Απομαγνητοφώνηση π. Λουδοβίκος Ορθοδοξία και Εκσυγχρονισμός α
(70) π. Νικόλαος Λουδοβίκος: Ορθοδοξία και Εκσυγχρονισμός - YouTube
https://www.youtube.com/watch?v=I7WaaxBPkqs
ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ & ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ με τον Χρήστο Κούρτη TV100 (2007)
Χριστός Ανέστη, φίλες και φίλοι. Αναστάσιμη και η χαρά σήμερα, λόγω του προσκεκλημένου που έχουμε. Είναι ο πατήρ Νικόλαος Λουδοβίκος, ο οποίος μας έδωσε αφορμή για την σημερινή συνάντηση, λόγω του τελευταίου βιβλίου, το οποίο έχει εκδώσει από τις εκδόσεις «Αρμός» με τίτλο «Ορθοδοξία και Εκσυγχρονισμός» και με έναν αρκετά μεγάλο υπότιτλο «Βυζαντινή εξατομίκευση, κράτος και ιστορία, στην προοπτική του ευρωπαϊκού μέλλοντος».
Μεγάλος ο υπότιτλος, αλλά σίγουρα πολύ ενδιαφέρον και γι' αυτό τον λόγο τον καλέσαμε να συζητήσουμε σήμερα το θέμα αυτό, «Ορθοδοξία και Εκσυγχρονισμός». Πατέρα Νικόλαε, καλώς ήρθατε, Χριστός Ανέστη. Χριστός Ανέστη.
Δεν θα κάνουμε μεγαλύτερο πρόλογο, δεν χρειάζεται. Άλλωστε, είναι γνωστό τοις πάσι ότι διδάσκετε την Θεολογική, στον τομέα της Δογματικής, στην ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία πλέον Θεσσαλονίκης, αλλά επίσης και στο Ορθόδοξο Ινστιτούτο του Cambridge, στο Πανεπιστήμιο;;;[ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ] του Cambridge. Με αφορμή, λοιπόν, το τελευταίο σας βιβλίο από τις εκδόσεις «Αρμός», «Ορθοδοξία και Εκσυγχρονισμός», σκεφτήκαμε να κάνουμε μια ιδιαίτερη συζήτηση, γιατί το θέμα δεν είναι τόσο προσεγγίσιμο, θα έλεγα, στην ευρεία μάζα, όχι μόνο τηλεοπτικά, αλλά και γενικότερα στο ποίμνιο και θέλει μια προσοχή ώστε να μην, απ' τη μία γίνουμε ακαδημαϊκοί στον λόγο μας, απ' την άλλη, όμως, να μην απλοποιήσουμε και τα πράγματα.
Γι' αυτό είναι με δύσκολη, αλλά νομίζω ότι εμπεριέχει αρκετό ενδιαφέρον η συζήτηση.
Χριστός Ανέστη, φίλες και φίλοι. Αναστάσιμη και η χαρά σήμερα, λόγω του προσκεκλημένου που έχουμε. Είναι ο πατήρ Νικόλαος Λουδοβίκος, ο οποίος μας έδωσε αφορμή για την σημερινή συνάντηση, λόγω του τελευταίου βιβλίου, το οποίο έχει εκδώσει από τις εκδόσεις «Αρμός» με τίτλο «Ορθοδοξία και Εκσυγχρονισμός» και με έναν αρκετά μεγάλο υπότιτλο «Βυζαντινή εξατομίκευση, κράτος και ιστορία, στην προοπτική του ευρωπαϊκού μέλλοντος».
Μεγάλος ο υπότιτλος, αλλά σίγουρα πολύ ενδιαφέρον και γι' αυτό τον λόγο τον καλέσαμε να συζητήσουμε σήμερα το θέμα αυτό, «Ορθοδοξία και Εκσυγχρονισμός». Πατέρα Νικόλαε, καλώς ήρθατε, Χριστός Ανέστη. Χριστός Ανέστη.
Δεν θα κάνουμε μεγαλύτερο πρόλογο, δεν χρειάζεται. Άλλωστε, είναι γνωστό τοις πάσι ότι διδάσκετε την Θεολογική, στον τομέα της Δογματικής, στην ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία πλέον Θεσσαλονίκης, αλλά επίσης και στο Ορθόδοξο Ινστιτούτο του Cambridge, στο Πανεπιστήμιο;;;[ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ] του Cambridge. Με αφορμή, λοιπόν, το τελευταίο σας βιβλίο από τις εκδόσεις «Αρμός», «Ορθοδοξία και Εκσυγχρονισμός», σκεφτήκαμε να κάνουμε μια ιδιαίτερη συζήτηση, γιατί το θέμα δεν είναι τόσο προσεγγίσιμο, θα έλεγα, στην ευρεία μάζα, όχι μόνο τηλεοπτικά, αλλά και γενικότερα στο ποίμνιο και θέλει μια προσοχή ώστε να μην, απ' τη μία γίνουμε ακαδημαϊκοί στον λόγο μας, απ' την άλλη, όμως, να μην απλοποιήσουμε και τα πράγματα.
Γι' αυτό είναι με δύσκολη, αλλά νομίζω ότι εμπεριέχει αρκετό ενδιαφέρον η συζήτηση.
Έτσι, λοιπόν, πρώτη και βασική ερώτηση είναι ποια η σχέση ορθοδοξίας και εκσυγχρονισμού, όπως ακριβώς είναι ο τίτλος του βιβλίου, αφού, όμως, νομίζω χρειάζεται να προσδιορίσουμε τον τελευταίο όρο, τον εκσυγχρονισμό.
Ναι, κύριε Κούρτη, πρέπει πράγματι να προσπαθήσουμε να προσδιορίσουμε τον όρο εκσυγχρονισμός, πράγμα που δεν είναι τόσο απλό όσο φαίνεται, παρόλο που είναι ένας τεχνικός όρος, που ουσιαστικά χρησιμοποιείται σήμερα από πάρα πολλά στόματα, ακόμα από τους πολιτικούς μας, ότι πρέπει να σπεύσουμε, να δράμωμε, να τρέξουμε, ούτως ώστε να εκσυγχρονιστούμε.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι για πολλούς λαούς, ειδικά λαούς που είναι σε ανάπτυξη, ο όρος εκσυγχρονισμός σημαίνει σαφώς εκδυτικισμό. Ουσιαστικά πρόκειται δηλαδή για την ένταξη τους σε ένα συγκεκριμένο πρότυπο σχέσεων με την ιστορία και το κράτος και με την οικονομία και με όλα τα πράγματα. Παρά ταύτα όμως, το να ορίσουμε τον εκσυγχρονισμό δεν είναι τόσο απλό, όσο εκ πρώτης όψεως φαίνεται.
Θα έλεγα ότι ο εκσυγχρονισμός στη σημερινή του μορφή είναι αποτέλεσμα μιας μακράς εξελίξεως. Είναι αυτό το οποίο θα λέγαμε εκκοσμίκευση, που και αυτό θέλει έναν ορισμό. Είναι η διαδικασία μέσω της οποίας ο άνθρωπος μέσα στη διάρκεια των αιώνων, ο δυτικός άνθρωπος, εγκαταστάθηκε αυτονόητα μέσα στην ιστορία ως μοναδική διάσταση της δικής του, της υπάρξεως του.
Και ο Θεός και τα μετά την ιστορία και τα μετά το θάνατο έγιναν ουσιαστικά πραγματικότητες ενδοκόσμιες. Και θεωρήθηκε, είναι αυτό ένας τρόπος αφομοιώσεως του χριστιανισμού βεβαίως συγκεκριμένος, που έλαβε χώρα κυρίως στη δύση, θεωρήθηκε ότι η αλήθεια του ανθρώπου μπορεί να συμβεί μέσα στον χώρο της ιστορίας και μόνο. Από εκεί και πέρα η ιστορία αρχίζει να αποθεώνεται.
Αρχίζει μια επιτάχυνση μέσα στην ιστορία να πετύχουμε τα πάντα. Να πετύχουμε την τέλεια δημοκρατία, την τέλεια γνώση, να πετύχουμε την τέλεια αισθητική, να πετύχουμε την τέλεια σε όλους τους τομείς απόδοση του ανθρώπου. Εδώ, αυτή η επιταχυνόμενη προσήλωση στο ιδεώδες αυτό το ενδοϊστορικό και λοιπά το μέσα στην ιστορία βρισκόμενο, σαφώς παράγει το φαινόμενο του εκσυγχρονισμού. Εκσυγχρονισμός δεν είναι αυτό που λέμε νεωτερικότητα ή μετανεωτερικότητα.
Αυτές είναι οι ιστορικές φάσεις του εκσυγχρονισμού. Εκσυγχρονισμός είναι ένα φαινόμενο που αρχίζει πάρα πολλά χρόνια πριν. Είναι ευδιάκριτο, για παράδειγμα, ήδη στην εποχή του Ντεκάρτ, είναι ευδιάκριτο στην εποχή του ρομαντισμού.
Ο ρομαντισμός που σήμερα θεωρείται ως μια τάση ασυναισθηματικής επιστροφής είναι ουσιαστικά στη ρίζα του το αντίθετο. Είναι μια απόσπαση από το παρόν για χάρη του διαρκώς νεωτέρου που έρχεται πάντα και είναι στο μέλλον. Αυτή η έκσταση, η έξοδος προς το μέλλον, όπου έρχεται και έρχεται θορυβωδώς και το οποίο θα είναι ρηξικέλευθο και το οποίο θα είναι εντελώς καινούργιο και το οποίο δέν θα θυμίζει σε τίποτα το παρελθόν όλη αυτή η μυθολογία του μέλλοντος, εν ολίγης είναι ο εκσυγχρονισμός.
Και με τον τρόπο αυτό λέμε ότι ο εκσυγχρονισμός είναι κάτι το οποίο είναι σαφώς γόνιμο και σαφώς επικίνδυνο επίσης με την έννοια ότι πρέπει να ορίσουμε κάποιους τρόπους προσέγγισης του φαινομένου του εκσυγχρονισμού.
(Κούρτης)Βέβαια, αν εντάξουμε τη χώρα μας σε αυτή τη διαδικασία τάσης εκσυγχρονισμού που αφορά το κοινωνικό ή το πολιτικό επίπεδο θα λέγαμε ότι εκεί συμβαίνει κάτι. Αλλά και η σχέση με την Ορθοδοξία εν τέλει, γιατί μιλήσατε για τέλεια προσπάθεια τελειοποίησης κάποιων παραγόντων. Τελικά υπάρχει προσπάθεια τελειοποίησης της θρησκείας μέσα σε αυτόν τον εκσυγχρονισμό;
Πριν πούμε ίσως αυτό μήπως πρέπει να πούμε ότι η Ορθοδοξία, η Ορθόδοξη Εκκλησία όπως και άλλες εκκλησίες οι οποίες μετέχουν στο σημερινό γίγνεσθαι, τα μέλη τους μετέχουν. προσπαθούν να παρακολουθήσουν και να διαλεχθούν με τον εκσυγχρονισμό. Διότι αυτές ανήκουν στην παράδοση.
Έτσι δεν είναι; Και ο καθολικισμός και ο προτεσταντισμός στις πολλές του παραφυάδες και η Ορθοδοξία, είναι σαφώς όπως άλλες θρησκείες σε άλλα κράτη, αλλά τώρα μιλάμε για δυτικά κράτη ουσιαστικά, προσπαθούν να παρακολουθήσουν το εκσυγχρονιστικό φαινόμενο και να διαλεχθούν μαζί του. Και εδώ στο σημείο αυτό θέλει πάρα πολλή προσοχή διότι υπάρχουν μια σειρά από θαυμάσια βιβλία εκδεδομένα στη Δύση, όχι στην Ελλάδα που έχουν παρατηρήσει στο σημείο αυτό αν και αυτό έχει ξεκινήσει τουλάχιστον στη δεκαετία του 60, η συζήτηση με τον Μαρκούζε συγκεκριμένα, το μεγάλο αυτό αριστερό φιλόσοφο, ποιο δηλαδή; το ότι ο εκσυγχρονισμός αν αφεθεί μόνος του να καλπάσει χωρίς κανέναν διάλογο με καμιά παράδοση κινδυνεύει να είναι ο νέος ολοκληρωτισμός.
Όταν σας λέει κάποιος ότι πρέπει να τρέξετε και για να τρέξετε πρέπει να βγάλετε τα ρούχα σας και να αφήστε το σπίτι σας και να αφήσετε έτσι τον παππού σας και τη γιαγιά σας πίσω. Έτσι δεν είναι. Και να αφήσετε πίσω τα πάντα όσα δυσκολεύουν το τρέξιμο για να φτάσετε. Πού; Να φτάσετε στο ιδεώδες μέλλον το μυθικό μέλλον το οποίο είναι συνεχώς μπροστά κι ούτε ποτέ μπορούμε να το φτάσουμε. Λοιπόν, τότε αφήνετε πίσω οτιδήποτε είναι πολύτιμο μέχρι τότε.
Έτσι. Εδώ βρίσκεται ένας κίνδυνος τον οποίο έχουν σημειώσει πολύ σημαντικοί Ευρωπαίοι στοχαστές από τον Μαρκούζε μέχρι τον Λεγκόφ στις μέρες μας. Ποιος δηλαδή; Να γίνει ο εκσυγχρονισμός ένα είδωλο χάρη του οποίου θα θυσιάσουμε τα πάντα και θα μας απογυμνώσει από τα πάντα και θα γίνει ουσιαστικά η νέα μορφή ολοκληρωτισμού, παγκοσμιοποίησης, η οποία ουσιαστικά θα μας αλώσει διότι δεν θα έχουμε τίποτα άλλο[ΚΑΙ ΘΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟΙ].
Όλο το ζήτημα είναι άν θα υπάρξει πιθανότητα διαλόγου των παραδόσεων με τον εκσυγχρονισμό; Ούτως ώστε ο εκσυγχρονισμός να είναι ανθρώπινος, να σημαίνει δηλαδή ένα πραγματικό ιστορικό βήμα του όλου ανθρώπου και να μην είναι ένα κομμάτι του ανθρώπου απλώς το οποίο αποκόπτεται και προχωρεί.
(Κουρτης)Βέβαια ήδη με αυτή την αναφορά που κάνετε σε δυσμενείς μορφές του εκσυγχρονισμού θα έλεγα ότι θέτετε μία γραμμή διαχωριστική ανάμεσα στην παράδοση στις θρησκείες ίσα μέχρι τώρα όσα υπήρχαν και στον εκσυγχρονισμό. Άρα υπάρχει μια αντιπαλότητα αυτής εξ αρχής.
Η οποία μπορεί να γίνει σχέση κοινωνίας και επικοινωνίας. Διότι αν υπάρχει μεν ένας συγκρουσιακός ή επιθετικός εκσυγχρονισμός, όπως σήμερα συμβαίνει στο Ισλάμ, δεν μπορούμε σήμερα να καταλάβουμε τι συμβαίνει στο Ισλάμ πολλοί από εμάς. Γιατί; Διότι αυτό το οποίο συμβαίνει είναι ουσιαστικά μια φονταμενταλιστική αντίδραση σε μια προσπάθεια βίαιου εκσυγχρονισμού που έρχεται από τα πάνω. Οι οποίοι τελικά βέβαια αφού παίξουν πρώτα κάποιοι από αυτούς το παιχνίδι του εκσυγχρονιστή κάποιοι άλλοι παίρνουν το παιχνίδι του δημεγέρτη των μαζών και του ανθρώπου ο οποίος υπερασπίζεται την παράδοση. Εκλέγονται τελικά οι δεύτεροι μετά από μια φάση χρονική.
Γίνεται ο πανζουρλισμός που ξέρουμε που γίνεται σήμερα είναι ένας βίαιος εκσυγχρονισμός αυτός που υπήρχε στο Ισλάμ. Υπάρχει και ένας άλλος εκσυγχρονισμός που τον λέγαμε διστακτικό εκσυγχρονισμό. Είναι ο εκσυγχρονισμός που δεν ξέρουμε τι πρέπει να διαλέξουμε και τι πρέπει να πάρουμε από το σημερινό εκσυγχρονιστικό φαινόμενο.
Είναι όπως γίνεται στα κράτη της Αφρικής σήμερα. Που δεν ξέρουν τι πρέπει να κρατήσουν σε σχέση με την Δύση που είναι ο κατεξοχήν εκσυγχρονιστής τους και τι πρέπει να πάρουν από τον εκσυγχρονισμό που τους προτείνεται σαν μέσο επιβίωσης και σαν μέσο... Και υπάρχει και ο ισορροπημένος εκσυγχρονισμός αυτόν που υπερασπίζεται το βιβλίο αυτό. Τον οποίο και αυτόν τον έχουμε δει, είναι όπως έγινε στο Ισραήλ, ας πούμε, ή στην Ιαπωνία. Όπου ο διάλογος με το νέο και με το καινούριο δεν κατέστρεψε τη σχέση με το παρελθόν.
Την έκαμε γόνιμη. Νομίζω το μεγάλο στοίχημα για την Ορθοδοξία και για την Ελλάδα ως χώρα αναπτυσσόμενη, είναι ακριβώς πως χωρίς να σπάσει με ό,τι είναι γόνιμο στο παρελθόν της το δεσμό θα κερδίσει και το μέλλον. Αυτό είναι όλο το θέμα.
Δηλαδή, το ζήτημα είναι πώς ο εκσυγχρονισμός θα είναι ισορροπημένος και ήπιος και με τον τρόπο αυτό θα έχει και σοβαρότητα. Διότι ο άλλος εκσυγχρονισμός είναι ο εκσυγχρονισμός του δορυφόρου, του μεταπράτη.
(Κούρτης)Και βέβαια τις συγκρούσεις αυτές τις βλέπουμε σχεδόν καθημερινά τον τελευταίο καιρό.
Ναι, κύριε Κούρτη, πρέπει πράγματι να προσπαθήσουμε να προσδιορίσουμε τον όρο εκσυγχρονισμός, πράγμα που δεν είναι τόσο απλό όσο φαίνεται, παρόλο που είναι ένας τεχνικός όρος, που ουσιαστικά χρησιμοποιείται σήμερα από πάρα πολλά στόματα, ακόμα από τους πολιτικούς μας, ότι πρέπει να σπεύσουμε, να δράμωμε, να τρέξουμε, ούτως ώστε να εκσυγχρονιστούμε.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι για πολλούς λαούς, ειδικά λαούς που είναι σε ανάπτυξη, ο όρος εκσυγχρονισμός σημαίνει σαφώς εκδυτικισμό. Ουσιαστικά πρόκειται δηλαδή για την ένταξη τους σε ένα συγκεκριμένο πρότυπο σχέσεων με την ιστορία και το κράτος και με την οικονομία και με όλα τα πράγματα. Παρά ταύτα όμως, το να ορίσουμε τον εκσυγχρονισμό δεν είναι τόσο απλό, όσο εκ πρώτης όψεως φαίνεται.
Θα έλεγα ότι ο εκσυγχρονισμός στη σημερινή του μορφή είναι αποτέλεσμα μιας μακράς εξελίξεως. Είναι αυτό το οποίο θα λέγαμε εκκοσμίκευση, που και αυτό θέλει έναν ορισμό. Είναι η διαδικασία μέσω της οποίας ο άνθρωπος μέσα στη διάρκεια των αιώνων, ο δυτικός άνθρωπος, εγκαταστάθηκε αυτονόητα μέσα στην ιστορία ως μοναδική διάσταση της δικής του, της υπάρξεως του.
Και ο Θεός και τα μετά την ιστορία και τα μετά το θάνατο έγιναν ουσιαστικά πραγματικότητες ενδοκόσμιες. Και θεωρήθηκε, είναι αυτό ένας τρόπος αφομοιώσεως του χριστιανισμού βεβαίως συγκεκριμένος, που έλαβε χώρα κυρίως στη δύση, θεωρήθηκε ότι η αλήθεια του ανθρώπου μπορεί να συμβεί μέσα στον χώρο της ιστορίας και μόνο. Από εκεί και πέρα η ιστορία αρχίζει να αποθεώνεται.
Αρχίζει μια επιτάχυνση μέσα στην ιστορία να πετύχουμε τα πάντα. Να πετύχουμε την τέλεια δημοκρατία, την τέλεια γνώση, να πετύχουμε την τέλεια αισθητική, να πετύχουμε την τέλεια σε όλους τους τομείς απόδοση του ανθρώπου. Εδώ, αυτή η επιταχυνόμενη προσήλωση στο ιδεώδες αυτό το ενδοϊστορικό και λοιπά το μέσα στην ιστορία βρισκόμενο, σαφώς παράγει το φαινόμενο του εκσυγχρονισμού. Εκσυγχρονισμός δεν είναι αυτό που λέμε νεωτερικότητα ή μετανεωτερικότητα.
Αυτές είναι οι ιστορικές φάσεις του εκσυγχρονισμού. Εκσυγχρονισμός είναι ένα φαινόμενο που αρχίζει πάρα πολλά χρόνια πριν. Είναι ευδιάκριτο, για παράδειγμα, ήδη στην εποχή του Ντεκάρτ, είναι ευδιάκριτο στην εποχή του ρομαντισμού.
Ο ρομαντισμός που σήμερα θεωρείται ως μια τάση ασυναισθηματικής επιστροφής είναι ουσιαστικά στη ρίζα του το αντίθετο. Είναι μια απόσπαση από το παρόν για χάρη του διαρκώς νεωτέρου που έρχεται πάντα και είναι στο μέλλον. Αυτή η έκσταση, η έξοδος προς το μέλλον, όπου έρχεται και έρχεται θορυβωδώς και το οποίο θα είναι ρηξικέλευθο και το οποίο θα είναι εντελώς καινούργιο και το οποίο δέν θα θυμίζει σε τίποτα το παρελθόν όλη αυτή η μυθολογία του μέλλοντος, εν ολίγης είναι ο εκσυγχρονισμός.
Και με τον τρόπο αυτό λέμε ότι ο εκσυγχρονισμός είναι κάτι το οποίο είναι σαφώς γόνιμο και σαφώς επικίνδυνο επίσης με την έννοια ότι πρέπει να ορίσουμε κάποιους τρόπους προσέγγισης του φαινομένου του εκσυγχρονισμού.
(Κούρτης)Βέβαια, αν εντάξουμε τη χώρα μας σε αυτή τη διαδικασία τάσης εκσυγχρονισμού που αφορά το κοινωνικό ή το πολιτικό επίπεδο θα λέγαμε ότι εκεί συμβαίνει κάτι. Αλλά και η σχέση με την Ορθοδοξία εν τέλει, γιατί μιλήσατε για τέλεια προσπάθεια τελειοποίησης κάποιων παραγόντων. Τελικά υπάρχει προσπάθεια τελειοποίησης της θρησκείας μέσα σε αυτόν τον εκσυγχρονισμό;
Πριν πούμε ίσως αυτό μήπως πρέπει να πούμε ότι η Ορθοδοξία, η Ορθόδοξη Εκκλησία όπως και άλλες εκκλησίες οι οποίες μετέχουν στο σημερινό γίγνεσθαι, τα μέλη τους μετέχουν. προσπαθούν να παρακολουθήσουν και να διαλεχθούν με τον εκσυγχρονισμό. Διότι αυτές ανήκουν στην παράδοση.
Έτσι δεν είναι; Και ο καθολικισμός και ο προτεσταντισμός στις πολλές του παραφυάδες και η Ορθοδοξία, είναι σαφώς όπως άλλες θρησκείες σε άλλα κράτη, αλλά τώρα μιλάμε για δυτικά κράτη ουσιαστικά, προσπαθούν να παρακολουθήσουν το εκσυγχρονιστικό φαινόμενο και να διαλεχθούν μαζί του. Και εδώ στο σημείο αυτό θέλει πάρα πολλή προσοχή διότι υπάρχουν μια σειρά από θαυμάσια βιβλία εκδεδομένα στη Δύση, όχι στην Ελλάδα που έχουν παρατηρήσει στο σημείο αυτό αν και αυτό έχει ξεκινήσει τουλάχιστον στη δεκαετία του 60, η συζήτηση με τον Μαρκούζε συγκεκριμένα, το μεγάλο αυτό αριστερό φιλόσοφο, ποιο δηλαδή; το ότι ο εκσυγχρονισμός αν αφεθεί μόνος του να καλπάσει χωρίς κανέναν διάλογο με καμιά παράδοση κινδυνεύει να είναι ο νέος ολοκληρωτισμός.
Όταν σας λέει κάποιος ότι πρέπει να τρέξετε και για να τρέξετε πρέπει να βγάλετε τα ρούχα σας και να αφήστε το σπίτι σας και να αφήσετε έτσι τον παππού σας και τη γιαγιά σας πίσω. Έτσι δεν είναι. Και να αφήσετε πίσω τα πάντα όσα δυσκολεύουν το τρέξιμο για να φτάσετε. Πού; Να φτάσετε στο ιδεώδες μέλλον το μυθικό μέλλον το οποίο είναι συνεχώς μπροστά κι ούτε ποτέ μπορούμε να το φτάσουμε. Λοιπόν, τότε αφήνετε πίσω οτιδήποτε είναι πολύτιμο μέχρι τότε.
Έτσι. Εδώ βρίσκεται ένας κίνδυνος τον οποίο έχουν σημειώσει πολύ σημαντικοί Ευρωπαίοι στοχαστές από τον Μαρκούζε μέχρι τον Λεγκόφ στις μέρες μας. Ποιος δηλαδή; Να γίνει ο εκσυγχρονισμός ένα είδωλο χάρη του οποίου θα θυσιάσουμε τα πάντα και θα μας απογυμνώσει από τα πάντα και θα γίνει ουσιαστικά η νέα μορφή ολοκληρωτισμού, παγκοσμιοποίησης, η οποία ουσιαστικά θα μας αλώσει διότι δεν θα έχουμε τίποτα άλλο[ΚΑΙ ΘΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟΙ].
Όλο το ζήτημα είναι άν θα υπάρξει πιθανότητα διαλόγου των παραδόσεων με τον εκσυγχρονισμό; Ούτως ώστε ο εκσυγχρονισμός να είναι ανθρώπινος, να σημαίνει δηλαδή ένα πραγματικό ιστορικό βήμα του όλου ανθρώπου και να μην είναι ένα κομμάτι του ανθρώπου απλώς το οποίο αποκόπτεται και προχωρεί.
(Κουρτης)Βέβαια ήδη με αυτή την αναφορά που κάνετε σε δυσμενείς μορφές του εκσυγχρονισμού θα έλεγα ότι θέτετε μία γραμμή διαχωριστική ανάμεσα στην παράδοση στις θρησκείες ίσα μέχρι τώρα όσα υπήρχαν και στον εκσυγχρονισμό. Άρα υπάρχει μια αντιπαλότητα αυτής εξ αρχής.
Η οποία μπορεί να γίνει σχέση κοινωνίας και επικοινωνίας. Διότι αν υπάρχει μεν ένας συγκρουσιακός ή επιθετικός εκσυγχρονισμός, όπως σήμερα συμβαίνει στο Ισλάμ, δεν μπορούμε σήμερα να καταλάβουμε τι συμβαίνει στο Ισλάμ πολλοί από εμάς. Γιατί; Διότι αυτό το οποίο συμβαίνει είναι ουσιαστικά μια φονταμενταλιστική αντίδραση σε μια προσπάθεια βίαιου εκσυγχρονισμού που έρχεται από τα πάνω. Οι οποίοι τελικά βέβαια αφού παίξουν πρώτα κάποιοι από αυτούς το παιχνίδι του εκσυγχρονιστή κάποιοι άλλοι παίρνουν το παιχνίδι του δημεγέρτη των μαζών και του ανθρώπου ο οποίος υπερασπίζεται την παράδοση. Εκλέγονται τελικά οι δεύτεροι μετά από μια φάση χρονική.
Γίνεται ο πανζουρλισμός που ξέρουμε που γίνεται σήμερα είναι ένας βίαιος εκσυγχρονισμός αυτός που υπήρχε στο Ισλάμ. Υπάρχει και ένας άλλος εκσυγχρονισμός που τον λέγαμε διστακτικό εκσυγχρονισμό. Είναι ο εκσυγχρονισμός που δεν ξέρουμε τι πρέπει να διαλέξουμε και τι πρέπει να πάρουμε από το σημερινό εκσυγχρονιστικό φαινόμενο.
Είναι όπως γίνεται στα κράτη της Αφρικής σήμερα. Που δεν ξέρουν τι πρέπει να κρατήσουν σε σχέση με την Δύση που είναι ο κατεξοχήν εκσυγχρονιστής τους και τι πρέπει να πάρουν από τον εκσυγχρονισμό που τους προτείνεται σαν μέσο επιβίωσης και σαν μέσο... Και υπάρχει και ο ισορροπημένος εκσυγχρονισμός αυτόν που υπερασπίζεται το βιβλίο αυτό. Τον οποίο και αυτόν τον έχουμε δει, είναι όπως έγινε στο Ισραήλ, ας πούμε, ή στην Ιαπωνία. Όπου ο διάλογος με το νέο και με το καινούριο δεν κατέστρεψε τη σχέση με το παρελθόν.
Την έκαμε γόνιμη. Νομίζω το μεγάλο στοίχημα για την Ορθοδοξία και για την Ελλάδα ως χώρα αναπτυσσόμενη, είναι ακριβώς πως χωρίς να σπάσει με ό,τι είναι γόνιμο στο παρελθόν της το δεσμό θα κερδίσει και το μέλλον. Αυτό είναι όλο το θέμα.
Δηλαδή, το ζήτημα είναι πώς ο εκσυγχρονισμός θα είναι ισορροπημένος και ήπιος και με τον τρόπο αυτό θα έχει και σοβαρότητα. Διότι ο άλλος εκσυγχρονισμός είναι ο εκσυγχρονισμός του δορυφόρου, του μεταπράτη.
(Κούρτης)Και βέβαια τις συγκρούσεις αυτές τις βλέπουμε σχεδόν καθημερινά τον τελευταίο καιρό.
Βεβαίως. Αφορά τις σχέσεις κράτους-εκκλησίας, αφορά το θέμα της καύσης των νεκρών, αφορά την εκπαίδευση, αφορά θρησκευτικά δικαιώματα, ποια θρησκεία επικρατεί στην χώρα μας και όλα αυτά που έχουν να κάνουν με την κοινωνία η οποία είναι ταυτόχρονα και ποίμνιο στην χώρα μας περίπου.
Ναι. Αλλά είναι αλήθεια ότι αρκετές ομάδες ή τάσεις στον χώρο της εκκλησίας και μόνο με το άκουσμα της λέξης εκσυγχρονισμός αμέσως δεν θα έλεγα ανατριχιάζουν, αλλά του δίνουν μια τέτοια εσχατολογική, αρνητική διάσταση που αποκόπτουν οποιοδήποτε δεδομένο διαλόγου.
Ακριβώς. Και αυτοί αποτελούν και το άλλοθι των εκσυγχρονιστών για να πιάσουν οι δεύτεροι αυτοί το άλλο άκρο.
Κοιτάξτε στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες έχουμε ένα πρόβλημα ταυτότητας. Πρέπει να το καταλάβουμε αυτό. Υπάρχει ένα πρόβλημα ταυτότητας διότι η χώρα αυτή για λόγους που όλοι ξέρουμε, ο παππούς μας πολέμησε για να ελευθερώσει τη Θεσσαλονίκη όπου τώρα μιλάμε. Έτσι δεν είναι; Μετά από πεντακόσια χρόνια τέτοιας σκλαβιάς, πεντακόσια χρόνια δηλαδή μη αυτοδιαχείρισης. Έτσι είναι πολύ φυσικό να έχουμε κάποια προβλήματα ταυτότητας.
Δηλαδή μπαίνοντας σε ένα γίγνεσθαι, από το οποίο αποκοπήκαμε τεχνητά για πέντε τουλάχιστον αιώνες και αντιμετωπίζοντας μια σειρά από κατακτήσεις οι οποίες δεν είναι δικές μας, οι οποίες όμως παρά ταύτα μας είναι χρήσιμες και ταυτόχρονα δεν έχουν αφομοιωθεί από μας. Είναι φυσιολογικό να δημιουργήσουν μια αίσθηση άγχους. Και υπάρχουν δύο ειδών άγχη. Υπάρχει το άγχος υπέρ του εκσυγχρονισμού και το άγχος αποφυγής του εκσυγχρονισμού.
Έτσι. Στον 19ο αιώνα τα είδαμε και τα δύο. Είδαμε την ομάδα του Παπαρηγόπουλου και του Ζαμπέλιου.
Έτσι. Και απ' τα άλλα είδαμε τους Κομμανούδηδες, τους Ροήδηδες, όλους αυτούς τους Σαρυπόλους, όλους αυτούς οι οποίοι ουσιαστικά πρέσβευαν μια άκριτη εισαγωγή μιας καταχτημένης στη Δύση παράδοσης και αφομοιωμένης αλλά αναφομοίωτης εδώ. Έτσι.
Και εκεί ήταν ένας βίαιος εκσυγχρονισμός, μια προσπάθεια τέτοια. Αυτό συνεχίστηκε και τον 20ο αιώνα. Αν δούμε ας πούμε καμιά φορά διαβάζω βιβλία όπως αυτό του Τσάτσου ας πούμε την αυτοβιογραφία του Κωνσταντίνου Τσάτσου που ήταν ένας ευγενέστατος άνθρωπος, μια λαμπρή μορφή. Παρά ταύτα αν δείτε τη βιογραφία του τη δίτομη, θα δείτε ότι τόσο η παιδεία του, η αγωγή του όσο και η σκέψη του ελάχιστα κατάφεραν να προσεγγίσουν και μόνο χάρις στο Σεφέρη, στην τελευταία φάση της ζωής του το τι σημαίνει εδώ. Δεν καταλάβαινε, και το ομολογεί ίδιος. Για δεκαετίες δεν καταλάβαινε τον χώρο που ωστόσο κυβερνούσε. Που ωστόσο μετείχε, και αυτό το δράμα δείχνει ότι υπάρχει εδώ ένα πρόβλημα ταυτότητας.
Τώρα εάν το δούμε το πρόβλημα της ταυτότητας αυτό από πλευράς ουσιαστικής θα καταλάβουμε ότι υπάρχουν δυο ειδών ταυτότητες. Εγώ θα τις έλεγα κλειστές και ανοικτές. Οι κλειστές είναι οι φονταμενταλιστικές ταυτότητες δηλαδή κλείνομαι στον εαυτό μου, φτιάχνω ένα μυθικό είδωλο φτιάχνω μια φωτογραφία που τη δείχνω όταν με ρωτούν ποιος είμαι. και η φωτογραφία είναι αυτή ο Ηράκλειος, ο Ιουστινιανός ξέρω εγώ ο Γρηγόριος ο Παλαμάς, καταλάβατε; αυτός είμαι. Είναι μια μυθική κλειστή στον εαυτό της ιδιωτική ταυτότητα που δεν διαλέγεται με κανέναν, φανταστική, όχι πραγματική δηλαδή. Συνέβη κάποτε. Και έτσι λύνω το άγχος μου λύνω το θέμα είμαι αυτός που ήμουνα, έτσι δεν είναι; απαντώ, είμαι αυτός που ήμουνα με τον τρόπο αυτό βεβαίως κανείς δεν μπήκε από τους σκεπτόμενους συνανθρώπους μου και συμπολίτες μου ότι αυτά τα οποία υπήρξαν πιθανώς κάποτε, αν υπήρξαν, μπορώ να τα χρησιμοποιήσω και σήμερα. να τα φέρω σε διάλογο με τα σημερινά προβλήματα να τους δώσω μια υπόσταση πραγματική και σήμερα, έτσι δεν είναι; Λοιπόν, αυτές είναι οι κλειστές ταυτότητας. Υπάρχουν και οι ανοικτές ταυτότητες. Υπάρχει μια πιθανότητα η ταυτότητα όμως είναι ανοιχτή. Μια ανοιχτή ταυτότητα είναι μια επερχόμενη ταυτότητα. είναι μια ταυτότητα που γίνεται με διάλογο, είναι ιστορική, δηλαδή αφορά την ιστορική στιγμή δεν είναι μυθική. Επίσης δεν είναι ιδιωτική.
Πρέπει κι άλλοι να συνδράμουν. Πρέπει να μιλήσω με τον Άγγλο, με τον Γάλλο, με τον Γερμανό για να έχω την ταυτότητα αυτή, και μέσα στο διάλογο επέρχεται η ταυτότητα. Η νέα μου, η σημερινή ιστορική ταυτότητα, η σημερινή, έχει σημασία αυτό, μπορεί να υπήρξα Πλάτων, Σωκράτης, Μάξιμος Ομολογητής, Γρηγόριος Παλαμάς, αν και όχι εγώ, υπήρξα στην ιστορική διαδρομή, όλα αυτά όμως είναι στοιχήματα, τα οποία πρέπει να τα πάρω και να τα κουβαλήσω στο παρόν.
Εδώ είναι το μεγάλο πρόβλημα, που είναι πρόβλημα ταυτόχρονα στοχασμού, παιδείας, είναι το πρόβλημα των πανεπιστημίων μας σήμερα, είναι το πρόβλημα και της πολιτικής επίσης. Μην ξεχνάμε ότι τά πολιτικά κόμματα πιστεύω έχασαν τις εκλογές, ακριβώς δεν κατάφεραν να παίξουν σωστά σε αυτό το επίπεδο, δηλαδή να δώσουν στον κόσμο να καταλάβει τι είδους ταυτότητα σκέπτονται για τον τόπο αυτόν εδώ. το να γίνουμε ανδράποδα, όπως είναι, ξέρω εγώ, η Ουγκάντα ή το πάει να γίνει, ξέρω εγώ, ξέρω πέστε τώρα ποια κράτη, να μην υβρίσουμε κιόλας. Υπάρχουν κράτη που δεν έχουν ιστορία, έχουν, δεν μπορούν, αλλά δεν μπορεί να μιλάς έτσι στην Ελλάδα.
(Κουρτης)Άρα διακρίνω μία τάση του φονταμενταλισμού, όπως είπατε, που ουσιαστικά είναι και μία κλειστή ταυτότητα και θα έλεγα το κυριότερο στοιχείο από ό,τι αντιλαμβάνομαι από τα λεγόμενα είναι το στοιχείο της ανελευθερίας που διακρίνει αυτά, αυτές τις ομάδες.
Ανελευθερίας έκφρασης. Πολύ σωστά το λέτε. Ο φονταμενταλιστής φοβάται να εκφραστεί. Υπάρχουν άνθρωποι θεολόγοι, συνάδελφοί μου, ακαδημαϊκοί, οι οποίοι λένε ότι δεν λέω τίποτα αν δεν το λένε οι πατέρες. Συγγνώμη. Τα κείμενα του πατρός Παϊσίου, του Αγίου αυτού συγχρόνου και του πατρός Πορφυρίου, δεν έχουν καμία αναφορά στους πατέρες πλην όμως είναι πατερικότατα.[ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΙΣ ΑΡΕΤΕΣ, ΟΧΙ ΣΤΙΣ ΑΞΙΕΣ] Δηλαδή υπάρχει ένα πνεύμα το οποίο πρέπει να ξαναανακαλύψουμε στις σημερινές δεδομένες. Αν δεν υπάρχει το πνεύμα αυτό, εν προκειμένω είναι το πνεύμα το Άγιον, το πνεύμα το οποίο οικεί στην Εκκλησία.[ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ; Ο ΛΟΓΟΣ, Ο ΘΕΟΣ ΛΟΓΟΣ. ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΒΛΕΠΟΥΝ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟ. Η ΘΕΟΤΟΚΟΣ ΤΟΥΣ ΑΝΑΘΕΤΕΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ; Η ΑΓΙΑ ΕΥΦΗΜΙΑ ΑΠΑΝΤΑ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥΣ; Ο ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΟΝΕΙΡΕΥΟΝΤΑΙ ΣΑΝ ΠΡΟΟΔΟ ΤΗΣ ΓΗΣ ΤΑ ΜΠΑΣΤΑΡΔΑ ΕΙΝΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΝΤΑ ΦΙΟΡΕ Η ΟΠΟΙΑ ΠΡΟΥΠΟΘΕΤΕΙ ΤΗΝ ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟΥ ΥΙΟΥ. ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΠΟΥΜΕ. ΚΑΛΗ ΩΡΑ Ο ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΤΕΡΟΤΗΤΟΣ. ΠΟΥΛΑΕΙ ΚΑΙ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ ΑΠΟ ΠΑΝΩ!!!]
Εγώ δεν καταλαβαίνω έτσι, σε τι από μόνες τους οι παραπομπές μπορούν να χρησιμεύσουν με δεδομένο μάλιστα ότι δεν καταλαβαίνουμε και τι λένε στην περίπτωση αυτή. Ο φονταμενταλισμός είναι πολύ σωστό αυτό που λέτε, είναι μη δημιουργικός. Ο εκσυγχρονισμός είναι πολύ δημιουργικός. [ΔΙΟΤΙ ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΑΙΝΤΕΓΚΕΡ, ΤΟΝ ΠΟΠΠΕΡ, ΤΟΝ ΦΟΥΚΩ, ΤΟΝ ΣΕΛΛΙΝΓΚ, ΤΟΝ ΛΑΚΑΝ. ΤΟ SPIRITUS CREATOR, ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΚΑΤΑΣΚΗΝΩΝΕΙ ΣΤΗΝ ΕΚ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΟΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΙΣΜΟΥ.ΟΙ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΠΡΟΣ ΜΕΓΑΛΗ ΛΥΠΗ ΤΩΝ ΡΩΣΟΦΩΝΩΝ ΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΟΥΣ]
Είναι δημιουργικός, θέλει να είναι δημιουργικός, αλλά δεν έχει την προϋπόθεση, γιατί έχει αποκοπή από κάπου. Δεν έχει που να σταθεί δηλαδή. Ναι, εγώ χρησιμοποιώ το παράδειγμα της κολυμβήθρας.
Λέω, η παράδοση είναι η κολυμβήθρα. Βαπτίζεται κανείς και συνέχεια πρέπει να βγει έξω. Εάν μείνει μέσα αυτό είναι σαπίλα, θα σαπίσει μες στο νερό. [ΣΑΠΙΖΕΙ Ο ΑΓΙΑΣΜΟΣ; ΜΟΝΟ ΤΩΝ ΑΠΙΣΤΩΝ]
Εάν δεν βαπτιστεί δεν έχει όνομα. Καταλάβατε. Η παράδοση είναι κάτι που το χρησιμοποιώ για να βαπτιστώ και να πάω παραπέρα.[ΣΤΟ COPY PASTE]
Καταλάβατε. Και θα το χρησιμοποιήσω το βάπτισμά μου, δηλαδή ως ενεργό μέλος πλέον του σώματος και να καλλιεργήσω τη νέα μου ύπαρξη. Αυτή η οποία μου δόθηκε.[ΔΕΝ ΔΙΝΕΤΑΙ ΑΥΤΟΜΑΤΑ. ΟΥΤΕ ΣΤΟΥΣ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΤΕΣ ΟΥΤΕ ΣΤΟΥΣ ΖΗΛΩΤΕΣ]
Το να μείνω μέσα εκεί. Οι φονταμενταλιστές μπαίνουν μέσα στην κολυμβήθρα και δεν βγαίνουν από εκεί με τίποτα. Οι εκσυγχρονιστές δεν μπαίνουν καν στην κολυμβήθρα.
(Κούρτης)Άρα έχουμε τελικά το σχήμα ορθοδοξία, εκσυγχρονισμός, παράδοση, ανανέωση. Γιατί αυτός το διπολισμός, παράδοση ή ανανέωση παίζει πάρα πολύ.
Έχει ένα ρόλο αυτό αλλά δεν θα το πούμε διπολικά γιατί όταν το πούμε διπολικά θα φτάσουμε ουσιαστικά στο αδιέξοδο αυτό που περιγράφουμε.
Φονταμενταλισμός ή εκσυγχρονισμός. Το ζήτημα είναι να δούμε πώς ουσιαστικά η ανανέωση είναι κομμάτι της παράδοσης, είναι η ουσιαστική της δηλαδή εκδοχή, με έναν τρόπο ο οποίος είναι τόσο ρηξικέλευθος όσο ήταν ίδια η παράδοση πάντοτε. Διότι η παράδοση είναι εξορισμού ρηξικέλευθη,[ΜΕ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΟΥΤΟ] αλλιώς δεν θα την είχαμε ως παράδοση.
Ας κοιτάξουμε πίσω όλοι μας. Τι θεωρούμε ως παράδοση. Θα δούμε ότι ό,τι θεωρούμε ως παράδοση ήταν πνευματικώς πολύ προχωρημένο, πάντοτε για την εποχή του.[ΕΠΟΧΙΑΚΗ ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥΣ, ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΟΔΟ ΟΜΩΣ Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΕΓΙΝΕ ΦΑΡΙΣΑΙΣΜΟΣ. ΠΟΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗ; ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ; Ή ΤΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ; ΠΟΙΟΣ ΤΟΥΣ ΧΕΖΕΙ ΤΟΥΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΤΙΤΛΩΝ;]
Παράδοση. Ε, αλλιώς δεν είναι παράδοση μου. Δεν την αναγνωρίζω ως παράδοση.
Η ίδια η παράδοση, όταν λέω παράδοση, σημαίνει μια επιλογή που κάνω στο παρελθόν. Έτσι δεν είναι;[ΤΟ ΚΑΛΟ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΚΟ ΤΗΣ ΓΙΑ ΜΕΝΑ ΣΗΜΕΡΑ]. Με τον τρόπο αυτό η παράδοση έχει μια τέτοια σχέση και με το νυν.
Άκρως δημιουργική. Γι' αυτό αυτοί που συνεχίζουν την παράδοση δεν είναι αυτοί που την επικαλούνται. Σήμερα στην Ελλάδα υπάρχει ένα φαινόμενο παρακμής.
Πολλοί μιλούν για την παράδοση αλλά ξέρουμε ότι δεν χρησιμοποιείται η παράδοση. Να σας πω ένα παράδειγμα. Υπάρχει στο Αριστοτέλειο μια έδρα για τον Αριστοτέλη; που να δουλεύει και ένα ινστιτούτο αριστοτελικό;
Υπάρχει σήμερα μια έδρα στην Ελλάδα για τον Πλάτωνα που να δουλεύει πάνω στον Πλάτωνα; Υπάρχει στις θεολογικές μας σχολές. Υπάρχει έκδοση των πατέρων της Εκκλησίας πλήρης και κριτική και με σχόλια;[ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΟΜΩΣ ΤΑ ΑΠΑΝΤΑ ΤΟΥ ΦΟΥΚΩ ΤΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ]
Λοιπόν, όλοι μιλάνε για την παράδοση. Χρήματα υπάρχουν. Κανείς όμως δεν δουλεύει με την παράδοση.
Αυτό σημαίνει ότι η παράδοση είναι στοιχείο φονταμενταλισμού. Είναι ουσιαστικά μια κλειστή ταυτότητα, μια φανταστική ταυτότητα στην οποία δείχνουμε όταν μας ρωτούν ποιοι είμαστε. Αλλά δεν δουλεύουμε μαζί της.[ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΜΕ.ΛΟΓΩ ΤΩΝ ΑΝΟΙΓΜΑΤΩΝ]
Οποιος δουλεύει με την παράδοση δεν μιλάει συνέχεια για αυτήν. Και ουσιαστικά την ειδωλοποιούμε. Βέβαια.
Βέβαια. Και εδώ αυτά βέβαια έχουν να κάνουν και με τον τρόπο που ζούμε την πνευματική μας ζωή, με τον τρόπο που ζούμε στην εκκλησία και όλα αυτά. Αλλά κάτι θέλατε να... Ναι.
(Κουρτης)Αυτό που ουσιαστικά αυτό το δίπολο το οποίο παίζει συνέχεια βλέπετε στον πρόλογο να μην υπάρχει στη δύση γιατί η δύση αναφέρετε, ξανασκέφτεται στον εαυτό της εξυπαρχής. Αν και αυτό δεν μπορεί να το κατορθώσει μόνη της πια. Το όραμα όμως αλλάζει. Και η αλλαγή αυτή είναι ότι ο κόσμος πλέον όλος πορεύεται μαζί με τον όλο άνθρωπο, μαζί με τον Θεό. Και η οικουμένη λοιπόν είναι αυτό που θα έρθει ή που ήδη έρχεται απαλά στους ήσυχους δρόμους. Κάτι σπουδαίο έρχεται αμέσως παρακάτω, που δεν το περιμένουμε. Θέλω να πω όχι μία νέα αυτοκρατορία, όχι παγκοσμιοποίηση αλλά κυρίως και παράλληλα η νοσταλγία ξανά του πνεύματος μέσα στον κόσμο. Αυτό ήδη το αναφέρετε από τον πρόλογο. Και αν αυτό συμβαίνει στη Δύση, αυτή η αλλαγή ότι ξανασκέφτεται η Δύση, ξανά αναμορφώνει τα πράγματα έστω και με τις προϋποθέσεις που μπορεί να μην έχει αλλά το κάνει.[ΕΡΧΕΤΑΙ Η ΓΑΛΗΝΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ]
Η Ανατολή έχει λάβει αυτό το μήνυμα, ότι έρχεται κάτι καινούργιο ουσιαστικά ξανά το πνεύμα μέσα στον κόσμο.
Ακριβώς. Και αυτοί αποτελούν και το άλλοθι των εκσυγχρονιστών για να πιάσουν οι δεύτεροι αυτοί το άλλο άκρο.
Κοιτάξτε στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες έχουμε ένα πρόβλημα ταυτότητας. Πρέπει να το καταλάβουμε αυτό. Υπάρχει ένα πρόβλημα ταυτότητας διότι η χώρα αυτή για λόγους που όλοι ξέρουμε, ο παππούς μας πολέμησε για να ελευθερώσει τη Θεσσαλονίκη όπου τώρα μιλάμε. Έτσι δεν είναι; Μετά από πεντακόσια χρόνια τέτοιας σκλαβιάς, πεντακόσια χρόνια δηλαδή μη αυτοδιαχείρισης. Έτσι είναι πολύ φυσικό να έχουμε κάποια προβλήματα ταυτότητας.
Δηλαδή μπαίνοντας σε ένα γίγνεσθαι, από το οποίο αποκοπήκαμε τεχνητά για πέντε τουλάχιστον αιώνες και αντιμετωπίζοντας μια σειρά από κατακτήσεις οι οποίες δεν είναι δικές μας, οι οποίες όμως παρά ταύτα μας είναι χρήσιμες και ταυτόχρονα δεν έχουν αφομοιωθεί από μας. Είναι φυσιολογικό να δημιουργήσουν μια αίσθηση άγχους. Και υπάρχουν δύο ειδών άγχη. Υπάρχει το άγχος υπέρ του εκσυγχρονισμού και το άγχος αποφυγής του εκσυγχρονισμού.
Έτσι. Στον 19ο αιώνα τα είδαμε και τα δύο. Είδαμε την ομάδα του Παπαρηγόπουλου και του Ζαμπέλιου.
Έτσι. Και απ' τα άλλα είδαμε τους Κομμανούδηδες, τους Ροήδηδες, όλους αυτούς τους Σαρυπόλους, όλους αυτούς οι οποίοι ουσιαστικά πρέσβευαν μια άκριτη εισαγωγή μιας καταχτημένης στη Δύση παράδοσης και αφομοιωμένης αλλά αναφομοίωτης εδώ. Έτσι.
Και εκεί ήταν ένας βίαιος εκσυγχρονισμός, μια προσπάθεια τέτοια. Αυτό συνεχίστηκε και τον 20ο αιώνα. Αν δούμε ας πούμε καμιά φορά διαβάζω βιβλία όπως αυτό του Τσάτσου ας πούμε την αυτοβιογραφία του Κωνσταντίνου Τσάτσου που ήταν ένας ευγενέστατος άνθρωπος, μια λαμπρή μορφή. Παρά ταύτα αν δείτε τη βιογραφία του τη δίτομη, θα δείτε ότι τόσο η παιδεία του, η αγωγή του όσο και η σκέψη του ελάχιστα κατάφεραν να προσεγγίσουν και μόνο χάρις στο Σεφέρη, στην τελευταία φάση της ζωής του το τι σημαίνει εδώ. Δεν καταλάβαινε, και το ομολογεί ίδιος. Για δεκαετίες δεν καταλάβαινε τον χώρο που ωστόσο κυβερνούσε. Που ωστόσο μετείχε, και αυτό το δράμα δείχνει ότι υπάρχει εδώ ένα πρόβλημα ταυτότητας.
Τώρα εάν το δούμε το πρόβλημα της ταυτότητας αυτό από πλευράς ουσιαστικής θα καταλάβουμε ότι υπάρχουν δυο ειδών ταυτότητες. Εγώ θα τις έλεγα κλειστές και ανοικτές. Οι κλειστές είναι οι φονταμενταλιστικές ταυτότητες δηλαδή κλείνομαι στον εαυτό μου, φτιάχνω ένα μυθικό είδωλο φτιάχνω μια φωτογραφία που τη δείχνω όταν με ρωτούν ποιος είμαι. και η φωτογραφία είναι αυτή ο Ηράκλειος, ο Ιουστινιανός ξέρω εγώ ο Γρηγόριος ο Παλαμάς, καταλάβατε; αυτός είμαι. Είναι μια μυθική κλειστή στον εαυτό της ιδιωτική ταυτότητα που δεν διαλέγεται με κανέναν, φανταστική, όχι πραγματική δηλαδή. Συνέβη κάποτε. Και έτσι λύνω το άγχος μου λύνω το θέμα είμαι αυτός που ήμουνα, έτσι δεν είναι; απαντώ, είμαι αυτός που ήμουνα με τον τρόπο αυτό βεβαίως κανείς δεν μπήκε από τους σκεπτόμενους συνανθρώπους μου και συμπολίτες μου ότι αυτά τα οποία υπήρξαν πιθανώς κάποτε, αν υπήρξαν, μπορώ να τα χρησιμοποιήσω και σήμερα. να τα φέρω σε διάλογο με τα σημερινά προβλήματα να τους δώσω μια υπόσταση πραγματική και σήμερα, έτσι δεν είναι; Λοιπόν, αυτές είναι οι κλειστές ταυτότητας. Υπάρχουν και οι ανοικτές ταυτότητες. Υπάρχει μια πιθανότητα η ταυτότητα όμως είναι ανοιχτή. Μια ανοιχτή ταυτότητα είναι μια επερχόμενη ταυτότητα. είναι μια ταυτότητα που γίνεται με διάλογο, είναι ιστορική, δηλαδή αφορά την ιστορική στιγμή δεν είναι μυθική. Επίσης δεν είναι ιδιωτική.
Πρέπει κι άλλοι να συνδράμουν. Πρέπει να μιλήσω με τον Άγγλο, με τον Γάλλο, με τον Γερμανό για να έχω την ταυτότητα αυτή, και μέσα στο διάλογο επέρχεται η ταυτότητα. Η νέα μου, η σημερινή ιστορική ταυτότητα, η σημερινή, έχει σημασία αυτό, μπορεί να υπήρξα Πλάτων, Σωκράτης, Μάξιμος Ομολογητής, Γρηγόριος Παλαμάς, αν και όχι εγώ, υπήρξα στην ιστορική διαδρομή, όλα αυτά όμως είναι στοιχήματα, τα οποία πρέπει να τα πάρω και να τα κουβαλήσω στο παρόν.
Εδώ είναι το μεγάλο πρόβλημα, που είναι πρόβλημα ταυτόχρονα στοχασμού, παιδείας, είναι το πρόβλημα των πανεπιστημίων μας σήμερα, είναι το πρόβλημα και της πολιτικής επίσης. Μην ξεχνάμε ότι τά πολιτικά κόμματα πιστεύω έχασαν τις εκλογές, ακριβώς δεν κατάφεραν να παίξουν σωστά σε αυτό το επίπεδο, δηλαδή να δώσουν στον κόσμο να καταλάβει τι είδους ταυτότητα σκέπτονται για τον τόπο αυτόν εδώ. το να γίνουμε ανδράποδα, όπως είναι, ξέρω εγώ, η Ουγκάντα ή το πάει να γίνει, ξέρω εγώ, ξέρω πέστε τώρα ποια κράτη, να μην υβρίσουμε κιόλας. Υπάρχουν κράτη που δεν έχουν ιστορία, έχουν, δεν μπορούν, αλλά δεν μπορεί να μιλάς έτσι στην Ελλάδα.
(Κουρτης)Άρα διακρίνω μία τάση του φονταμενταλισμού, όπως είπατε, που ουσιαστικά είναι και μία κλειστή ταυτότητα και θα έλεγα το κυριότερο στοιχείο από ό,τι αντιλαμβάνομαι από τα λεγόμενα είναι το στοιχείο της ανελευθερίας που διακρίνει αυτά, αυτές τις ομάδες.
Ανελευθερίας έκφρασης. Πολύ σωστά το λέτε. Ο φονταμενταλιστής φοβάται να εκφραστεί. Υπάρχουν άνθρωποι θεολόγοι, συνάδελφοί μου, ακαδημαϊκοί, οι οποίοι λένε ότι δεν λέω τίποτα αν δεν το λένε οι πατέρες. Συγγνώμη. Τα κείμενα του πατρός Παϊσίου, του Αγίου αυτού συγχρόνου και του πατρός Πορφυρίου, δεν έχουν καμία αναφορά στους πατέρες πλην όμως είναι πατερικότατα.[ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΙΣ ΑΡΕΤΕΣ, ΟΧΙ ΣΤΙΣ ΑΞΙΕΣ] Δηλαδή υπάρχει ένα πνεύμα το οποίο πρέπει να ξαναανακαλύψουμε στις σημερινές δεδομένες. Αν δεν υπάρχει το πνεύμα αυτό, εν προκειμένω είναι το πνεύμα το Άγιον, το πνεύμα το οποίο οικεί στην Εκκλησία.[ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ; Ο ΛΟΓΟΣ, Ο ΘΕΟΣ ΛΟΓΟΣ. ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΒΛΕΠΟΥΝ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟ. Η ΘΕΟΤΟΚΟΣ ΤΟΥΣ ΑΝΑΘΕΤΕΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ; Η ΑΓΙΑ ΕΥΦΗΜΙΑ ΑΠΑΝΤΑ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥΣ; Ο ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΟΝΕΙΡΕΥΟΝΤΑΙ ΣΑΝ ΠΡΟΟΔΟ ΤΗΣ ΓΗΣ ΤΑ ΜΠΑΣΤΑΡΔΑ ΕΙΝΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΝΤΑ ΦΙΟΡΕ Η ΟΠΟΙΑ ΠΡΟΥΠΟΘΕΤΕΙ ΤΗΝ ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟΥ ΥΙΟΥ. ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΠΟΥΜΕ. ΚΑΛΗ ΩΡΑ Ο ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΤΕΡΟΤΗΤΟΣ. ΠΟΥΛΑΕΙ ΚΑΙ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ ΑΠΟ ΠΑΝΩ!!!]
Εγώ δεν καταλαβαίνω έτσι, σε τι από μόνες τους οι παραπομπές μπορούν να χρησιμεύσουν με δεδομένο μάλιστα ότι δεν καταλαβαίνουμε και τι λένε στην περίπτωση αυτή. Ο φονταμενταλισμός είναι πολύ σωστό αυτό που λέτε, είναι μη δημιουργικός. Ο εκσυγχρονισμός είναι πολύ δημιουργικός. [ΔΙΟΤΙ ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΑΙΝΤΕΓΚΕΡ, ΤΟΝ ΠΟΠΠΕΡ, ΤΟΝ ΦΟΥΚΩ, ΤΟΝ ΣΕΛΛΙΝΓΚ, ΤΟΝ ΛΑΚΑΝ. ΤΟ SPIRITUS CREATOR, ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΚΑΤΑΣΚΗΝΩΝΕΙ ΣΤΗΝ ΕΚ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΟΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΙΣΜΟΥ.ΟΙ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΠΡΟΣ ΜΕΓΑΛΗ ΛΥΠΗ ΤΩΝ ΡΩΣΟΦΩΝΩΝ ΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΟΥΣ]
Είναι δημιουργικός, θέλει να είναι δημιουργικός, αλλά δεν έχει την προϋπόθεση, γιατί έχει αποκοπή από κάπου. Δεν έχει που να σταθεί δηλαδή. Ναι, εγώ χρησιμοποιώ το παράδειγμα της κολυμβήθρας.
Λέω, η παράδοση είναι η κολυμβήθρα. Βαπτίζεται κανείς και συνέχεια πρέπει να βγει έξω. Εάν μείνει μέσα αυτό είναι σαπίλα, θα σαπίσει μες στο νερό. [ΣΑΠΙΖΕΙ Ο ΑΓΙΑΣΜΟΣ; ΜΟΝΟ ΤΩΝ ΑΠΙΣΤΩΝ]
Εάν δεν βαπτιστεί δεν έχει όνομα. Καταλάβατε. Η παράδοση είναι κάτι που το χρησιμοποιώ για να βαπτιστώ και να πάω παραπέρα.[ΣΤΟ COPY PASTE]
Καταλάβατε. Και θα το χρησιμοποιήσω το βάπτισμά μου, δηλαδή ως ενεργό μέλος πλέον του σώματος και να καλλιεργήσω τη νέα μου ύπαρξη. Αυτή η οποία μου δόθηκε.[ΔΕΝ ΔΙΝΕΤΑΙ ΑΥΤΟΜΑΤΑ. ΟΥΤΕ ΣΤΟΥΣ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΤΕΣ ΟΥΤΕ ΣΤΟΥΣ ΖΗΛΩΤΕΣ]
Το να μείνω μέσα εκεί. Οι φονταμενταλιστές μπαίνουν μέσα στην κολυμβήθρα και δεν βγαίνουν από εκεί με τίποτα. Οι εκσυγχρονιστές δεν μπαίνουν καν στην κολυμβήθρα.
(Κούρτης)Άρα έχουμε τελικά το σχήμα ορθοδοξία, εκσυγχρονισμός, παράδοση, ανανέωση. Γιατί αυτός το διπολισμός, παράδοση ή ανανέωση παίζει πάρα πολύ.
Έχει ένα ρόλο αυτό αλλά δεν θα το πούμε διπολικά γιατί όταν το πούμε διπολικά θα φτάσουμε ουσιαστικά στο αδιέξοδο αυτό που περιγράφουμε.
Φονταμενταλισμός ή εκσυγχρονισμός. Το ζήτημα είναι να δούμε πώς ουσιαστικά η ανανέωση είναι κομμάτι της παράδοσης, είναι η ουσιαστική της δηλαδή εκδοχή, με έναν τρόπο ο οποίος είναι τόσο ρηξικέλευθος όσο ήταν ίδια η παράδοση πάντοτε. Διότι η παράδοση είναι εξορισμού ρηξικέλευθη,[ΜΕ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΟΥΤΟ] αλλιώς δεν θα την είχαμε ως παράδοση.
Ας κοιτάξουμε πίσω όλοι μας. Τι θεωρούμε ως παράδοση. Θα δούμε ότι ό,τι θεωρούμε ως παράδοση ήταν πνευματικώς πολύ προχωρημένο, πάντοτε για την εποχή του.[ΕΠΟΧΙΑΚΗ ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥΣ, ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΟΔΟ ΟΜΩΣ Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΕΓΙΝΕ ΦΑΡΙΣΑΙΣΜΟΣ. ΠΟΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗ; ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ; Ή ΤΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ; ΠΟΙΟΣ ΤΟΥΣ ΧΕΖΕΙ ΤΟΥΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΤΙΤΛΩΝ;]
Παράδοση. Ε, αλλιώς δεν είναι παράδοση μου. Δεν την αναγνωρίζω ως παράδοση.
Η ίδια η παράδοση, όταν λέω παράδοση, σημαίνει μια επιλογή που κάνω στο παρελθόν. Έτσι δεν είναι;[ΤΟ ΚΑΛΟ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΚΟ ΤΗΣ ΓΙΑ ΜΕΝΑ ΣΗΜΕΡΑ]. Με τον τρόπο αυτό η παράδοση έχει μια τέτοια σχέση και με το νυν.
Άκρως δημιουργική. Γι' αυτό αυτοί που συνεχίζουν την παράδοση δεν είναι αυτοί που την επικαλούνται. Σήμερα στην Ελλάδα υπάρχει ένα φαινόμενο παρακμής.
Πολλοί μιλούν για την παράδοση αλλά ξέρουμε ότι δεν χρησιμοποιείται η παράδοση. Να σας πω ένα παράδειγμα. Υπάρχει στο Αριστοτέλειο μια έδρα για τον Αριστοτέλη; που να δουλεύει και ένα ινστιτούτο αριστοτελικό;
Υπάρχει σήμερα μια έδρα στην Ελλάδα για τον Πλάτωνα που να δουλεύει πάνω στον Πλάτωνα; Υπάρχει στις θεολογικές μας σχολές. Υπάρχει έκδοση των πατέρων της Εκκλησίας πλήρης και κριτική και με σχόλια;[ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΟΜΩΣ ΤΑ ΑΠΑΝΤΑ ΤΟΥ ΦΟΥΚΩ ΤΗΣ ΑΝΟΙΧΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ]
Λοιπόν, όλοι μιλάνε για την παράδοση. Χρήματα υπάρχουν. Κανείς όμως δεν δουλεύει με την παράδοση.
Αυτό σημαίνει ότι η παράδοση είναι στοιχείο φονταμενταλισμού. Είναι ουσιαστικά μια κλειστή ταυτότητα, μια φανταστική ταυτότητα στην οποία δείχνουμε όταν μας ρωτούν ποιοι είμαστε. Αλλά δεν δουλεύουμε μαζί της.[ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΜΕ.ΛΟΓΩ ΤΩΝ ΑΝΟΙΓΜΑΤΩΝ]
Οποιος δουλεύει με την παράδοση δεν μιλάει συνέχεια για αυτήν. Και ουσιαστικά την ειδωλοποιούμε. Βέβαια.
Βέβαια. Και εδώ αυτά βέβαια έχουν να κάνουν και με τον τρόπο που ζούμε την πνευματική μας ζωή, με τον τρόπο που ζούμε στην εκκλησία και όλα αυτά. Αλλά κάτι θέλατε να... Ναι.
(Κουρτης)Αυτό που ουσιαστικά αυτό το δίπολο το οποίο παίζει συνέχεια βλέπετε στον πρόλογο να μην υπάρχει στη δύση γιατί η δύση αναφέρετε, ξανασκέφτεται στον εαυτό της εξυπαρχής. Αν και αυτό δεν μπορεί να το κατορθώσει μόνη της πια. Το όραμα όμως αλλάζει. Και η αλλαγή αυτή είναι ότι ο κόσμος πλέον όλος πορεύεται μαζί με τον όλο άνθρωπο, μαζί με τον Θεό. Και η οικουμένη λοιπόν είναι αυτό που θα έρθει ή που ήδη έρχεται απαλά στους ήσυχους δρόμους. Κάτι σπουδαίο έρχεται αμέσως παρακάτω, που δεν το περιμένουμε. Θέλω να πω όχι μία νέα αυτοκρατορία, όχι παγκοσμιοποίηση αλλά κυρίως και παράλληλα η νοσταλγία ξανά του πνεύματος μέσα στον κόσμο. Αυτό ήδη το αναφέρετε από τον πρόλογο. Και αν αυτό συμβαίνει στη Δύση, αυτή η αλλαγή ότι ξανασκέφτεται η Δύση, ξανά αναμορφώνει τα πράγματα έστω και με τις προϋποθέσεις που μπορεί να μην έχει αλλά το κάνει.[ΕΡΧΕΤΑΙ Η ΓΑΛΗΝΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ]
Η Ανατολή έχει λάβει αυτό το μήνυμα, ότι έρχεται κάτι καινούργιο ουσιαστικά ξανά το πνεύμα μέσα στον κόσμο.
Ναι. Κοιτάξτε, εγώ ζω ένα μέρος του χρόνου μου, όπως ξέρετε, στη Δύση.
Κάθε χρόνο ζω ένα μέρος του χρόνου μου στο Cambridge, και έχω αυτή την πολύ ζωντανή εμπειρία. Η εμπειρία αυτή που θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε έναν είδους κόσμο-πολιτισμού, με την καλή έννοια που αναπτύσσεται σήμερα ο κόσμος ξανά γίνεται ενιαίος. Και γίνεται ενιαίος για τους λόγους που όλοι ξέρουμε.
Η τηλεόραση που κάνουμε αυτή τη στιγμή, το ίντερνετ, η παιδεία, όλα έγιναν ουσιαστικά ανοιχτά. Είναι σήμερα μια ανοιχτή δυνατότητα. Με τον τρόπο αυτό, στη Δύση βέβαια είναι ένα τεράστιος χώρος όπως συμβαίνουν πάρα πολλά πράγματα, και καλά και κακά, όπως παντού.
Παρά ταύτα όμως αναπτύσσεται και μια νέα αυτοσυνειδησία. Ίσως αυτό να κάνει με εκείνο που προφήτευσε ο Μπερδιάγιεφ πριν από πολλές δεκαετίες. Τον είπε για το νέο Μεσαίωνα, με την καλή έννοια.
Ο Μεσαίωνας του Μπερδιάγιεφ είναι μια πολύ γόνιμη εποχή. Είναι μια εποχή που όλα τίθεται υπό ερώτηση. Και καινούργια πράγματα συνεχώς αναδεικνύονται[ΤΟ ΔΕΚΑΗΜΕΡΟ ΤΟΥ ΠΑΖΟΛΙΝΙ , ΟΙ 120 ΗΜΕΡΕΣ... ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΑΝΟΙΓΜΑ].
Πολλοί εδώ στην Ελλάδα λένε Μεσαίωνας, εννοούν κάτι το οποίο είναι τρομακτικό, απαίσιο, σκοτεινό, γιατί δεν ξέρουν τι είναι ο Μεσαίωνας. Ο Μεσαίωνας ήταν μια εποχή που είχε και πάρα πολλά γόνιμα πράγματα. Πολλές ανακαλύψεις.
Πάρα πολλά πράγματα έγιναν στο Μεσαίωνα τα οποία ήταν φοβερά ιστορικά άλματα ήτανε. Εν πάση περιπτώσει με τη γόνιμη αυτή σημασία, έλεγε ο Μπερδιάγιεφ, θα έρθει μια εποχή ή έρχεται, όπου θα θέσουμε ξανά τα ίδια μεγάλα ερωτήματα με μεγάλη ένταση. Αυτό βλέπω ότι πάει να ξεκινάει στη Δύση.
Η Δύση έχει την ελευθερία να το κάνει αυτό το πράγμα σήμερα, διότι αισθάνεται ότι είναι στην κορυφή. Και ξέρετε, και το Βυζάντιο έκανε τα ίδια. Κάποτε όταν ήταν στην κορυφή, στο 10ο-11ο αιώνα, έθετε και αυτό τέτοια ερωτήματα.
Μεταφυσικά. Τα έσχατα, το κράτος, τι νόημα έχουν. Ο Ράνσιμαν, ο μεγάλος βυζαντινολόγος, το είχε πιάσει αυτό και έχει γράψει πολλά για το θέμα.
Λοιπόν, θέτει η Δύση μια σειρά από τέτοια ερωτήματα. Σήμερα. Και είναι πολύ σημαντικό να το καταλάβουμε.
Όχι, δεν το έχουμε καταλάβει εδώ στην Ελλάδα. Η Ελλάδα είναι και μάλιστα στο χώρο το δικό μας, το θεολογικό, πρέπει να το πούμε, σε μεγάλο βαθμό είναι επαρχία. Επαρχία.
Δεν καταλαβαίνει τι γίνεται έξω από τα σύνορα. Και είναι ν απορεί κανείς, διότι θα έπρεπε, με τις προϋποθέσεις που όλοι έχουμε, υποτροφίες παίρνουμε, βγαίνουμε, κάνουμε, δείχνουμε, θα έπρεπε να έχουμε μεγαλύτερη επίγνωση του τι συμβαίνει. Λίγοι είναι αυτοί οι οποίοι στην πραγματικότητα έχουν θα έλεγε κανείς μια εμπειρία αυτών των νέων δυνατοτήτων και δυστυχώς θα πρέπει αυτοί οι λίγοι να γίνουν περισσότεροι.
(Κούρτης)Μήπως αυτή η κατάσταση που επικρατούσε τη Δύση ή καλύτερα αυτό το οποίο εμείς βλέπαμε ως ανατολική, τώρα οι όροι είναι λίγο ρευστοί έως πολύ. Αυτό που εμείς βλέπαμε ως Έλληνες στη Δύση και το αποκρούσαμε και είπαμε όχι είναι όλα δυτικά και επομένως κάθε κακό προέρχεται από τη Δύση αποτελεί μια πανάκεια μπρος σε μια απουσία θα έλεγα αυτοκριτικής και αυτογνωσίας και ως έθνος και ως εκκλησία.
΄
Κάθε χρόνο ζω ένα μέρος του χρόνου μου στο Cambridge, και έχω αυτή την πολύ ζωντανή εμπειρία. Η εμπειρία αυτή που θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε έναν είδους κόσμο-πολιτισμού, με την καλή έννοια που αναπτύσσεται σήμερα ο κόσμος ξανά γίνεται ενιαίος. Και γίνεται ενιαίος για τους λόγους που όλοι ξέρουμε.
Η τηλεόραση που κάνουμε αυτή τη στιγμή, το ίντερνετ, η παιδεία, όλα έγιναν ουσιαστικά ανοιχτά. Είναι σήμερα μια ανοιχτή δυνατότητα. Με τον τρόπο αυτό, στη Δύση βέβαια είναι ένα τεράστιος χώρος όπως συμβαίνουν πάρα πολλά πράγματα, και καλά και κακά, όπως παντού.
Παρά ταύτα όμως αναπτύσσεται και μια νέα αυτοσυνειδησία. Ίσως αυτό να κάνει με εκείνο που προφήτευσε ο Μπερδιάγιεφ πριν από πολλές δεκαετίες. Τον είπε για το νέο Μεσαίωνα, με την καλή έννοια.
Ο Μεσαίωνας του Μπερδιάγιεφ είναι μια πολύ γόνιμη εποχή. Είναι μια εποχή που όλα τίθεται υπό ερώτηση. Και καινούργια πράγματα συνεχώς αναδεικνύονται[ΤΟ ΔΕΚΑΗΜΕΡΟ ΤΟΥ ΠΑΖΟΛΙΝΙ , ΟΙ 120 ΗΜΕΡΕΣ... ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΑΝΟΙΓΜΑ].
Πολλοί εδώ στην Ελλάδα λένε Μεσαίωνας, εννοούν κάτι το οποίο είναι τρομακτικό, απαίσιο, σκοτεινό, γιατί δεν ξέρουν τι είναι ο Μεσαίωνας. Ο Μεσαίωνας ήταν μια εποχή που είχε και πάρα πολλά γόνιμα πράγματα. Πολλές ανακαλύψεις.
Πάρα πολλά πράγματα έγιναν στο Μεσαίωνα τα οποία ήταν φοβερά ιστορικά άλματα ήτανε. Εν πάση περιπτώσει με τη γόνιμη αυτή σημασία, έλεγε ο Μπερδιάγιεφ, θα έρθει μια εποχή ή έρχεται, όπου θα θέσουμε ξανά τα ίδια μεγάλα ερωτήματα με μεγάλη ένταση. Αυτό βλέπω ότι πάει να ξεκινάει στη Δύση.
Η Δύση έχει την ελευθερία να το κάνει αυτό το πράγμα σήμερα, διότι αισθάνεται ότι είναι στην κορυφή. Και ξέρετε, και το Βυζάντιο έκανε τα ίδια. Κάποτε όταν ήταν στην κορυφή, στο 10ο-11ο αιώνα, έθετε και αυτό τέτοια ερωτήματα.
Μεταφυσικά. Τα έσχατα, το κράτος, τι νόημα έχουν. Ο Ράνσιμαν, ο μεγάλος βυζαντινολόγος, το είχε πιάσει αυτό και έχει γράψει πολλά για το θέμα.
Λοιπόν, θέτει η Δύση μια σειρά από τέτοια ερωτήματα. Σήμερα. Και είναι πολύ σημαντικό να το καταλάβουμε.
Όχι, δεν το έχουμε καταλάβει εδώ στην Ελλάδα. Η Ελλάδα είναι και μάλιστα στο χώρο το δικό μας, το θεολογικό, πρέπει να το πούμε, σε μεγάλο βαθμό είναι επαρχία. Επαρχία.
Δεν καταλαβαίνει τι γίνεται έξω από τα σύνορα. Και είναι ν απορεί κανείς, διότι θα έπρεπε, με τις προϋποθέσεις που όλοι έχουμε, υποτροφίες παίρνουμε, βγαίνουμε, κάνουμε, δείχνουμε, θα έπρεπε να έχουμε μεγαλύτερη επίγνωση του τι συμβαίνει. Λίγοι είναι αυτοί οι οποίοι στην πραγματικότητα έχουν θα έλεγε κανείς μια εμπειρία αυτών των νέων δυνατοτήτων και δυστυχώς θα πρέπει αυτοί οι λίγοι να γίνουν περισσότεροι.
(Κούρτης)Μήπως αυτή η κατάσταση που επικρατούσε τη Δύση ή καλύτερα αυτό το οποίο εμείς βλέπαμε ως ανατολική, τώρα οι όροι είναι λίγο ρευστοί έως πολύ. Αυτό που εμείς βλέπαμε ως Έλληνες στη Δύση και το αποκρούσαμε και είπαμε όχι είναι όλα δυτικά και επομένως κάθε κακό προέρχεται από τη Δύση αποτελεί μια πανάκεια μπρος σε μια απουσία θα έλεγα αυτοκριτικής και αυτογνωσίας και ως έθνος και ως εκκλησία.
΄
Καταρχήν πρέπει να πούμε ότι αυτό το οποίο περιγράψατε πολύ σωστά ως ένα είδος φόβου προς τη Δύση είναι κάτι πάρα πολύ παλιό.
Ξεκινάει τουλάχιστον από τον 10ο-11ο αιώνα στο Βυζάντιο. Το Βυζάντιο κατεφρόνησε τη Δύση. Την φοβήθηκε διότι ξεκίνησε βέβαια με διεκδικήσεις.
Ας θυμηθούμε τον Καρλομάγνο ο οποίος ουσιαστικά εμφανίζεται ως διεκδικητής της αυτοκρατορίας. Εσείς είστε πλέον πεθάνατε, και εμείς εμείς είμαστε η αυτοκρατορία, η μόνη αυτοκρατορία της εποχής η Ρωμαϊκή. Ας μιλήσουμε ότι και το Φιλιόκβε υπήρξε μέρος αυτής της διαμάχης και υπήρξε ένα είδος ιδεολογίας επίσης, που στήριξε τη νέα αυτοκρατορία.
Το Βυζάντιο λοιπόν ουσιαστικά δεν ασχολήθηκε ποτέ στα σοβαρά με τη Δύση. Ήταν πάντα τα βάρβαρα γένη. Η Δύση εκδικήθηκε γι' αυτό με τις σειρές ολόκληρες των κόντρα ερόρες γκρεκόρουμ τα βιβλία ενάντια στα λάθη των Γρεκών.[Με την βοηθεια των αραβικων μεταφρασεων και με το ανοιγμα του αριστοτελη στον αλλαχ]
Μας ονόμασαν Γρεκούς. Μια λέξη που στις Ευρωπαϊκές γλώσσες τις παλιότερες σημαίνει είναι βρισιά, όπως ξέρετε. Όχι Ρωμιούς, πως λέγαμε εμείς.
Ρωμαίοι είμαστε εμείς. Ήμασταν εξελληνισμένοι Έλληνες. Ρωμαίοι Χριστιανοί.
Αυτό είναι το Βυζάντιο. Λοιπόν τέρμα μας ονόμασαν Βυζαντινούς κανένας Έλληνας δεν έλεγε ότι είμαι Βυζαντινός. Υπάρχει λέξη Βυζαντινός στα κείμενα, αλλά κανένας δεν έλεγε ότι εγώ είμαι Βυζαντινός.
Ο πολίτης της Θεσσαλονίκης δεν έλεγε ότι είμαι Βυζαντινός. Έλεγε, θεωρούσε το εγώ το μέρος της αυτοκρατορίας. Λοιπόν έγινε από τότε και μετά έγινε η περίφημη η μεγάλη εκδίκηση της Δύσης ήταν η τέταρτη σταυροφορία η πτώση της Κωνσταντινούπολης.
Η μεγάλη ιδέα γεννήθηκε τότε ως απελευθέρωση της Πόλης από αυτούς. Έγιναν οι εχθροί ξαφνικά;;;;, οι μεγάλοι εχθροί. Από τότε γεννήθηκε ουσιαστικά ο αντιδυτικισμός.
Και υπήρξε και αντιανατολισμός. Μεταξύ όμως της αυτοκρατορίας δεν είναι το Βυζάντιο ανατολή. Είναι Δύση αλλά ανατολή της Δύσης.
Και είναι σαφώς ότι είναι σαφές επίσης ότι ως προς την Ανατολή, δηλαδή την Περσία, την Ινδία το Βυζάντιο είναι Δύση. Και όχι μόνο αυτό αλλά είναι η κατεξοχήν, θα λέγαμε το κατεξοχήν κάστρο της Δύσης. Να σας πω ένα παράδειγμα γιατί είναι σημαντικά αυτά τα πράγματα.
Τι εννοώ στην έκτη Οικουμενική σύνοδο έγινε όλη αυτή η υπεράσπιση του θελήματος του ανθρώπου, το φυσικό θέλημα, ο Χριστός έχει δύο φυσικά θελήματα ο αγώνας κατά του μονοθελητισμού, που ουσιαστικά υπέτασσε το ανθρώπινο θέλημα στο Θείο, και εξαφάνιζε τον άνθρωπο μέσα στο Θεό, στο Χριστό καταρχήν και στην Εκκλησία έτσι συνέχεια. Όχι ο άνθρωπος πρέπει να έχει θέλημα, πρέπει να είναι ελεύθερο το θέλημα αυτό. Μιλήσαμε για πρώτη φορά στο χώρο αυτό ο Μάξιμος ομολογητής για την ελευθερία του θελήματος. δεν υπήρχε προηγουμένως αυτό, ήταν άγνωστο[Η ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΤΙ ΛΕΕΙ; ΑΓΝΩΣΤΗ;].
Λοιπόν αυτό το οποίο σήμερα στη Δύση δοξάζεται. Δηλαδή ουσιαστικά υπήρξε ένα τεράστιο κάστρο το οποίο δεν επέτρεψε τις ανατολίτικες δοξασίες, έτσι ο Βουδισμός θέλει κατάργηση του θελήματος η δουλειά σας στο Βουδισμό είναι να καταργήσετε το θέλημά σας[ΤΗΝ ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΟΧΙ ΤΟ ΘΕΛΗΜΑ, ΤΗΝ ΠΟΡΝΙΚΗ ΕΠΙΘΥΜΙΑ. ΚΑΙ Ο ΒΟΥΔΑΣ ΑΚΡΙΒΩΣ ΝΙΚΗΣΕ ΤΟ ΔΑΙΜΟΝΙΟ ΤΗΣ ΠΟΡΝΕΙΑΣ, ΜΕ ΤΟ ΘΕΛΗΜΑ ΤΟΥ.], γιατί είναι πηγή του κακού. Δεν πήγε αυτό λοιπόν στη Δύση η Δύση έμεινε αυτή που ήταν. Ποιος το υπεράσπισε, το Βυζάντιο το λεγόμενο.
Είναι λοιπόν το Βυζάντιο ανατολή, είναι ανατολή για τη Δύση. Αλλά είναι Δύση για την ανατολή και ακριβώς αυτή η προνομιακή πολιτιστική θέση μας εξασφαλίζει τη δυνατότητα να πούμε ένα λόγο ακόμα σήμερα πέραν αυτού. Λοιπόν σαφώς είναι αυτό σαφές που λέτε ότι υπήρξε μια ένας αντιδυτικισμός, μια καταφρόνηση.
Αυτό βέβαια μετά, μετά την αυτοκρατορία έπεσε η αυτοκρατορία. Δεν βοήθησε η Δύση, έτσι δεν είναι, την Κωνσταντινούπολη, και σιγά σιγά είδαμε τους μισιοναρίους να φτάνουν αντί να γίνεται κάποια κίνηση από την ελευθέρωση. Το 19ο αιώνα έχουμε ένα όργιο επεμβάσεων της Δύσης.
Σαφώς. Έτσι στο χώρο των ελληνικών απίστευτες ποσότητες χρημάτων και προσπάθεια προσηλυτισμού. θέλουν να τους κάνουν ραγιάδες είτε προτεστάντες , καθολικούς και λοιπά. Λοιπόν, και αναπτύχθηκε αυτό το πράγμα η αίσθηση ότι κινδυνεύουμε από τη Δύση.
Αυτό ήταν αληθές ιστορικά. Όπως και η Δύση κινδύνευε από εμάς προηγουμένως. Όταν ήμασταν αυτοκρατορία.
Λοιπόν, τώρα οι κίνδυνοι αυτοί έχουν ένα ιστορικό, να σου το πούμε πρέπει να έχουν ένα ιστορικό τέλος. Όχι ότι δεν τις καλλιεργούν και οι δυτικοί σήμερα. Ο Χάντιγκτον για παράδειγμα στο περίφημα αυτό βιβλίο του, ξέρετε για τη σύγκρουση των πολιτισμών, θεωρεί ότι το πως το λένε εκεί που τελειώνει η Ορθοδοξία, εκεί που αρχίζει η Ορθοδοξία τελειώνει η Ευρώπη.
Μέγα λάθος.
Συνεχίζεται
Ξεκινάει τουλάχιστον από τον 10ο-11ο αιώνα στο Βυζάντιο. Το Βυζάντιο κατεφρόνησε τη Δύση. Την φοβήθηκε διότι ξεκίνησε βέβαια με διεκδικήσεις.
Ας θυμηθούμε τον Καρλομάγνο ο οποίος ουσιαστικά εμφανίζεται ως διεκδικητής της αυτοκρατορίας. Εσείς είστε πλέον πεθάνατε, και εμείς εμείς είμαστε η αυτοκρατορία, η μόνη αυτοκρατορία της εποχής η Ρωμαϊκή. Ας μιλήσουμε ότι και το Φιλιόκβε υπήρξε μέρος αυτής της διαμάχης και υπήρξε ένα είδος ιδεολογίας επίσης, που στήριξε τη νέα αυτοκρατορία.
Το Βυζάντιο λοιπόν ουσιαστικά δεν ασχολήθηκε ποτέ στα σοβαρά με τη Δύση. Ήταν πάντα τα βάρβαρα γένη. Η Δύση εκδικήθηκε γι' αυτό με τις σειρές ολόκληρες των κόντρα ερόρες γκρεκόρουμ τα βιβλία ενάντια στα λάθη των Γρεκών.[Με την βοηθεια των αραβικων μεταφρασεων και με το ανοιγμα του αριστοτελη στον αλλαχ]
Μας ονόμασαν Γρεκούς. Μια λέξη που στις Ευρωπαϊκές γλώσσες τις παλιότερες σημαίνει είναι βρισιά, όπως ξέρετε. Όχι Ρωμιούς, πως λέγαμε εμείς.
Ρωμαίοι είμαστε εμείς. Ήμασταν εξελληνισμένοι Έλληνες. Ρωμαίοι Χριστιανοί.
Αυτό είναι το Βυζάντιο. Λοιπόν τέρμα μας ονόμασαν Βυζαντινούς κανένας Έλληνας δεν έλεγε ότι είμαι Βυζαντινός. Υπάρχει λέξη Βυζαντινός στα κείμενα, αλλά κανένας δεν έλεγε ότι εγώ είμαι Βυζαντινός.
Ο πολίτης της Θεσσαλονίκης δεν έλεγε ότι είμαι Βυζαντινός. Έλεγε, θεωρούσε το εγώ το μέρος της αυτοκρατορίας. Λοιπόν έγινε από τότε και μετά έγινε η περίφημη η μεγάλη εκδίκηση της Δύσης ήταν η τέταρτη σταυροφορία η πτώση της Κωνσταντινούπολης.
Η μεγάλη ιδέα γεννήθηκε τότε ως απελευθέρωση της Πόλης από αυτούς. Έγιναν οι εχθροί ξαφνικά;;;;, οι μεγάλοι εχθροί. Από τότε γεννήθηκε ουσιαστικά ο αντιδυτικισμός.
Και υπήρξε και αντιανατολισμός. Μεταξύ όμως της αυτοκρατορίας δεν είναι το Βυζάντιο ανατολή. Είναι Δύση αλλά ανατολή της Δύσης.
Και είναι σαφώς ότι είναι σαφές επίσης ότι ως προς την Ανατολή, δηλαδή την Περσία, την Ινδία το Βυζάντιο είναι Δύση. Και όχι μόνο αυτό αλλά είναι η κατεξοχήν, θα λέγαμε το κατεξοχήν κάστρο της Δύσης. Να σας πω ένα παράδειγμα γιατί είναι σημαντικά αυτά τα πράγματα.
Τι εννοώ στην έκτη Οικουμενική σύνοδο έγινε όλη αυτή η υπεράσπιση του θελήματος του ανθρώπου, το φυσικό θέλημα, ο Χριστός έχει δύο φυσικά θελήματα ο αγώνας κατά του μονοθελητισμού, που ουσιαστικά υπέτασσε το ανθρώπινο θέλημα στο Θείο, και εξαφάνιζε τον άνθρωπο μέσα στο Θεό, στο Χριστό καταρχήν και στην Εκκλησία έτσι συνέχεια. Όχι ο άνθρωπος πρέπει να έχει θέλημα, πρέπει να είναι ελεύθερο το θέλημα αυτό. Μιλήσαμε για πρώτη φορά στο χώρο αυτό ο Μάξιμος ομολογητής για την ελευθερία του θελήματος. δεν υπήρχε προηγουμένως αυτό, ήταν άγνωστο[Η ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΤΙ ΛΕΕΙ; ΑΓΝΩΣΤΗ;].
Λοιπόν αυτό το οποίο σήμερα στη Δύση δοξάζεται. Δηλαδή ουσιαστικά υπήρξε ένα τεράστιο κάστρο το οποίο δεν επέτρεψε τις ανατολίτικες δοξασίες, έτσι ο Βουδισμός θέλει κατάργηση του θελήματος η δουλειά σας στο Βουδισμό είναι να καταργήσετε το θέλημά σας[ΤΗΝ ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΟΧΙ ΤΟ ΘΕΛΗΜΑ, ΤΗΝ ΠΟΡΝΙΚΗ ΕΠΙΘΥΜΙΑ. ΚΑΙ Ο ΒΟΥΔΑΣ ΑΚΡΙΒΩΣ ΝΙΚΗΣΕ ΤΟ ΔΑΙΜΟΝΙΟ ΤΗΣ ΠΟΡΝΕΙΑΣ, ΜΕ ΤΟ ΘΕΛΗΜΑ ΤΟΥ.], γιατί είναι πηγή του κακού. Δεν πήγε αυτό λοιπόν στη Δύση η Δύση έμεινε αυτή που ήταν. Ποιος το υπεράσπισε, το Βυζάντιο το λεγόμενο.
Είναι λοιπόν το Βυζάντιο ανατολή, είναι ανατολή για τη Δύση. Αλλά είναι Δύση για την ανατολή και ακριβώς αυτή η προνομιακή πολιτιστική θέση μας εξασφαλίζει τη δυνατότητα να πούμε ένα λόγο ακόμα σήμερα πέραν αυτού. Λοιπόν σαφώς είναι αυτό σαφές που λέτε ότι υπήρξε μια ένας αντιδυτικισμός, μια καταφρόνηση.
Αυτό βέβαια μετά, μετά την αυτοκρατορία έπεσε η αυτοκρατορία. Δεν βοήθησε η Δύση, έτσι δεν είναι, την Κωνσταντινούπολη, και σιγά σιγά είδαμε τους μισιοναρίους να φτάνουν αντί να γίνεται κάποια κίνηση από την ελευθέρωση. Το 19ο αιώνα έχουμε ένα όργιο επεμβάσεων της Δύσης.
Σαφώς. Έτσι στο χώρο των ελληνικών απίστευτες ποσότητες χρημάτων και προσπάθεια προσηλυτισμού. θέλουν να τους κάνουν ραγιάδες είτε προτεστάντες , καθολικούς και λοιπά. Λοιπόν, και αναπτύχθηκε αυτό το πράγμα η αίσθηση ότι κινδυνεύουμε από τη Δύση.
Αυτό ήταν αληθές ιστορικά. Όπως και η Δύση κινδύνευε από εμάς προηγουμένως. Όταν ήμασταν αυτοκρατορία.
Λοιπόν, τώρα οι κίνδυνοι αυτοί έχουν ένα ιστορικό, να σου το πούμε πρέπει να έχουν ένα ιστορικό τέλος. Όχι ότι δεν τις καλλιεργούν και οι δυτικοί σήμερα. Ο Χάντιγκτον για παράδειγμα στο περίφημα αυτό βιβλίο του, ξέρετε για τη σύγκρουση των πολιτισμών, θεωρεί ότι το πως το λένε εκεί που τελειώνει η Ορθοδοξία, εκεί που αρχίζει η Ορθοδοξία τελειώνει η Ευρώπη.
Μέγα λάθος.
Συνεχίζεται
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου