Gilbert Keith Chesterton
(...) Η υλιστική θεωρία της ιστορίας, σύμφωνα με την οποία η πολιτική και η ηθική δεν είναι παρά ένα ιδεολογικό «εποικοδόμημα» της οικονομίας, είναι στ’ αλήθεια μια σκέτη πλάνη που συγχέει δυο τελείως διαφορετικά πράγματα: τους αναγκαίους όρους της ζωής με το ίδιο το αντικείμενο της ζωής. Είναι σαν να λέγαμε, ότι επειδή ο άνθρωπος είναι δίποδο και δεν μπορεί να περπατάει παρά με δυο πόδια, ο μόνος λόγος που περπατάει είναι για να πάει ν’ αγοράσει τσιγάρα και κάλτσες.
Ο άνθρωπος δεν μπορεί ασφαλώς να ζήσει χωρίς νερό και φαγητό, που τον στηρίζουν όπως και τα δυο του πόδια. Όμως το να λέμε πως ό,τι κάνει ο άνθρωπος μέσα στην ιστορία, το κάνει ψάχνοντας για νερό και για φαγητό, είναι σαν να λέμε πως ο λόγος που κάνουμε π.χ. παρελάσεις ή προσκυνηματικές οδοιπορίες είναι το ν’ αποκτήσουμε τέλειες γάμπες και γερούς τετρακέφαλους! Ωστόσο, τέτοιου τύπου δράσεις και γεγονότα κάνουν την ανθρώπινη ιστορία και δίχως αυτά ιστορία δεν θα υπήρχε.
Οι αγελάδες μπορεί να καθορίζονται αυστηρά από το οικονομικό στοιχείο, με την έννοια ότι δεν βλέπουμε να κάνουν και πολύ περισσότερα πράγματα από το να βοσκάνε και να ψάχνουν καλύτερα βοσκοτόπια. Γι’ αυτό μια δωδεκάτομη «Ιστορία των Αγελάδων» δεν θα ήταν και το πιο συναρπαστικό ανάγνωσμα του κόσμου. Τα πρόβατα επίσης, και οι κατσίκες, μοιάζουν εξωτερικά τουλάχιστον να καθορίζονται πλήρως από την οικονομία. Όμως γι’ αυτό το λόγο κανένα πρόβατο δεν υπήρξε ήρωας επικών πολέμων και αυτοκρατοριών που αξίζει να διηγηθεί κανείς. Ακόμα και το πιο δραστήριο τετράποδο δεν μπόρεσε να εμπνεύσει ένα βιβλίο με περιπέτειες για παιδιά∙ είδατε ποτέ σε κανένα βιβλιοπωλείο κανένα βιβλίο με τίτλο «Ανδραγαθήματα Ηρωϊκών Κατσικιών» ή κάτι τέτοιο;
Πολύ μακριά από την ιδέα ότι η ιστορία του ανθρώπου ορίζεται από την οικονομία του, το ιστορικό υλικό ξεκινάει ακριβώς από εκεί όπου σταματούν τα κίνητρα που θέτουν σε δράση τις αγελάδες και τα πρόβατα. Θα ήταν τρελό να ισχυριστεί κανείς, ότι οι Σταυροφόροι άφησαν τα σπίτια τους για να περιπλανηθούν στις ερήμους στο ίδιο μέτρο που οι αγελάδες εγκαταλείπουν τους ξερότοπους αναζητώντας πιο εύφορα βοσκοτόπια. Θα ήταν παράλογο να πει κανείς ότι ο εξερευνητές του Βόρειου Πόλου κινήθηκαν από την ίδια ενόρμηση που κάνει τα χελιδόνια να πετούν προς το Νότο. Κι αν αφήσουμε έξω από την ανθρώπινη ιστορία πράγματα όπως οι θρησκευτικοί πόλεμοι και οι εξερευνήσεις, τότε η ιστορία όχι μόνο θα πάψει να είναι ανθρώπινη αλλά θα πάψει να είναι και ιστορία. Το περίγραμμα της ιστορίας φτιάχνεται από τις αποφασιστικές εκείνες καμπύλες και γωνίες, που καθορίζει η θέληση του ανθρώπου. Η λεγόμενη οικονομική ιστορία δεν είναι καν ιστορία.
Όμως υπάρχει μια ακόμα βαθύτερη πλάνη πίσω από αυτό το ολοφάνερο γεγονός. Η πλάνη που ισχυρίζεται, ότι ο άνθρωπος ζει για το φαγητό επειδή δεν μπορεί να ζήσει χωρίς φαγητό. Η αλήθεια είναι, απεναντίας, ότι αυτό που τριγυρίζει κατά πρώτο λόγο στο μυαλό του ο άνθρωπος δεν είναι οι οικονομικοί μηχανισμοί με τους οποίους προσπορίζεται τα απαραίτητα για την ύπαρξή του, αλλά η ίδια του η ύπαρξη, ο κόσμος που βλέπει όταν ανοίγει τα μάτια του κάθε πρωΐ και η φύση της γενικής θέσης του μέσα σε αυτόν.
Υπάρχει κάτι που καίει τον άνθρωπο περισσότερο από την επιβίωση κι αυτό είναι η ζωή. Γιατί, για κάθε φορά που θα στοχαστεί μέσα στη μέρα με τι δουλειά κατάφερε να βγάζει το ψωμί του, θα κάτσει άλλες δέκα να συλλογιστεί πόσο όμορφη είναι η μέρα, ή πόσο παράξενος είναι ο κόσμος, ή αν αξίζει να ζει έτσι όπως ζει, ή μήπως ο γάμος του πάει κατά διαόλου, ή θα χαρεί με τα παιδιά του, θα θυμηθεί με νοσταλγία τα νιάτα του, ή τελοσπάντων θα βυθιστεί έστω και φευγαλέα σε κάποιο απ’ όλα αυτά τα μικρά ή μεγάλα θέματα που έχουν να κάνουν με το μυστήριο του ανθρώπινου πεπρωμένου. Κι αυτό ισχύει ασφαλώς ακόμα και για τους μισθωτούς σκλάβους της νοσηρής βιομηχανικής εποχής μας, που με τη φρίκη και την απανθρωπιά της τους αλυσοδένει στην οικονομία − και απείρως περισσότερο για τους αγρότες, τους κυνηγούς και τους ψαράδες, που εξακολουθούν ν’ αποτελούν την πλειοψηφία των ανθρώπων στον πλανήτη μας. (...)
Ο άνθρωπος δεν μπορεί ασφαλώς να ζήσει χωρίς νερό και φαγητό, που τον στηρίζουν όπως και τα δυο του πόδια. Όμως το να λέμε πως ό,τι κάνει ο άνθρωπος μέσα στην ιστορία, το κάνει ψάχνοντας για νερό και για φαγητό, είναι σαν να λέμε πως ο λόγος που κάνουμε π.χ. παρελάσεις ή προσκυνηματικές οδοιπορίες είναι το ν’ αποκτήσουμε τέλειες γάμπες και γερούς τετρακέφαλους! Ωστόσο, τέτοιου τύπου δράσεις και γεγονότα κάνουν την ανθρώπινη ιστορία και δίχως αυτά ιστορία δεν θα υπήρχε.
Οι αγελάδες μπορεί να καθορίζονται αυστηρά από το οικονομικό στοιχείο, με την έννοια ότι δεν βλέπουμε να κάνουν και πολύ περισσότερα πράγματα από το να βοσκάνε και να ψάχνουν καλύτερα βοσκοτόπια. Γι’ αυτό μια δωδεκάτομη «Ιστορία των Αγελάδων» δεν θα ήταν και το πιο συναρπαστικό ανάγνωσμα του κόσμου. Τα πρόβατα επίσης, και οι κατσίκες, μοιάζουν εξωτερικά τουλάχιστον να καθορίζονται πλήρως από την οικονομία. Όμως γι’ αυτό το λόγο κανένα πρόβατο δεν υπήρξε ήρωας επικών πολέμων και αυτοκρατοριών που αξίζει να διηγηθεί κανείς. Ακόμα και το πιο δραστήριο τετράποδο δεν μπόρεσε να εμπνεύσει ένα βιβλίο με περιπέτειες για παιδιά∙ είδατε ποτέ σε κανένα βιβλιοπωλείο κανένα βιβλίο με τίτλο «Ανδραγαθήματα Ηρωϊκών Κατσικιών» ή κάτι τέτοιο;
Πολύ μακριά από την ιδέα ότι η ιστορία του ανθρώπου ορίζεται από την οικονομία του, το ιστορικό υλικό ξεκινάει ακριβώς από εκεί όπου σταματούν τα κίνητρα που θέτουν σε δράση τις αγελάδες και τα πρόβατα. Θα ήταν τρελό να ισχυριστεί κανείς, ότι οι Σταυροφόροι άφησαν τα σπίτια τους για να περιπλανηθούν στις ερήμους στο ίδιο μέτρο που οι αγελάδες εγκαταλείπουν τους ξερότοπους αναζητώντας πιο εύφορα βοσκοτόπια. Θα ήταν παράλογο να πει κανείς ότι ο εξερευνητές του Βόρειου Πόλου κινήθηκαν από την ίδια ενόρμηση που κάνει τα χελιδόνια να πετούν προς το Νότο. Κι αν αφήσουμε έξω από την ανθρώπινη ιστορία πράγματα όπως οι θρησκευτικοί πόλεμοι και οι εξερευνήσεις, τότε η ιστορία όχι μόνο θα πάψει να είναι ανθρώπινη αλλά θα πάψει να είναι και ιστορία. Το περίγραμμα της ιστορίας φτιάχνεται από τις αποφασιστικές εκείνες καμπύλες και γωνίες, που καθορίζει η θέληση του ανθρώπου. Η λεγόμενη οικονομική ιστορία δεν είναι καν ιστορία.
Όμως υπάρχει μια ακόμα βαθύτερη πλάνη πίσω από αυτό το ολοφάνερο γεγονός. Η πλάνη που ισχυρίζεται, ότι ο άνθρωπος ζει για το φαγητό επειδή δεν μπορεί να ζήσει χωρίς φαγητό. Η αλήθεια είναι, απεναντίας, ότι αυτό που τριγυρίζει κατά πρώτο λόγο στο μυαλό του ο άνθρωπος δεν είναι οι οικονομικοί μηχανισμοί με τους οποίους προσπορίζεται τα απαραίτητα για την ύπαρξή του, αλλά η ίδια του η ύπαρξη, ο κόσμος που βλέπει όταν ανοίγει τα μάτια του κάθε πρωΐ και η φύση της γενικής θέσης του μέσα σε αυτόν.
Υπάρχει κάτι που καίει τον άνθρωπο περισσότερο από την επιβίωση κι αυτό είναι η ζωή. Γιατί, για κάθε φορά που θα στοχαστεί μέσα στη μέρα με τι δουλειά κατάφερε να βγάζει το ψωμί του, θα κάτσει άλλες δέκα να συλλογιστεί πόσο όμορφη είναι η μέρα, ή πόσο παράξενος είναι ο κόσμος, ή αν αξίζει να ζει έτσι όπως ζει, ή μήπως ο γάμος του πάει κατά διαόλου, ή θα χαρεί με τα παιδιά του, θα θυμηθεί με νοσταλγία τα νιάτα του, ή τελοσπάντων θα βυθιστεί έστω και φευγαλέα σε κάποιο απ’ όλα αυτά τα μικρά ή μεγάλα θέματα που έχουν να κάνουν με το μυστήριο του ανθρώπινου πεπρωμένου. Κι αυτό ισχύει ασφαλώς ακόμα και για τους μισθωτούς σκλάβους της νοσηρής βιομηχανικής εποχής μας, που με τη φρίκη και την απανθρωπιά της τους αλυσοδένει στην οικονομία − και απείρως περισσότερο για τους αγρότες, τους κυνηγούς και τους ψαράδες, που εξακολουθούν ν’ αποτελούν την πλειοψηφία των ανθρώπων στον πλανήτη μας. (...)
Σημ. H.S. Με τη γνωστή ξεροκέφαλη επιμονή μας επαναλαμβάνουμε, ότι αξίζει να σκεφτούμε τον καιρό μας, και τις κρίσεις του, σαν τον καιρό όπου κυριάρχησαν οι φιλοσοφίες που βλέπουν τον άνθρωπο υπό το πρίσμα της επιβίωσης κι όπου, επομένως, σαν μοναδικό ή έστω πρωταρχικό και κύριο υπαρκτικό αγώνα τού προτείνουν να κατορθώσει από την κακοπέρασηνα υψωθεί στην άνεση. Θ' αντιληφθούμε, τότε, πως εδώ βρίσκεται ο λόγος, όχι μόνο που η κατάθλιψη θεριεύει όπου επικρατούν οι σύγχρονες συνθήκες ζωής, αλλά και που ο λαός έχει μπει στο περιθώριο καθώς δεν έχει τη πνευματική στεγνότητα, που απαιτεί η υιοθέτηση και η δημόσια κήρυξη τέτοιας λογής φιλοσοφιών.
Στην εικαστική πλαισίωση της σελίδας έργο του Henri Matisse.
2 σχόλια:
http://resaltomag.blogspot.com/2018/11/blog-post_17.html
με αυτους συναλλασεται το σκυλι ο δυσωνυμος. Ο ΒΡΩΜΙΚΟΣ ΒΡΩΜΟΤΣΙΠΡΑΣ ΔΕΝ ΞΕΡΕΙ ΤΙΠΟΤΕ;
Α... Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΛΑΟΣ ΘΑ ΞΑΝΑΠΕΣΕΙ ΑΠΟ ΤΑ ΣΥΝΝΕΦΑ. ΑΘΛΙΟΙ ΠΟΥ ΕΙΜΑΣΤΕ.
ΟΙ ΜΑΛΑΚΟΔΕΣΠΟΤΑΔΕΣ, ΔΕΝ ΛΕΩ ΓΙΑ ΠΑΠΑΔΕΣ ΔΙΟΤΙ ΕΚΕΙ ΦΩΤΙΣΤΗΚΑΝ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΕΥΕΙ Η ΑΠΑΘΕΙΑ, ΚΟΙΤΟΥΝ ΤΟ ΜΙΣΘΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΙ ΔΕΝ ΒΛΕΠΟΥΝ ΤΗΝ ΜΑΥΡΗ ΤΡΥΠΑ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΑΝΟΙΞΕΙ Η ΠΛΕΙΑΔΑ ΤΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΟΥΤΩς Η ΑΛΛΩς ΤΑ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ. ΟΠΟΤΕ;;; ΠΑΠΑΛΑ. ΠΑΜΕ ΓΙΑ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟ. ΚΑΙ ΦΤΟΥ ΚΙ ΑΠ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΜΕΤΑ ΑΠΟ 400 ΧΡΟΝΙΑ. ΚΟΥΠΙ ΛΕΜΕ...
Δημοσίευση σχολίου