Κεφάλαιο 52
Γιατί η τελετή καλείται μόνο Ευχαριστία
1. Ακόμη, αξίζει να εξεταστεί και το εξής.
2. Αφού η τελετή είναι και ευχαριστήριος και ικετήριος, γιατί δεν καλείται και τα δύο, αλλά μόνο ευχαριστία;
3. Αυτή η ονομασία προέρχεται από το επικρατέστερο. Διότι περισσότερες είναι οι αφορμές της ευχαριστίας παρά της ικεσίας. Διότι έχουμε λάβει περισσότερα απ' όσα δεόμεθα να λάβουμε. Αυτά μεν είναι μέρος, εκείνα δε το όλον. Αυτά δηλαδή που ικετεύουμε να λάβουμε είναι μέρος εκείνων που λάβαμε. Διότι λάβαμε όλα όσα εξαρτώνται από τον Θεό, και δεν παρέλειψε τίποτε ο Θεός που να μη μας το έδωσε. Αλλά υπάρχουν αγαθά, τα όποια δεν είναι ακόμη καιρός να τα λάβουμε, όπως είναι η αφθαρσία των σωμάτων και η αθανασία και η βασιλεία των ουρανών. Άλλα πάλι τα λάβαμε, αλλά δεν τα κρατήσαμε, όπως είναι η άφεσις των αμαρτιών και όλα τα άλλα δώρα που μας χορηγούνται δια των μυστηρίων. Άλλα, όπως είναι η άνεσις, η υγεία, ο πλούτος, τα εχάσαμε διότι τα μεταχειριστήκαμε κακώς και διότι θα γινόμασταν χειρότεροι, επειδή τα κάναμε ύλη τρυφής και πονηρίας. Ή στερούμαστε αυτά τα παρόντα αγαθά για μεγαλύτερη ωφέλεια μας, όπως ο Ιώβ,.
4. Από αυτά φαίνεται καθαρά ότι ο Θεός δεν άφησε καμία θέση για ικεσία, ενώ μας έδωσε κάθε αφορμή ευχαριστίας. Εμείς όμως από ραθυμία προξενούμε στον εαυτό μας την έλλειψη, γι' αυτό χρειαζόμαστε την ικεσία.
5. Ας δούμε δε για τί ικετεύουμε.
6. Για την άφεση των αμαρτιών. Αλλά αυτή τη λάβαμε πλουσιοπάροχα με το άγιο βάπτισμα, χωρίς να αγωνισθούμε. Γιατί λοιπόν τη ζητούμε πάλι; Διότι γίναμε πάλι υπόλογοι για αμαρτίες. Άλλα ποια είναι η αιτία γι' αυτό; Εμείς οι ίδιοι. Επομένως και της ικεσίας αίτιοι είμαστε εμείς.
7.Επίσης ικετεύουμε να κληρονομήσουμε τη βασιλεία των ουρανών. Και όμως μας έχει δοθεί αυτή η κληρονομιά. Διότι γίναμε τέκνα του Θεού, ο οποίος κατέχει αυτή τη βασιλεία. Και ποιος είναι κληρονόμος, παρά το τέκνο; Ποιο δε από τα πράγματα του πατέρα δεν το αποκτά ο κληρονόμος; Κανένα. Πώς λοιπόν ζητούμε εκείνο που μας έχει ήδη δοθεί; Διότι τολμήσαμε πράξεις αντίθετες προς αυτήν την υιοθεσία, και αφού γεννηθήκαμε από τον Θεό και ανεβήκαμε σ' αυτήν την τιμή, αντί υιοί, γίναμε πονηροί δούλοι. Και γι' αυτό ικετεύουμε, σαν να είναι πράγμα ξένο και να μη μας ανήκει διόλου. Επομένως και αυτής της ικεσίας εμείς είμαστε αίτιοι για τον εαυτό μας.
8. Όσον άφορα στα σωματικά αγαθά, ο Κύριος διέταξε: «Ζητείτε πρώτα τη βασιλεία του Θεού και τη δικαιοσύνη, και όλα αυτά θα σας δοθούν πρόσθετα», και: «Μη μεριμνάτε για τροφή και ενδύματα, και ο Πατέρας σας ο ουράνιος θα χορηγήσει όλα όσα χρειάζεστε». Εμείς τώρα, όταν τα στερούμαστε, το παθαίνουμε αυτό είτε από ραθυμία και απιστία και από την μη τήρηση της σχετικής εντολής, και τότε τόσο η στέρηση είναι δικό μας έργο όσο και η αντίστοιχη ικεσία, είτε από πρόνοια και φιλανθρωπία του Θεού, όπως ο Ιώβ, για να λάβουμε μεγαλύτερα και πολυτιμότερα, και τότε η στέρηση είναι βέβαια έργο του Θεού, όμως δεν είναι αφορμή δεήσεως και ικεσίας, αλλά δοξολογίας και ευχαριστίας, όπως έλεγε ο Ιώβ: «Ας είναι το όνομα του Κυρίου ευλογημένο» εις τους αιώνες.
9. Βλέπεις ότι όλα όσα μας δόθηκαν από τον Θεό μας οδηγούν μόνον σε δοξολογία και ευχαριστία, ενώ των ικεσιών και των δεήσεων τούτων οι αίτιοι είμαστε εμείς; Γι' αυτό, όταν μνημονεύουμε στις ομιλίες μας προς τον Θεό όλα τα αγαθά, τα σωματικά και τα ψυχικά, τα μνημονεύουμε μόνο για ευχαριστία, είτε τα έχουμε όλα είτε όχι. Διότι Εκείνος μας τα έδωσε όλα δια μιας και δεν παρέλειψε εκ μέρους Του τίποτε. Αυτό γνωρίζοντας και ο μακάριος απόστολος, παρήγγειλε να ευχαριστούμε για όλα: «Πάντοτε να χαίρεστε, για όλα να ευχαριστείτε».
10. Γι' αυτό το λόγο και την τελειότατη και ακριβέστατη ομιλία προς τον Θεό, δηλαδή την τελετή της κοινωνίας, στην οποία μνημονεύουμε όχι αυτή ή εκείνη την ευεργεσία, αλλά όλα γενικώς τα αγαθά που χορηγεί ο Θεός, και όσα ήδη κατέχουμε κι εκείνα που πρόκειται να λάβουμε, είναι εύλογο να την ονομάζουμε ευχαριστία, δίνοντάς της το όνομα όχι από αυτά για τα οποία δεόμαστε εξαιτίας της ανέχειας μας, άλλα απ' όσα μας ευεργετεί ο Θεός, ούτε από την πενία μας, αλλά από τον πλούτο της χρηστότητος Εκείνου.
11. Βέβαια, σ' αυτή την τελετή, και ικετεύουμε και ευχαριστούμε τον Θεό. Άλλα η μεν ευχαριστία είναι του Θεού, όπως έχει λεχθεί, ενώ η ικεσία είναι έργο της ανθρώπινης ασθένειας. Και η ευχαριστία αναφέρεται σε περισσότερα, ενώ η ικεσία σε λιγότερα, η πρώτη δηλαδή σε όλα γενικώς τα αγαθά, ενώ η δεύτερη σε μερικά. Γι' αυτό έπρεπε να πάρουμε το όνομα της τελετής από τα ανώτερα και περισσότερα και να την ονομάσουμε ευχαριστία. Παρόμοια και ο άνθρωπος λέγεται ζώο λογικό, και ενώ μετέχει κατά ένα μέρος και στο άλογο, παίρνει την ονομασία του από το ανώτερο και μεγαλύτερο μέρος.
12. Άλλωστε και ο πρώτος που εδίδαξε αυτή την τελετή, ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός, την ετέλεσε και μας την παρέδωσε όχι ικετεύοντας, αλλά μόνο ευχαριστώντας τον Πατέρα. Και γι’ αύτό η Εκκλησία, η οποία την παρέλαβε ως ευχαριστία, έτσι την ονομάζει, δηλαδή Ευχαριστία.
Αρκούν αυτά γι' αυτό το ζήτημα.
Κεφάλαιο 53
Περί της κοινής ευχαριστίας μετά την κοινωνία των μυστηρίων και για τις ευχές που λέγονται στο τέλος της ιερουργίας
1. Ο δε ιερεύς στο τέλος προσκαλεί όσους μετέλαβαν τα μυστήρια να ευχαριστήσουν τον Θεό που τα μετέδωσε σ' αυτούς. Και αυτό όχι με αμέλεια και ραθυμία, άλλα με ζήλο. Διότι αυτό θέλει να πει το «ορθοί», να ευχαριστήσουμε τον Κύριο όχι ξαπλωμένοι, ούτε καθισμένοι, αλλά υψώνοντας την ψυχή και το σώμα προς Αυτόν.
2. Έπειτα, αφού παρακινήσει να δεηθούν στον Θεό και για τα αλλά, τα συνηθισμένα, εξέρχεται από το θυσιαστήριο και αφού σταθεί προ των θυρών, διαβάζει την ευχή για όλους.
3. Εδώ πρέπει να επισημάνουμε και τούτο, ότι μετά την ιερουργία και τη δοξολογία για την ιερουργία αυτή, και αφού τελέσθηκαν όλα όσα οφείλονται στον Θεό, ο ιερεύς φαίνεται σαν να αποσύρει τον εαυτό του από τη συναναστροφή με τον Θεό και από το ύψος εκείνο και να κατεβαίνει λίγο λίγο στη συναναστροφή με τους ανθρώπους, και αυτό με τρόπο που αρμόζει σε ιερέα. Διότι το κάνει αυτό προσευχόμενος· και ο τρόπος της ευχής και ο τόπος τον δείχνουν να κατεβαίνει.
4. Πρωτύτερα δηλαδή ήταν μέσα στο θυσιαστήριο και προσευχόταν μόνος του, χωρίς να ακούγεται από κανένα και απευθυνόμενος προς τον Θεό, ενώ τώρα, αφού βγήκε από το θυσιαστήριο και είναι μπροστά στο πλήθος και ακούνε όλοι, κάνει κοινή δέηση υπέρ της Εκκλησίας και όλων των πιστών. Κατόπιν, και τον άρτο που έχει προσφερθεί, από τον οποίο αφαίρεσε τον ιερό άρτο για τη θυσία, αφού τον κόψει σε πολλά κομμάτια, τον μοιράζει στους πιστούς, διότι έγινε άγιος με το να αφιερωθεί και να προσφερθεί στον θεό. Οι δε πιστοί με όλη την ευλάβεια παίρνουν το κομμάτι του άρτου και φιλούν το χέρι του ιερέως, διότι μόλις προ ολίγου άγγιξε το πανάγιο σώμα του Σωτήρος και έλαβε από αυτό τον αγιασμό και τον μεταδίδει, όπως είναι η πίστη μας, σ' εκείνους που το αγγίζουν.
5. Στο διάστημα αυτό δοξολογούν και τον Θεό, ο οποίος είναι αίτιος και χορηγός σ' αυτούς αυτών των αγαθών, και η δοξολογία είναι παρμένη από τη Γραφή: «Είη το όνομα Κυρίου ευλογημένον»· και αφού το ψάλλουν αυτό πολλές φορές, έπειτα διαβάζουν έναν ψαλμό γεμάτο δοξολογία και ευχαριστία. Ποιος είναι αυτός ο ψαλμός; «Ευλογήσω τον Κύριον εν παντί καιρώ».
6. Όταν μοιραστεί ο άρτος και τελειώσει ο ψαλμός, εύχεται ο ιερεύς στο πλήθος την τελευταία ευχή, ενώ όχι μόνο ακούγεται απ’ όλους που βρίσκονται έξω από το θυσιαστήριο, αλλά και απευθύνει προς το ίδιο το πλήθος τα λόγια της ευχής, δείχνοντας τώρα περισσότερο την κοινωνία του προς τους πολλούς απ' ό,τι πρωτύτερα. Και ποια είναι η ευχή; Να σωθούμε, αφού αξιωθούμε του ελέους του Κυρίου, διότι από τον εαυτό μας δεν έχουμε να προσφέρουμε τίποτε άξιο της σωτηρίας, αλλά αποβλέπουμε μόνο στη φιλανθρωπία Εκείνου που μπορεί να μας σώσει. Γι' αυτό κι εδώ μνημονεύει πολλούς πρεσβευτές που μπορούν να μας βοηθήσουν σε τούτο, και προ πάντων την Παναγία Μητέρα του Θεού, με τη μεσολάβηση της οποίας έχουμε από την αρχή ελεηθεί.
7. Το δε προοίμιο της ευχής είναι: «Χριστός ο αληθινός Θεός ημών». Όχι κανένας από τους νόθους και ψεύτικους θεούς που σεβόμασταν πολλούς άλλοτε, αλλά Εκείνος που βρήκαμε μόλις αργότερα, ο αληθινός Θεός μας.
8. Γι' αυτό και μόνο σ' Αυτόν ως Θεό πρέπει κάθε δόξα, τιμή και προσκύνησις, μαζί με τον άναρχο Πατέρα του και το πανάγιο και αγαθό και ζωοποιό του Πνεύμα, και τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
Αμέθυστος
Περί της κοινής ευχαριστίας μετά την κοινωνία των μυστηρίων και για τις ευχές που λέγονται στο τέλος της ιερουργίας
1. Ο δε ιερεύς στο τέλος προσκαλεί όσους μετέλαβαν τα μυστήρια να ευχαριστήσουν τον Θεό που τα μετέδωσε σ' αυτούς. Και αυτό όχι με αμέλεια και ραθυμία, άλλα με ζήλο. Διότι αυτό θέλει να πει το «ορθοί», να ευχαριστήσουμε τον Κύριο όχι ξαπλωμένοι, ούτε καθισμένοι, αλλά υψώνοντας την ψυχή και το σώμα προς Αυτόν.
2. Έπειτα, αφού παρακινήσει να δεηθούν στον Θεό και για τα αλλά, τα συνηθισμένα, εξέρχεται από το θυσιαστήριο και αφού σταθεί προ των θυρών, διαβάζει την ευχή για όλους.
3. Εδώ πρέπει να επισημάνουμε και τούτο, ότι μετά την ιερουργία και τη δοξολογία για την ιερουργία αυτή, και αφού τελέσθηκαν όλα όσα οφείλονται στον Θεό, ο ιερεύς φαίνεται σαν να αποσύρει τον εαυτό του από τη συναναστροφή με τον Θεό και από το ύψος εκείνο και να κατεβαίνει λίγο λίγο στη συναναστροφή με τους ανθρώπους, και αυτό με τρόπο που αρμόζει σε ιερέα. Διότι το κάνει αυτό προσευχόμενος· και ο τρόπος της ευχής και ο τόπος τον δείχνουν να κατεβαίνει.
4. Πρωτύτερα δηλαδή ήταν μέσα στο θυσιαστήριο και προσευχόταν μόνος του, χωρίς να ακούγεται από κανένα και απευθυνόμενος προς τον Θεό, ενώ τώρα, αφού βγήκε από το θυσιαστήριο και είναι μπροστά στο πλήθος και ακούνε όλοι, κάνει κοινή δέηση υπέρ της Εκκλησίας και όλων των πιστών. Κατόπιν, και τον άρτο που έχει προσφερθεί, από τον οποίο αφαίρεσε τον ιερό άρτο για τη θυσία, αφού τον κόψει σε πολλά κομμάτια, τον μοιράζει στους πιστούς, διότι έγινε άγιος με το να αφιερωθεί και να προσφερθεί στον θεό. Οι δε πιστοί με όλη την ευλάβεια παίρνουν το κομμάτι του άρτου και φιλούν το χέρι του ιερέως, διότι μόλις προ ολίγου άγγιξε το πανάγιο σώμα του Σωτήρος και έλαβε από αυτό τον αγιασμό και τον μεταδίδει, όπως είναι η πίστη μας, σ' εκείνους που το αγγίζουν.
5. Στο διάστημα αυτό δοξολογούν και τον Θεό, ο οποίος είναι αίτιος και χορηγός σ' αυτούς αυτών των αγαθών, και η δοξολογία είναι παρμένη από τη Γραφή: «Είη το όνομα Κυρίου ευλογημένον»· και αφού το ψάλλουν αυτό πολλές φορές, έπειτα διαβάζουν έναν ψαλμό γεμάτο δοξολογία και ευχαριστία. Ποιος είναι αυτός ο ψαλμός; «Ευλογήσω τον Κύριον εν παντί καιρώ».
6. Όταν μοιραστεί ο άρτος και τελειώσει ο ψαλμός, εύχεται ο ιερεύς στο πλήθος την τελευταία ευχή, ενώ όχι μόνο ακούγεται απ’ όλους που βρίσκονται έξω από το θυσιαστήριο, αλλά και απευθύνει προς το ίδιο το πλήθος τα λόγια της ευχής, δείχνοντας τώρα περισσότερο την κοινωνία του προς τους πολλούς απ' ό,τι πρωτύτερα. Και ποια είναι η ευχή; Να σωθούμε, αφού αξιωθούμε του ελέους του Κυρίου, διότι από τον εαυτό μας δεν έχουμε να προσφέρουμε τίποτε άξιο της σωτηρίας, αλλά αποβλέπουμε μόνο στη φιλανθρωπία Εκείνου που μπορεί να μας σώσει. Γι' αυτό κι εδώ μνημονεύει πολλούς πρεσβευτές που μπορούν να μας βοηθήσουν σε τούτο, και προ πάντων την Παναγία Μητέρα του Θεού, με τη μεσολάβηση της οποίας έχουμε από την αρχή ελεηθεί.
7. Το δε προοίμιο της ευχής είναι: «Χριστός ο αληθινός Θεός ημών». Όχι κανένας από τους νόθους και ψεύτικους θεούς που σεβόμασταν πολλούς άλλοτε, αλλά Εκείνος που βρήκαμε μόλις αργότερα, ο αληθινός Θεός μας.
8. Γι' αυτό και μόνο σ' Αυτόν ως Θεό πρέπει κάθε δόξα, τιμή και προσκύνησις, μαζί με τον άναρχο Πατέρα του και το πανάγιο και αγαθό και ζωοποιό του Πνεύμα, και τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου