Σάββατο 2 Αυγούστου 2025

Ο Κυκλώνας Τραμπ, το Τρίκυκλο Ούρσουλα

από τον Μαρτσέλο Βενετσιάνι


Για πρώτη φορά, η Ευρώπη είναι ενωμένη γύρω από την πρόεδρό της, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν : είναι ενωμένη γύρω της για να απαιτήσει την παραίτησή της. Ή τουλάχιστον για να δείξει ότι δεν της εμπιστεύεται. Αυτοί που της επιτίθενται τώρα είναι ακόμη και εκείνοι που την υποστήριζαν μέχρι και την προηγούμενη μέρα. Όλοι, από την αριστερά μέχρι τον Καλέντα. Μετά τη συμφωνία-θηλιά με τον Τραμπ για τους δασμούς, η δυσπιστία έγινε διακομματική, μάλιστα γενική. Τότε ίσως, με τον καιρό, από ρεαλισμό και σύνεση, και πάνω απ' όλα λόγω της έλλειψης βιώσιμων εναλλακτικών λύσεων και από δειλία και αναποφασιστικότητα, ακόμη και αυτή η πρόθεση να υποχωρήσει. Εδώ και καιρό ασκούμε κριτική στην ηγεσία της φον ντερ Λάιεν, αλλά για μια φορά νιώθουμε υποχρεωμένοι, και όχι μόνο από ιπποτισμό, να μην της επιρρίψουμε την ευθύνη. Το πρόβλημα δεν είναι η παράδοση της φον ντερ Λάιεν στον Τραμπ. Το πρόβλημα είναι η ασυνέπεια της Ευρώπης, η ανυπαρξία της Ευρώπης. Όταν πήγε να διαπραγματευτεί μαζί του, δεν είχε τίποτα και κανέναν πίσω της.

Όλοι πλέον αναγνωρίζουμε τη ματαιότητα της Ευρώπης, από αριστερά προς δεξιά, αλλά η πρόκληση είναι να κατανοήσουμε εάν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για να δράσουμε διαφορετικά· εάν υπάρχει η δύναμη, η επιρροή, η ενότητα για να πούμε όχι και να συμπεριφερθούμε διαφορετικά. Επομένως, είναι θέμα να φτάσουμε στη ρίζα του ζητήματος και να μην επικεντρωθούμε αποκλειστικά στις επιπτώσεις ή απλώς να απαιτήσουμε την αντικατάσταση της Ούρσουλα με κάποια ισοδύναμη, χωρίς να αλλάξουμε το πλαίσιο. Η Ευρώπη δεν μπορεί να το κάνει· στη διεθνή σκηνή, δεν μπορεί να υπερισχύσει της Τουρκίας ή του Ισραήλ, παρά το γεγονός ότι αποτελείται από είκοσι επτά χώρες, αρκετές δυνάμεις και μια ιστορία που αποτελεί το κέντρο του κόσμου για χιλιετίες. Η Ευρώπη δεν καθορίζει τίποτα σημαντικό στην παγκόσμια σκηνή· δεν ξέρει ούτε πώς να διεξάγει πόλεμο ούτε ειρήνη.

Είναι ένα κουρασμένο σύνολο της Δύσης, μια περιφέρεια που σέρνεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Χρειάστηκε ο Τραμπ, με την ωμή αλαζονεία του, για να μας το υπενθυμίσει αυτό. Για να είναι διαφορετική, θα έπρεπε να κάνει βήματα που φαίνονται εντελώς άσχετα με την τρέχουσα κατάσταση. Πρώτον, θα έπρεπε να είχε καταλάβει τι είναι, από πού προέρχεται, τι θέλει να κάνει και πώς να διαμορφώσει την εικόνα της στην παγκόσμια σκηνή. Καταρχάς, θα έπρεπε να είχε αναγνωρίσει τις ρίζες της, οι οποίες είναι ελληνικές, ρωμαϊκές και χριστιανικές. Μια οντότητα που δεν αναγνωρίζει την ταυτότητά της, που αρνείται να θυμηθεί την προέλευσή της και ποια είναι τα συστατικά της στοιχεία, βρίσκεται ήδη σε λάθος δρόμο. Τα λάθη που θα κάνει θα είναι η ακριβής εφαρμογή της αρχικής της απερισκεψίας. Δεύτερον, θα έπρεπε να είχε καταλάβει ότι η δύναμή της, ο ρόλος της, η σκοπιμότητά της δεν έγκειται στο να θεωρεί τον εαυτό της κόμβο της παγκοσμιοποίησης, ούτε καν το καθιστικό της Δύσης, αλλά κάτι εντελώς διαφορετικό. Γεωπολιτικά, η Ευρώπη είναι μια κυρίαρχη οντότητα, ανεξάρτητη από τον Ατλαντικό, και μπορεί να υπάρξει μόνο αν ανακαλύψει ξανά τον ρόλο της, διακριτό από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Ρωσία, τους κύριους, φυσικούς της γείτονες. Όπως ακριβώς η Ευρώπη είναι το κέντρο της Μεσογείου και έχει την ευθύνη να αναλάβει ηγετικό ρόλο σε σχέση με τον γείτονά της από κάτω, το Μαγκρέμπ, τον βορειοαφρικανικό αραβικό κόσμο, ο οποίος παραμένει διακριτός από την Ευρώπη, αλλά στον οποίο η Ευρώπη θα πρέπει να ασκεί θεμελιώδη στρατηγικό ρόλο, συμπεριλαμβανομένης της καθοδήγησης, της συγκράτησης και της προστασίας. Η Ευρώπη έχει σημαντικές ομοιότητες με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Ρωσία, σε ιστορικό, πολιτικό, πολιτιστικό και θρησκευτικό επίπεδο, αλλά και ισχυρές διαφορές: τα συμφέροντα και οι αξίες μας αποκλίνουν από αυτά των Ηνωμένων Πολιτειών, η ιδέα μας για την ελευθερία και τη δημοκρατία αποκλίνει από αυτήν της Ρωσίας. Οι Αμερικανοί και οι Ρώσοι είναι διαφορετικοί από εμάς. Η στρατηγική μας δύναμη, θα το αφήσω σε μια Εβραία, επαναστάτρια και πνευματική φιλόσοφο, τη Σιμόν Βάιλ, να πει, είναι ότι είμαστε ένα είδος αναλογικού μέσου όρου μεταξύ Αμερικής και Ανατολής, Ρωσίας και πέραν αυτού. Εμείς οι Ευρωπαίοι βρισκόμαστε στη μέση, είμαστε κυριολεκτικά Μεσογειακοί. Είμαστε ο ακρογωνιαίος λίθος, μόνο η ισορροπία ακυρώνει τη δύναμη και μας επιτρέπει να διαδραματίζουμε ρόλο παρά τη μικρότερη δύναμή μας.

Στη συνέχεια, πρόκειται για την αποκατάσταση της πολιτικής νομιμότητας για την ευρωπαϊκή διακυβέρνηση, την απομάκρυνση από τη λογική των επιτρόπων και των αντιπροσώπων, και την είσοδο σε μια πολιτική διάσταση, με λαϊκή ανάδειξη της εκτελεστικής εξουσίας. Εν ολίγοις, πρόκειται για την αναμόρφωση της Ευρώπης, επειδή έτσι δεν οδηγεί πουθενά. Είναι απλώς ένα ασφυκτικό εσωτερικό εγχειρίδιο κανόνων. Η ένωσή της δεν μπορεί να μοιάζει με συγχώνευση τραπεζών. Θα πείτε ότι είναι πολύ αργά. Θα πείτε ότι δεν υπάρχουν οι συνθήκες, η δύναμη και οι άνθρωποι για να το κάνουν. Θα πείτε ότι λείπει η θέληση και το πνεύμα για να το κάνουν. Έχετε δίκιο, από κάθε άποψη. Και εδώ βρίσκεται η απελπισία μας, και το ριζικό χάσμα μεταξύ αυτού που είναι και αυτού που πρέπει να είναι, μεταξύ αυτού που πρέπει να γίνει κατ' αρχήν και αυτού που δεν μπορεί να γίνει στην πράξη. Έτσι, διατηρούμε την ασήμαντη σημασία της Ευρώπης σε σύγκριση με τις ΗΠΑ, τη Μέση Ανατολή και τη Ρωσία.

Στον κυκλώνα Τραμπ «αντιτίθεται» το τρίκυκλο Ούρσουλα, ένα παιδαριώδες, ανεπαρκές μέσο μεταφοράς. Η Ευρώπη είναι ένας ποδηλατόδρομος, ενώ ο κόσμος ταξιδεύει σε εντελώς διαφορετικές λωρίδες. Απεικονίζοντας τον ρόλο της, η Ευρώπη αντανακλά αυτό που έχει δώσει στο οδικό της τοπίο την πιο ομοιομορφία του: τους κυκλικούς κόμβους. Η Ευρώπη περιστρέφεται σε κύκλους, σε έναν φαύλο κύκλο χωρίς διέξοδο. Από την Ευρώπη χωρίς την Ένωση, το μόνο που απομένει είναι πύργοι, κάστρα, καθεδρικοί ναοί, έργα τέχνης και αριστουργήματα. Από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το μόνο που θα απομείνει είναι οι κυκλικοί κόμβοι.

Ελπίζαμε ότι η άφιξη του Τραμπ στον Λευκό Οίκο θα είχε τρία αποτελέσματα: την αποδέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών από τις συγκρούσεις στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή και την υποστήριξη μιας από τις δύο πλευρές, ώστε να επιταχυνθούν οι ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις· στη συνέχεια την αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών, την οποία ανακοίνωσε ο ίδιος ο Τραμπ, από τον ρόλο τους ως Παγκόσμιος Αστυνομικός και Διεθνής Διαιτητής· και τέλος την έναρξη μιας τεράστιας πολιτιστικής και αστικής μάχης ενάντια στη Δυτική Ηλιθιότητα, που έγινε στις ΗΠΑ, η οποία ονομάζεται Woke/Ξύπνημα (και τα συναφή της, η μανία για διόρθωση και διαγραφή).

Κρίνοντας από τους πρώτους μήνες, ο Τραμπ έχει κάνει κάποια σοβαρά βήματα σε αυτό το τελευταίο ζήτημα, τουλάχιστον σε επιθετικό επίπεδο, επιτιθέμενος στο κυρίαρχο ρεύμα. Αλλά στο πρώτο σημείο, δεν έχει καταφέρει να σταματήσει τυχόν συγκρούσεις. Μάλιστα, κατά καιρούς, τις έχει τροφοδοτήσει - ειδικά στη Μέση Ανατολή. Η αποτυχία του ειρηνευτικού εγχειρήματος, ωστόσο, δεν εξαρτάται μόνο από αυτόν, αλλά και από τους συνομιλητές του, ξεκινώντας από τον Πούτιν και τον Νετανιάχου. Και δεν έχει σε καμία περίπτωση υποχωρήσει από τον ρόλο του ως Διαιτητής του Πλανήτη, αναλαμβάνοντας αντ' αυτού τον ρόλο του Παγκόσμιου Νταή μέσω δασμών και βάναυσου εκβιασμού. Η ισχύς είναι πλέον το μόνο κριτήριο στις διεθνείς σχέσεις: δεν μπορούμε να είμαστε ευτυχισμένοι, τόσο σε ιδανικό επίπεδο όσο και επειδή είμαστε αδύναμοι.

Σε αυτό το πλαίσιο, τι μπορεί να κάνει η Ιταλία; Πολύ λίγα. Μιμείται την αδυναμία της Ευρώπης και της καημένης Ούρσουλας, υποκλίνεται στη δύναμη του Τραμπ και επαναβεβαιώνει την ατλαντική της εξάρτηση όπως στο παρελθόν. Στη συνέχεια, αφού ο Τραμπ ανακοίνωσε ότι νίπτει τας χείρας του για την ειρήνη στην Ουκρανία, επανέλαβε την αντιρωσική, φιλοουκρανική εκστρατεία του με την Ούρσουλα και την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της ατυχούς ιδέας να την θεωρήσει ευρωπαϊκή. Και τότε η επίσημη Ιταλία αγανακτεί, από κοινού, όταν η Ρωσία αποκαλεί τις ανοιχτά εχθρικές θέσεις του Ματαρέλα και των υπουργών μας Ρωσοφοβικές. Δεν χρειάζεται να είσαι «Πουτινιστής», όπως λένε κάποιοι, για να καταλάβεις ότι αν κάνεις αυτές τις δηλώσεις εναντίον της Ρωσίας του Πούτιν, συγκρίνοντάς την με το ναζιστικό καθεστώς (και γιατί όχι με το παράδειγμα που έχουν στην πατρίδα τους, από όπου προήλθαν, το σοβιετικό καθεστώς και τις εισβολές τους σε χώρες-δορυφόρους;), πρέπει να περιμένεις αντίδραση από αυτούς. Αλλά όχι, «οι καλοταϊσμένοι Ιταλοί πολιτικοί», τόσο στην κυβέρνηση όσο και στην αντιπολίτευση, ξεσηκώνονται με αγανάκτηση όταν οι Ρώσοι λένε ότι η Ιταλία είναι εναντίον τους, όπως έχουν δηλώσει οι δικοί μας πρόεδροι και υπουργοί. Αναλάβετε την ευθύνη για όσα λέτε, αντί να σκανδαλίζεστε αν βγάζουν τα συμπεράσματα και σας απαντούν ανάλογα.

Νιώθουμε σαν να ζούμε σε ένα χάος από μαγιονέζα, με κάθε συστατικό να λειτουργεί διαφορετικά. Και το αποτέλεσμα είναι μη βρώσιμο.

Δεν υπάρχουν σχόλια: