ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥΣ ΚΑΘΩΣ ΜΕΓΑΛΩΝΟΥΝ - Ο ANIMUS (3)

Συνέχεια από Τρίτη 17 Απριλίου

JANE WHEELWRIGHT
ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΆ ΤΟΥΣ ΚΑΘΩΣ ΜΕΓΑΛΩΝΟΥΝ - Ο ANIMUS

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4^Ο.

Ο ANIMUS ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ

Στο παρελθόν, μια γυναίκα που κατεχόταν από τον animus αναγνωριζόταν από την έλλειψη ευαισθησίας απέναντι στους ανθρώπους και στις καταστάσεις γύρω της, και από το άκριτο ξεχείλισμα από δογματικούς, αβασάνιστους ισχυρισμούς-γνώμες του animus.

Επίσης είχε την τάση να είναι ασυνεπής, χρησιμοποιώντας το όπλο τού animus όποτε νόμιζε πως αυτό θα ήταν προς όφελός της, αλλά πρόθυμη να το πετάξη όταν καταλάβαινε ότι η μελετημένη της θηλυκότητα (μια άλλη μορφή τού animus της) θα ήταν πιο αποτελεσματική. Είναι σαν ο animus να έμπαινε στη μέση βοηθώντας την να κάνη το δικό της, συχνά αντίθετα με το πραγματικό της συμφέρον και σε βάρος των άλλων. Ίσως είχε χαθή μέσα στον συλλογικό animus της εποχής εκείνης η σκέψη ότι υπάρχουν φορές που η γυναίκα πρέπει να κάνη κανονικά αυτό που θέλει. Και φυσικά, με όλα αυτά τα δεδομένα, η αρνητική έκφραση του animus πήρε υπερβολικές διαστάσεις. Ίσως δεν υπήρχε τίποτε πιο καταστρεπτικό από έναν animus που είναι εκτός εαυτού ή που καιροφυλακτεί για τη λεία του. Είναι άκαρδος και απάνθρωπος – ένα ρομπότ. Είχε την τάση να επαναλαμβάνη, να επιβάλη με το ζόρι μια γνώμη, ή να υπονομεύη ύπουλα. Ήθελε (και θέλει ακόμη) να νικάη, να κυριεύη, να κυριαρχή και να επηρεάζη, να είναι δικτατορικός· ή να δρα πλάγια σαν υπόγειος παράγοντας. (Συμπτωματικά αυτή η τάση σήμερα φαίνεται να συναντιέται σε υποδουλωμένους σε διάφορες ουσίες γυναίκες και  ά ν δ ρ ε ς, σύμφωνα με έναν φίλο μου, που ήταν αλκοολικός, θεραπευμένος εδώ και μερικά χρόνια).

Εντούτοις, μεγάλο μέρος της συμπεριφοράς του animus μπορεί να είναι τώρα μια συνειδητή γυναικεία προσπάθεια να ξεπερασθούν τα αδιέξοδα της καθημερινής ζωής. Για παράδειγμα, μια ασθενής ονειρευόταν συχνά έναν Ναζί, αφού είχε ασκήσει υπερβολικά τη δύναμη της θέλησής της και είχε παραβλέψει τη διάθεσή της, πράγμα που υποδείκνυε ότι χρειαζόταν ένα διάλειμμα εσωστρέφειας. Όταν ο Ναζί animus βρισκόταν στην εξουσία, προκαλούσε ένα στείρο, μισοπεθαμένο αίσθημα. Καταλαμβάνοντας μια εσωστρεφή γυναίκα, την έσπρωχνε προς τον εξωτερικό κόσμο πέρα από την αντοχή της, και την άφηνε με ένα αποξηραμένο αίσθημα κενού. Όταν ο Ναζί animus κυβερνούσε, φαινόταν να υπάρχη μια ανάγκη για υπερδραστηριότητα. Υπέτασσε την κοινή λογική και το συναίσθημά της στις υποκειμενικές της ανάγκες. Σοβαρά σωματικά συμπτώματα θα είχαν παρουσιασθή εάν ένας τέτοιος καταναγκασμός είχε διαρκέσει πάρα πολύ.

Όταν ήμουν νέα, μια γυναίκα που κατεχόταν από τον υπόγειο, ανατρεπτικό animus είχε κρυφή συμπεριφορά. Υπάρχουν γυναίκες σήμερα που είναι το ίδιο ανατρεπτικές. Σε αυτές όμως ο animus δεν είναι τόσο φανερός στο σύνολό του. Γλιστρά γύρω μας με τέτοιον τρόπο, που είναι δύσκολο να τον πιάσουμε. Ο animus είναι η σιδερένια γροθιά μέσα σε ένα βελούδινο γάντι. Εάν δεν εντοπισθή, μπορεί να δώση σε μια γυναίκα το αίσθημα ότι το πρόβλημα του animus έχει πολύ υπερτιμηθή, μέχρι να αρχίση να αναρωτιέται γιατί οι σχέσεις της πάνε στραβά.

Από την άλλη μεριά, όταν ο animus μιας γυναίκας δεν ήταν ανεπτυγμένος, δεν ήταν ολοκληρωμένη: το βιολογικά θηλυκό με μιαν ολοκληρωτική ασυνειδησία του animus ήταν παθητικό, χωρίς ικανότητα διάκρισης, χωρίς προσωπικότητα, με άλλα λόγια απόν· εκτός εάν αντανακλούσε τις θετικές ιδιότητες του άνδρα, επάνω στον οποίον γινόταν η προβολή. Η έλλειψη δραστηριότητας που διέκρινε τη γυναίκα τής έδινε μερικές φορές μιαν αρνητική εμφάνιση· ενώ η σύνδεση με τον δημιουργικό animus την έκανε θετική, με συγκεντρωμένες τις δυνάμεις της σε έναν στόχο, και παρούσα – με άλλα λόγια, μια προσωπικότητα. Η γυναίκα που είχε χαρακτήρα ήταν αυτή που είχε τη συνεργασία του animus. Και ακόμη έτσι είναι, πιστεύω. Μια γυναίκα χαρισματική ή προικισμένη στον επαγγελματικό τομέα ήταν αναπόφευκτα αυτή που είχε αναπτύξει τον animus, επειδή λειτουργούσε με τη βοήθεια του animus και όχι κάτω από την κυριαρχία του. Ο αγώνας της ή η ικανότητα της αποκτώνταν μέσω του animus, πραγματοποιούνταν απ’ αυτόν.

Τα μικρά κορίτσια, ας το πούμε επί τη ευκαιρία, που είναι προορισμένα να γίνουν γυναίκες κυριευμένες από τον animus (αντίθετα με τις γυναίκες που γίνονται ενσάρκωση της anima), ακόμη και σήμερα τείνουν να έχουν εξαιρετικά ελκυστικές προσωπικότητες. Ο animus φαίνεται να τους δίνη πρόωρη ανάπτυξη ή να τις κάνη ιδιαίτερα ενεργητικές και δραστήριες. Επίσης οι ηλικιωμένες γυναίκες που είχαν κάποιο πρόβλημα σχετικά με τον animus, συνήθως έχουν το ίδιο είδος γοητείας στα εβδομήντα, τα ογδόντα και τα ενενήντα τους χρόνια. Ο animus, ακόμη και όταν είναι ασυνείδητος, τις φωτίζει και τους δίνει ένα είδος ανεξαρτησίας και ζωτικότητας, που στην πολύ νεαρή ηλικία είναι σπάνιο και ελκυστικό. Μια γυναίκα πολύ ηλικιωμένη, με έναν δραστήριο animus, μπορεί να είναι τολμηρή και αξιοθαύμαστη, και ένα παράδειγμα είναι η Georgia O’ Keefe. Στη γεροντική ηλικία, η μειωμένη ενεργητικότητά της μετριάζει την όλη επίδραση του animus, αλλά αφήνει κάποιαν ιδιαίτερη γεύση. 

Στο παρελθόν ο animus έδινε κάποιαν απλοϊκότητα στη γυναίκα, όπως έκανε η anima στον άνδρα. Πιστεύω ότι η απλοϊκότητα εμφανιζόταν όταν ο animus ή η anima έβλαπταν τη συνειδητότητα του ατομικού εγώ, δηλαδή εμπόδιζαν την ανάπτυξη. Έτσι ώστε, όταν το σύμπλεγμα ή το αρχέτυπο του animus δεν ήταν με κάποιον τρόπο στην υπηρεσία του βιολογικού εγώ, η γυναίκα να κατέχεται υπερβολικά από τον animus, να ταυτίζεται δηλαδή μαζί του, και να υπάρχη σαν να ζη σε ένα κλειστό κύκλωμα. Το βιολογικό εγώ, που θα έπρεπε να κατευθύνη τα πράγματα, δεν το έκανε. Είχε αναγκασθή σε παραίτηση. Αντί γι’ αυτό, το σύμπλεγμα του αντίθετου φύλου είχε στηθή στην κορυφή τού εγώ, μη επιτρέποντας καμμιά διάκριση, μην αφήνοντας χώρο για σχέση ή διάλογο ανάμεσα στο εγώ και τον animus. Θα μπορούσε επίσης κανείς να πη ότι το εγώ είχε παρασυρθή και πιασθή από το σύμπλεγμα του animus ή ότι είχε πέσει μέσα σ’ αυτό. Οι γυναίκες που εμπλέκονταν σε μιαν τέτοια κατάσταση ήταν προφανές ότι έπρεπε να λειτουργήσουν μέσα σ’ αυτό το κλειστό κύκλωμα, με αποτέλεσμα να στριφογυρίζουν συνεχώς μέσα στον εαυτό τους. Η αλκοολική φίλη μού είπε πρόσφατα ότι είχε ακούσει πως πολλοί, αν όχι οι περισσότεροι άνδρες και γυναίκες μέλη της Ανώνυμη Ένωσης Αλκοολικών, διαπιστώνουν αυτήν την κατάσταση μέσα τους. Πιστεύει πως ο εθισμός στο οινόπνευμα και τα ναρκωτικά, πρόβλημα που συχνά συναντιέται συνδυασμένο, έχει σίγουρα σχέση με διαταραχές τής λειτουργίας του animus ή της anima.

Δεν μπορούσε κανείς να πη τίποτε σε μια γυναίκα σαν αυτή για την οποία μόλις μίλησα, που είχε σαν κέντρο της τον animus ή ήταν ταυτισμένη μαζί του, αντιδρώντας απέναντί της, επειδή απλούστατα δεν άκουγε. Ή, εάν άκουγε, μπορούσε να καταλάβη μόνον ό,τι ταίριαζε ή υποστήριζε αυτό που είχε ήδη σκεφθή για τον εαυτό της, αυτό στο οποίο θα μπορούσε πρόθυμα να συμφωνήση. Η απλοϊκότητά της, πάντως, θα μπορούσε μερικές φορές να την προστατέψη από τις υπονομευτικές παρατηρήσεις του animus· θα μπορούσε να την κάνη ευγενική και διακριτική. Όταν δεν μπορούσε να ανταποκριθή με επιτυχία στις σχέσεις της με τους άνδρες, μερικές φορές αναζητούσε λεσβιακούς δεσμούς για να βρη τη συναισθηματική υποστήριξη και συγκινησιακή μετοχή που είχε ανάγκη. Εάν σε μια λεσβιακή σχέση έτεινε να υιοθετήση έναν θηλυκό ρόλο, ακολουθούσε τη συλλογική αντίληψη του animus για το θηλυκό στοιχείο. Εάν έτεινε προς τον αρσενικό ρόλο, τότε ζούσε εξωτερικά τον ίδιο τον animus. (Δεν ήταν πάντοτε προσκολλημένη στον έναν ή στον άλλον ρόλο· μπορούσε η στάση της να κυμαίνεται ανάμεσά τους).

Στην εμπειρία μου άφηνα αυτές τις γυναίκες που ήταν εγκλωβισμένες στον animus τους να κάνουν όλη τη συζήτηση, και εγώ απλώς τις υποστήριζα στη σκέψη τους. Είχαν μια πιθανότητα να βγουν έξω από το κλειστό κύκλωμα μόνες τους, εάν ένοιωθαν ότι κάποιος ενδιαφερόταν γι’ αυτές και τις συμπαθούσε. Η ψυχαναλυτική σχέση γινόταν τότε ένας δεσμός σαν τον λεσβιακό, αλλά χωρίς σεξουαλικό αντικειμενικό σκοπό. Σε μερικές περιπτώσεις, αυτές οι γυναίκες υπήρξαν (και ακόμη μπορούν να είναι) πρόδρομοι, ή να προσφέρουν πολύτιμη συνεισφορά στην προσπάθεια απελευθέρωσης των γυναικών. Παρ’ όλο που ξεκίνησαν εγκλωβισμένες στον animus, είχαν τη δυνατότητα τελικά να αναπτύξουν έναν θηλυκό βαθμό ενορατικότητας όσον αφορά στη γυναικεία ψυχολογία, ιδιαίτερα τη γυναικεία ανεξαρτησία και ολοκλήρωση. Ήταν αναγκασμένες να το κάνουν αυτό για να κερδίσουν την ίδια τους την ελευθερία από τον animus.

Οι γυναίκες που χάνονται πολύ εύκολα ζώντας μέσω των ανδρών, δυσκολεύονται περισσότερο να αναπτύξουν κάποιαν ενορατικότητα απέναντι στην ίδια τη γυναικεία τους ψυχολογία. Η γυναίκα που ζούσε εξωτερικά τη μορφή της anima ενός άνδρα για λογαριασμό του, είχε έναν ασυνειδητοποίητο animus. Όταν διαφοροποιόταν αυτή η μορφή τού animus, παρουσιαζόταν ακατέργαστη στους τρόπους της και υπερβολικά νεανική. Ένα παράδειγμα του τί εννοώ είναι το όνειρο μιας φίλης μου. Είχε ζήσει μέσω των ανδρών μέχρι τη μέση της ηλικία, και τελικά, εξ αιτίας κάποιας αρρώστειας, χρειάστηκε να ζήση μόνη της και να συναντήση τον animus της «μετωπικά». Το όνειρό της παρουσίαζε αυτήν και μια φίλη της, πλάτη με πλάτη, να προσπαθούν να κρατήσουν σε απόσταση μιαν ομάδα από νεαρά αγόρια. Όπως μπορείτε να δείτε από το όνειρο, όσο μεγαλύτερο ήταν το πρόβλημα του animus στο οποίο είχε εμπλακή  μια γυναίκα, τόσο περισσότερο ήταν αναγκασμένη να εξευγενίση τον animus ή να τον κρατήση σε απόσταση. Έπρεπε να τον κατανοήση, και να τον αφήση με λογικό τρόπο να εκδηλωθή, μέχρις ότου να αφομοιωθή, ίσως μόνο στη γεροντική ηλικία. Το αποτέλεσμα ήταν μια πιο πολιτισμένη, πιο λεπτή και πιο δημιουργική γυναίκα.

Μέχρι σήμερα, όταν ο animus, συνειδητός ή ασυνείδητος, βρη τη νόμιμη ή δημιουργική έκφρασή του, φαίνεται να προωθή μιαν ασυνήθιστη ευχέρεια στην ζωγραφική, το γράψιμο ή οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα αναλάβη μια γυναίκα. Ή το υπάρχον υλικό ελκύει τον animus, ή ο animus επικεντρώνεται επάνω σε συγκεκριμένο υλικό πρωταρχικού ενδιαφέροντος για το άτομο. Το πιο πιθανό είναι η γυναίκα να πιστεύη στο θηλυκό εγώ της και σ’ αυτό που χρειάζεται να εκφράση, και ο animus να την υποστηρίζη. Ή, σαν ένας σύνδεσμος με το βαθύ επίπεδο της πηγής της δημιουργίας της, ο animus κατεβαίνει κατά τη διάρκεια κενών περιόδων για να ανασύρη το περιεχόμενο της έμπνευσης που η γυναίκα έχει ανάγκη.

Έχω προσέξει ότι όταν γράφω δημιουργικά, ιδιαίτερα με τη βοήθεια του κατώτερου-διαισθητικού μου αισθήματος του animus, αισθάνομαι πάντα καλύτερα εξ αυτού του γεγονότος. Είναι ένα αίσθημα ξεκαθαρίσματος, ανακούφισης από κάποιο φορτίο. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν κάποια σκέψη από το ασυνείδητο είναι έτοιμη να έρθη στο φως. Έχω την αίσθηση ότι ξεφορτώνομαι από κάτι που, αν αφεθή ανέκφραστο για πολύ, με κρατάει κάτω μαζί μ’ αυτό. Με κάνει αφηρημένη, χωρίς διάθεση επικοινωνίας με τους άλλους, με πλήξη και στενοχώρια για τις καθημερινές δουλειές μου. Αυτό το αίσθημα της έλξης προς τα κάτω, που προέρχεται από έλλειψη ευκαιρίας για έκφραση ή από τη δική μου άγνοια της ανάγκης της μετατροπής της εσωτερικής ενέργειας σε εξωτερική έκφραση, εξαφανίζεται ύστερα από ένα διάστημα δημιουργικής εργασίας. Αυτό μού δείχνει ότι η δημιουργική δουλειά είναι κάτι ουσιαστικό για την ψυχική υγεία ενός προσώπου, και δεν έχει σχέση με τη φιλοδοξία ή την ενεργητικότητα. Με τον όρο δημιουργική δουλειά εννοώ τη μετάδοση από κάποιον του προσωπικού του μηνύματος, την έκφραση του ατομικού σαν κάτι ξεχωριστό από το συλλογικό. Φαίνεται ότι οι περισσότερες γυναίκες μέσω του animus φορτίζονται με λανθάνουσα δημιουργικότητα. Αυτή η δημιουργικότητα, είτε διανοητική είτε καλλιτεχνική, ανεβαίνει από τα βαθύτερα στρώματα του ασυνειδήτου. Πρέπει να ελευθερωθή μέσω του animus, είτε αρέσει στην γυναίκα είτε όχι.. Δεν φαίνεται να έχη σημασία κατά πόσο το ψυχικό περιεχόμενο είναι υποκειμενικά μεγάλο ή μικρό, αποδεκτό ή μη αποδεκτό, ικανοποιητικό ή μη ικανοποιητικό για τη γυναίκα.

Για τη δική μου γενιά, στο πρώτο μισό της ζωής, η δημιουργική εργασία τού animus φαινόταν να χρειάζεται το κίνητρο μιας σχέσης με έναν πραγματικό άνδρα· στο δεύτερο μισό της ζωής ο animus ήταν πιο δημιουργικός όταν αποχωριζόταν από αυτήν τη σχέση. Σήμερα, όσο περισσότερο βλέπω τη νεώτερη γενιά των γυναικών και ανιχνεύω τις δικές μου υποκειμενικές παρορμήσεις, τόσο περισσότερο νομίζω ότι η δημιουργικότητα σε μια γυναίκα μπορεί να είναι κάτι που υπάρχει από μόνο του από την αρχή, και προέρχεται από μιαν ενστικτώδη, σωστή σχέση με τον animus. (Η Naomi James που αναφέρουμε στο τελευταίο κεφάλαιο έχει μιαν τέτοια σχέση με τον animus). Νομίζω ότι ο Jung κάνει λάθος όταν πιστεύη, ότι η δημιουργικότητα μιας γυναίκας πρέπει οπωσδήποτε να προέρχεται από μια σχέση με έναν άνδρα. Συμφωνώ, πάντως, ότι μια ιδιαίτερη σχέση με έναν άνδρα, δηλαδή μια σχέση που αρχίζει με την εμπειρία της ένωσης των αντιθέτων, πάντοτε σταθεροποιεί και φέρνει στο φως τον δημιουργικό animus.

Σύμφωνα με την εμπειρία μου, η διανοούμενη γυναίκα έχει συνήθως έναν «σπιτικό» animus, στον οποίον χρειάζεται να καταφεύγη από καιρό σε καιρό, ή αλλοιώς το μυαλό της στερεύει. Ανακάλυψα, για παράδειγμα, ότι όταν κάποτε η γυναίκα που μου καθάριζε το σπίτι δεν μπορούσε να έρθη, και εγώ χρειάστηκε να πιέσω τον εαυτό μου και παρά την απροθυμία μου να φροντίσω το σπίτι, ένα όμορφο αίσθημα χαλάρωσης προήλθε από αυτήν τηνν δουλειά. Δεν είχα κάνει δουλειές του σπιτιού για πολύ καιρό, και ήταν σαν να έμπαινε πάλι σε χρήση ένα αχρησιμοποίητο επί πολύ, σχεδόν ενστικτώδες τμήμα μου, χάρις στην καθαρίστριά μου, και ήταν πάλι διαθέσιμο για να εμπλουτίση την επαγγελματική μου ζωή. Βλέπετε, δεν ξέρει κανείς πότε η μοίρα, στέλνοντας μιαν ατυχία, σου κάνει μια χάρη. Αλλά αυτό συνέβη στη μέση ηλικία μου, και όταν οι άνδρες δεν βοηθούσαν ακόμη στο σπίτι. Τώρα ίσως τα πράγματα είναι διαφορετικά. Η απόσταση από τις επαγγελματικές στις οικιακές δραστηριότητες μπορεί να μην είναι πια τόσο υπερβολικά μεγάλη.

Μια διανοούμενη γυναίκα μπορεί να έχη έναν animus που να σχετίζεται με το διάβασμα και το γράψιμο, ο οποίος θα ήταν ευθυγραμμισμένος με τη συνειδητή πλευρά της. Αλλά πρέπει την ίδια στιγμή να έχη υπ’ όψιν της, ότι διαθέτει έναν ασυνείδητο, χθόνιο animus – έναν σκοτεινό, γήινο animus που έχει σχέση περισσότερο με την ψυχική ζωή τού σώματος παρά με τον νου, και που πρέπει να τον λογαριάση. Μια διανοούμενη ασθενής μου που το παρέβλεπε αυτό, παρουσίαζε ισχυρές συσπάσεις των μυών τού διαφράγματος όποτε κουραζόταν πνευματικά, όποτε ήταν εξαντλημένη η πλευρά της που αντιστοιχούσε στο διάβασμα και στο γράψιμο. Αυτά ήταν προειδοποιήσεις από τον χθόνιο animus που της έλεγαν, ότι το μυαλό της πρέπει να ξεκουρασθή. Μερικές φορές αυτές οι προειδοποιήσεις ήταν τόσο έντονες, ώστε παρέλυε εντελώς. Ήταν σαν να αρνιόταν να παίξη το σώμα της τον δεύτερο ρόλο απέναντι στο κεφάλι της, και εκείνο εκδικείτο με τους σπασμούς. Μερικοί άνθρωποι θα μπορούσαν να περιγράψουν τις σπιτικές δουλειές και τις σωματικές εργασίες σαν στερεότυπα θηλυκές. Διαφωνώ, επειδή η συνειδητή προσπάθεια να τις κάνη κανείς απαιτεί δύναμη θέλησης. Εξ άλλου, εάν οι δουλειές του σπιτιού είναι μόνο για τις γυναίκες, γιατί οι άνδρες σήμερα ανταποκρίνονται τόσο καλά στις απαιτήσεις τους;

Το φοβερό, καταστρεπτικό αποτέλεσμα του αρνητικού animus όταν παίρνη υπό τον έλεγχό του την προσωπικότητα, μπορεί να παρουσιασθή με την περίπτωση μιας νέας γυναίκας που ήξερα, η οποία είχε ταυτισθή με τον animus, και η οποία έγινε για λίγο καιρό ψυχωτική. Όταν άρχισε να συνέρχεται από αυτό το επεισόδιο, μερικοί φίλοι την παρότρυναν να διαβάση ένα βιβλίο με το όνομα «Ο Ιπτάμενος Πραγματευτής», του Ronald Fraser. Αν και δεν ανέφεραν ότι αυτή ήταν μια ιστορία σχετική με τον animus, αυτή αρνήθηκε να τη διαβάση. Φαίνεται ότι με κάποιον τρόπο ήξερε για τί μιλούσε και φοβόταν να το διαβάση. Δεν ήταν έτοιμη να αντιμετωπίση τον animus. Η κατάπτωσή της παρουσιαζόταν συμβολικά σε ένα όνειρο, στο οποίο έβρισκε τον θάνατο από τα χέρια του animus. Σ’ αυτό το κρίσιμο όνειρο αυτή, που τότε ήταν τριάντα χρόνων, στεκόταν μέσα σε μια σειρά από μαθήτριες. Ένας άνδρας με όπλο παρουσιάσθηκε μπροστά τους, προχώρησε παράλληλα με τη σειρά μέχρι που τη βρήκε, και έπειτα την πυροβόλησε στο μέτωπο. Αυτή έγινε φάντασμα, αλλά με έκπληξή της είδε πόσο μεγάλο μέρος του εαυτού της είχε μείνει ανέπαφο. Μόνο το κεφάλι της έλειπε. Πριν από αυτό το όνειρο είχε δη μερικά άλλα, που έδειχναν πατημασιές επάνω στο χιόνι, που είχαν γίνει από έναν αόρατο άνδρα. Το βιβλίο με κάποιον τρόπο έφερε στην επιφάνεια αυτούς τους συσχετισμούς, και αυτή ήταν η αιτία του φόβου της γι’ αυτό. Τελικά, αυτή η εμπειρία τής απώλειας του κεφαλιού της, χάρη στον animus, έκανε δυνατή γι’ αυτήν μιαν αντικειμενική σχέση με τον animus, ώστε να απελευθερωθή από την κυριαρχία του. Ο animus στην περίπτωσή της ήταν και φονιάς και δημιουργός. Η αποταύτιση από τον animus επιτεύχθηκε μέσω του animus. Στον διπλό του ρόλο άνοιξε τον δρόμο για την ανάπτυξή της, και τελικά την οδήγησε σε μια δημιουργική ζωή.

Γενικά στη γενιά μου, τα υποκειμενικά αισθήματα που εκδηλώνονταν σε μια γυναίκα που κατεχόταν από τον αρνητικό animus ήταν: ανικανοποίητο, αυτολύπηση, προσβολή με το παραμικρό. Βρισκόταν σε κατάσταση εγκλωβισμού στον εαυτό της. Δεν μπορούσε να δη την κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι άλλοι άνθρωποι, και ήταν γεμάτη από κάθε είδους αρνητικές φαντασιώσεις. Μια γυναίκα που πρόβαλε τον animus της άκριτα στον εξωτερικό κόσμο γέμιζε από αισθήματα εκδικητικότητας. Ζητούσε εκδίκηση με την παραμικρή αφορμή, και αυτή η εκδικητικότητά της είχε κάτι το παρανοϊκό. Ένας άλλος τύπος γυναίκας, που ο animus της έτεινε να γίνη εσωστρεφής, της προκαλούσε αισθήματα αυτοκριτικής. Πρόσβαλε την αυτοεκτίμησή της, την έκανε να αισθάνεται ανάξια. Πραγματικά πίστευε ότι άξιζε την κριτική που της έκανε ο animus. Με άλλα λόγια, ο ένας τύπος γυναίκας κατηγορούσε τους άλλους, ενώ ο άλλος κατηγορούσε τον εαυτό του.

Μερικές γυναίκες φαίνεται πως δοκίμασαν και τις δύο καταστάσεις, άλλοτε την μια και άλλοτε την άλλη. Όταν συνέβαινε αυτό, προερχόταν πιθανότατα από ένα αίσθημα κατωτερότητας, που μέχρι σήμερα, όπως πιστεύω, διογκώνεται από τη μολυσματική επίδραση της σκιάς. Μια άλλη ένδειξη της ταύτισης με τον animus ήταν μια απαίτηση της γυναίκας για τελειότητα, που μπορούσε σε μερικές περιπτώσεις να γίνη τυραννία. Η τελειότητα για τον πρωτόγονο άνθρωπο ήταν προνόμιο των θεών Αλλά γι’ αυτές τις γυναίκες έγινε ένα μη-ανθρώπινο σύμπλεγμα, που έκανε τη γυναίκα που πιανόταν μέσα του να συμπεριφέρεται με απάνθρωπο τρόπο, με παράλογες απαιτήσεις από τον εαυτό της και από τους άλλους. (Η αλκοολική φίλη μου λέει σχετικά, ότι η απαίτηση για τελειότητα και οι υποκειμενικές καταστάσεις που ανέφερα πιο πάνω είναι επίσης χαρακτηριστικά ανδρών και γυναικών με προβλήματα εθισμού σε διάφορες ουσίες. Βρίσκονται αυτοί οι άνθρωποι συχνά τόσο πολύ κάτω από την τυραννία της απαίτησης για τελειότητα, ώστε προτιμούν την ολοκληρωτική αποτυχία από το να έρθουν δεύτεροι. Πολλά από τα προγράμματα θεραπείας αυτών των ασθενών λειτουργούν προς την κατεύθυνση της αντιμετώπισης αυτών των αισθημάτων).

Το επόμενο όνειρο μιας φίλης μου δείχνει πως ο animus μπορεί να είναι βοήθεια ή εμπόδιο. Ονειρεύθηκε μια μορφή του animus που τον ονόμασε κύριο Glass (γυαλί). Στο καινούργιο του αυτοκίνητο είχε μιαν πινακίδα κυκλοφορίας με πέντε μηδενικά. Νομίζω ότι το γυαλί σαν μορφή του animus είναι εξαιρετικά σημαντικό. Σαν υλικό, είναι διαφανές και αόρατο. Είναι σκληρό και κρυσταλλικό σαν τον πυριτόλιθο, που έχει σχέση με τα διαμάντια, και είναι φτιαγμένο από άμμο και πυρίτιο, ουσίες που προέρχονται όλες από τη γη. Μπορεί κανείς να θεωρήση αυτόν τον animus-γυαλί σαν καλό ή κακό. Με την καλή του μορφή, αντιπροσωπεύει την ιδιότητα τής μη παρεμπόδισης, του να επιτρέπη σε κάποιον να ζη ελεύθερα. Μη εμποδίζοντας την όραση, αποκαλύπτει. Συγχρόνως προσφέρει την προστασία του απέναντι στα ψυχικά περιεχόμενα, αφήνει το φως να περάση, και παρέχει ένα μέσο προστατευμένης προσέγγισης προς τον εξωτερικό κόσμο.

Με την αρνητική μορφή του, ο animus-γυαλί θα μπορούσε να είναι ένα αόρατο εμπόδιο που μεταδίδει τον μηδενισμό, την άρνηση ή την απομόνωση· όπως η μορφή του animus, αυτό θα μπορούσε να ανιχνευθή μόνον από τα ίχνη επάνω στο χιόνι. Θα μπορούσε να είναι μια παγίδα ή απάτη, που δίνει την ψευδαίσθηση της ελευθερίας, ενώ στην πραγματικότητα φέρνει περιορισμό. Από την άλλη μεριά η πινακίδα κυκλοφορίας έχει θετική σημασία, επειδή ο αριθμός πέντε είναι ένα σύμβολο της ολότητας. Τα πέντε μηδενικά σημαίνουν παράλειψη, σε αντίθεση με την εκτέλεση μιας πράξης. Μερικές φορές η αποχή από μια πράξη, όπως στην περίπτωση της εγκράτειας, είναι μια θετική αρχή, που δημιουργεί μια θετική συμπεριφορά. Για τη φίλη μου πιστεύω πως αυτό συνέβαινε.

Σύμφωνα με την εμπειρία μου, μερικές γυναίκες είναι πληκτικές (γυναίκες που δεν θα έπρεπε κανονικά να είναι) και μερικές κουτές. Αυτές οι γυναίκες έχουν έναν αρνητικό animus με τη μορφή του κ. Glass. Μπορώ, μέχρι σήμερα, να πω πότε συνήθως μια γυναίκα έχει ένα πρόβλημα με τον animus, από το πόσο δύσκολο είναι να την ακούση κανείς. Εάν παρουσιάζη το θέμα της χωρίς καθόλου έμφαση και μιλάη με μονότονο και ανιαρό τρόπο, παρ’ όλο που φαινομενικά είναι συνεργάσιμη και λογική, ξέρω ότι μιλάει ο animus. Η πρώτη μου υποψία ότι ο animus  έχει τον έλεγχο της κατάστασης έρχεται όταν πρέπη να πνίγω τα χασμουρητά. Εάν προσέξω αυτό το σύμπτωμα και κάποια στιγμή ενεργοποιηθώ απέναντι στον animus, μπορώ μερικές φορές να τον προκαλέσω διαφωνώντας ή αφήνοντας να φανή εξωτερικά η ανυπομονησία μου. Όταν αναγνωρίζω ότι ο animus βρίσκεται «επί τω έργω», ή εάν  α ν τ ι μ ε τ ω π ί σ ω  μια γυναίκα με το πρόβλημα του animus, η επιθυμία μου να χασμουρηθώ εξαφανίζεται.

(συνεχίζεται)

Αμέθυστος