Εγώ. Το παιχνίδι της ζωής (55)

Συνέχεια απο Σάββατο, 1 Φεβρουαρίου 2014

Μαζική παράνοια β 

Αφθονία, πλούτος για όλους και η κοινωνία της γνώσης

 

Στην Καλιφόρνια για παράδειγμα, η συμμετοχή του κράτους στα πανεπιστήμια μειώθηκε κατά 30% τα τελευταία 30 χρόνια. Αυτό οδήγησε σε μια περίεργη κατάσταση: στο Eldorado της νέας σκέψης, το κράτος δίνει, κατά ένα τρίτο, περισσότερα για τις φυλακές από όσα δίνει για τα πανεπιστήμια.

Ακριβώς με την εποχή της «κοινωνίας της γνώσης» συμπίπτει και η κατάπτωση των γερμανικών πανεπιστημίων και των φοιτητών τους, όπου είχε εξαλειφθεί η τόσο ποθούμενη δημιουργικότητα.

Δεν έγινε απλά ένας νέος υπολογισμός του οικονομικού συμφέροντος της «παιδείας», αλλά είχε λάβει χώρα μια θεμελιώδης αλλαγή προοπτικής. Η ιδέα της μάθησης και της παιδείας στόχευε στον σχηματισμό της ταυτότητος η οποία θα διαρκούσε μια ζωή. Η γενική παιδεία, η οποία δεν σκοπεύει να είναι άμεσα χρήσιμη στην βιομηχανία, στοιχίζει τα λιγότερα και έχει τις πιο μακροπρόθεσμες επιδράσεις στην ζωή.

Αυτή όμως είναι η προοπτική του ατόμου. Στις ρευστές συνθήκες της σύγχρονης επικοινωνίας και εργασίας, η ταυτότητα είναι ενοχλητική, επειδή απαιτεί αξιοπιστία, η οποία σήμερα δεν είναι πια εγγυημένη. Όπως έδειξε ο ανθρωπολόγος Joseph Tainter στο έργο του «Κατάρρευση πολύπλοκων κοινωνιών», από την εξειδικευμένη ταχεία εκπαίδευση επωφελείται μόνο ένας μικρός κλάδος της κοινωνίας, ενώ το κόστος διαμοιράζεται σε όλη την κοινωνία²⁹⁸.

Δεν μπορεί κανείς να μιλά περί «άυλων αγαθών», και να πιστεύει πως το περιεχόμενο του κεφαλιού του δεν έχει σχέση με την μελλοντική εξέλιξη των αγορών. «Η δια βίου μάθηση» ήταν για αιώνες μια κοινοτοπία, μέχρι που έλαβε από την Wall Street μια άλλη ερμηνεία, και τώρα σημαίνει: κάθε δευτερόλεπτο να προσαρμόζεσαι στις νέες συνθήκες της αγοράς.

«Οικονομία της γνώσης», «κοινωνία της πληροφορίας» και «κοινωνία των υπηρεσιών», «εγώ-ανώνυμη εταιρία», «προγράμματα αρίστων επιδόσεων»- πληθωριστικές αόριστες έννοιες, οι οποίες διοχετεύονται στοχευμένα στις διάνοιες μας. Ισχύει πως η Αριστερά, με μεγάλες θυσίες κατάφερε να επωμισθεί τις έννοιες ελευθερία, χειραφέτηση και πρόοδος στον 20^ο αιώνα - ακόμα και εκεί που τα φαινόμενα, στον υπαρκτό σοσιαλισμό, προφανώς αντιφάσκουν.

 Η απαγωγή των εννοιών, στις οποίες δεν μπορεί κανείς να αντιταχθεί, λαμβάνει χώρα κατά τον 21^ο αιώνα στην άλλη πλευρά. Ποιος αντιτίθεται στην παιδεία, την μάθηση, την γνώση; Η κατάσταση όπου η ταυτότητα έχει γίνει τόσο ρευστή, όπως οι αριθμοί στην οθόνη του χρηματιστή, δεν είναι απλώς μια «διαρκής επανάσταση»;

Το θέμα είναι πάντοτε, ποιος μιλά έτσι για την ζωή: ο άνθρωπος ο ίδιος, ή εκείνοι που θα έπρεπε να τον προσλαμβάνουν, πληρώνουν και στηρίζουν. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε να κάνουμε με την ψυχολογία, στην δεύτερη με καθαρή οικονομία.

Στην Wall Street, προφήτες της παγκοσμιοποίησης όπως ο Thomas Friedman, έκαναν τον περίπατο τους και ταυτοποιούσαν τους ανεπίδεκτους μαθήσεως χαμένους. «Οι χελώνες... είναι η μεγαλύτερη απειλή για τις νέες hightech αγορές στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο, επειδή φοβούνται, πως θα τις πατήσουν πάνω στον αυτοκινητόδρομο των πληροφοριών»299.

Ως τέτοιες χελώνες χαρακτήρισε για παράδειγμα τους συνταξιούχους στην Ρωσία ή τους χωρικούς στις αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίοι «κατατρώγουν» το τροπικό δάσος και τους περιορισμένους πόρους μας.

Παλιά θα λέγαμε: και τι άλλο να κάνουν; Όχι όμως στην νέα εποχή: στην εποχή της οικονομίας της πληροφορίας έχει δημιουργηθεί μια αστείρευτη πρώτη ύλη, που επιτρέπει σε κάθε χελώνα να γίνει αντιλόπη, μόνο με την δύναμη του πνεύματος. Το θαυμαστό υλικό που το κατορθώνει αυτό είναι η «πληροφορία», την οποία χωνεύουν τα δίκτυα και μετατρέπουν σε οποιοδήποτε επιθυμητό προϊόν.

Όταν οι χρηματιστές της Wall Street ανακάλυψαν, πως στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο ακόμα και το χρήμα είναι πληροφορία (που όπως είπε κάποιος, καθιστά ένα υπολογιστή εκτυπωτή χρημάτων), τότε είχε δημιουργηθεί το εκρηκτικό μείγμα από χρήμα, πνεύμα και επένδυση, πολύ πριν τα σχολεία, πανεπιστήμια και υπουργεία παιδείας πηδήξουν στο τραίνο που λέγεται «ανθρώπινο κεφάλαιο». Οι επενδυτές-τραπεζίτες, οικονομολόγοι και μεγιστάνες του λογισμικού είχαν πια γίνει ειδικοί για την ψυχή. Δεν έγιναν αναλυτές, αλλά σαμάνοι.

Κορόιδευαν τον Freud που ερμήνευε την ψυχή με μεταφορικά σχήματα από την εποχή της ατμομηχανής: «δυνάμεις», «ορμές», «πίεση». Με τα bits, με το 1 και το 0, ναι και όχι, αποκλεισμός και εγκλεισμός, άναμμα και σβήσιμο, είχαν επιδείξει την μαγεία τους, και ισχυρίστηκαν πως η ταυτότητα δεν μπορεί να είναι κάτι άλλο παρά διαρκής κίνηση.

Αυτή ήταν η στιγμή κατά την οποία γεννήθηκε η TINA, There Is No Alternative. «Δεν πιστεύω πως κάποτε θα υπάρξει μια εναλλακτική ιδεολογία. Δεν υπάρχει καμιά εναλλακτική»300, είχε μηνύσει ο Friedman από το νησί του προς τους ανεπίδεκτους μαθήσεως σε όλον τον κόσμο.

Μέσα στο τηλεσκόπιο των ιδεολόγων της παγκοσμιοποίησης, τα προσωπικά ζητήματα δικαιοσύνης συρρικνώνονται στην διάσταση της χελώνας. Το ότι κατά την περίοδο της κρίσης τα κέρδη ιδιωτικοποιούνται και οι απώλειες κοινωνικοποιούνται, δεν είναι απλώς ένα γεγονός που προσβάλλει την οικονομική λογική του καθενός. Είναι στον πυρήνα του επίθεση κατά της ιδέας της δημοκρατίας.

Με τον τρόπο αυτό είχε σπάσει ο δεσμός μεταξύ καπιταλισμού και δημοκρατίας - γράφει ο super-quant Emanuel Derman, που δημιούργησε μερικά από τα μοντέλα που έχουν ξεφύγει από τον έλεγχο. «Είδαμε να αντιμετωπίζονται επιχειρήσεις με μια φιλικότητα που αρμόζει σε ανθρώπους... και από την άλλη άνθρωποι να αντιμετωπίζονται σαν αντικείμενα³⁰¹».

Η νέα εικόνα του κόσμου είναι για τον λόγο αυτό, η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου βίου και η εμπορευματοποίηση του προσωπικού.

Στα μέσα ενημέρωσης των ΗΠΑ και της Γερμανίας, είχε πανηγυριστεί ως επανάσταση το γεγονός, πως «η δύναμη που για γενιές βρισκόταν στα χέρια μερικών λευκών ανδρών», μπορεί τώρα να καταληφθεί από κάθε άνδρα και γυναίκα. «Δεν αλλάζει μόνο τον τρόπο επένδυσης, αλλάζει και τον τρόπο ζωής και εργασίας μας»³⁰².

Το πρόγραμμα αυτό θέλει να παρουσιάζεται επιστημονικό, είναι στην πραγματικότητα όμως μαγικό.

«Όπως η κβαντική φυσική υπερέβη την ύλη του Newton, έτσι υπερβαίνει η κβαντική οικονομία την ύλη του Newton δημιουργώντας πλούτο». Θα σκεφτεί κανείς, πως αυτός που τα λέει αυτά δεν είναι στα καλά του. Ακόμα και αν τα λέει ο George Gilder,303 ένας από τους στενότερους συμβούλους του Ronald Reagan. Και όμως συνέβη, όπως το ξέρουμε όλοι, αυτό που προείπε: οι qaunts της Wall Street ήταν οι πρώτοι που είχαν αρχίσει να δημιουργούν από το τίποτα κάτι. 

Συνεχίζεται.

Αμέθυστος.

Σημειώσεις

298. Joseph A. Tainter, The Collapse of Complex Societies, σελ. 111.

299. Thomas L. Friedman, ‘Time of the Turtles’.

300. Thomas L. Friedman, ‘Time of the Turtles’.

301. Emanuel Derman, Models. Behaving. Badly.: Why Confusing Illusion with Reality Can Lead to Disaster, on Wall Street and in Life, σ. 192

302. Frank, One Market under God, σ. 157.

303. Gilder, ‘The Soul of Silicon’.