πλανητών
Swedenborg α
Περί τής γλώσσας και τής θρησκείας τών κατοίκων τών πλανητών
Αυτά έλεγαν οι ερευνητές-φυσικοί. Τι έλεγαν όμως οι θεολόγοι; Η μοντέρνα θεολογία δεν έχει κάνει ακόμα τον κόπο, να λύσει τον παραδοσιακό δεσμό των θεμελιωδών σκέψεών της με την μυθολογική κοσμοθεωρία τής Παλαιάς και Καινής Διαθήκης, και να τις κάνει έτσι σύμφωνες προς την μοντέρνα μετά-κοπερνικάνικη εικόνα του σύμπαντος. Φαίνεται μάλιστα πως προσπαθεί να διατηρήσει αυτή την σχιζοφρενική συνύπαρξη τής θρησκευτικής και τής επιστημονικής κοσμοθεωρίας, που καμιά σχέση δεν έχουν μεταξύ τους. Και αυτό σε μια εποχή, όπου η γνώση τής νέας κοσμοθεωρίας δεν είναι πια προνόμιο ενός στενού κύκλου μορφωμένων ειδικών, αλλά ως συνέπεια των αποτελεσμάτων της νέας αστρονομίας, έχει γίνει μέρος της γενικής μόρφωσης, της κανονικής συνείδησης και αίσθησης για τον κόσμο.
Ενώπιον αυτών των δεδομένων, ο οραματιστής Emanuel Swedenborg, με την πρότασή του περί μιας νέας κοσμολογίας τής σωτηρίας, αποκτά την σημασία τού πρωτοπόρου στον τομέα αυτόν. Η σημασία που απέκτησε δικαιολογείται από το γεγονός, πως κάτω από την επίδραση τών επιστημονικών του γνώσεων και των οραμάτων-εμπειριών του, δημιούργησε την ώθηση προς μια νέα κοσμική (συμπαντική) Χριστολογία, προς μια νέα κοσμική αντίληψη περί ιστορίας τής σωτηρίας, και προς μια νέα εσχατολογική προσμονή η οποία επεκτείνεται στο σύμπαν. Όλα αυτά μπορεί να αποτελέσουν ένα θετικό ή κριτικό μοντέλο παρόντων και μελλοντικών προσπαθειών, από τις οποίες η χριστιανική θεολογία δεν μπορεί να ξεφεύγει επ’ αόριστον.
Ενώπιον αυτών των δεδομένων, ο οραματιστής Emanuel Swedenborg, με την πρότασή του περί μιας νέας κοσμολογίας τής σωτηρίας, αποκτά την σημασία τού πρωτοπόρου στον τομέα αυτόν. Η σημασία που απέκτησε δικαιολογείται από το γεγονός, πως κάτω από την επίδραση τών επιστημονικών του γνώσεων και των οραμάτων-εμπειριών του, δημιούργησε την ώθηση προς μια νέα κοσμική (συμπαντική) Χριστολογία, προς μια νέα κοσμική αντίληψη περί ιστορίας τής σωτηρίας, και προς μια νέα εσχατολογική προσμονή η οποία επεκτείνεται στο σύμπαν. Όλα αυτά μπορεί να αποτελέσουν ένα θετικό ή κριτικό μοντέλο παρόντων και μελλοντικών προσπαθειών, από τις οποίες η χριστιανική θεολογία δεν μπορεί να ξεφεύγει επ’ αόριστον.
Ο Swedenborg συνέδεσε την ιδέα του περί δομής και πνευματικό-σωματικής οργάνωσης του κόσμου τών πνευμάτων με τις κοσμολογικές και αστρονομικές του ιδέες, και τις εξέθεσε με μεγάλη ακρίβεια και έκταση στην διδασκαλία του περί τών κατοίκων των άστρων45. Παρατηρήσεις αυτού του είδους βρίσκονται σε πολυάριθμα έργα τής εποχής τών οραμάτων, η οποία ξεκινά το 1745. Μια συστηματική παρουσίαση τών ιδεών αυτών βρίσκεται στο έργο «Περί σωμάτων τού ηλιακού μας συστήματος που μοιάζουν με την γη, τα οποία ονομάζονται πλανήτες, και μερικών άλλων στον ουρανό τών απλανών άστρων, όπως και περί τών κατοίκων τους, πνευμάτων και αγγέλων, βάσει τών όσων ειδώθηκαν και ακούστηκαν», Λονδίνο 1758.
Στο σημείο αυτό, βάσει τής σημερινής μας αντίληψης, μάς φαίνεται πως το οραματικό χάρισμα τουSwedenborg κινείται προς τον χώρο τής φαντασίας. Ο Swedenborg όμως δεν άρχισε να ασχολείται με το ερώτημα περί των κατοίκων των άστρων, μετά την εμφάνιση τού οραματικού του χαρίσματος. Ήδη από την αρχή τής επιστημονικής του περιόδου, στα πλαίσια των κοσμολογικών και αστρονομικών του μελετών, βρίσκονται σκέψεις παρόμοιες με αυτές του Κάντ.
Αυτά τα ερωτήματα τα εξέφρασε κυρίως στον τρίτο τόμο τού έργου του «Τα θεμέλια της φύσης», του 1734, δηλαδή δέκα πριν την κλήση του. Στο έργο αυτό αντικατοπτρίζεται, όπως και στον Böhme, η συνταρακτική εντύπωση που προκάλεσε μέσα στον Swedenborg η ματιά προς το αμέτρητο βάθος και την πολυπλοκότητα του έναστρου ουρανού, και που ξύπνησε μέσα του ένα ταπεινό αίσθημα που αρμόζει σε ένα δημιούργημα: «Κοίτα αυτό το απροσμέτρητο μεγαλείο και την πληρότητα, και ταυτόχρονα κοίτα και σύγκρινε τον εαυτό σου, αχ αγαπητέ ανθρωπάκο, πόσο μικρό κομμάτι τού ουρανού και του κόσμου δείχνεις! Το μεγαλείο σου μπορεί να συνίσταται μόνο στη δυνατότητα που έχεις να λατρεύεις (προσκυνάς) το μέγιστο και το άπειρο»46.
Η θαυμάζουσα προσκύνηση τού απείρου, καταλήγει στον Swedenborg σε ένα ύμνο για το άγριο και αστείρευτο ποτάμι της ζωής, που διαποτίζει το σύμπαν, και που δημιουργεί την ασύλληπτη ποικιλία των κόσμων. Μετά τον ύμνο αυτό παρουσιάζει μια εικόνα των κόσμων που δημιουργούνται και καταστρέφονται, και ήλιους που άλλοι ανάβουν και άλλοι σβήνουν, και πλανήτες που σχηματίζονται και συνθλίβονται. «Όταν δημιουργούνται άλλοι κόσμοι, και μάλιστα βάσει ίδιων αρχών, με τον ίδιο τρόπο και συνάφεια και περίπτωση, όπως δημιουργήθηκε ο δικός μας πλανήτης, τότε μπορούμε να υποθέσουμε, πως ένας νεοδημιουργημένος κόσμος στην νεότητα του θα είναι παρόμοιος με την γη μας στην νεότητα της»47.
Όπως αργότερα ο Καντ, ο Swedenborg βλέπει στο διάστημα διαρκώς δημιουργούμενους νέους κόσμους. Κάποιοι νέοι πλανήτες εμφανίζονται την στιγμή που κάποιοι άλλοι είναι στο άνθος τους, άλλοι έχουν φτάσει στην ωριμότητα, και άλλοι κατέληξαν στον «γεροντικό μαρασμό». Πρέπει επίσης να υποθέσουμε πως κάτω από παρόμοιες συνθήκες σχηματίζονται και οι κάτοικοι των νέων άστρων. Όπως και ο Καντ, έτσι και ο Swedenborg αισθάνεται ότι ίσως αφέθηκε να παρασυρθεί υπέρμετρα, φτάνοντας σε συμπεράσματα που δεν μπορούν να αποδειχθούν βάσει της έρευνας και της αναλογίας: «Παρόλα αυτά, δεν επιτρέπεται να συμπεράνουμε από το γεγονός πως κάτι μπορεί να είναι, ότι πράγματι είναι έτσι. Ας γυρίσουμε λοιπόν από τις υποθέσεις και ας πάμε στην πραγματικότητα».
Ο Swedenborg δεν μένει στο επίπεδο τών παρατηρημένων δεδομένων, αλλά στρέφεται πάλι στις υποθέσεις. Οι μορφές ζωής στα άλλα άστρα δεν είναι ίδιες όπως σε μας. Η φαντασία δεν πρέπει να παραπλανηθεί, και να υποθέσει ότι υπάρχει μια απλή αναλογία μεταξύ τών εδώ και τών εκεί. Πρέπει μάλλον να υποθέσουμε πως οι άλλοι κόσμοι έχουν τα δικά τους πλάσματα, που αντιστοιχούν στην ιδιαίτερη θέση που έχει ο κάθε πλανήτης στο διάστημα και στην στοιχειακή ιδιοσύσταση του κάθε πλανήτη. «Η φύση ενός πλανήτη δεν μπορεί να είναι ίδια με την φύση σε ένα άλλο, και τα πλάσματα στον ένα πλανήτη δεν μπορεί να είναι με τον ίδιο τρόπο μετατρέψιμα όπως σε κάποιο άλλο πλανήτη. Ο μηχανισμός τους παρουσιάζεται διαφορετικά, γιατί είναι οργανωμένος βάσει άλλων ιδεών, τρόπων και επιπέδων. Κάθε τι σχηματίζεται (στους διάφορους πλανήτες) με διαφορετικό τρόπο, και η ανάλυση εξαντλεί έτσι όλες τις αναλογίες της. Ο αέρας, ή ότι άλλο αναλογεί εκεί στον αιθέρα, δεν τρέμει με τον ίδιο τρόπο όπως εδώ. Οι ταλαντωτές κινήσεις εκεί έχουν άλλη επίδραση στα όργανα της όρασης και της ακοής, και ίσως τα δικά μας όργανα να μην είναι σε θέση να προσλάβουν τις κυματοειδείς κινήσεις που λαμβάνουν χώρα εκεί, γιατί δεν έχουν διαμορφωθεί βάσει εκείνης της αρχής κινήσεως, και δεν είναι προσαρμοσμένα στις κινήσεις εκείνων των στοιχείων»48.
«Οι μηχανές κάθε ζώντος είδους πρέπει ίσως να κατασκευάζονται βάσει άλλων κανόνων, και βάσει άλλων εφαρμογών τών δυνάμεων. Ο μεγαλόστομος Αρχιμήδης, που με τον μηχανισμό του ήθελε να μετακινήσει την γη, αν τον μετέφεραν σε άλλο κόσμο ή άλλη γη(;;;;), θα μιλούσε με μεγαλύτερη μετριοφροσύνη, και θα ρωτούσε τι απέγινε η τέχνη του και ο μηχανισμός του. Και δε θα ήξερε πώς να εφαρμόσει την δύναμη των μοχλών του, και αν ήθελε να προσπαθήσει εκ νέου, θα έπρεπε να καταδεχθεί να μάθει μέσω των φαινομένων εκείνου του κόσμου, τις αρχές και τα στοιχεία του. Όλες οι κινήσεις εκεί στοχεύουν προς την ισορροπία τους βάσει άλλων σχημάτων και αναλογιών. Άλλοι τρόποι, άλλες συνάφειες, άλλες αιτίες συλλειτουργούν εκεί για να προκαλέσουν τα φαινόμενα. Σε σύγκριση με τα δικά μας, τα φαινόμενα εκεί θα μας φαίνονταν θαυμαστά. Ο κόσμος των μορφωμένων στους άλλους πλανήτες θα ήταν αντικείμενο γέλωτος για τους μορφωμένους της γης μας, πριν κατανοήσουν τις δικές τους αιτίες εκεί»49.
Και αυτές είναι σκέψεις τις οποίες βρίσκουμε στον Καντ, οι οποίες όμως, και αυτό είναι αστείο, χρησιμοποιούνται αντίστροφα, για να περιορίσουν την γήινη γνώση. Την συμπερίληψή τους βρίσκουμε σε μια αναφορά του Pope:
Προσφάτως είδαν οι πάνω σοφοί,
Πράγμα που μόλις, αλήθεια θαυμαστό,
Ένας θνητός σε μας εδώ έχει κάνει
Πώς εκτυλίσσει της φύσης τον νόμο,
Απόρησαν,
Πως από ένα γήινο πλάσμα
Κάτι τέτοιο δυνατόν είναι να γίνει,
Και είδαν τον Νεύτωνά μας,
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου