Ορισμένες πλευρές της ιστορίας των επιρροών του Πλωτίνου (1)

Ορισμένες πλευρές της ιστορίας των επιρροών του Πλωτίνου.
Werner Beierwaltes!

Αναγνωρίζοντας τις διαστάσεις και τις δυνατότητες που εμπεριέχονται σε μία σκέψη σαν του Πλωτίνου, θα επιθυμούσα να υπογραμμίσω, την σταθερή σημασία που διαθέτει και διέθεσε για την ανάπτυξη της φιλοσοφίας και της θεολογίας, την επάρκεια και την δύναμη της πειθούς, που ενυπάρχουν σ’αυτή την σκέψη, σε τρία παραδείγματα αυτής της ανάπτυξης και της δημιουργικότητας των βασικών του συλλήψεως και εννοιών!

1)Κατ’αρχάς θα ήθελα να ερευνήσω την δομή που επηρέασε την σκέψη του Mario Vittorino,στην έννοια της Αγίας Τριάδος που παρουσίασε. Από φιλοσοφικής απόψεως, αυτή η δομή καθορίζεται ουσιωδώς από τον «σχολιασμό στον Παρμενίδη» του Πορφυρίου. (P. Hadot, Porphyre et Victorinns, Paris 1968). Αυτός ο τελευταίος τροποποιεί την Πλωτινιανή έννοια του καθαρού Ενός χωρίς σχέσεις σε ένα ΕΝΑ, οπωσδήποτε ξανά χωρισμένο απολύτως, υπερβατικό, αλλά ταυτοχρόνως και αυτοσχεσιακό, όπως ακριβώς προεικονίζεται στους στοχασμούς του Πλωτίνου, χωρίς να υπάρχει καμία αμφιβολία περί αυτού (οίον) στην VI 8, και μάλλον στον Πλωτίνο βρίσκεται εντέλει και η αιτία του. Σ’αυτή την φιλοσοφική θεμελίωση της μεταφυσικής και θεολογικής του Απολύτου του Vittorno, για το οποίο το Απόλυτο «είναι-ζεί-στοχάζεται», με τριαδική σημασία, προκύπτει κεντρική ή σύλληψη μιας «causa sui» με την έννοια μίας αυτοσυστάσεως αχρονικής της Τριάδος.  Αυτή η μορφή αυτοσύστασης του Πρώτου και του απολύτως ελευθέρου ΕΝΟΣ, εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην σκέψη του Πλωτίνου, μ’έναν τρόπο καθοριστικό για την φιλοσοφία. Και ο Mario Vittorino θα μπορούσε να γνωρίζει απευθείας τα αποσπάσματα, από την στιγμή που μετέφρασε ακριβώς τον Πλωτίνο.

2)Στην συνέχεια θα ήθελα να πραγματευτώ τον Αυγουστίνο. Οι φιλοσοφικές προϋποθέσεις και οι συνέπειες της θεολογίας του καθορίστηκαν ουσιωδώς από την νεοπλατωνική σκέψη. Αυτό το γεγονός έχει επισημανθεί αρκούντως, στο πλαίσιο των μελετών των σχετικών με τον Αυγουστίνο, ιδιαιτέρως δέ όσον αφορά τις κεντρικές έννοιες αυτής της φιλοσοφικής θεολογίας. Με τούτη την ευκαιρία δέν θα ήθελα να εισέλθω στην διαμάχη που συνεχίζεται εάν ο Πλωτίνος ή ο Πορφύριος έχουν επηρεάσει τον Αυγουστίνο και με μία ένταση διαφορετική αντιστοίχως μορφοποίησε φιλοσοφικά την σκέψη του Αυγουστίνου. Θα συγκεντρωθώ λοιπόν αποκλειστικά στην κεντρική ιδέα του Αυγουστίνου, στην εσωτερική ανάβαση. Όσον αφορά τις πηγές αυτής της ιδέας, είναι δυνατόν να συνδέονται τόσο με τον Πλωτίνο όσο και με τον Πορφύριο. Σε κάθε περίπτωση, ή πρόθεση του Αυγουστίνου μπορεί να εκτεθεί και να κατανοηθεί με ικανοποιητικό τρόπο χωρίς αναφορά στο μοντέλο της σκέψης που ενεργεί σ’αυτή. Εάν δέ ο ίδιος ο Αυγουστίνος είχε συνείδηση του μέτρου της εμπλοκής του στην φιλοσοφία, ακόμη και την εποχή των εξομολογήσεων, αυτό δέν αλλάζει καθόλου το αντικειμενικό επίπεδο πραγμάτων.

3)Η Τρίτη πλευρά της ιστορίας των επιρροών του Πλωτίνου αφορά το σχέδιο του Marsilio Ficino, μίας θεωρίας του κάλλους και της τέχνης, η οποία συνδυάζεται Πλατωνικά και Πλωτινικά με έντονο τρόπο, με την εννοιολογική και συγκινησιακή ώθηση του Έρωτος. Αυτό το σύνθετο των ιδεών μπορεί να αναφερθεί στην πραγματεία V9, «πνεύμα –ιδέες-Είναι» του Πλωτίνου, καθότι η γνώση του απολύτου κάλλους, που είναι το θεμέλιο και ο σκοπός της τέχνης γίνεται δυνατή μόνον μέσω της αποδοχής των ιδεών σαν στιγμών της άχρονης δομής του Νού.

4)Σαν περαιτέρω ανάπτυξη αυτής της συνυπάρξεως του κάλλους με την αλήθεια που εμφανίζεται στο έργο τέχνης σαν θεμέλιο της, θα εξετάσουμε την Ode on a Grecian Urn του John Keats.

Συνεχίζεται

 Αμέθυστος