Ο Ντοστογιέφσκι είχε επισκεφτεί ένα γερμανικό μουσείο και γνωρίζουμε ότι έμεινε εκστατικός απέναντι από ένα πίνακα.
Όταν η γυναίκα του μετά από ώρες τον ξεκόλλησε από τον πίνακα τον άκουσε να ψιθυρίζει: «Αν αυτό είναι αλήθεια, τότε δεν υπάρχει Θεός. Μπορούμε να κάνουμε ό,τι θέλουμε».
Είχε συναντήσει μία από τις μεγάλες πόρτες του μηδενισμού που διέλυσαν του Ευρωπαίο άνθρωπο.
Ο πίνακας απεικόνιζε τον Εσταυρωμένο Χριστό πάνω στον Σταυρό καταματωμένο και κατακομματιασμένο, εκφράζοντας απέραντο πόνο.
Τί έλειπε από τον πίνακα;
Το Αειπάρθενο. Διότι το Αειπάρθενο ανήκει στην θεότητα του Κυρίου.
Αμέθυστος
7 σχόλια:
Για να μπορέσει κανείς να εικονίσει το Αειπάρθενο (υπερβολική βρίσκω τη διαστολή του όρου) πρέπει να το γνωρίζει. Η κοσμική Τέχνη μάλλον δεν έχει ιδέα περί αυτού (με τον όρο Τέχνη αναφέρομαι στη συγκεκριμένη μορφή Τέχνης).
Και με την ευκαιρία, θα ήθελα να γράψω κάτι που από καιρό με βασάνιζε. Ο νεο-μηδενισμός στο χώρο των εικαστικών τεχνών, για μένα αρχίζει να προδιαγράφεται με τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο. Η παραδοσιακή αγιογραφική απεικονιστική εγκαταλείπεται από τον Greco, γι΄ αυτό και ο συγκεκριμένος βρίσκει γόνιμο έδαφος στη Δύση. Ίσως να είχαν προηγηθεί και άλλοι πριν από αυτόν.Δεν το γνωρίζω. Άλλωστε, οι γνώσεις μου για το συγκεκριμένο θέμα είναι λίαν περιορισμένες, αλλά ο συσχετισμός αυτός χρόνια με βασάνιζε. Μπορεί να είμαι εντελώς λάθος.
Αγαπητέ κ. Χριστοδουλίδη, υπάρχουν δύο ζωγραφιές του Θεοτοκόπουλου οι οποίες φανερώνουν του λόγου σας το αληθές. Η βάπτιση και η σταύρωση!
Ας ξεκινήσουμε από την σταύρωση. Η ορθόδοξη εικόνα παριστά, το κατά δύναμιν, την Βασιλεία, τον “αναστημένο” άνθρωπο. Γι' αυτό και οι άγιοι είναι ίσοι με τα βουνά που τους περιτριγυρίζουν, ίσως και μεγαλύτεροι. Ο εσταυρωμένος του Θεοτοκόπουλου μοιάζει να είναι ένας κοσμικός Χριστός, όπως τον θέλει και ο αθεϊσμός, αλλά το κυριώτερο οι στρατιώτες είναι μικροσκοπικοί και μηδαμινοί, σαν να μην προσέλαβε ο Χριστός όλη την ανθρώπινη φύση, σαν να μην τους συγχώρησε, σαν να μην πίστεψε ένας απ' αυτούς. Έχουν την ίδια αναλογία που 'χουν οι άνθρωποι στην κινέζικη ζωγραφική μέσα στην Μυστηριώδη και Πανίσχυρη Φύση!
Στην βάπτιση δεν βαπτίζεται ο θεάνθρωπος. Αλλά ένα τεκνό περιτριγυρισμένο από τις Χάριτες. Σκύβει δε χαριτωμένα μπρος στον Πρόδρομο, σαν σε Ιερέα για να του συγχωρεθούν οι αμαρτίες. Ούτε ο Τίμιος Πρόδρομος, ούτε ο ποταμός έχουν συναίσθηση ότι το βάπτισμα του Κυρίου μεταμορφώνει και το ίδιο το Βάπτισμα. Ότι θα βαπτιζόμαστε πλέον στον θάνατο και στην Ανάσταση του Κυρίου. Ούτε εμείς φαίνεται να 'χουμε συνειδητοποιήσει ακόμη καλά-καλά πως ο αγιασμός του Κυρίου δεν σημαίνει μόνον κάθαρση από τις αμαρτίες, αλλά την δυνατότητά μας να πιούμε το ποτήριο του Κυρίου. Με το βάπτισμα ενδυόμαστε ένδυμα Κυρίου και κάνουμε εξορκισμό (ξεχασμένος και τούτος). Η Χριστιανική ζωή είναι η αύξηση του Νέου Αδάμ εις βάρος του παλαιού. Δεν επιτυγχάνεται με την κάθαρση των αμαρτιών αλλά με την Μετάνοια. Ιδίως με την Μετάνοια. Όσες σχέσεις και να κάνει ο παλαιός Αδάμ, όσες εξομολογήσεις, παλαιός θα παραμένει. Εκτός της οικονομίας της Σωτηρίας!
Στο Ευαγγέλιο της Εκκλησίας, όχι του Κυρίου, ο πιστός ή ο λαός Του, θα είναι πάντοτε πρόβατα! Δεν θα μπορεί να είναι αμνός, ο αμνός του Θεού! Και οι ποιμένες θα προστατεύουν αυτά τα πρόβατα από τον Λύκο όχι για να τα αποδώσουν στον Κύριο, αλλά για να μην χάνουν τα χρήματά τους, τα νομίσματά τους.
Ειλικρινά, χαίρομαι που η διαιασθητική μου προσέγγιση - κατά κανόνα μόνο από φωτογραφίες πινάκων του Θεοτοκόπουλου - έχει τα εικαστικά της ερείσματα που την κάνουν να ευσταθεί. Όταν, θυμάμαι παλιά, είχα υποστηρίξει επιχειρήματα που απέκλειαν τις (ας τις ονομάσουε) θεολογικές αλληγορίες των "αναπαραστάσεων" που είχε φτιάξει, μόνο πέτρες δεν μου έριξαν οι συνομιλητές μου.
Για τα υπόλοιπα, δυστυχώς, θα συμφωνήσω. Οι ποιμένες της Εκκλησίας φρόντισαν να τη στείλουν στις κατακόμβες. Το μεροκάματο τους ενδιαφέρει. Σε υψηλότερο επίπεδο, το ενδιαφέρον είναι η επιτήδευση της ρητορικής τους δεινότητας και το επιδεικτικό λογοτεχνικό τους "ύφος γραφής". Το οποίο οικτίρει το κατάντημα που οι ίδιοι έφτιαξαν.
Θλίβεται ένας από αυτούς για το αρχιτεκτινικό τερατούργημα του Μουσείου της Ακρόπολης, αλλά ποτέ δεν είπε τίποτα για τις αρχιτεκτονικές αθλιότητες ναών τύπου Σαμπεζύ και πολλών ακόμη. Μόνο το τέμπλο τον ενοχλεί.
Αν και η αγιογραφία λένε πως είναι ιστορία (οι εικόνες ιστορούν) ή ότι είναι ο λόγος των αγραμμάτων εν τούτοις ο αγιογράφος δεν θέλει ούτε να γράψει ιστορία ούτε να πει κάτι. Ο αγιογράφος μοιάζει με τον ιερέα. Όταν ο ιερεύς εκφωνεί το "σήμερον κρεμάται επί ξύλου" για τους πιστούς αυτό είναι αλήθεια. Δεν είναι ούτε ενθύμηση , ούτε αναπαράσταση. Η εικόνα ούτε θυμίζει ούτε εκφράζει, ούτε αναπαριστάνει κάτι.
Η εικόνα είναι η πραγματικότητα. Θ¨ελω να πως ότι δεν χρησιμοποιείται η Τέχνη στην Ορθόδοξη Παράδοση ως αυτόνομο εκφραστικό μέσον.
Και για τον Θεοτοκόπουλο η ζωγραφική αυτονομήθηκε από την λατρεία. Είναι κοσμική ζωγραφική με θρησκευτικά θέματα.
Δεν πιστεύω ότι θα σταυροκοπηθεί κανείς μπροστά σε μια Παναγία του ή σε κάποιον άγιο.
Δεν ξέρω αν είμα μέσα στο θέμα. Απλώς επωφελήθηκα της ευκαιρίας να γράψω γι΄ αυτό που σκέφτομαι για την αγιογραφία, όπως και για την ψαλμωδία ως μη αυτόνομες τέχνες, όχι ως αναπαράσταση της πραγματικότητας, αλλά ως η ίδια η πραγματικότητα που είναι η λατρεία του Θεού.
Η κοσμική τέχνη συχηματίζεται με τον κόσμο τούτο. Ειναι φτειαγμένη με τα στοιχεία του κόσμου τούτου.
Η Βυζαντινή αγιογραφία είναι πνευματική όχι με την έννοια την κοσμική, από το θέμα της, αλλά ως "διαδικασία". Η Βυζαντινή Τέχνη είναι πνευματική, είναι προσευχή όχι μόνο στη θέα της, αλλά και στη δημιουργία της.
Η Βυζαντινή Τέχνη είναι του "καινού" κόσμου, της Νέας Κτίσης, της Ιερουσαλήμ που κατέρχεται εξ ουρανού.
Το "πνευματικόν" σημαίνει κατά τον Πατριάρχη Ιεροσαλύμων Άνθιμο " ότι νους ανθρώπινος ουδείς αναβήναι δυνήσεται εις ύψος μετά΄ρσιον καταλαήψεως και θεωρίας της δόης των αγίων, μη αναγόμενος υπό της χάριτος του θείου Πνεύματος. επεί δε το ποίτευμα των αγίων υπερφυές εστι και υπερκόσμιον, δια τούτο επ΄όρος μέγα και υψηλόν ώφθη αυτώ η πόλις η μεγάλη, ήτγις εστιν η των αγίων διαγωγή¨" (Ερμηνεία εις την Ιεράν Αποκάλυψιν, κεφ.ΚΑ, στ.10).
Αγαπητέ "Αμέθυστε" εάν δεν θέλετε τόσα πολλά και τόσο βαρετά σχόλια σαν τα δικά μου, να γράφετε όπως γράφω εγώ που δεν με σχολιάζει κανείς ποτέ και αναγκάζομαι να σχολιάζω ο ίδιος τον εαυτό μου.
Αγαπητέ μας κ.Μόσχο είναι εξαιρετικό αυτό πού γράψατε:
Δεν πιστεύω ότι θα σταυροκοπηθεί κανείς μπροστά σε μια Παναγία του ή σε κάποιον άγιο.
Αρχίζει νά εμφανίζεται μιά αδιόρατη και ευχάριστη αλλαγή στό γράψιμό σας. Στά σχόλια έχει αρχίσει νά εμφανίζεται ένα άλλο ιστολόγιο πού μπορεί και νά παρακάμψει κάποια στιγμή το σχολιαζόμενο. Και μάς γεμίζει χαρά.
Δημοσίευση σχολίου