Η ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΤΙΚΗ ΕΙΡΗΝΗ (2)

ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΙ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΤΗΣ.

Απο τον Πατέρα της Ενώσεως των θρησκειών

Raimon Panikkar, Ένας φιλοσοφικός στοχασμός.

          Παρότι όμως όλα σχετίζονται με όλα, είναι εξίσου αληθές πώς κάθε μέρος αυτού του όλου είναι διαφορετικό, όπως ακριβώς όλοι οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί μεταξύ τους. Καθένας είναι ένα πρόσωπο, δηλαδή ένας δεσμός μοναδικός στο δίκτυο τών σχέσεων που συνιστούν την πραγματικότητα! [Πιο Γιανναράς και απο τον Γιανναρά]. Όταν αυτός ο δεσμός σπάει τα νήματα που τον ενώνουν στούς άλλους δεσμούς ή κόμπους, όταν οι εντάσεις που τον ενώνουν στους άλλους δεσμούς ή κόμπους, όταν οι εντάσεις γίνονται τόσο έντονες και τεταμένες που δέν επιτρέπουν πλέον την ελευθερία που συστήνει την διεξάρτηση ανάμεσα σε δεσμό και δεσμό και εν τέλει με την πραγματικότητα, τότε γεννιέται ο ατομικισμός, ο οποίος ταράζει την αρμονία και προκαλεί τον θάνατο του προσώπου, οδηγώντας το στην απώλεια της ταυτότητός του που είναι μόνον σχεσιακή.

          Οι ανθρώπινες διαφορές όμως δέν είναι μόνον διαφορές ιδιοσυγκρασίας, αλλά και κουλτούρας και είναι φανερές στην ιστορία, στην γεωγραφία και σε αναρίθμητες άλλες εκδηλώσεις, οι οποίες ορίζονται αποκλειστικώς σαν διαφορές κουλτούρας όταν κρυσταλλώνονται στα διάφορα στύλ ζωής τα οποία συμπεριλαμβάνουν επίσης και διαφορετικές φόρμες σκέψης και αντιλήψεως τής πραγματικότητος. Η κουλτούρα είναι ο μύθος που περικλείει κάθε κοσμολογία σε ένα συγκεκριμένο χώρο και χρόνο.

          Εν συντομία, οι διαφορές στην κουλτούρα, δέν είναι τυχαίες, δέν είναι μία επιφανειακή πλευρά του ανθρώπου. Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο αυτό, το οποίο δέν πρέπει να παραμελείται στις συζητήσεις για την παγκοσμιοποίηση. Ο άνθρωπος δέν είναι προικισμένος, όπως θα το ήθελε μία κάποια Ιατρική, μόνον με μία φυσιολογική φύση. Είναι επίσης και ένα πολιτισμικό ζώο και η κουλτούρα υπεισέρχεται και σ'αυτή την ίδια την ανθρώπινη φύση [Είναι σαφής η έλειψη του νοητού κόσμου]. Οι διαφορές τής κουλτούρας λοιπόν είναι διαφορές ανθρώπινες και δέν μπορούμε να τις εξαφανίσουμε ούτε να τις παραβλέψουμε όταν διαπραγματευόμαστε ανθρώπινα προβλήματα. Έτσι όπως πρέπει να σεβόμαστε την προσωπικότητα τού καθενός ώστε να μήν σπάσει το δίκτυο των ανθρωπίνων σχέσεων, πρέπει να διατηρούμε επίσης εύκαμπτο και το στημόνι, την πλοκή, όταν είναι αναγκαίο, για να μήν σπάσει το σώμα της ανθρωπότητος-του Χριστού, του Θεού ή του κόσμου, θα πούν οι διάφορες παραδόσεις. Η βούληση για εγκατάσταση ενός "μοναδικού τρόπου σκέψης" ή ενός μοναδικού πολιτισμού είναι ένα λάθος μιάς τραυματισμένης ανθρωπότητος που προέρχεται απο την σύγχυση τής σκέψης με την αφαίρεση. Η έννοια "άνθρωπος" δέν εξαντλεί αυτό που είναι ο άνθρωπος. Η διαπολιτισμικότης είναι απαραίτητη για να μήν καταλήξουμε σε ένα μονολιθικό όραμα των πραγμάτων, κάτι που μπορεί να καταλήξει στον φανατισμό.

          Οι πολιτισμικές διαφορές, το επαναλαμβάνουμε, είναι ανθρωπολογικές διαφορές. Η ανθρωπολογία δέν είναι μόνον αρχαιολογία ή φυσιολογία. Ο σεβασμός του ανθρώπου απαιτεί τον σεβασμό κάθε ανθρώπινης κουλτούρας. Ένα παράδειγμα που μετράει ήδη μισό μιλένιο μπορεί ίσως να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα την σύγχρονη κατάσταση. Στο αποκορύφωμα τού ενθουσιασμού για την ανακάλυψη του "Νέου Κόσμου", Οι Ευρωπαίοι συναντώντας κουλτούρες τίς οποίες έκριναν βάρβαρες και αποκλίνουσες και ίσως για να δικαιολογήσουν ασυνείδητα την εκμετάλλευση των Ιθαγενών-έφτασαν να πιστέψουν την υπόθεση πώς εκείνοι οι Ιθαγενείς δέν διέθεταν ανθρώπινη ψυχή. Για ανάλογες αιτίες επίσης, στο αποκορύφωμα του ενθουσιασμού τους, για την ανακάλυψη της Νέας τεχνοεπιστήμης, οι ίδιοι Δυτικοί, εξέφρασαν την ιδέα πώς ούτε οι κουλτούρες αυτών των λαών διαθέτουν ψυχή και επομένως επιβάλλεται να τις μεταστρέψουμε στην δική μας, η οποία, παρά τις ατέλειες, μας προσφέρει το μοναδικό πραγματοποιήσιμο παράδειγμα.

          Διαπολιτισμικότης δέν σημαίνει πολιτισμική σχετικοποίηση (μία κουλτούρα αξίζει όσο και η άλλη), ούτε θρυμματισμό της ανθρώπινης φύσης. Κάθε κουλτούρα είναι ανθρώπινη κουλτούρα παρότι μπορεί να εκφυλιστεί. Πιο φιλοσοφικά μπορούμε να πούμε πώς υπάρχουν ανθρώπινες, αναλλοίωτες, σταθερές αλλά δέν υπάρχουν πολιτισμικά καθόλου. Η σχέση τους είναι υπερβατική: η ανθρώπινη σταθερά γίνεται αντιληπτή μόνον σ'ένα συγκεκριμένο πολιτισμικό καθόλου. Όλοι οι άνθρωποι τρώνε και κοιμούνται, αλλά η σημασία της τροφής και του ύπνου δέν είναι η ίδια στις διαφορετικές κουλτούρες.

          Και μ'αυτό επιστρέφουμε στο θέμα της μελέτης μας. Ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας απαιτεί τον πολιτισμικό σεβασμό, αδιαχώριστο απο μία αμοιβαία γνώση-χωρίς την οποία θα διολισθήσουμε στον πειρασμό της επιβολής τής δικής μας κουλτούρας σαν μοντελο τής ανθρώπινης συνυπάρξεως [Γίνεται φανερό ότι ο πολιτισμός ταυτίζεται με την κουλτούρα, την επιβίωση, αποχωριζόμενος απο την Ελληνική του ρίζα, την παιδεία, την μάθηση. Γι'αυτό και απωθούνται τα καθόλου, ο νοητός κόσμος. Γίνεται φανερό επίσης πόσο ταιριαστή είναι η φιλοσοφία του προσώπου με τον Οικουμενισμό της ενώσεως του πνεύματος, πάνω στο μοντέλο που επινόησε ο Χέγκελ, ότι δηλαδή το πνεύμα ολοκληρώνεται και τελειούται στον Γερμανικό Ιδεαλισμό].

          Η κυρίαρχη κουλτούρα, η οποία χαρακτηρίστηκε απο έναν εκπληκτικό επεκτατικό δυναμισμό, δέν έχει έλλειψη καλής θελήσεως όσο έλλειψη γνώσεως, και αυτό το πρόβλημα δέν λύνεται με τις καλές προθέσεις των περιηγητών τών διάφορων πολιτισμών ή με τους διεθνείς εμπόρους-ακόμη και αν ονομάζονται πολιτικοί. Αυτή είναι η χειραγώγηση της διαπολιτισμικότητος απο την κατανόηση της οποίας βρισκόμαστε ακόμη πολύ μακρυά.

          Ας μου επιτραπεί σ'αυτό το σημείο να διηγηθώ μία εμπειρία προσωπική που έλαβε χώρα πενηντα περίπου χρόνια πρίν. Μελετώντας ένα πολύ δύσκολο κείμενο σανκριτικής λογικής μαζί μ' έναν Ιάπωνα φοιτητή και έναν Εγγλέζο, συνέβαινε πολύ συχνά, όταν ένα λογικό πέρασμα ήταν ακατανόητο στον έναν, να παρουσιάζεται καθαρά στον άλλον, και αντίστροφα. Για να γίνει κατανοητό εκείνο το κρυπτογραφημένο κειμενο, παρότι δέν ήταν καθαρά θρησκευτικό, χρειαζόταν την σύμπραξη τριών πολιτισμών και τριών διαφορετικών θρησκειών.

          Η θρησκεία και η κουλτούρα δέν διαχωρίζονται, εκτός και αν μειώσουμε και υποτιμήσουμε την θρησκεία σε ένα θεσμικό σύστημα πεποιθήσεων. Έτσι και ο διαπολιτισμικός διάλογος και ο θρησκευτικός συμπορεύονται.

          Χωρίς αυτόν τον διάλογο δέν υπάρχει αρμονία, ούτε ειρήνη ανάμεσα στους λαούς της γής. Ξεκίνησα αυτή την εισαγωγή ανακαλώντας την έμπνευση που διαπερνά όλους τους πολιτιμούς, του τέλειου ανθρώπου, του ολοκληρωμένου ανθρώπου, της σοφίας και της αγιότητος σαν απαράιτητο εφόδιο για την ειρήνη, και την ολοκληρώνω δηλώνοντας πώς αυτό το ανθρωπολογικό όραμα ισχύει και για τις κουλτούρες της ανθρωπότητος, οι οποίες δέν μπορούν να αφαιρεθούν απο τον άνθρωπο που τις βιώνει και τις πάσχει. Εάν χωρίσουμε την ζωή μας απο την σκέψη μας και την διάνοια μας απο την ίδια μας την προσμονή για μία αλήθεια που μας μεταμορφώνει, πρέπει να αρχίσουμε, όπως σε κάθε λειτουργία, με μία πράξη μετατανοίας, ριζικής αλλαγής.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.