Πόσο πραγματική είναι η πραγματικότητα; α

"Wie wirklich ist die Wirklichkeit?

Verschwörungstheorien und ihr Einfluss auf die Politik"

28.10.2003, Deutschlandfunk

Πόσο πραγματική είναι η πραγματικότητα; α

Θεωρίες συνωμοσίας και η επίδραση τους στην πολιτική

Το πρώτο πράγμα που οι άνθρωποι κάνουν, όταν συμβεί κάτι αναπάντεχο, είναι νά σκεφτούν περί θεωριών συνωμοσίας. Ένα παράδειγμα είναι η πτώση του αεροσκάφους του John F. Kennedy junior το 1999. Οι άνθρωποι πήγαν αμέσως στο ίντερνετ και συζήτησαν, τι σχέση μπορεί να έχει το γεγονός αυτό με την δολοφονία του προέδρου Kennedy το 1963. Ακόμα υπάρχει αυτή η συνωμοσία και δεν την έχουμε αποκαλύψει! Και τώρα σκότωσαν τον γιο του.

των Peter Haischer και Christina Janssen

Τίποτα δεν ξεφεύγει από τους λεπτούς χειρισμούς τους. Σπίτι τους είναι εκεί όπου επικρατεί το χάος. Από την πυρπόληση της Ρώμης μέχρι τον τρόμο της παγκοσμιοποίησης-πίσω από όλα κρύβονται συνωμότες, που δεν εμφανίζονται ποτέ.  Τα εγκλήματα τους όμως αφήνουν ίχνη, στα οποία, αν και αχνά, αναγνωρίζονται οι σκοτεινές δυνάμεις.

Έτσι σκέφτονται όσοι παράγουν θεωρίες συνωμοσίας, και όπως ταιριάζει σε αυτή την ομάδα ανθρώπων, ήταν περιορισμένοι μεταξύ τους. Τα πράγματα όμως άλλαξαν μετά την 11. Σεπτεμβρίου 2011. Στην Γερμανία, στην Ευρώπη, σε όλο τον κόσμο, οι θεωρίες συνωμοσίας είναι πια πολύ δημοφιλείς.

Τι είναι όμως οι θεωρίες συνωμοσίας; Πως δημιουργούνται; Και επιδρούν πράγματι στο παγκόσμιο γίγνεσθαι; Στο βιβλίο του «Η ανοικτή κοινωνία και οι εχθροί της», ο φιλόσοφος Karl Popper, έδωσε ένα σύντομο, αλλά ακριβή ορισμό:

«Η θεωρία αυτή ισχυρίζεται, πως η εξήγηση ενός κοινωνικού φαινομένου, βρίσκεται στην απόδειξη, πως μερικοί άνθρωποι ή ομάδες έχουν συμφέρον από το γεγονός αυτό. Επίσης, πως συνωμότησαν για να συμβεί. Τα συμφέροντα τους είναι κρυφά και πρέπει να αποκαλυφθούν».

Ένα παράδειγμα από την ιστορία: οι Ιλλουμινάτι. Μια μυστηριώδης οργάνωση, που ασκεί μέχρι σήμερα έλξη σε όσους ασχολούνται με θεωρίες συνωμοσίας. Τα δεδομένα: το 1785 απαγορεύτηκε η οργάνωση αυτή. Πίσω από την δράση τής οργάνωσης, η απολυταρχική κυβέρνηση της Βαυαρίας υποπτευόταν κίνδυνο για το κράτος. Ο ιδρυτής της Adam Weishaupt, ήθελε να αλλάξει την κοινωνία, στο πνεύμα τού Διαφωτισμού, με μια ομάδα διανοουμένων που δουλεύουν κρυφά. Ο Adolf Freiherr von Knigge, ένας από τους πιο ενθουσιώδεις Ιλλουμινάτι, περιέγραψε το πρόγραμμα του μυστικού συλλόγου:

«Η αρετή δεν μπορεί να νικήσει με κηρύγματα και διδασκαλίες. Τι πρέπει λοιπόν να κάνουμε; Να διευκολύνουμε τους επαναστάτες, να διώξουμε την βία με την βία, τον τύραννο με τον τύραννο; Μακριά από μας. Το εξής πρέπει να κάνουμε: γύρω από τους ισχυρούς της γης πρέπει να μαζέψουμε μια λεγεώνα ανδρών, οι οποίοι θα εργαστούν ακούραστα, ώστε να οδηγήσουν τα πράγματα ώστε η ανθρωπότητα να φτάσει στην καλύτερη δυνατή κατάσταση.»

Στους Ιλλουμινάτι στηρίζεται η πρώτη μοντέρνα θεωρία συνωμοσίας. Προέρχεται από τον Γάλλο Augustin Barruel. Ο Ιησουίτης ιερέας ισχυρίστηκε πως η γαλλική επανάσταση ήταν αποτέλεσμα συνωμοσίας. Ο ιστορικός Helmut Reinalter γράφει επί του θέματος:

«Το πρώτο επιστημονικό, συστηματικό έργο περί θεωριών συνωμοσίας εμφανίστηκε αμέσως μετά την γαλλική επανάσταση. Ο συγγραφέας λέγεται Barruel. Την ευθύνη για την γαλλική επανάσταση την εξηγεί με τρεις βαθμίδες. Αναπτύσσει μια κλιμακωτή θεωρία συνωμοσίας. Την πρώτη βαθμίδα αποτελεί η φιλοσοφία του Διαφωτισμού. Την δεύτερη βαθμίδα αποτελούν οι Ελευθεροτέκτονες και οι Ιλλουμινάτι. Την τρίτη βαθμίδα, την βαθμίδα της ολοκλήρωσης, αποτελούν οι Ιακωβίνοι κατά την διάρκεια της γαλλικής επανάστασης. Δεν είναι φυσικά τυχαίο, που οι θεωρίες συνωμοσίας αναπτύχθηκαν ιδιαίτερα μετά την γαλλική επανάσταση.»

Οι Ιλλουμινάτι δεν ήταν η μοναδική μυστική ομάδα κατά τον 18^ο αιώνα. Πέραν από τους Ελευθεροτέκτονες υπήρχαν επίσης: Tugendbund, Deutsche Union, Mopsorden (μασόνοι, που κατά την τελετή μύησης φιλούσαν τον κώλο ενός σκύλου ράτσας παγκ (Mops), από πορσελάνη), χρυσόσταυροι και ροδόσταυροι. Διαφωτισμός και μυστικισμός είχαν μια αντιφατική σύνδεση στις κοινότητες αυτές.

Οι μυστικές κοινότητες είχαν βέβαια την σημασία τους κατά την μετάβαση από την κλειστή στην ανοικτή κοινωνία. Ήταν μια δυνατότητα διαφυγής από τον κρατικό έλεγχο. Έδιναν επίσης την δυνατότητα συζήτησης θεμάτων του Διαφωτισμού, χωρίς παρακολούθηση. Ο κοινωνιολόγος Hans Jürgen Krysmanski εντοπίζει την ανάδυση της συνωμοσιολογικής σκέψης στον 18^ο αιώνα:

«Κατά τον 18^ο αιώνα ξεκινά μια επανάσταση. Η αστική τάξη δηλαδή, αρχίζει να επιβάλλεται στην πάλη εναντίον των ευγενών. Την ίδια εποχή αρχίζουν, βασιζόμενοι στο μοντέλο των Ιησουιτών, να δημιουργούν μυστικές οργανώσεις. Η πιο διάσημη μυστική οργάνωση είναι οι Ιλλουμινάτι, γύρω από τον Adam Weishaupt. Οι μυστικές αυτές οργανώσεις ήταν φυσικά ένα μέσο για την κατάρριψη της εξουσίας. Την εποχή εκείνη αμφισβήτησαν την κυριαρχία των φεουδαρχών ευγενών. Με αυτή την έννοια, ο 18^ος αιώνας είναι κατά την γνώμη μας η κοιτίδα των θεωριών συνωμοσίας. Η συνωμοτική σκέψη λοιπόν, είναι πάντα μια σταθερά, όταν εξασκείται εξουσία και όταν αμφισβητείται η εξουσία».

Από την εποχή της γαλλικής επανάστασης οι θεωρίες συνωμοσίας μαγειρεύονται βάσει μιας απλής συνταγής, η οποία σχεδόν καθόλου δεν έχει αλλάξει. Τα υλικά: μια απομονωμένη κοινότητα, που δρα στα κρυφά, μια καλή δόση προκαταλήψεων, και μια ασαφής κατάσταση. Με πικάντικα καρυκεύματα, το καυτό γεύμα φεύγει από την κουζίνα όπου μαγειρεύονται οι φήμες. Ο Karl Popper το ονομάζει εκκοσμικευμένη δαιμονολογία:

«Στην μοντέρνα της μορφή, η θεωρία συνωμοσίας είναι ένα γεγονός που ανήκει στην σφαίρα της εκκοσμικευμένης δεισιδαιμονίας. Οι θεοί καταργήθηκαν. Την θέση τους όμως παίρνουν ισχυροί άνδρες ή κοινότητες-ανίερες ομάδες εξουσίας, οι κακόβουλες προθέσεις των οποίων είναι υπεύθυνες για όλα τα κακά που μας κάνουν να υποφέρουμε.» 

Αυτό το μη λογικό υπόβαθρο, αυτοί οι φόβοι, ενισχύουν τις συνωμοσιολογικές κατηγορίες της σκέψης. Οι θεωρίες συνωμοσίας εμφανίζονται με μεγαλύτερη ένταση όταν κυριαρχεί ο φόβος, όταν οι άνθρωποι αισθάνονται πως απειλούνται ή όταν δεν μπορούν να κατανοήσουν τις συνθήκες της ζωής τους. Αυτό ακριβώς συμβαίνει στις μέρες μας, λέει ο ιστορικός Helmut Reinalter, και αναφέρει δυο λόγους. Ο πρώτος είναι τα γεγονότα της 11^ης Σεπτεμβρίου.

«Και κατά δεύτερον, βρισκόμαστε στην φάση μιας προοδεύουσας παγκοσμιοποίησης, η οποία φυσικά προκαλεί ανησυχίες, φόβους και προβολές. Το ενδιαφέρον με τις θεωρίες συνωμοσίας, είναι πως ακμάζουν σε μεταβατικές περιόδους και σε εποχές βαθέων κοινωνικών και οικονομικών αλλαγών».

Τα λεγόμενα «Πρωτόκολλα των σοφών της Σιών»-ένα μοντάζ αντισημιτικών κειμένων και σάτιρας του Maurice Joly-δημοσιεύτηκαν το 1903 από την μυστική υπηρεσία του τσάρου, ως απόδειξη μιας παγκόσμιας συνωμοσίας των Εβραίων. Αν και η πλαστογραφία είχε αποκαλυφθεί πολύ σύντομα μετά την εμφάνιση του κειμένου, ο Χίτλερ το επικαλέστηκε για να στηρίξει τους ισχυρισμούς του περί μιας παγκόσμιας συνωμοσίας Εβραίων και μπολσεβίκων. Το αποτέλεσμα ήταν τα εκατομμύρια σκοτωμένων Εβραίων. Από την εποχή αυτή και μετά, οι θεωρίες συνωμοσίας έχουν μεγαλύτερη σημασία στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Η Αμερική είναι ένα Ελντοράντο για τους συνωμοσιολόγους. 

Συνεχίζεται

Αμέθυστος