Το Άγιο Πνεύμα στην Αμερική

Το Άγιο Πνεύμα στην Αμερική

Του Ernst Benz, 1970 Eugen Diederichs Verlag

Κεφάλαιο Ι: Το πεντηκοστιανικό κίνημα στις ΗΠΑ (α)

Εν μέσω τής περίφημης εκκοσμίκευσης τού Χριστιανισμού υπάρχει ένας τύπος χριστιανικής ευσέβειας, ο οποίος φαίνεται πως έμεινε ακόμα ανέγγιχτος από την διαδικασία αυτή τής εσωτερικής διάβρωσης των πνευματικών αξιών, ή ίσως και να την ξεπέρασε: πρόκειται για τον Χριστιανισμό πεντηκοστιανού τύπου, που εδώ και μερικές δεκαετίες εξαπλώνεται με εκπληκτική δύναμη σε όλη την γη. Στο κέντρο αυτού του Χριστιανισμού βρίσκεται η εμπειρία τού βαπτίσματος τού Πνεύματος, όπως τότε στην Πεντηκοστή, και η οποία (εμπειρία) εμφανίζεται κυρίως με την μορφή τής γλωσσολαλιάς. Αυτός ο πεντηκοστιανικός Χριστιανισμός είναι στην Γερμανία σχεδόν άγνωστος. Αλλά και η Πεντηκοστή παίζει ένα δευτερεύοντα ρόλο στην γενική εκκλησιαστική συνείδηση. Η γιορτή τής Πεντηκοστής επισκιάζεται από γιορτές του εκκλησιαστικού έτους που έχουν ως αντικείμενο κάτι πιο συγκεκριμένο, απεικονίσιμο, αναπαραστάσιμο, στο οποίο η εικονική φαντασία ανταποκρίνεται πιο άμεσα, όπως για παράδειγμα τα Χριστούγεννα ή το Πάσχα. Η Πεντηκοστή είναι μια γιορτή με μικρό βαθμό εικονικότητας, και για τον λόγο αυτό οι μάστορες της εκκλησιαστικής τέχνης δεν ασχολήθηκαν πολύ με αυτήν. Το γεγονός τής έκχυσης του Αγίου Πνεύματος, που περιγράφεται στην αρχή τής διήγησης παρί τής Πεντηκοστής στις Πράξεις των Αποστόλων, είναι μια δυναμική διαδικασία, που δεν είναι εύκολο να αναπαρασταθεί δια της τέχνης, καθώς απευθύνεται λιγότερο στο μάτι και περισσότερο στο αυτί και την εσωτερική αίσθηση και θεωρία. Τα μέλη τής κοινότητας, που μετά την Ανάληψη τού Κυρίου βρίσκονταν συναγμένοι στο υπερώο, ακούν μια «βοή από τον ουρανό, σαν βοή ενός ισχυρού ανέμου, που πλημμύρισε όλο το σπίτι». Εμφανίζονται «γλώσσες φωτιάς», αλλά η εικόνα τών γλωσσών της φωτιάς διαλύεται αμέσως, η εικόνα αυτή δεν έχει συνέχεια στην μαρτυρία τής Πεντηκοστής, η οποία συνεχίζει ως εξής: «ἐκάθισέ τε ἐφ᾿ ἕνα ἕκαστον αὐτῶν»-και δεν λέει συγκεκριμένα «τι» κάθισε, αλλά εναπόκειται στον αναγνώστη να φανταστεί γλώσσες φωτιάς που κάθονται στα κεφάλια των παρευρισκόμενων. Και η μαρτυρία αλλάζει κατεύθυνση και περιγράφει μια καθαρά εσωτερική μαρτυρία: «καὶ ἐπλήσθησαν ἅπαντες Πνεύματος ῾Αγίου, καὶ ἤρξαντο λαλεῖν ἑτέραις γλώσσαις καθὼς τὸ Πνεῦμα ἐδίδου αὐτοῖς ἀποφθέγγεσθαι.» (Πραξ β4).

Αυτό που περιγράφεται εδώ είναι πρώτα το βίωμα μιας κατακλύζουσας πληρότητας και εκπλήρωσης:  όπως η βοή από τον ουρανό «πληρεί» το σπίτι, έτσι  και το Άγιο Πνεύμα πληρεί τους μαθητές με τόση ισχύ, ώστε δεν τους μένει ίχνος αυτοσυνειδησίας. Κηρύττουν, αλλά όσα κηρύττουν δεν είναι περιεχόμενα της συνειδήσεώς τους, ντυμένα με κανονικές λέξεις, εικόνες και νοήματα της συνηθισμένης τους γλώσσας. Κηρύττουν με άλλες γλώσσες. Αυτό που τους γεμίζει πιέζει να ειπωθεί, αλλά δεν εκφράζεται με τον οικείο γι’ αυτούς λόγο, αλλά με τον λόγο του Πνεύματος, το οποίο τους πληρεί. Δεν είναι πια η δική τους γλώσσα, αλλά μια νέα γλώσσα, που χρησιμοποιεί νέους ήχους και ηχητικούς συνδέσμους, ώστε «να κηρύξει τις μεγάλες μέρες του Θεού». Αυτή η νέα γλώσσα είναι προφανώς πολύ πιο γενική από τις συγκεκριμένες γλώσσες λαών και πολιτισμών. Το θαύμα τής Πεντηκοστής συνίσταται ακριβώς στο ότι όσοι βρίσκονται στο δρόμο και ανήκουν σε διάφορες γλωσσικές ομάδες, ακούνε αυτούς που πληρώθηκαν Αγίου Πνεύματος, να μιλούν στη γλώσσα του καθενός από αυτούς για τα μεγάλα έργα του Θεού».

Θα πρέπει στο σημείο αυτό να θυμηθούμε πως κάθε γλώσσα παριστάνει, όχι μόνο γραμματικά, αλλά και φωνητικά, μόνο ένα περιορισμένο, ιστορικά συγκεκριμένο τμήμα των άπειρων τρόπων έκφρασης, που ο άνθρωπος είναι σε θέση να διατυπώσει με το γλωσσικό του εργαλείο. Δεν χρειάζεται να προχωρήσουμε πολύ στην δομή των ασιατικών ή αφρικανικών γλωσσών, με ένα τεράστιο πλούτο φωνητικών εκφραστικών μορφών, που στις ευρωπαϊκές γλώσσες δεν υπάρχουν, για να αντιληφθούμε τις ακουστικές ικανότητες της ανθρώπινης γλώσσας. Η «γλωσσολαλιά» είναι κατά κάποιο τρόπο κατάδυση στον γενικό χώρο γλωσσικών δυνατοτήτων έκφρασης, στην προ-μορφή όλων των συγκεκριμένων γλωσσών, στην περιοχή της γενικής φωνητικής, που περιέχει την πληρότητα όλων των δυνατοτήτων έκφρασης όλων των συγκεκριμένων γλωσσών.[Δέν εξηγείται ανθρωπολογικά, ούτε ανήκει στήν ανθρωπολογία, τό θαύμα]

Η εξωτερική εμφάνιση της παράστασης αυτών που πληρώθηκαν Πνεύματος είναι λιγότερο εντυπωσιακή: φαίνεται πως είναι εκτός εαυτού και δίνουν την εντύπωση πως είναι μεθυσμένοι. Στο πρώτο κήρυγμα, το οποίο οι Πράξεις περιγράφουν, ο Απόστολος Πέτρος προσπαθεί να αποδείξει στους παρευρισκόμενους, πως οι μαθητές στο υπερώο δεν είναι μεθυσμένοι, χρησιμοποιώντας το αμφίβολο επιχείρημα, πως είναι ακόμα νωρίς, και άρα δεν μπορεί να είναι μεθυσμένοι.

Σε μεταγενέστερο σημείο της διήγησης μαθαίνουμε πως το Άγιο Πνεύμα, εκτός από το χάρισμα των γλωσσών-που στην υπόλοιπη Καινή Διαθήκη δεν περιγράφεται με κανένα τρόπο ξεκάθαρα-μπορεί να επιφέρει και άλλα χαρίσματα, που αφορούν διάφορες περιοχές της ανθρώπινης ζωής: το χάρισμα των οραμάτων, της προφητείας, του κηρύγματος, της υμνολογίας, της ιάσεως, του εξορκισμού των δαιμόνων, της αναστάστεως των νεκρών, της διακρίσεως των πνευμάτων, δηλαδή της διακρίσεως αν κάποιος κατοικείται από καλό ή κακό πνεύμα, το χάρισμα των θαυμάτων, το να μην βλάπτεται από φίδια και σκορπιούς, το χάρισμα της κυριαρχίας πάνω στα εχθρικά ζώα και στοιχεία, όπως φωτιά, νερό και καταιγίδα. [Υπάρχουν επιπλέον τά χαρίσματα τού προφήτου, τού αποστόλου καί τού διδασκάλου τά οποία δέν αφορούν διάφορες περιοχές τής ανθρώπινης ζωής]

Τα χαρίσματα αυτά είναι τόσο ανεξέλεγκτα, εμφανίζονται αυθόρμητα και απρόβλεπτα, είναι τόσο λίγο υποταγμένα στην ανθρώπινη θέληση-δεν μπορούν να προκληθούν με την θέληση δηλαδή-ώστε είναι στοιχείο διαρκούς ταραχής της χριστιανικής κοινότητας των πρώτων δεκαετιών της εκκλησιαστικής ιστορίας, και για τον λόγο αυτό παραγκωνίστηκαν κατά την διαδικασία της ιδρυματοποίησης της Εκκλησίας μέσω ενός συστήματος σταθερών λειτουργικών, μυστηριακών και διδακτικών διατάξεων. Στις κοινότητες μπήκε στην θέση του προφήτη και χαρισματικού ο επίσκοπος. Παρά ταύτα, το Άγιο Πνεύμα παρέμεινε το ταραχοποιόν στοιχείο της εκκλησιαστικής ιστορίας, και όσοι το υποστήριξαν αποκτούσαν εύκολα την μυρωδιά της αίρεσης.

Μόλις στην νεότερη εκκλησιαστική ιστορία επήλθε μια περίεργη αλλαγή. Ενώ τα μεσαιωνικά κινήματα και αιρέσεις, που κήρυτταν ένα πεντηκοστιανικό Χριστιανισμό, έπεσαν θύμα της ιεράς εξέτασης, αλλά και οι συνεχιστές του Λούθηρου έβλεπαν στους πνευματιστές τούς κύριους εχθρούς του Ευαγγελίου,[φυσικά τί σχέση έχει ο πνευματισμός μέ τό ευαγγέλιο] το νέο ξύπνημα;;;; των χαρισμάτων του Πνεύματος στον 20. Αιώνα, οδήγησε σε ένα αυτόνομο πεντηκοστιανικό κίνημα, που είναι και το ισχυρότερο ιεραποστολικό κίνημα του παρόντος. Το κίνημα αυτό οδήγησε στην δημιουργία πολυάριθμων πεντηκοστιανικών εκκλησιών και κοινοτήτων σε όλον τον κόσμο πέραν της Βόρειας και Νότιας Αμερικής (Ασία, Αφρική, Ινδονησία, Φιλιππίνες, Αυστραλία) και οδήγησε στην εμφάνιση ενός εντελώς νέου τύπου χριστιανικής ευσέβειας και κοινότητας.

Αυτός ο τύπος Χριστιανισμού είναι μόνο στην Γερμανία άγνωστος, καθώς είναι η μόνη χώρα όπου δεν μπόρεσε να επιβληθεί, γιατί η δημιουργία πεντηκοστιανικών κοινοτήτων προσέκρουσε στην αντίσταση των επίσημων εκκλησιών. Όπως απέτυχε και το κίνημα κοινότητας, που προήλθε από τον Πιετισμό και το κίνημα αφύπνισης. Στο ευρωπαϊκό έδαφος όμως εκτός Γερμανίας υπάρχει ένας ιδιαίτερα ζωντανός πεντηκοστιανικός Χριστιανισμός. Στις χώρες όπως Γαλλία, Βέλγιο, Αγγλία αλλά και στις σκανδιναβικές χώρες, κυρίως Σουηδία και Φινλανδία, όπου η κρατική Εκκλησία έχει διαβρωθεί, οι πεντηκοστιανικές κοινότητες αποτελούν την πιο ζωντανή μορφή χριστιανικής ευσέβειας και κοινότητας.

Για κάποιον ακόμα μυστηριώδη λόγο, ο νεαρός αυτός πεντηκοστιανικός Χριστιανισμός προέβαλε αντίσταση στην πανίσχυρη και υποτίθεται ακαταμάχητη παγκοσμιοποίηση, και φώλιασε μέσα στην μοντέρνα, διαποτισμένη με την υψηλή τεχνολογία και πλήρως εκβιομηχανοποιημένη κοινωνία. Εγκαταστάθηκε δηλαδή σε ένα έδαφος όπου σύμφωνα με τις προβλέψεις των κοινωνιολόγων τού πολιτισμού και της θρησκείας, δεν είναι δυνατή η ύπαρξη ενός ζωντανού Χριστιανισμού[είναι αλήθεια. Στόν νεκρό τεχνολογικό πολιτισμό φώλιασε ο νεκρός πλανεμένος εωσφορικός χριστιανισμός]. Οικειοποιήθηκε μάλιστα την πιο μοντέρνα τεχνολογία των μέσων μαζικής ενημέρωσης, της παιδαγωγικής  και της προπαγάνδας, χωρίς να πάθει βλάβη η φρέσκια πνευματική του ορμή, και τα μεταμόρφωσε σε όργανο της χριστιανικής ιεραποστολής. Το κίνημα αυτό παρουσιάστηκε παντού με πολλές νέες, φρέσκες, απρόσμενες, καθώς είναι μη συμβατικές, πρωτοβουλίες. Για τον λόγο αυτό οι παραδοσιακές εκκλησίες, που μαζεύτηκαν στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, δεν μπορούσαν παρά να αποδεχθούν και να προσκαλέσουν στο Συμβούλιο αυτές τις νέες, θορυβώδεις και χαρούμενες πεντηκοστιανικές εκκλησιές, που επικαλούνται την αμεσότητα της εμπειρίας του Αγίου Πνεύματος. Και ήταν ευτυχείς (οι παραδοσιακές Εκκλησίες) που μερικές από τις νέες αυτές εκκλησίες ξεπέρασαν την άρνηση τους για τις εγκαθιδρυμένες Εκκλησίες και δήλωσαν πρόθυμες να συνεργαστούν με το ΠΣΕ, ενώ άλλες το θεωρούσαν εφεύρημα του διαβόλου. Ακόμα και η Καθολική Εκκλησία, τουλάχιστον στις ΗΠΑ, ανακάλυψε πως «υπάρχουν αρκετά πράγματα που μπορεί να μάθει» από τους πεντηκοστιανούς, και επέτρεψε να μπουν στις λειτουργίες της πεντηκοστιανική μουσική, μορφές προσευχής και κηρύγματος, και μάλιστα μορφές θεραπείας δια της πίστεως.[αυθυποβολής]

Το πεντηκοστιανικό κίνημα του 19^ου αιώνα στην Αμερική έχει περίεργες πηγές. Η μια πηγή ανέβλυσε στην Αρμενία, στην περιοχή μιας αρμένικης πρεσβυτεριανικής κοινότητας στην πόλη Κάρα-Κάλλα. Στο αρμένικο αυτό χωριό εμφανίστηκε το 1855 ένα 11-χρονο αγόρι από την Ρωσία, που δέχτηκε μια σειρά προφητικών οραμάτων, που τις κατέγραψε εν μέρει με ορνιθοσκαλίσματα και εν μέρει με θαυμαστή καλλιγραφία. Προφήτευσε ένα διωγμό των Χριστιανών από τους Τούρκους, τον οποίο μπορούσαν μόνο εκείνοι οι Χριστιανοί να αποφύγουν, οι οποίοι θα πήγαιναν στην χώρα πέραν του Ωκεανού. Σχετιζόμενες με αυτό το παιδί-προφήτη, δημιουργήθηκαν κυρίως ανάμεσα στους πρεσβυτεριανούς Αρμένιους πεντηκοστιανικές ομάδες, όπου εμφανίζονταν συχνά η γλωσσολαλιά και άλλες χαρισματικές δωρεές. 

Συνεχίζεται