Συνέχεια από Δευτέρα, 20 Ιανουαρίου 2025
HANS JONAS - TECHNIK, MEDIZIN UND ETHIK - ZUR PRAXIS DES PRINZIPS VERANTWORTUNG
9.
ΜΙΚΡΟΒΙΑ, ΓΑΜΕΤΕΣ ΚΑΙ ΖΥΓΟΤΕΣ: ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΝΟΥΡΓΙΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ ΡΟΛΟ ΤΟΥ
ΑΝΘΡΩΠΟΥ – ΤΟΝ ΡΟΛΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
ΩΣ
ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ…
( 4η
συνέχεια )
Μίλησα μέχρι τώρα για την παράνοια αυτού τού «ονείρου», το «παιδαριώδες» τής ιδέας, ότι ισχύει εδώ το «όσο περισσότερο, τόσο και καλύτερα», ότι είναι καλό και το να ευχόμαστε ακόμα να υπάρχουν περισσότεροι από έναν Μότσαρτ, αποφεύγοντας προς το παρόν το ερώτημα (με την εμπειρία τού Ναζισμού ήδη πίσω μας), ποιος θα έπρεπε να αποφασίζη μάλιστα για το εκάστοτε ευκταίο. Η «σύμπτωση» (το «τυχαίο»…) της γενετικής λειτουργίας αποτελεί την αναντικατάστατη ευλογία, καθώς και το αναπόφευκτο βάρος τής μοίρας μας, και το ότι δεν μπορούμε να την προβλέψουμε παραμένει πάντα αξιώτερο εμπιστοσύνης απ’ τις «υπολογισμένες», εφήμερες δικές μας επιλογές. Προσπάθησα ωστόσο να δείξω εδώ πριν απ’ όλα το έγκλημα που επιτελείται στους καρπούς αυτής τής «τέχνης», στους ίδιους τους κλωνοποιημένους «βλαστούς». Και θα μιλήσω τώρα, όσο πιο σύντομα γίνεται, συμπερασματικά.
Το να γνωρίζης ότι δεν αποτελείς παρά το αντίγραφο μιας ήδη φανερωμένης ύπαρξης, αυτό δεν μπορεί παρά να καταπνίγη εντελώς την αυθεντικότητα καθενός από εμάς, την ελευθερία τού να ανακαλύπτης για πρώτη και μοναδική φορά τον εαυτό σου, το να εκπλήττης τόσο εσένα τον ίδιον όσο και τους άλλους με ό,τι κρύβεται μέσα σου· ενώ η ίδια, «ανεπίτρεπτη» γνώση καταπνίγει και την αμεροληψία όσων περιβάλλουν τον νεο-αφιχθέντα, κι ωστόσο καθόλου «καινούργιο» και νεοφανή, σ’ αυτόν τον κόσμο. Ώστε να προσβάλλεται εδώ προκαταβολικά ένα βασικό δικαίωμα «άγνοιας», που συνοδεύει ωστόσο αναπόδραστα την υπαρξιακή μας ελευθερία. Το όλο εγχείρημα είναι καθεαυτό εντελώς απερίσκεπτο, με απαράδεκτες ηθικά συνέπειες, και όχι μάλιστα όσον αφορά σε συνολικές επιδράσεις επί τού πληθυσμού, όπως συμβαίνει συνήθως σήμερα με τα διάφορα βιολογικά «τολμήματά» μας: Ακόμα και μια και μοναδική εδώ δοκιμή θα ήταν (και είναι…) απερίσκεπτη.
Καθώς δεν μας υποχρεώνει καμμιά ωστόσο κατάσταση ανάγκης προς όλο αυτό το εγχείρημα, και τίποτα το κακό ή άσχημο δεν ζητά τη βοήθειά μας, αλλά πρόκειται πολύ περισσότερο για μια πράξη κι ένα κίνημα της υπεροψίας, της περιέργειας και της αυθαιρεσίας· κι ενώ κάθε κατακτημένη, απ’ την άλλη, δυνατότητα αποδεικνύεται ήδη «ακαταμάχητη», και είναι πολύ αργά τότε για οποιαδήποτε ηθική παρέμβαση – μπορεί να συμβουλεύση κανείς, για μιαν έστω εδώ φορά, την επιστήμη, να μην προχωρήση περαιτέρω σ’ αυτήν την κατεύθυνση. Γιατί δεν εξυπηρετείται, έτσι προχωρώντας, ούτε η Αλήθεια ούτε η Αγαθοσύνη.
Πιο «σοβαρή» και φιλοσοφικά δυσχερέστερη (στην αντιμετώπισή της…) είναι η αντίθετη «δημιουργική» οδός: η αλλαγή τής κληρονομικής ουσίας μέσω «συναρμολόγησης» γονιδίων. Γιατί εδώ προβάλλονται καταστάσεις ανάγκης, που μπορούν μ’ αυτόν τον τρόπο να «θεραπευτούν», και γι’ αυτό «νόμιμες», απερίσκεπτες ωστόσο σε κάθε περίπτωση αιτίες για να αναπτυχθή αυτή η «τέχνη». Τόσο μεγαλύτερος είναι λοιπόν εδώ και ο κίνδυνος λανθασμένων ενεργειών, καταχρήσεων και υπερβολικών «τολμημάτων», καθώς ο άνθρωπος καθίσταται κύριος στο ίδιο το κληρονομικό του υπόδειγμα, και όχι μόνο στον τρόπο τής «φανέρωσής» του. Ας δούμε λοιπόν εν συντομία κι αυτήν την «οικειότερη» σε μας δυνατότητα.
Είναι μια «δυνατότητα» που ξεκινά, όπως διάφορα πράγματα στην τεχνολογία, με πολύ «αξιέπαινους» σκοπούς. Αν ρωτήση π.χ. κανείς έναν διαβητικό, ο οποίος και αντιμετωπίζει τα αντίστοιχα βακτήρια με την ινσουλίνη, μήπως θα ήταν άραγες προτιμότερο να είχε παρέμβη κανείς στην ίδια του την κληρονομικότητα αντί, εκ των υστέρων, στα βακτήρια, και να είχε αντικαταστήσει στην αρχή ακόμα τής εμβρυακής του ζωής το βλαπτικό γονίδιο μ’ ένα υγιές, αυτός ο διαβητικός θα απαντούσε σίγουρα καταφατικά. Καθώς κάτι τέτοιο μοιάζει να είναι, πραγματικά, η ιδανική λύση. Μια λύση, που για να συμπεριλάβη ολόκληρο τον μελλοντικό οργανισμό ενός ανθρώπου, μαζί με τους σπερματικούς αδένες, άρα και τους πιθανούς απογόνους, θα έπρεπε να επιχειρηθή αμέσως μετά τη γονιμοποίηση του ωαρίου, ξεκινώντας κι απ’ τη γονεϊκή προϊστορία ως προς τη συγκεκριμένη πάθηση. Ενώ θα ήταν ίσως δυνατές και μεταγενέστερες σωματικές και περισσότερο συγκεκριμένες γονιδιακές «επιδιορθώσεις» στο ίδιο το έμβρυο, εντελώς ωφέλιμες για το εκάστοτε άτομο. Ας παραμείνουμε ωστόσο εδώ στη ριζική (εξαρχής…) και ιδανική λύση τής κληρονομικής αλλαγής κυριολεκτικά «στο ωάριο» (“ab ovo”). Εφ’ όσον πρόκειται για το υποθετικό παράδειγμα της αναίρεσης μιας βλάβης, δεν μιλάμε ακόμα εδώ για (εκ νέου…) δημιουργία αλλά για «επιδιόρθωση»· και η σκέψη μιας γενετικής αντί σωματικής θεραπείας, η απάλειψη της αιτίας αντί για τη θεραπεία τών συμπτωμάτων, η εφ’ άπαξ γονιδιακή αντί για μια συνεχώς επαναλαμβανόμενη υποστήριξη είναι, σίγουρα, καθ’ υπερβολήν «πειστική» και φαινομενικά ανεπίβουλη. Υπάρχουν ωστόσο κάποιες σοβαρώτατες «σκέψεις», που βαραίνουν εμφαντικά στη «ζυγαριά» τής απόφασής μας.
1. Τα πειράματα σε αγέννητους ακόμα ανθρώπους, δηλ. σε έμβρυα, είναι καθεαυτά ανήθικα. Καθώς κάθε παρέμβαση στον ευαίσθητο «καθοδηγητικό μηχανισμό», τα χρωμοσώματα, μιας ζωής που σχηματίζεται, αποτελεί κατά τη φύση τών πραγμάτων, ένα πείραμα, και μάλιστα ένα πείραμα υψηλού κινδύνου, να πάη κάτι εντελώς στραβά και να προκύψη μια παραμόρφωση ή και τερατογονία.
2. Τις αποτυχίες μας σε μηχανικές κατασκευές τις μετατρέπουμε σε παλιοσίδερα. Πρόκειται άραγες να συμβή το ίδιο και με τις αποτυχίες μας σε πιθανές βιολογικές ανακατασκευές; Γιατί ολόκληρη η στάση μας απέναντι στην ανθρώπινη δυστυχία και όσους την υφίστανται θα άλλαζε τότε κατά έναν εντελώς αντι-ανθρώπινο τρόπο.
3. Τα μηχανικά τεχνικά λάθη μπορούν να διορθωθούν, τα βιογενετικά όμως ποτέ.
4. Τα μηχανικά τεχνικά λάθη περιορίζονται στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Τα βιογενετικά εξαπλώνονται όμως, όπως προσδοκάται άλλωστε να εξαπλωθούν και οι «ευτυχείς περιπτώσεις».
5. Το μεταμοσχευμένο όργανο στην κλασσική, σωματική χειρουργική αλληλεπιδρά κατά έναν γνωστόν ήδη τρόπο με τον υπόλοιπο οργανισμό. Το πώς όμως θα αλληλεπιδράση ένα μεταμοσχευμένο γονίδιο με τα υπόλοιπα μέλη τής χρωμοσωματικής έλικας παραμένει άγνωστο, απρόβλεπτο, και θα μπορέση, ίσως, μόνο μετά από γενεές να αποδειχθή.
6. Χρησιμοποιώντας την «τέχνη» στον ίδιον τον άνθρωπο, θα έχουμε ανοίξει το Κουτί τής Πανδώρας εντελώς συγκεχυμένων, «στοχαστικών», επινοημένων ή και απλώς διεστραμμένα περίεργων περιπετειών, που θα εγκατέλειπαν σύντομα το «συντηρητικό», ας πούμε, πνεύμα τής γενετικής επιδιόρθωσης, εισερχόμενες βίαια στην οδό τής «δημιουργικής» αλαζονείας. Και δεν έχουμε ούτε το δικαίωμα, ούτε και τα «εφόδια» για κάτι τέτοιο – ούτε τη «σοφία», ούτε την αξιολόγηση, ούτε και την αυτοκυριαρχία – , ενώ δεν μας προστατεύει πια και κανένα παλαιό σέβας, εμάς τούς παγκόσμιους μάγους, απ’ τη «μαγεία» μιας επιπόλαιης και ασύλληπτης αυταπάτης, την αρχαία «ύβρη». Γι’ αυτό και είναι προτιμώτερο να μην ανοίξη καθόλου αυτό το Κουτί…
Δεν χρειάζεται ωστόσο να περιγράψουμε εδώ όλα όσα μπορεί να σκεφτή κανείς, και τα έχουν ήδη σκεφτή «παιγνιωδώς» στη φαντασία τους πολλοί βιολόγοι. Και δεν θέλω επίσης να προκαλέσω άσχημες σκέψεις σε κανέναν. Απομακρύνω με ντροπή το βλέμμα μου ακόμα κι απ’ τη σκέψη μιας ανταλλαγής γενετικού υλικού μεταξύ ζώου και ανθρώπου, τη δημιουργία ενός ανθρωπο-ζωϊκού ερμαφρόδιτου – μια σκέψη που επαναφέρει τόσο πανάρχαιες και λησμονημένες πια έννοιες, όπως το «ανοσιούργημα» και η «βδελυγμία». Γιατί δεν πρόκειται ούτε εδώ, όπως και στην κλωνοποίηση, για αριθμητικά μεγέθη. Η πρώτη ήδη, δοκιμαστική περίπτωση μιας χιμαιρικής δημιουργίας με ανθρωπιστική «χροιά», όπως και η μεταβολή καθαρά εσω-ανθρώπινων προτυπώσεων, θα αποτελούσε βδελυγμία. Γι’ αυτό και προχωρά ήδη η έρευνα, που για να ανακαλύψη τί είναι εφικτό, πρέπει κατ’ αρχάς να το πράξη, σε απαγορευμένες εδώ περιοχές.
Υπάρχει άραγες κάποια έστω προοπτική, να μείνη κλειστό το Κουτί τής Πανδώρας; Να αποφευχθή δηλ. η μετάβαση απ’ τη βακτηριακή στην ανθρώπινη γονιδιακή χειρουργική – το κατώφλι εκείνο, όπου θα μπορούσε να παρέμβη ακόμα αποτελεσματικά το «εμπόδιο μιας (αξιακής…) αρχής»; Δεν το πιστεύω. Η ιατρική, που θέλει να «βοηθήση» κανονικά τον άνθρωπο, δεν θα απαρνηθή τις τόσο νόμιμες, βραχυπρόθεσμα, «επισκευαστικές» δυνατότητες, και η ρωγμή έχει μ’ αυτό ήδη προκύψει. Θα ήταν ασφαλώς πολύ ευφυέστερο να αντισταθή κανείς ακόμα και στον «φιλάνθρωπο» πειρασμό ενός τέτοιου εγχειρήματος, κάτι που δεν μπορούμε ωστόσο να το περιμένουμε υπό την πίεση που ασκεί στις κοινωνίες μας ο ανθρώπινος πόνος. Πέρα λοιπόν απ’ αυτήν την ήδη πεπατημένη ενδιάμεση ζώνη μεταξύ επιτρεπόμενου και απαγορευμένου καιροφυλακτούν τα επόμενα «δώρα» τής Πανδώρας, προς τα οποία δεν μας παρακινεί πλέον καμμιά ανάγκη, αλλά μόνο μια προμηθεϊκή ορμή. Απέναντι σ’ αυτούς τούς πειρασμούς, ανάμεσά τους και τον πειρασμό ενός «ανθρωπαρίου», είμαστε σήμερα, εμείς οι χειραφετημένοι, περισσότερο άοπλοι απ’ όλους τούς προηγηθέντες, ενώ έχουμε πολύ μεγαλύτερη ανάγκη να ξεπεράσουμε, μες στην υπερηφάνειά μας, τους δαίμονες των ίδιων μας των δυνατοτήτων. Κι ο τόσο πλήρως «απελευθερωμένος» από ταμπού και όρια κόσμος μας πρέπει να εγκαθιδρύση εκούσια, εν όψει τών νέων του δυνατοτήτων ισχύος, καινούργια ταμπού και όρια. Πρέπει να γνωρίζουμε, ότι έχουμε ήδη προχωρήσει πολύ μακριά στα «τολμήματά» μας, και να μάθουμε ξανά ότι υπάρχει και το «μη περαιτέρω». Κι αυτό το «μη περαιτέρω» ξεκινά απ’ την ακεραιότητα της ανθρώπινης εικόνας, που θα έπρεπε να μένη σε κάθε περίπτωση ανέγγιχτη και ανέπαφη. Μόνον ως «ατζαμήδες» και «κακοτέχνες» θα μπορούσαμε να πειραματισθούμε μαζί της, τη στιγμή που δεν μας επιτρέπεται να είμαστε καν («καλοί» έστω…) «τεχνίτες». Πρέπει να μάθουμε πάλι τον φόβο και τον τρόμο, και τη συστολή, ακόμα και «χωρίς Θεό» (( Δεν γίνεται!... )) , μπροστά στο ιερό. Υπάρχουν άλλωστε τόσα να κάνουμε, χωρίς προσβάλλουμε όλα αυτά…
Καλούμαστε συνεχώς να βελτιώσουμε την ανθρώπινή μας κατάσταση. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να βοηθήσουμε σ’ αυτό. Ας προσπαθήσουμε να προστατεύσουμε, να καταπραΰνουμε και να θεραπεύσουμε. Ας μην επιχειρούμε όμως να γίνουμε εμείς οι ίδιοι «δημιουργοί» εκεί όπου ριζώνει η ύπαρξή μας, στην αρχή τού ίδιου του μυστηρίου της…
( Tέλος κεφαλαίου – Συνεχίζεται, με το κεφάλαιο περί «εγκεφαλικού θανάτου»… )
Το να γνωρίζης ότι δεν αποτελείς παρά το αντίγραφο μιας ήδη φανερωμένης ύπαρξης, αυτό δεν μπορεί παρά να καταπνίγη εντελώς την αυθεντικότητα καθενός από εμάς, την ελευθερία τού να ανακαλύπτης για πρώτη και μοναδική φορά τον εαυτό σου, το να εκπλήττης τόσο εσένα τον ίδιον όσο και τους άλλους με ό,τι κρύβεται μέσα σου· ενώ η ίδια, «ανεπίτρεπτη» γνώση καταπνίγει και την αμεροληψία όσων περιβάλλουν τον νεο-αφιχθέντα, κι ωστόσο καθόλου «καινούργιο» και νεοφανή, σ’ αυτόν τον κόσμο. Ώστε να προσβάλλεται εδώ προκαταβολικά ένα βασικό δικαίωμα «άγνοιας», που συνοδεύει ωστόσο αναπόδραστα την υπαρξιακή μας ελευθερία. Το όλο εγχείρημα είναι καθεαυτό εντελώς απερίσκεπτο, με απαράδεκτες ηθικά συνέπειες, και όχι μάλιστα όσον αφορά σε συνολικές επιδράσεις επί τού πληθυσμού, όπως συμβαίνει συνήθως σήμερα με τα διάφορα βιολογικά «τολμήματά» μας: Ακόμα και μια και μοναδική εδώ δοκιμή θα ήταν (και είναι…) απερίσκεπτη.
Καθώς δεν μας υποχρεώνει καμμιά ωστόσο κατάσταση ανάγκης προς όλο αυτό το εγχείρημα, και τίποτα το κακό ή άσχημο δεν ζητά τη βοήθειά μας, αλλά πρόκειται πολύ περισσότερο για μια πράξη κι ένα κίνημα της υπεροψίας, της περιέργειας και της αυθαιρεσίας· κι ενώ κάθε κατακτημένη, απ’ την άλλη, δυνατότητα αποδεικνύεται ήδη «ακαταμάχητη», και είναι πολύ αργά τότε για οποιαδήποτε ηθική παρέμβαση – μπορεί να συμβουλεύση κανείς, για μιαν έστω εδώ φορά, την επιστήμη, να μην προχωρήση περαιτέρω σ’ αυτήν την κατεύθυνση. Γιατί δεν εξυπηρετείται, έτσι προχωρώντας, ούτε η Αλήθεια ούτε η Αγαθοσύνη.
Πιο «σοβαρή» και φιλοσοφικά δυσχερέστερη (στην αντιμετώπισή της…) είναι η αντίθετη «δημιουργική» οδός: η αλλαγή τής κληρονομικής ουσίας μέσω «συναρμολόγησης» γονιδίων. Γιατί εδώ προβάλλονται καταστάσεις ανάγκης, που μπορούν μ’ αυτόν τον τρόπο να «θεραπευτούν», και γι’ αυτό «νόμιμες», απερίσκεπτες ωστόσο σε κάθε περίπτωση αιτίες για να αναπτυχθή αυτή η «τέχνη». Τόσο μεγαλύτερος είναι λοιπόν εδώ και ο κίνδυνος λανθασμένων ενεργειών, καταχρήσεων και υπερβολικών «τολμημάτων», καθώς ο άνθρωπος καθίσταται κύριος στο ίδιο το κληρονομικό του υπόδειγμα, και όχι μόνο στον τρόπο τής «φανέρωσής» του. Ας δούμε λοιπόν εν συντομία κι αυτήν την «οικειότερη» σε μας δυνατότητα.
Είναι μια «δυνατότητα» που ξεκινά, όπως διάφορα πράγματα στην τεχνολογία, με πολύ «αξιέπαινους» σκοπούς. Αν ρωτήση π.χ. κανείς έναν διαβητικό, ο οποίος και αντιμετωπίζει τα αντίστοιχα βακτήρια με την ινσουλίνη, μήπως θα ήταν άραγες προτιμότερο να είχε παρέμβη κανείς στην ίδια του την κληρονομικότητα αντί, εκ των υστέρων, στα βακτήρια, και να είχε αντικαταστήσει στην αρχή ακόμα τής εμβρυακής του ζωής το βλαπτικό γονίδιο μ’ ένα υγιές, αυτός ο διαβητικός θα απαντούσε σίγουρα καταφατικά. Καθώς κάτι τέτοιο μοιάζει να είναι, πραγματικά, η ιδανική λύση. Μια λύση, που για να συμπεριλάβη ολόκληρο τον μελλοντικό οργανισμό ενός ανθρώπου, μαζί με τους σπερματικούς αδένες, άρα και τους πιθανούς απογόνους, θα έπρεπε να επιχειρηθή αμέσως μετά τη γονιμοποίηση του ωαρίου, ξεκινώντας κι απ’ τη γονεϊκή προϊστορία ως προς τη συγκεκριμένη πάθηση. Ενώ θα ήταν ίσως δυνατές και μεταγενέστερες σωματικές και περισσότερο συγκεκριμένες γονιδιακές «επιδιορθώσεις» στο ίδιο το έμβρυο, εντελώς ωφέλιμες για το εκάστοτε άτομο. Ας παραμείνουμε ωστόσο εδώ στη ριζική (εξαρχής…) και ιδανική λύση τής κληρονομικής αλλαγής κυριολεκτικά «στο ωάριο» (“ab ovo”). Εφ’ όσον πρόκειται για το υποθετικό παράδειγμα της αναίρεσης μιας βλάβης, δεν μιλάμε ακόμα εδώ για (εκ νέου…) δημιουργία αλλά για «επιδιόρθωση»· και η σκέψη μιας γενετικής αντί σωματικής θεραπείας, η απάλειψη της αιτίας αντί για τη θεραπεία τών συμπτωμάτων, η εφ’ άπαξ γονιδιακή αντί για μια συνεχώς επαναλαμβανόμενη υποστήριξη είναι, σίγουρα, καθ’ υπερβολήν «πειστική» και φαινομενικά ανεπίβουλη. Υπάρχουν ωστόσο κάποιες σοβαρώτατες «σκέψεις», που βαραίνουν εμφαντικά στη «ζυγαριά» τής απόφασής μας.
1. Τα πειράματα σε αγέννητους ακόμα ανθρώπους, δηλ. σε έμβρυα, είναι καθεαυτά ανήθικα. Καθώς κάθε παρέμβαση στον ευαίσθητο «καθοδηγητικό μηχανισμό», τα χρωμοσώματα, μιας ζωής που σχηματίζεται, αποτελεί κατά τη φύση τών πραγμάτων, ένα πείραμα, και μάλιστα ένα πείραμα υψηλού κινδύνου, να πάη κάτι εντελώς στραβά και να προκύψη μια παραμόρφωση ή και τερατογονία.
2. Τις αποτυχίες μας σε μηχανικές κατασκευές τις μετατρέπουμε σε παλιοσίδερα. Πρόκειται άραγες να συμβή το ίδιο και με τις αποτυχίες μας σε πιθανές βιολογικές ανακατασκευές; Γιατί ολόκληρη η στάση μας απέναντι στην ανθρώπινη δυστυχία και όσους την υφίστανται θα άλλαζε τότε κατά έναν εντελώς αντι-ανθρώπινο τρόπο.
3. Τα μηχανικά τεχνικά λάθη μπορούν να διορθωθούν, τα βιογενετικά όμως ποτέ.
4. Τα μηχανικά τεχνικά λάθη περιορίζονται στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Τα βιογενετικά εξαπλώνονται όμως, όπως προσδοκάται άλλωστε να εξαπλωθούν και οι «ευτυχείς περιπτώσεις».
5. Το μεταμοσχευμένο όργανο στην κλασσική, σωματική χειρουργική αλληλεπιδρά κατά έναν γνωστόν ήδη τρόπο με τον υπόλοιπο οργανισμό. Το πώς όμως θα αλληλεπιδράση ένα μεταμοσχευμένο γονίδιο με τα υπόλοιπα μέλη τής χρωμοσωματικής έλικας παραμένει άγνωστο, απρόβλεπτο, και θα μπορέση, ίσως, μόνο μετά από γενεές να αποδειχθή.
6. Χρησιμοποιώντας την «τέχνη» στον ίδιον τον άνθρωπο, θα έχουμε ανοίξει το Κουτί τής Πανδώρας εντελώς συγκεχυμένων, «στοχαστικών», επινοημένων ή και απλώς διεστραμμένα περίεργων περιπετειών, που θα εγκατέλειπαν σύντομα το «συντηρητικό», ας πούμε, πνεύμα τής γενετικής επιδιόρθωσης, εισερχόμενες βίαια στην οδό τής «δημιουργικής» αλαζονείας. Και δεν έχουμε ούτε το δικαίωμα, ούτε και τα «εφόδια» για κάτι τέτοιο – ούτε τη «σοφία», ούτε την αξιολόγηση, ούτε και την αυτοκυριαρχία – , ενώ δεν μας προστατεύει πια και κανένα παλαιό σέβας, εμάς τούς παγκόσμιους μάγους, απ’ τη «μαγεία» μιας επιπόλαιης και ασύλληπτης αυταπάτης, την αρχαία «ύβρη». Γι’ αυτό και είναι προτιμώτερο να μην ανοίξη καθόλου αυτό το Κουτί…
Δεν χρειάζεται ωστόσο να περιγράψουμε εδώ όλα όσα μπορεί να σκεφτή κανείς, και τα έχουν ήδη σκεφτή «παιγνιωδώς» στη φαντασία τους πολλοί βιολόγοι. Και δεν θέλω επίσης να προκαλέσω άσχημες σκέψεις σε κανέναν. Απομακρύνω με ντροπή το βλέμμα μου ακόμα κι απ’ τη σκέψη μιας ανταλλαγής γενετικού υλικού μεταξύ ζώου και ανθρώπου, τη δημιουργία ενός ανθρωπο-ζωϊκού ερμαφρόδιτου – μια σκέψη που επαναφέρει τόσο πανάρχαιες και λησμονημένες πια έννοιες, όπως το «ανοσιούργημα» και η «βδελυγμία». Γιατί δεν πρόκειται ούτε εδώ, όπως και στην κλωνοποίηση, για αριθμητικά μεγέθη. Η πρώτη ήδη, δοκιμαστική περίπτωση μιας χιμαιρικής δημιουργίας με ανθρωπιστική «χροιά», όπως και η μεταβολή καθαρά εσω-ανθρώπινων προτυπώσεων, θα αποτελούσε βδελυγμία. Γι’ αυτό και προχωρά ήδη η έρευνα, που για να ανακαλύψη τί είναι εφικτό, πρέπει κατ’ αρχάς να το πράξη, σε απαγορευμένες εδώ περιοχές.
Υπάρχει άραγες κάποια έστω προοπτική, να μείνη κλειστό το Κουτί τής Πανδώρας; Να αποφευχθή δηλ. η μετάβαση απ’ τη βακτηριακή στην ανθρώπινη γονιδιακή χειρουργική – το κατώφλι εκείνο, όπου θα μπορούσε να παρέμβη ακόμα αποτελεσματικά το «εμπόδιο μιας (αξιακής…) αρχής»; Δεν το πιστεύω. Η ιατρική, που θέλει να «βοηθήση» κανονικά τον άνθρωπο, δεν θα απαρνηθή τις τόσο νόμιμες, βραχυπρόθεσμα, «επισκευαστικές» δυνατότητες, και η ρωγμή έχει μ’ αυτό ήδη προκύψει. Θα ήταν ασφαλώς πολύ ευφυέστερο να αντισταθή κανείς ακόμα και στον «φιλάνθρωπο» πειρασμό ενός τέτοιου εγχειρήματος, κάτι που δεν μπορούμε ωστόσο να το περιμένουμε υπό την πίεση που ασκεί στις κοινωνίες μας ο ανθρώπινος πόνος. Πέρα λοιπόν απ’ αυτήν την ήδη πεπατημένη ενδιάμεση ζώνη μεταξύ επιτρεπόμενου και απαγορευμένου καιροφυλακτούν τα επόμενα «δώρα» τής Πανδώρας, προς τα οποία δεν μας παρακινεί πλέον καμμιά ανάγκη, αλλά μόνο μια προμηθεϊκή ορμή. Απέναντι σ’ αυτούς τούς πειρασμούς, ανάμεσά τους και τον πειρασμό ενός «ανθρωπαρίου», είμαστε σήμερα, εμείς οι χειραφετημένοι, περισσότερο άοπλοι απ’ όλους τούς προηγηθέντες, ενώ έχουμε πολύ μεγαλύτερη ανάγκη να ξεπεράσουμε, μες στην υπερηφάνειά μας, τους δαίμονες των ίδιων μας των δυνατοτήτων. Κι ο τόσο πλήρως «απελευθερωμένος» από ταμπού και όρια κόσμος μας πρέπει να εγκαθιδρύση εκούσια, εν όψει τών νέων του δυνατοτήτων ισχύος, καινούργια ταμπού και όρια. Πρέπει να γνωρίζουμε, ότι έχουμε ήδη προχωρήσει πολύ μακριά στα «τολμήματά» μας, και να μάθουμε ξανά ότι υπάρχει και το «μη περαιτέρω». Κι αυτό το «μη περαιτέρω» ξεκινά απ’ την ακεραιότητα της ανθρώπινης εικόνας, που θα έπρεπε να μένη σε κάθε περίπτωση ανέγγιχτη και ανέπαφη. Μόνον ως «ατζαμήδες» και «κακοτέχνες» θα μπορούσαμε να πειραματισθούμε μαζί της, τη στιγμή που δεν μας επιτρέπεται να είμαστε καν («καλοί» έστω…) «τεχνίτες». Πρέπει να μάθουμε πάλι τον φόβο και τον τρόμο, και τη συστολή, ακόμα και «χωρίς Θεό» (( Δεν γίνεται!... )) , μπροστά στο ιερό. Υπάρχουν άλλωστε τόσα να κάνουμε, χωρίς προσβάλλουμε όλα αυτά…
Καλούμαστε συνεχώς να βελτιώσουμε την ανθρώπινή μας κατάσταση. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να βοηθήσουμε σ’ αυτό. Ας προσπαθήσουμε να προστατεύσουμε, να καταπραΰνουμε και να θεραπεύσουμε. Ας μην επιχειρούμε όμως να γίνουμε εμείς οι ίδιοι «δημιουργοί» εκεί όπου ριζώνει η ύπαρξή μας, στην αρχή τού ίδιου του μυστηρίου της…
( Tέλος κεφαλαίου – Συνεχίζεται, με το κεφάλαιο περί «εγκεφαλικού θανάτου»… )
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου