Δευτέρα 27 Νοεμβρίου 2017

ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ - Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως (39)


ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ
Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως

Κείμενο
Μετάφραση (Αρχιμ. Δωρόθεος Πάπαρης)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 39. Περὶ τοῦ ἐφ᾿ ἡμῖν, τουτέστι τοῦ αὐτεξουσίου.
Για την εξουσία της βουλήσεώς μας, δηλαδή για το αυτεξούσιο.

῾Ο περὶ τοῦ αὐτεξουσίου λόγος, τουτέστι τοῦ ἐφ᾿ ἡμῖν, πρώτην μὲν
Ο λόγος για το αυτεξούσιο, δηλαδή για την εξουσία της βουλήσεώς μας, έχει
ἔχει ζήτησιν, εἰ ἔστι ἐφ᾿ ἡμῖν· πολλοὶ γὰρ οἱ πρὸς τοῦτο
πρώτο στόχο, αν υπάρχει κάτι που εξαρτάται από μας· διότι πολλοί είναι που
ἀντιβαίνοντες.  Δευτέραν δέ, τίνα ἐστὶ τὰ ἐφ᾿ ἡμῖν καὶ τίνων
διαφωνούν μ’ αυτό. Δεύτερο στόχο έχει, ποια είναι αυτά που εξαρτώνται από
ἐξουσίαν ἔχομεν. Τρίτην τὴν αἰτίαν ἐξετάσαι, δι᾿ ἣν ὁ ποιήσας ἡμᾶς
μας και στα οποία έχουμε εξουσία. Και τρίτο στόχο, να βρούμε για ποια αιτία
Θεὸς αὐτεξουσίους ἐποίησεν. ᾿Αναλαβόντες οὖν περὶ τοῦ πρώτου,
ο Δημιουργός μας Θεός μας έκανε αυτεξούσιους. Αναλύοντας τον πρώτο
πρῶτον εἴπωμεν ἀποδεικνύντες, ὅτι ἔστι τινὰ ἐφ᾿ ἡμῖν, ἐκ τῶν παρ᾿
στόχο, ας αποδείξουμε πρώτα ότι υπάρχουν ορισμένα απ’ αυτά που δέχονται
ἐκείνοις ὁμολογουμένων, καὶ εἴπωμεν οὕτως.
εκείνοι (που διαφωνούν) που εξαρτώνται από μας, κι έτσι ν’ αρχίσουμε το
λόγο.

Τῶν γινομένων πάντων ἢ Θεόν φασιν αἴτιον εἶναι ἢ ἀνάγκην ἢ
Λένε ότι αιτία όλων αυτών που συμβαίνουν είναι ή ο Θεός ή η ανάγκη ή η
εἱμαρμένην ἢ φύσιν ἢ τύχην ἢ τὸ αὐτόματον. ᾿Αλλὰ τοῦ μὲν Θεοῦ
μοίρα ή η φύση ή η τύχη ή ο αυτοματισμός. Αλλά, έργο του Θεού είναι η
ἔργον οὐσία καὶ πρόνοια, τῆς δὲ ἀνάγκης τῶν ἀεὶ ὡσαύτως ἐχόντων
ύπαρξη και η πρόνοια, ενώ της ανάγκης έργο είναι η κίνηση όσων βρίσκονται
ἡ κίνησις· τῆς δὲ εἱμαρμένης τὸ ἐξ ἀνάγκης τὰ δι᾿ αὐτῆς ἐπιτελεῖσθαι
στην ίδια κατάσταση αιώνια· έργο πάλι της μοίρας είναι να γίνονται
(καὶ γὰρ αὕτη τῆς ἀνάγκης ἐστί)· τῆς δὲ φύσεως γένεσις, αὔξησις,
υποχρεωτικά όσα η ίδια φέρει (διότι και η ίδια αποτελεί έργο της ανάγκης)·
φθορά, φυτὰ καὶ ζῷα· τῆς δὲ τύχης τὰ σπάνια καὶ ἀπροσδόκητα·
έργο της φύσεως πάλι είναι η δημιουργία, η αύξηση, η φθορά, τα φυτά και τα
ὁρίζονται γὰρ τὴν τύχην σύμπτωσιν καὶ συνδρομὴν δύο αἰτίων
ζώα· της τύχης πάλι είναι τα σπάνια και απροσδόκητα· διότι δίνουν ορισμό
ἀπὸ προαιρέσεως τὴν ἀρχὴν ἐχόντων, ἄλλο τι, παρ᾿ ὃ πέφυκεν,
στην τύχη ως σύμπτωση και συνεργασία δύο αιτιών, που ξεκινούν από την
ἀποτελούντων, ὡς τάφρον ὀρύσσοντα θησαυρὸν εὑρεῖν· οὔτε γὰρ ὁ
προαίρεση, αλλά έχουν διαφορετικό αποτέλεσμα από το φυσιολογικό· όπως
συμβαίνει μ’ αυτόν που σκάβει τάφρο και βρίσκει θησαυρό· διότι ούτε αυτός
θεὶς τὸν θησαυρὸν οὕτως ἔθηκεν, ὥστε ἄλλον τοῦτον εὑρεῖν, οὔτε ὁ
που έκρυψε το θησαυρό, τον τοποθέτησε για να τον βρει άλλος, ούτε αυτός
εὑρὼν οὕτως ὤρυξεν, ὡς εὑρεῖν θησαυρόν, ἀλλ᾿ ὁ μὲν ἵν᾿ ὅταν θέλῃ,
που τον βρήκε έσκαψε για να βρει θησαυρό· το αντίθετο, ο ένας έσκαψε για
ἀνέληται, ὁ δὲ ἵνα τάφρον ὀρύξῃ· συνέπεσε δὲ ἄλλο τι, παρ᾿ ὃ
να τον βρει όποτε θέλει, και ο άλλος για να φτιάξει τάφρο. Συνέβη όμως κάτι
προῃροῦντο ἀμφότεροι. Τοῦ δὲ αὐτομάτου τὰ τῶν ἀψύχων ἢ
διαφορετικό απ’ αυτό που και οι δύο επιδίωκαν. Τέλος, έργο του
ἀλόγων συμπτώματα ἄνευ φύσεως καὶ τέχνης. Οὕτως αὐτοί φασι.
αυτοματισμού είναι τα τυχαία συμβάντα των αψύχων και αλόγων ζώων, που
συμβαίνουν χωρίς τη μεσολάβηση της φύσεως ή της τέχνης. Έτσι λένε αυτοί.

Τίνι τοίνυν τούτων ὑπαγάγωμεν τὰ διὰ τῶν ἀνθρώπων, εἴπερ ὁ
Σε ποιό, λοιπόν, από αυτά θα κατατάξουμε τις ανθρώπινες πράξεις, αν ο
ἄνθρωπος οὐκ ἔστιν αἴτιος καὶ ἀρχὴ πράξεως; Οὐδὲ γὰρ Θεῷ
άνθρωπος δεν είναι η αιτία και η αρχή κάποιας πράξεως; Διότι δεν είναι
θεμιτὸν ἐπιγράφειν αἰσχρὰς ἔσθ᾿ ὅτε πράξεις καὶ ἀδίκους οὐδὲ ἀνάγκῃ
δίκαιο ν’ αποδίνουμε συχνά αισχρές και άδικες πράξεις στο Θεό, ούτε στην
(οὐ γὰρ τῶν ἀεὶ ὡσαύτως ἐχόντων ἐστίν), οὐδὲ εἱμαρμένῃ (οὐ γὰρ
ανάγκη (διότι δεν είναι χαρακτηριστικό αυτών που βρίσκονται στην ίδια
κατάσταση), ούτε στη μοίρα (διότι λένε ότι αυτά που ανήκουν στη μοίρα
τῶν ἐνδεχομένων, ἀλλὰ τῶν ἀναγκαίων τὰ τῆς εἱμαρμένης
δεν ανήκουν στα ενδεχόμενα αλλά στα υποχρεωτικά να συμβούν), ούτε στη
λέγουσιν), οὔτε φύσει (φύσεως γὰρ ἔργα ζῷα καὶ φυτά), οὐδὲ τύχῃ
φύση (διότι έργα της φύσεως είναι τα ζώα και τα φυτά), ούτε στην τύχη (διότι
(οὐ γὰρ σπάνιοι καὶ ἀπροσδόκητοι τῶν ἀνθρώπων αἱ πράξεις), οὔτε
οι ανθρώπινες πράξεις δεν είναι σπάνιες και απροσδόκητες), ούτε στον
τῷ αὐτομάτῳ (ἀψύχων γὰρ λέγουσιν ἢ ἀλόγων συμπτώματα τοῦ
αυτοματισμό (διότι τα συμβάντα του αυτοματισμού λένε ότι γίνονται στα
αὐτομάτου).
άψυχα και άλογα ζώα).

Λείπεται δὴ αὐτὸν τὸν πράττοντα καὶ ποιοῦντα ἄνθρωπον ἀρχὴν
Μας απομένει, λοιπόν, να είναι ο ίδιος ο άνθρωπος, που ενεργεί και
εἶναι τῶν ἰδίων ἔργων καὶ αὐτεξούσιον.  ῎Ετι, εἰ μηδεμιᾶς ἐστιν ἀρχὴ
δημιουργεί· να είναι η αιτία των έργων του και ελεύθερος στη βούλησή του.
πράξεως ὁ ἄνθρωπος, περιττῶς ἔχει τὸ βουλεύεσθαι· εἰς τί γὰρ
Επιπλέον, εάν ο άνθρωπος δεν είναι ο αίτιος καμιάς πράξεως, δεν του
χρήσεται τῇ βουλῇ μηδεμιᾶς ὢν κύριος πράξεως;  Πᾶσα γὰρ βουλὴ
χρειάζεται ν’ αποφασίζει· τί να την κάνει την απόφασή του, αν δεν είναι
πράξεως ἕνεκα. Τὸ δὲ κάλλιστον καὶ τιμιώτατον τῶν ἐν ἀνθρώπῳ
αίτιος καμιάς πράξεως; Η απόφαση υπάρχει για να κάνει πράξεις. Θα ήταν
περιττὸν ἀποφαίνειν τῶν ἀτοπωτάτων ἂν εἴη. Εἰ τοίνυν βουλεύεται,
όμως από τα πιο παράλογα να παρουσιάζουμε ως άχρηστη την πιο ωραία και
πράξεως ἕνεκα βουλεύεται· πᾶσα γὰρ βουλὴ πράξεως ἕνεκα καὶ διὰ
πολύτιμη ικανότητα του ανθρώπου. Αν, λοιπόν, αποφασίζει, αποφασίζει για
πρᾶξιν. 
πράξεις· διότι κάθε απόφαση γίνεται για την πράξη και με σκοπό την εκτέλεσή
της.

Δεν υπάρχουν σχόλια: