20 Ιουνίου η μνήμη του Αγίου Νικολάου του Καβάσιλα (Χαμαετού) του εν Θεσσαλονίκη.

  

 Ο Άγιος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1322 και ήταν ανεψιός του Νείλου Καβάσιλα, ο οποίος χρημάτισε Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης. Το πατρικό του επώνυμο ήταν Χαμαετός, κράτησε όμως το μητρικό επώνυμο Καβάσιλας προφανώς λόγω της ισχυρής παρουσίας του Θείου του. Έκανε λαμπρές σπουδές ρητορικής, Θεολογίας, φιλοσοφίας και φυσικών επιστημών στη Θεσσαλονίκη και την Κωνσταντινούπολη. Για ένα διάστημα διετέλεσε σύμβουλος του Κατακουζινού ο οποίος στα τελευταία χρόνια της ζωής του, εκάρη μοναχός και διέμενε στην περιώνυμη Μονή των Μαγγάνων. Ο Άγιος ασπάσθηκε τις απόψεις και ιδέες του Γρηγορίου Παλαμά για τον ανατολικό μυστικισμό και το ησυχαστικό πνεύμα. Υπήρξε πολυγραφότατος και πληθωρικός συγγραφέας αξιολογότατων Θεολογικών, ερμηνευτικών, λειτουργικών, ασκητικών και διδακτικών έργων, ως και περίφημων πανηγυρικών λόγων, επιστολών, επιγραμμάτων και κειμένων πολιτικού και κοινωνικού περιεχομένου. Μετά από πολλές περιπέτειες για τις απόψεις του περί ορθοδόξου μοναχισμού και δη κατά των Βαρλαάμ και Ακινδύνου, εκοιμήθη ειρηνικά λίγο μετά το 1391. Η Αγιοκατάταξη του έγινε στις 19 Ιουλίου του 1983.

ΤΡΕΛΟ-ΓΙΑΝΝΗΣ: 20 Ιουνίου η μνήμη του Αγίου Νικολάου του Καβάσιλα (Χαμαετού) του εν Θεσσαλονίκη. (trelogiannis.blogspot.com)

ΔΥΟ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΕ ΜΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ Η ΟΠΟΙΑ ΒΥΘΙΖΟΤΑΝ ΣΤΟ ΧΑΟΣ. ΟΙ ΕΥΧΕΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΤΑΓΕΣ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΓΙΑΣΜΟ ΔΕΝ ΤΟΝ ΔΙΝΕΙ Ο ΙΕΡΕΑΣ ΟΥΤΕ ΤΟΝ ΛΑΜΒΑΝΟΥΝ ΟΛΟΙ ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΟΥΝΤΕΣ. ΞΕΧΑΣΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Η ΟΠΟΙΑ ΒΥΘΙΣΤΗΚΕ ΣΤΗΝ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ.

Ερμηνεία εις την θείαν λειτουργίαν - Νικολάου Καβάσιλα

Κεφάλαιο 38

Με ποιο τρόπο τα μυστήρια σημαίνουν την Εκκλησία

1. Σημαίνεται η Εκκλησία με τα μυστήρια, όχι όμως ως σύμβολα· αλλά είναι γι' αυτήν ό,τι η καρδιά για τα μέλη και ό,τι η ρίζα του φυτού για τα κλαδιά και, όπως είπε ο Κύριος, ό,τι η άμπελος για τα κλήματα. Διότι εδώ δεν υπάρχει μόνο κοινό όνομα ή ομοιότης αναλογίας, αλλά πράγματος ταυτότης.

2. Και διότι σώμα και αίμα Χριστού τα μυστήρια. Για την Εκκλησία του Χριστού αυτά είναι αληθινή "βρώσις και πόσις". Και όταν μεταλαμβάνει η Εκκλησία από αυτά, δεν τα μεταβάλλει σε ανθρώπινο σώμα, όπως τις συνηθισμένες τροφές, αλλά η ίδια μεταβάλλεται σ' εκείνα με το να υπερισχύουν τα ανώτερα. Το σίδερο, όταν έρθει σε επαφή με τη φωτιά, γίνεται και αυτό φωτιά, δεν κάνει τη φωτιά σίδερο. Και όπως το πυρακτωμένο σίδερο δεν το βλέπουμε ως σίδερο, άλλα ως φωτιά μόνο, καθώς τα χαρακτηριστικά του εξαφανίζονται από τη φωτιά, έτσι και την Εκκλησία του Χριστού, αν μπορούσε κανείς να τη δει καθώς είναι ενωμένη με τον Χριστό και κοινωνεί το σώμα Του, τίποτε άλλο δεν θα έβλεπε, παρά μόνο το σώμα του Κυρίου. Γι’ αυτό το λόγο γράφει ο Παύλος: «Εσείς είστε σώμα Χριστού» και «μέλη εκ μέρους». Ονομάζοντας τον Χριστό κεφαλή κι εμάς σώμα, δεν το κάνει για να φανερώσει τη σχετική μ' εμάς πρόνοια και παιδαγωγία και νουθεσία Του, ή τη δική μας υποταγή σ' Αυτόν. Δεν το λέγει, δηλαδή, όπως εμείς λέμε, υπερβολικά βέβαια, τους εαυτούς μας μέλη των συγγενών ή των φίλων μας. Αλλά το λέγει σημαίνοντας εκείνο που έλεγε, ότι οι πιστοί ήδη ζουν χάρις στο Αίμα τούτο την εν Χριστώ ζωή και εξαρτώνται αληθινά από την Κεφαλή εκείνη και φορούν τούτο το Σώμα.

3. Γι' αυτό το λόγο δεν είναι καθόλου αταίριαστο το ότι εδώ με τα μυστήρια σημαίνεται η Εκκλησία.

Κεφάλαιο 46

Πώς αυτά τα δώρα είναι πάντοτε δεκτά από τον Θεό

1. Κατόπιν, ας εξετάσουμε κι εκείνο. Το ότι μεν από την τελετή αγιάζονται όλοι οι πιστοί είναι φανερό από εκείνα που ελέχθησαν. Εάν δε τούτο συμβαίνει πάντοτε, είναι άξιο να το εξετάσουμε.

2. Η ιερουργία αυτή είναι προσφορά δώρων, τα δε δώρα δεν είναι πάντοτε δεκτά από τον Θεό, αλλά υπάρχουν μερικά που εξαιτίας της πονηρίας των προσφερόντων μισούνται και αποπέμπονται, και γι’ αυτό υπάρχουν πολλές αποδείξεις τόσο στους παλαιούς όσο και στους ζώντες στην εποχή της χάριτος. Ας ερευνήσουμε λοιπόν μήπως και αυτά τα δώρα ενίοτε ματαίως ιερουργούνται και ως απαράδεκτα δεν αγιάζονται όπως υπόσχεται η τελετή, από το γεγονός ότι δεν προσφέρονται πάντοτε από αγαθούς άνδρες, αλλά μερικές φορές και από πονηρούς.

3. Ότι ο Θεός και αυτά τα δώρα τα αποστρέφεται όταν ο προσφέρων είναι βέβηλος, είναι φανερό από το ότι και η Εκκλησία αυτό κάνει. Διότι όσους γνωρίζει ότι αμαρτάνουν θανάσιμα δεν τους επιτρέπει να προσφέρουν τέτοια δώρα. Και αν τολμήσουν, δεν τους δέχεται, αλλά τους διώχνει μαζί με τα δώρα. Επειδή όμως η Εκκλησία δεν γνωρίζει καλά όλους αυτούς τους ανθρώπους, αλλά οι περισσότεροι μένουν άγνωστοι και δέχεται η θεία τράπεζα τα δώρα τους, τί πρέπει να νομίζουμε για τα δώρα αυτά; Άραγε είναι απαράδεκτα από τον θεό και στερούνται από κάθε αγιασμό; Και αν είναι έτσι το πράγμα, τότε δεν μπορούμε πλέον να γνωρίζουμε πότε έχουν αγιασθεί, διότι ως επί το πλείστον ή αμφιβάλλουμε για το ποιόν των προσφερόντων ή δεν το γνωρίζουμε καθόλου. Και έτσι οι πιστοί θα προσέρχονται με αβεβαιότητα και χωρίς πίστη στα μυστήρια και συνεπώς δεν θα ωφελούνται καθόλου από αυτά.

4. Τί μπορούμε λοιπόν να απαντήσουμε σ' αυτά;

5. Ότι η προσφορά των δώρων γίνεται σε δύο στάδια. Πρώτη είναι ή προσφορά του πιστού που φέρνει τα δώρα και τα παραδίδει στα χέρια των ιερέων, και δεύτερη η προσφορά τους από την Εκκλησία προς τον Θεό.

6. Η πρώτη προσφορά, όταν ο προσφέρων είναι πονηρός, είναι μάταιη και δεν προξενεί κανένα όφελος σ' εκείνον που προσφέρει τα δώρα, για το λόγο ότι αυτός είναι πονηρός• διότι τα προσφερόμενα αυτά καθ' εαυτά δεν είναι βδελυκτά στον Θεό, επειδή κάθε κτίσμα του Θεού είναι καλό.

7. Τη δεύτερη όμως προσφορά που γίνεται από αγαθούς άνδρες για τη δόξα του Θεού και των αγίων, για τη σωτηρία της οικουμένης και γενικά για κάθε δίκαιο αίτημα, τίποτε δεν την εμποδίζει να είναι ευπρόσδεκτη. Διότι κανένας μολυσμός δεν αφέθηκε επάνω στα δώρα από τα χέρια εκείνου πού τα πρόσφερε στην αρχή, αλλά μένοντας καθαρά και προσφερόμενα από καθαρούς αγιάζονται και αγιάζουν εκείνους που κοινωνούν. Διότι δεν μπορεί ποτέ να τεθεί ακαθαρσία αμαρτίας σε κανένα από τα άλογα ή τα άψυχα, διότι η αμαρτία είναι νόσημα της προαιρέσεως, και μόνο τα λογικά όντα μπορούν να μολυνθούν από την αμαρτία.

8. Αφού λοιπόν είναι πάντοτε καθαρά τα δώρα που προσφέρονται από τους πονηρούς, γιατί ο νόμος της Εκκλησίας δεν τα δέχεται; Για να ντροπιάσει εκείνους που τα προσφέρουν, για να μάθουν την υπερβολική οργή του Θεού εναντίον τους, αφού Αυτός και τα κτίσματα Του ακόμη, εναντίον των οποίων δεν έχει τίποτε, εξαιτίας τους τα αποστρέφεται και τα μισεί˙ και μαθαίνοντας να φοβηθούν και να διορθώσουν τη ζωή τους. Στα ίδια όμως τα δώρα δεν καταλογίζει καμία κακία. Γι' αυτό δεν υπάρχει εμπόδιο να γίνονται δεκτά τα δώρα και να αγιάζονται, όταν η δεύτερη προσφορά γίνεται από αγαθούς άνδρες.

9. Άλλα, θα πει κανείς, οι ιερείς που προσφέρουν τα δώρα δεν είναι όλοι αγαθοί, αλλά μερικοί νοσούν από την χειρότερη πονηρία. Έτσι ο λόγος μας καταλήγει στην ίδια απορία. Όταν λοιπόν τύχει και οι δύο προσφέροντες (ο πιστός και ο ιερεύς) να είναι μισητοί στον Θεό, πράγμα που μπορεί να συμβεί, από που εξασφαλίζεται το να είναι τα δώρα ευάρεστα στον Θεό και δεκτά και άγια και αγιαστικά; Από πουθενά. Άλλα τότε θα είναι πράγματι απαράδεκτα, σε κάθε άλλη δε περίπτωση αμφίβολα, επειδή θα υπάρχει αβεβαιότητα για το ποιόν εκείνων που προσφέρουν τα δώρα κι εκείνων που τα ιερουργούν. Διότι, όπως λέγει ο Απόστολος, κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα τα του ανθρώπου, εκτός από το πνεύμα που είναι μέσα σ' αυτόν. Και έτσι θα υπάρχει πολλή απιστία και αμφιβολία γύρω από την τελετή, και πουθενά η βεβαιότητα, και η μετάληψις των μυστηρίων δεν θα φέρει καμιά ωφέλεια στους πιστούς, αφού θα μεταλαμβάνουν χωρίς πίστη.

10. Αυτά θα έλεγε και θα απορούσε όποιος νομίζει ότι ο ιερεύς ο ίδιος είναι ο κύριος της προσφοράς αυτών των δώρων. Αλλά δεν είναι. Εκείνο που ενεργεί κυρίως αυτή την προσφορά είναι η χάρις, η οποία αγιάζει τα δώρα (διότι τούτο είναι η προσφορά των δώρων, ο αγιασμός τους), ο δε ιερουργός κάθε φορά είναι υπηρέτης της χάριτος. Διότι ο ιερεύς δεν προσφέρει τίποτε από τον εαυτό του, ούτε τολμά να πράξει ή να πει κάτι από τη δική του κρίση και σκέψη• αλλά μόνο εκείνα που παρέλαβε από την χάρη, είτε πράγμα είναι, είτε λόγο, είτε έργο, σύμφωνα με τον τρόπο που διατάχθηκε, το κομίζει και το αποδίδει στον Θεό. Και έτσι τα δώρα, προσφερόμενα πάντοτε κατά τρόπο ευάρεστο στον Θεό, κατ' ανάγκην του είναι πάντοτε ευάρεστα και δεκτά.

11. Τί σημασία έχει αν ο κομιστής είναι ο ίδιος φαύλος; Διότι δεν προσθέτει τίποτε στα δώρα η φαυλότητα εκείνου, ούτε κάνει χειρότερη την προσφορά. Όπως και ένα φάρμακο που κατασκευάστηκε από άνθρωπο αμαθή και τελείως άσχετο με την ιατρική τέχνη δεν εμποδίζεται να προξενεί την υγεία, αρκεί μόνο να κατασκευάστηκε με εντολή και σύμφωνα με όλες τις οδηγίες του γιατρού. Θα είναι λοιπόν το φάρμακο όχι μάταιο εξαιτίας της αμάθειας του κατασκευαστού, αλλά σωτήριο εξαιτίας της τέχνης του γιατρού. Διότι από την αμάθεια του κατασκευαστή δεν πήρε τίποτε, αλλά κατασκευάστηκε εξ ολοκλήρου από την τέχνη του γιατρού.

12. Έτσι κι εδώ η θεία χάρη ενεργεί (εργάζεται) το παν. Ο ιερεύς είναι μόνο υπηρέτης που ούτε καν την ιδιότητα να υπηρετεί δεν την έχει από τον εαυτό του. Και τούτο γαρ παρά της χάριτος αυτώ (Διότι και αυτό από τη χάρι τού έρχεται). Πράγματι, αυτό είναι η ιερωσύνη, μία δύναμις υπηρετική (ένα διακόνημα) των ιερών.

Κεφάλαιο 48

Για ποιο λόγο με αυτά τα δώρα τιμούμε και προσκυνούμε τους αγίους

1. Στο ζήτημα αυτό ακολουθεί και το παρακάτω.

2. Αν δηλαδή αυτά τα άγια δώρα αφιερώνονται μεν στον Θεό, αγιάζουν δε εκείνους που έχουν ανάγκη αγιασμού, τότε γιατί πιστεύουμε ότι και τους αγίους και σε όλα τελείους τους τιμούμε με την προσφορά αυτών των δώρων; Και όταν χρειαστούμε κάτι και τους καλέσουμε σε βοήθεια, γιατί υποσχόμαστε να προσφέρουμε σ' αυτούς τη λειτουργία αυτών των δώρων, σαν να πρόκειται να τα αφιερώσουμε σ' αυτούς, ή υπέρ αυτών; Για να γίνουν καλύτεροι;

3. Αυτό συμβαίνει διότι υπάρχει και άλλος τρόπος της προσφοράς αυτών των δώρων, όπως έχω πει προηγουμένως (κεφ. 33). Σύμφωνα με αυτόν τα δώρα αυτά γίνονται και των αγίων, όταν προσφέρονται ως ευχαριστήρια στον Θεό, για τη δόξα με την όποια Αυτός τους δόξασε και για την τελείωση με την οποία τους τελειοποίησε. Τα δώρα αυτά, είναι μεν του Θεού, διότι αφιερώνονται σ' Αυτόν, είναι και των πιστών, που έχουν ανάγκη από βοήθεια, ως βοηθήματα, είναι όμως και των αγίων, διότι για χάρη τους προσφέρονται στον Θεό.

4. Κάθε τι που δόθηκε για χάρη μου, εγώ το λαμβάνω, οποίος και αν είναι εκείνος που το δέχεται. Τα δώρα που μας δίνονται από οποιονδήποτε, δεν τα λαμβάνουμε όλα μόνο με τα δικά μας χέρια, αλλά και με τα χέρια των φίλων και των συγγενών και γενικά όλων εκείνων στους οποίους ο δωρητής δίνει δώρο για να ευχαριστήσει εμάς. Γι’ αυτό και ο Κύριος, όταν λαμβάνουν οι φτωχοί, λέγει ότι λαμβάνει ο ίδιος, επειδή εκείνοι που δίνουν σ' αυτούς το κάνουν για χάρη Του. Έτσι και οι άγιοι δέχονται αυτά τα δώρα, διότι για χάρη τους προσφέρονται στον Θεό. Διότι όπως η ελεημοσύνη γίνεται για την αγάπη του Χριστού, έτσι και η προσφορά αυτή γίνεται για την αγάπη των αγίων. Επειδή αγαπούμε πολύ τους αγίους, θεωρούμε τα αγαθά τους σαν δικά μας και χαιρόμαστε μαζί τους για την ευδαιμονία τους, σαν να μετέχουμε κι εμείς των αγαθών. Έτσι με το να χαιρόμαστε για τις δωρεές που χάρισε σ' αυτούς ο Κύριος, ευχαριστούμε Αυτόν που τις έδωσε και του προσφέρουμε τα ευχαριστήρια δώρα.

5. Δεν είναι όμως μόνο αυτή η αιτία που δέχονται τα δώρα οι άγιοι, ότι δηλαδή αυτά προσφέρονται για την αγάπη τους, αλλά είναι και κάτι άλλο που είναι πολύ γλυκύ κι ευχάριστο σ' αυτούς• θέλω να πω, ότι χάρη σ' αυτούς δέχεται ο Θεός ευχαριστίες και δοξάζεται. Όπως δηλαδή το μέγιστο αμάρτημα των πονηρών ανθρώπων είναι που βλασφημείται το όνομα του Θεού εξαιτίας τους, έτσι για τους αγίους μεγάλο και περισπούδαστο κατόρθωμα είναι το να δοξάζεται γι' αυτούς ο Θεός. Αυτό, και όταν ζούσαν με σώμα ήταν διηνεκής αγώνας τους, και τώρα που πήγαν στον ουρανό είναι έργο αδιάκοπο και τρυφή και κύριο στοιχείο της μακαριότητας τους. Διότι όταν τότε, που τα αγαθά ήταν γι' αυτούς μόνο αντικείμενο ελπίδων, ζούσαν ευχαριστώντας για όλα τον Θεό και κάνοντας όλα για τη δόξα του θεού, τί πρέπει να σκεπτόμαστε γι' αυτούς τώρα που η ευγνωμοσύνη τους είναι πολύ μεγαλύτερη καθώς έγιναν ήδη τέλειοι σε κάθε αρετή, τα δε αγαθά δεν τα ελπίζουν πλέον, αλλά γνωρίζουν με την ίδια την πείρα τους την φιλοτιμία του Κυρίου; Διότι τώρα βλέπουν τους εαυτούς των τί ήταν και τί έγιναν: από χωματένιοι έγιναν ήλιοι• από άτιμοι δούλοι, υιοί τιμημένοι και κληρονόμοι της βασιλείας των ουρανών• από υπόλογοι, δυνατοί να ελευθερώνουν και άλλους από την ευθύνη με την παρρησία που έχουν εμπρός στον Δικαστή. Γι' αυτό ούτε χορταίνουν ποτέ να υμνούν τον θεό, ούτε νομίζουν ότι αρκούν μόνοι τους να τον ευχαριστούν. Γι' αυτό επιθυμούν, όλα τα όντα, και άγγελοι και άνθρωποι, να συνεργάζονται μαζί τους στους ύμνους, για να εξοφληθεί πιο κοντά στην αξία του το χρέος τους, η ευχαριστία του Θεού, με το να πολλαπλασιασθεί αυτή με την προσθήκη και άλλων υμνητών.

6. Και μάρτυρες σ' αυτό είναι οι άγιοι τρεις παίδες μαζί με τον Αζαρία, οι όποιοι νίκησαν τη φωτιά και έλαβαν από τον θεό αυτή τη χάρη. Επειδή δηλαδή έπρεπε να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους προς τον σωτήρα Θεό για την παράδοξη αυτή σωτηρία και να τον υμνήσουν, δεν τους άρεσε να υμνήσουν μόνον αυτοί, ούτε θεώρησαν αρκετή τη δική τους φωνή, αλλά συγκάλεσαν και τους αγγέλους και όλα τα γένη των ανθρώπων, και αυτόν ακόμη τον ουρανό και τον ήλιο και τα άστρα και τη γη και τα όρη και όλα τα άλογα ζώα και τα άψυχα και γενικά όλη την κτίση. Τόσο μεγάλη είναι η επιθυμία των αγίων να υμνείται ο θεός, και όταν ζουν ακόμη με σώμα, και πολύ περισσότερο όταν απαλλαγούν από το σώμα.

7. Επομένως όποιος μνημονεύοντας τους αγίους και την ευδοκίμησή τους και τη μακαριότητα και τη δόξα τους υμνήσει τον Θεό που τους στεφάνωσε, προσφέρει σ' αυτούς χάρη ανώτερη απ' όλες τις χάρες• και μάλιστα όταν κάνει την ύμνηση όχι μόνο με λόγια, αλλά και με την προσφορά ευχαριστηρίων δώρων, και δώρων που είναι τόσο πολύ ευπρόσδεκτα στον Θεό και έχουν την ανώτατη αξία γι' Αυτόν. Τότε πράγματι, όπως ο Σωτήρας δέχεται με ευμένεια αυτά τα δώρα που υπερβαίνουν κάθε νομική λατρεία και σαν ανταπόδοση μας δίνει το σώμα και το αίμα Του, έτσι και οι άγιοι χαίρονται με αυτά τα δώρα περισσότερο από κάθε άλλη τιμή, την οποία νομίζουμε ότι τους προσφέρουμε, και μας δίνουν ολόκληρο τον εαυτό τους για βοήθεια σε ό,τι είναι συμφέρον μας. Διότι σε όλα μιμούνται τον Κύριό τους.