ΣΥΝΈΧΕΙΑ ΑΠΌ : Τρίτη 25 Αυγούστου 2020
9. Απ’ τον εσωτερικόν κόσμο τού Βόλφγκανγκ Πάουλι
Όπως στον Ισαάκ Νεύτωνα, που δεν κατέστρεψε τις μαρτυρίες (τα ντοκουμέντα) τής «ιδιωτικής του εργασίας», βρίσκονται και στην αλληλογραφία και στα κατάλοιπα τού Βόλφγκανγκ Πάουλι μαρτυρίες, που καθιστούν δυνατή στους μεταγενέστερους μια ματιά στην «άλλη του εργασία». Είχε να κάνη με ανορθόδοξες φαντασίες και μιαν αναζήτηση θρησκευτικών περιεχομένων η «άλλη πλευρά»και για τους δυό . Παρατηρούσαν και σημείωναν επιμελώς κι οι δυό την ζωή τής φαντασίας τους, και μάλιστα με την ίδια πειθαρχία και αντικειμενικότητα, που εφάρμοζαν και στην επιστημονική τους εργασία.
Είναι ιδιαιτέρως πολύτιμη η πλούσια τεκμηρίωση τών ονείρων του στον Πάουλι. Εκτυλίσσονται στη διάρκεια τού ονειρικού ύπνου φυσιολογικά συμβάντα, που συνδέονται με την αυθόρμητη, λαμβάνουσα χώρα έξω απ’ τον συνειδητό έλεγχο τού κοιμώμενου, ψυχική δραστηριότητα. Γι’ αυτό έχουν χαρακτηριστή τα όνειρα και ως γέφυρες ανάμεσα στο σώμα, δηλαδή τον εγκέφαλο, και την ψυχή. Γνωρίζουμε σε όλα τα θηλαστικά ζώα έναν περιοδικό ονειρικό ύπνο, που χαρακτηρίζεται ως ύπνος – REM ( Rapid Eye Movements ). Στο ανθρώπινο έμβρυο μπορεί να παρατηρηθή ήδη απ’ τον έκτο μήνα της εγκυμοσύνης ύπνος-REM. Όσο μεγαλώνουμε, τόσο λιγότερο ονειρευόμαστε. Υπάρχει ωστόσο μια εξαίρεση απ’ αυτό: Όταν βρισκόμαστε σε μια λειτουργία μάθησης, ανέρχεται αναλογικά προς τον γενικόν ύπνο το μέρος του ύπνου-REM. Επιβεβαιώνονται έτσι μέσω τής σύγχρονης νευροφυσιολογίας μερικές απ’ τις παρατηρήσεις και υποθέσεις τού Γιουνγκ: φαίνεται να υπάρχη μια θετική σχέση μεταξύ ονείρου, ψυχικής ανάπτυξης (μάθησης) και δημιουργικότητας.
Τα όνειρα δείχνουν με εικονικό τρόπο την εκροή λειτουργιών του βάθους. Το συνειδητό Εγώ, το οικογενειακό μας βάθος, η εργασία μας, το ενστικτώδες «ζωΐκό» επίπεδο, οι θεοί, τα πνεύματα κι οι δαίμονες (Dämonen), όλα μπορεί να εμφανιστούν στο όνειρο. Διάφορα όνειρα του Πάουλι, που τα συζητά στην αλληλογραφία του με τον Γιουνγκ, παρέχουν σαφή ιδέα για την ένταση και τήν έλξη ανάμεσα στο «εστιασμένο κέντρο» της εγωτικής του ταυτότητας και στην κατοικημένη απ’ το άγνωστο περιοχή τής «περιφέρειας».
Όνειρο ενός ταξιδιού στην περιφέρεια
Σ’ ένα όνειρο ο Βόλφγκανγκ Πάουλι είναι μαζί με τον Niels Bohr, τον διάσημο Δανό συνάδελφό του. Οι δυό άντρες ταξιδεύουν μ’ έναν μικρό τοπικό σιδηρόδρομο «προς τ’ αριστερά». Αποδεικνύεται, πως προορισμός τους είναι το Esslingen, ένα χωριό στην κατεύθυνση τής άνω χώρας Ζυρίχης. Ο ονειρευόμενος ανακαλύπτει στο τρένο «το σκοτεινό κορίτσι», περιστοιχισμένο από ξένους ανθρώπους. Ο Πάουλι είναι οργισμένος: Γιατί πρέπει να ταξιδέψουν οι δυό επιστήμονες σ’ έναν τόσο «αδιάφορο και μονότονο τόπο» όπως το Esslingen; Σύμφωνα με το ίδιο το σχόλιο (ερμηνεία) τού Πάουλι συνδυάζει προς το σκοτεινό κορίτσι το αντίθετο από την «ανδρική θρησκεία» τής επιστήμης. Γράφει στο σχόλιό του ο Γιουνγκ: «Τί καλό μπορεί να προέλθη απ’ τη “Ναζαρέτ” (Esslingen) ; Η φυσική κατοικεί απεναντίας στη μεγάλη πόλη κι επάνω στο βουνό τής Ζυρίχης στην οδό της δόξας». (Οδός τής δόξας ήταν η διεύθυνση του Ινστιτούτου Φυσικής στο ETH).
Αυτό το παράδειγμα δείχνει, πώς ταυτίζεται με την αστική άποψη το ονειρικό Εγώ. Όταν ταξιδεύη ο φυσικός με τον συνάδελφό του στην ύπαιθρο, συναντά το σκοτεινό κορίτσι, που φαίνεται να είναι στο όνειρο αναφανδόν αδιάφορο σ’ αυτούς τους δυό κυρίους. Ο Πάουλι σχολιάζει περαιτέρω, ότι το Esslingen ταίριαζε γι’ αυτόν με κάτι σκοτεινό και θηλυκό, μιαν αντίθεση στην «κύρια» απασχόλησή του, τη θεωρητική δηλαδή φυσική στην πρωτεύουσα Ζυρίχη.
Σ’ ένα γράμμα στον Γιουνγκ ο Πάουλι συνδυάζει περαιτέρω αντίθετα ζεύγη, τα οποία έχει αντιληφθή ως εσωτερική ένταση:
το σκοτεινό θηλυκό - το φωτισμένο αρσενικό
καθολικισμός - προτεσταντισμός
Fludd - Kepler
διαισθητική αίσθηση - φυσικοεπιστημονική σκέψη
μυστικισμός - φυσική επιστήμη
Μ’ αυτήν τη συμπαράθεση των αντιθέτων ο Πάουλι έχει εικονογραφήσει διασθητικά την πλαγιοποίηση (πλευρικοποίηση), την οποίαν παρουσιάζει η σημερινή έρευνα τού εγκεφάλου.
Όνειρο για ένα μυστικό εργαστήριο στη Σουηδία
Στις 15 Ιουλίου 1954 ο Πάουλι ονειρεύτηκε για ένα «μυστικό εργαστήριο» στη Σουηδία, όπου είχε απομονωθή – σύμφωνα με το όνειρο – ένα ραδιενεργό ισότοπο. Για να διευρύνη την ονειρική εικόνα τής Σουηδίας ο Πάουλι γράφει σ’ ένα γράμμα στον Γιουνγκ για προηγούμενα όνειρα, τα οποία είχε στη διάρκεια της ανάλυσής του, που αφορούσαν σε «παιδιά στη Σουηδία». Στο απαντητικό του γράμμα ο Γιουνγκ ερμηνεύει το μοτίβο (θέμα) «η Σουηδία ως χώρα τών παιδιών» και γράφει:
«Η Σουηδία είναι όπως ολόκληρος ο βορράς – Αγγλία, βόρεια Γερμανία και Σκανδιναβία – η περιοχή τής διαίσθησης. Είναι περιοχές, που χαρακτηρίζονται ιστορικά (με την εξαίρεση της Αγγλίας υπό την στενήν έννοια), απ’ το ότι διαθέτουν έναν σαφώς αντιληπτό ακόμα πολυθεΐσμό κάτω απ’ το προτεσταντικό κάλυμμα, το οποίο είναι και χαρακτηριστικό εξάλλου για την ουσία (φύση) τής διαίσθησης».
Η Σουηδία συμβολίζει για τον Πάουλι τη χώρα του n i g r e d o , καθώς διέμενε εκεί κατά την ολικήν έκλειψη ηλίου της 30ης Ιουλίου 1954. Σχολιάζει ως προς αυτό ο Γιουνγκ:
«Το απομονωθέν ραδιοενεργό ισότοπο θα μπορούσε να συσχετίζεται μ’ ένα ουσιαστικό περιεχόμενο του ασυνειδήτου, που χαρακτηρίζει βέβαια το Ταυτό. Το ότι χαρακτηρίζεται το Ταυτό ως ισότοπο δηλώνει, ότι εμφανίζεται ακόμα ως παραλλαγή ενός γνωστού στοιχείου, ότι δεν έχει κατορθώσει δηλαδή ακόμα καμμιάν απολύτως κεντρική και κυρίαρχη θέση. Η απομόνωσή του σημαίνει εντούτοις ένα τόσο μεγαλειώδες (numinoses) συμβάν, ώστε προκαλείται μ’ αυτό μια έκλειψη της συνείδησης (═ ήλιος). Ο συνδυασμός «παιδιά στη Σουηδία» θα μπορούσε να παραπέμπη, στο ότι έχει κάτι να κάνη με τη χώρα των παιδιών η Σουηδία, όπου κατοικούν εκείνα τα περιεχόμενα, που δεν λαμβάνονται στη μετέπειτα ζωή υπ’ όψιν».
Το όνειρο τού μυστικού εργαστηρίου στη Σουηδία είναι παράλληλο προς το όνειρο του ταξιδιού για το Esslingen, όπου ένα άγνωστο σκοτεινό κορίτσι ταξιδεύει μαζί με τους καθηγητές με κατεύθυνση την περιφέρεια. Στη «συσκοτισμένη περιφέρεια» λαμβάνουν χώρα πολύ απομακρυσμένα απ’το συνειδητό κέντρο (Ζυρίχη), παιδιαστικώς (χώρα των παιδιών) σημαντικά πειράματα, τα οποία οδηγούσαν σε μια σημαντική μεταβολή του πυρήνα. Ο συνδυασμός τού συσκοτισμού της συνείδησης του Πάουλι (έκλειψη) μάς μεταφέρει σ’ ένα άλλο όνειρο του Δεκεμβρίου 1947 για έναν νεαρόν άντρα απ’ την Περσία.
Το όνειρο τού Πέρση
Σ’ αυτό το όνειρο ο Πάουλι δέχεται την επίσκεψη ενός νεαρού, σκοτεινού άντρα απ’ την Περσία. Ο Πάουλι τού θέτει την ερώτηση: «Είστε η σκιά μου;». Η απάντηση τού Πέρση ήταν: «Είμαι (βρίσκομαι) ανάμεσα σε σάς και το φως, άρα είστε εσείς η σκιά μου, κι όχι αντίστροφα». Ο ερχόμενος από μιαν ξένη χώρα άντρας κομίζει στο όνειρο, στον Πάουλι, τρία σημαντικά πράγματα: 1. έναν κυκλοτερή ξύλινο δίσκο, τη διατομή ενός κορμού δέντρου˙ 2. συμβολική γνώση για την εσωτερικήν ενότητα των διαφόρων γυναικών στην ζωή τού Πάουλι και 3. νέα έπιπλα για το δωμάτιο εργασίας τού Πάουλι. Επιπλέον, δεν είναι εντυπωσιασμένος με την ειδική γλώσσα τής σύγχρονης (μοντέρνας) φυσικής.
Απ’ τη μια πλευρά ο Πέρσης αντιπροσωπεύει μια λιγότερο εξειδικευμένη και γι’ αυτό περισσότερο αυθόρμητη πλευρά τής σκιάς τού ονειρευόμενου. Απ’ την άλλην πλευρά ενσαρκώνει την περιεκτική ολότητα της προσωπικότητάς του, η οποία κομίζει με το σύμβολο τού ξύλινου δίσκου πρώτη ύλη (ιδέες, προβλήματα, φαντασίες) στο ονειρικό Εγώ, διευκρινίζει την αίσθηση της εμπλοκής, την οποίαν προκαλούν οι γυναίκες στην ζωή του άντρα και κομίζει τις σωστές προϋποθέσεις του πλαισίου (καινούργιο δωμάτιο εργασίας), χάρις στο οποίο διεκπεραιώνει το Εγώ το «έργο» του.
Μπορούμε να εννοήσουμε το σύμβολο του στρογγυλού ξύλινου δίσκου ως ένα κομμάτι prima materia (πρώτης ύλης). Στα λατινικά ονομάζεται το οικοδομικό ξύλο m a t e r i a . Αυτή η λέξη σημαίνει ταυτόχρονα τροφή, εργασία, εύφλεκτη ύλη και μητέρα. Το εγκάρσια κομμένο κομμάτι ξύλου έχει τη μορφή μιας φυσικής μαντάλα, που συμβολίζει, όπως έχει δείξει ο Γιουνγκ, την ολότητα και το κέντρο της προσωπικότητας. Το ξύλο αναπτύσσεται στη φύση και αποτελείται από ζωντανά, πράσινα κύτταρα (σ.σ.: Ο Alex Müller επισήμανε σε μια συζήτηση, ότι ο στρογγυλός οργανικός δίσκος θα μπορούσε να συναρτάται και με τον επιστημονικό κύκλο της φυσικής των στερεών σωμάτων. Είναι άξιον παρατηρήσεως, ότι ο Βόλφγκανγκ Πάουλι δεν θα είχε συνεχίσει τις έρευνές του στην κατεύθυνση της φυσικής των στερεών σωμάτων). Όχι μόνο στους μύθους, αλλά και στη βιόσφαιρα τα δέντρα και τα φυτά σχηματίζουν την πρώτη βάση ολόκληρης τής φυσικής και ψυχικής ζωής πάνω στη γη. Τα φυτικά κύτταρα «χτίζουν με το φως» (σ.σ.: Η έκφραση αυτή κατάγεται απ’ τον καθηγ. Ebbersten, Ulltuna Agricultural University, Uppsala). Γι’ αυτό και ο ξύλινος δίσκος θα μπορούσε να υπαινίσσεται με το στρογγυλό του, παραπέμπον σε οργανική ανάπτυξη πρότυπο (υπόδειγμα), σε μια σχέση μεταξύ της αφηρημένης μάλλον φυσικής και της περιγράφουσας την ζωή βιολογίας. Η αναζήτηση για μια σχέση αυτών των δυό περιοχών αναδύεται ξανά σ’ ένα μεταγενέστερο όνειρο και στη φαντασία της ώρας (του μαθήματος) του πιάνου.
Ο Πέρσης συνενώνει στον εαυτό του αντίθετες ιδιότητες: Είναι ξένος κι ωστόσο εντριβής με τις οικειώτατες γυναικείες σχέσεις του ονειρευόμενου, είναι σκοτεινός κι ωστόσο πλησιέστερα στο φως απ’ το ονειρικό Εγώ, είναι νεώτερος κι ωστόσο πιο σοφός απ’ ό,τι ο ονειρευόμενος. Γι’ αυτό παρομοιάζει ο Πάουλι τον Πέρση με το παράδοξο πνεύμα Μερκούριο των αλχημιστών και γράφει περαιτέρω σ’ ένα γράμμα στον Γιουνγκ: «Θα ταυτίζονταν στην ονειρική μου γλώσσα με τον “ραδιενεργό πυρήνα”». Ο Γιουνγκ θα μιλούσε σ’ αυτό το όνειρο για μιαν έριδα και μιαν ανταλλαγή μεταξύ του Εγώ και του Ταυτού.
«Η ώρα του πιάνου»
Η «ιστορία» αυτής τής ενεργητικής φαντασίας αρχίζει μ’ ένα παιδί, που επισκέπτεται με μιαν ερώτηση για την αγάπη, τη δασκάλα του τού πιάνου, στη Βιέννη. Πηγαίνει ίσως έτσι σ’ αυτήν, επειδή η μουσική είναι μια γλώσσα των αισθημάτων και μπορεί να καταστήση δυνατή μια μη ρηματική (άρρητη) συνεννόηση. Στην περιοχή του έρωτα (Eros) μπορεί να αισθανθή κάθε άνθρωπος ξανά όπως στην αρχή της σωματικής ωριμότητας, σαν ένα «περίεργο» - όπως γράφει ο Πάουλι – «παιδί» με «διεγερμένο αίσθημα». Η ώρα (το μάθημα) του πιάνου συμβαίνει το έτος 1913. Ο Πάουλι ήταν τότε 13 χρόνων, και ήταν ταυτόχρονα υπό μιαν ορισμένην έννοια το τελευταίο έτος ανθρώπινης αθωότητας: Πριν απ’ τους παγκόσμιους πολέμους πίστευαν ακόμα πολλοί άνθρωποι, πως τα προβλήματα του κόσμου θα μπορούσαν να λυθούν κάποια μέρα με τις ευεργεσίες τής επιστημονικής και τεχνικής προόδου.
Στο τέλος της ώρας του πιάνου η κυρία τού δείχνει το μαγικό της, ελεύθερα αιωρούμενο, « δαχτυλίδι i ». Αυτό το άρρητο, θαυμαστό σημείο θα μπορούσε να είναι η απάντησή της στην αρχική ερώτηση για την αγάπη. Στην άλγεβρα ισχύει το i ως μια φανταστική ενότητα κι έχει να κάνη με «ζευγαρωτές» παραστάσεις αριθμών. Το δαχτυλίδι i θα μπορούσε να εννοηθή έτσι ως σύμβολο για το μυστήριο της αγάπης. Ο Γιουνγκ έχει περιγράψει στο βιβλίο του «Ψυχολογία της μεταβίβασης», πώς μπορεί να γίνη το «κλειστό δαχτυλίδι» μιας συνεχούς αγαπητικής σχέσης μεταξύ δύο ανθρώπων δοχείο για δημιουργικότητα και εσωτερικήν ανάπτυξη. Παρ’ όλο που στο τέλος της ώρας του πιάνου αναχωρεί ο νεαρός ως άντρας με καπέλλο, μόνος, έχει ωστόσο αποκτήσει ένα όραμα του μαγικού δαχτυλιδιού τής γυναίκας. Θα μπορούσε να έχη λάβει έτσι, παρ’ όλον τον χωρισμό στο τέλος, μιαν αντίληψη της βαθύτερης έννοιας του Έρωτα. Το παγκόσμιο θέμα αγάπης, ποιημάτων και μυθιστορημάτων δεν είναι άλλωστε η εκπληρωμένη αγάπη, αλλά πολύ περισσότερο το γλυκό και πικρό πάθος τής αγάπης στον χωρισμό.
Όνειρο της κινέζας χορεύτριας
Στις 28 Σεπρεμβρίου 1952 ο Πάουλι ονειρεύτηκεγια μια Κινέζα, που προηγείται και του γνέφει να την ακολουθήση. Τον οδηγεί σε μια σκάλα προς τα κάτω, δεν μιλά, κινείται όμως σε βήματα χορού. Εισέρχονται σε μιαν αίθουσα ακροατηρίου, όπου μια ομάδα «ξένων ανθρώπων» περιμένει το ονειρικό Εγώ. Η κινέζα γυναίκα χορεύει ρυθμικά και περιστροφικά με μαγικές κινήσεις, το οποίο υπενθυμίζει στον ονειρευόμενο την «κυκλοφορία του φωτός». Το όνειρο τελειώνει, όταν ο ονειρευόμενος πατάη στην εξέδρα, για να μιλήση.
Στον χορό καλλιεργείται η έμφυτή μας γλώσσα του σώματος. Θα μπορούσαμε να δούμε έτσι τον χορό ως ποίηση της σωματικής γλώσσας. Η γυναίκα που χορεύει χωρίς να μιλά είναι γι’ αυτό μια συμπληρωματική μορφή προς έναν προικισμένο ρηματικά άντρα με μιαν εξαιρετική διάνοια. Ο πολυμαθής και η χορεύτρια σχηματίζουν ένα αρχετυπικό ζευγάρι, όπως π.χ. ο Λάο-Τσε κι η χορεύτρια, ο Σίμων ο μάγος κι η Έλενα ή – γιατί όχι;- ο Άρθουρ Μίλλερ κι η Μέριλιν Μονρόε. Σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη έχει ακόμα κι ο ίδιος ο Θεός κατά τη δημιουργία του μια συνοδό που χάνει στο παιχνίδι (; - verspielte). Ονομάζεται Σοφία - Sophia (σ.σ.: Παροιμίες, 8: 22-23 και 8: 30-31):
«Ο Κύριος μ’ έχει δημιουργήσει στην αρχή των οδών του,
πριν απ’ τα έργα του στους πανάρχαιους χρόνους˙
σχηματίστηκα σε πρωϊμότερον καιρό,
στην αρχή, στην προέλευση της γης».
«Όταν μετρούσε τα θεμέλια της γης,
τότε ήμουν ως αγαπημένο παιδί κοντά του.
Ήμουν η χαρά του κάθε μέρα
κι έπαιζα πάντοτε μπροστά του.
Έπαιζα πάνω στη γη του,
κι ήταν χαρά μου, να είμαι κοντά στους ανθρώπους».
Η Κίνα βρίσκεται σε σχέση με την Ευρώπη στην άλλη μεριά της γήινης σφαίρας. Μια Κινέζα θα ήταν ξυπνητή, όταν ο ονειρευόμενος κοιμάται, και θα ονειρευόταν αντίστροφα, όταν ο Πάουλι είναι ξυπνητός και εργάζεται. Η Κινέζα είναι έτσι μια ωραία εικονογράφηση της άγνωστης ψυχής του άντρα. Μπορεί να είναι οδηγητική αλλά και αποπλανητική μεσίτρια παράλογων όψεων της ζωής για τον άντρα. Του χαρίζει δύναμη ζωής, φαντασίες, ερωτικά αισθήματα και εμπνεύσεις. Οι αρχαίοι Έλληνες την ονόμαζαν Μούσα, οι Ινδοί Μάγια, κι ο Γιουνγκ τη χαρακτηρίζει ως «anima». Ίσως ήταν ένας εκ φύσεως προικισμένος δάσκαλος ο Πάουλι, αφού ήταν στο όνειρό του η Μούσα του στην αίθουσα των παραδόσεων κοντά του.
Όνειρο για τη διεπιστημονική έρευνα
Στις 12 Απριλίου 1955 ο Πάουλι ονειρεύτηκε (ισχυρά ανακεφαλαιωμένο εδώ), ότι επισκέπτεται στην Καλιφόρνια, στην ακροθαλασσιά, ένα εργαστήριο μ’ έναν πυρηνικόν αντιδραστήρα. Είναι κι ο Γιουνγκ εκεί μαζί με δυό φυσικούς κι έναν νεαρό βιολόγο. Στο τέλος του ονείρου φθάνει ο ονειρευόμενος σ’ ένα υπέροχο τοπίο.
Το όνειρο αυτό μοιάζει να παραπέμπη, στο ότι η ψυχολογία του βάθους, η φυσική κι η βιολογία ερευνούν από κοινού πειραματικά σ’ έναν «Νέο Κόσμο» (Αμερική). Μια τέτοια κοινή επιχείρηση θα μπορούσε να είναι σύμφωνα με το όνειρο ένα πυρηνικό ενδιαφέρον, αφού στο εργαστήριο συγκαταλέγεται ένας πυρηνικός αντιδραστήρας. Στην ώρα του πιάνου πραγματεύεται ο Πάουλι την παραψυχολογία και ωρισμένες περιοχές της βιολογίας ως δυό σημαντικές, μελλοντικές φυσικές επιστήμες. Η παραψυχολογία αντιπροσωπεύει την παράλογη όψη της ψυχολογίας και της φυσικής, όπου η ύλη κι η ψυχή συμπεριφέρονται, σαν να ήταν πολυσήμαντα, αλλά μη αιτιωδώς συνδεδεμένες. Η περαιτέρω διερεύνηση αυτής της συνάρτησης φαίνεται πως είναι κεντρικής, κατά το όνειρο, σημασίας.
10. Τελικές σκέψεις
Έσσλινγκεν, Σουηδία, Περσία, Βιέννη, Καλιφόρνια και Κίνα: αυτά τα επεισόδια (Episoden) απ’ την εσωτερική ζωή του Πάουλι ανήκουν όλα στον «δακτύλιο της περιφέρειας». Υπάρχουν εκεί ξένοι άνθρωποι, παιδιά, ένας σκοτεινός νεαρός άντρας, ένα σκοτεινό κορίτσι, μια δασκάλα του πιάνου και μια χορεύτρια της ανατολής. Τέτοιου είδους μορφές της περιφέρειας ευθύνονται ως επί το πλείστον για κάτι, που έμεινε απαρατήρητο στην προσωπικότητα του ονειρευόμενου και είναι λιγότερο διαφοροποιημένο απ’ την εγωτική του ταυτότητα.
(Στα όνειρα και τις φαντασίες του Βόλφγκανγκ Πάουλι συμβολίζεται το «κέντρο» με το ονειρικό Εγώ, τη σχέση προς τους επιστημονικούς συναδέλφους και προς γνωστούς τόπους. Η περιφέρεια προσωποποιείται με «άγνωστους ανθρώπους», όπως η κινέζα χορεύτρια, μια νεαρή σκοτεινή γυναίκα, η δασκάλα του πιάνου, έναν σοφό Πέρση νεαρό. Οι περιοχές της περιφέρειας είναι είτε ένα χωριό έξω απ’ την Ζυρίχη, που το παραμελεί ή το διαβαθμίζει ως «αδιάφορο» ο ονειρευόμενος, ή πολύ απομακρυσμένες χώρες όπως η Καλιφόρνια, η Σουηδία, η Περσία ή η Κίνα.)
Η επαφή μ’ αυτές τις άλλες πλευρές παρείχε προφανώς σημαντικές νέες απόψεις στον Πάουλι και συμπλήρωσε την αρχικώς ισχυρά στοχευμένη οπτική του με τον ολιστικά προσανατολισμένον «άλλον τρόπο θέας». Γι’ αυτόν τον λόγο μάς είναι σήμερα τόσο πολύτιμες οι σκέψεις και απόψεις απ’ τον διάλογο του Πάουλι με τον ψυχικό του κόσμο των εικόνων και με τον ψυχικόν ερευνητή Γιουνγκ . Μας δείχνουν έναν δρόμο, πώς θα μπορούσε να έρθη σε σχέση η σύγχρονη επιστήμη με το αντικειμενικό πνεύμα στην ψυχή και στην ύλη.
Ευχαριστία
Ευχαριστώ την κυρία δρ. Marie-Louise von Franz και την ε π ι τ ρ ο π ή - Π ά ο υ λ ι (CERN) για την άδεια, να παραθέσω από ένα απ’ τα αδημοσίευτα γράμματα του Πάουλι.
T E Λ Ο Σ
Αμέθυστος
9. Απ’ τον εσωτερικόν κόσμο τού Βόλφγκανγκ Πάουλι
Είναι ιδιαιτέρως πολύτιμη η πλούσια τεκμηρίωση τών ονείρων του στον Πάουλι. Εκτυλίσσονται στη διάρκεια τού ονειρικού ύπνου φυσιολογικά συμβάντα, που συνδέονται με την αυθόρμητη, λαμβάνουσα χώρα έξω απ’ τον συνειδητό έλεγχο τού κοιμώμενου, ψυχική δραστηριότητα. Γι’ αυτό έχουν χαρακτηριστή τα όνειρα και ως γέφυρες ανάμεσα στο σώμα, δηλαδή τον εγκέφαλο, και την ψυχή. Γνωρίζουμε σε όλα τα θηλαστικά ζώα έναν περιοδικό ονειρικό ύπνο, που χαρακτηρίζεται ως ύπνος – REM ( Rapid Eye Movements ). Στο ανθρώπινο έμβρυο μπορεί να παρατηρηθή ήδη απ’ τον έκτο μήνα της εγκυμοσύνης ύπνος-REM. Όσο μεγαλώνουμε, τόσο λιγότερο ονειρευόμαστε. Υπάρχει ωστόσο μια εξαίρεση απ’ αυτό: Όταν βρισκόμαστε σε μια λειτουργία μάθησης, ανέρχεται αναλογικά προς τον γενικόν ύπνο το μέρος του ύπνου-REM. Επιβεβαιώνονται έτσι μέσω τής σύγχρονης νευροφυσιολογίας μερικές απ’ τις παρατηρήσεις και υποθέσεις τού Γιουνγκ: φαίνεται να υπάρχη μια θετική σχέση μεταξύ ονείρου, ψυχικής ανάπτυξης (μάθησης) και δημιουργικότητας.
Τα όνειρα δείχνουν με εικονικό τρόπο την εκροή λειτουργιών του βάθους. Το συνειδητό Εγώ, το οικογενειακό μας βάθος, η εργασία μας, το ενστικτώδες «ζωΐκό» επίπεδο, οι θεοί, τα πνεύματα κι οι δαίμονες (Dämonen), όλα μπορεί να εμφανιστούν στο όνειρο. Διάφορα όνειρα του Πάουλι, που τα συζητά στην αλληλογραφία του με τον Γιουνγκ, παρέχουν σαφή ιδέα για την ένταση και τήν έλξη ανάμεσα στο «εστιασμένο κέντρο» της εγωτικής του ταυτότητας και στην κατοικημένη απ’ το άγνωστο περιοχή τής «περιφέρειας».
Όνειρο ενός ταξιδιού στην περιφέρεια
Σ’ ένα όνειρο ο Βόλφγκανγκ Πάουλι είναι μαζί με τον Niels Bohr, τον διάσημο Δανό συνάδελφό του. Οι δυό άντρες ταξιδεύουν μ’ έναν μικρό τοπικό σιδηρόδρομο «προς τ’ αριστερά». Αποδεικνύεται, πως προορισμός τους είναι το Esslingen, ένα χωριό στην κατεύθυνση τής άνω χώρας Ζυρίχης. Ο ονειρευόμενος ανακαλύπτει στο τρένο «το σκοτεινό κορίτσι», περιστοιχισμένο από ξένους ανθρώπους. Ο Πάουλι είναι οργισμένος: Γιατί πρέπει να ταξιδέψουν οι δυό επιστήμονες σ’ έναν τόσο «αδιάφορο και μονότονο τόπο» όπως το Esslingen; Σύμφωνα με το ίδιο το σχόλιο (ερμηνεία) τού Πάουλι συνδυάζει προς το σκοτεινό κορίτσι το αντίθετο από την «ανδρική θρησκεία» τής επιστήμης. Γράφει στο σχόλιό του ο Γιουνγκ: «Τί καλό μπορεί να προέλθη απ’ τη “Ναζαρέτ” (Esslingen) ; Η φυσική κατοικεί απεναντίας στη μεγάλη πόλη κι επάνω στο βουνό τής Ζυρίχης στην οδό της δόξας». (Οδός τής δόξας ήταν η διεύθυνση του Ινστιτούτου Φυσικής στο ETH).
Αυτό το παράδειγμα δείχνει, πώς ταυτίζεται με την αστική άποψη το ονειρικό Εγώ. Όταν ταξιδεύη ο φυσικός με τον συνάδελφό του στην ύπαιθρο, συναντά το σκοτεινό κορίτσι, που φαίνεται να είναι στο όνειρο αναφανδόν αδιάφορο σ’ αυτούς τους δυό κυρίους. Ο Πάουλι σχολιάζει περαιτέρω, ότι το Esslingen ταίριαζε γι’ αυτόν με κάτι σκοτεινό και θηλυκό, μιαν αντίθεση στην «κύρια» απασχόλησή του, τη θεωρητική δηλαδή φυσική στην πρωτεύουσα Ζυρίχη.
Σ’ ένα γράμμα στον Γιουνγκ ο Πάουλι συνδυάζει περαιτέρω αντίθετα ζεύγη, τα οποία έχει αντιληφθή ως εσωτερική ένταση:
το σκοτεινό θηλυκό - το φωτισμένο αρσενικό
καθολικισμός - προτεσταντισμός
Fludd - Kepler
διαισθητική αίσθηση - φυσικοεπιστημονική σκέψη
μυστικισμός - φυσική επιστήμη
Μ’ αυτήν τη συμπαράθεση των αντιθέτων ο Πάουλι έχει εικονογραφήσει διασθητικά την πλαγιοποίηση (πλευρικοποίηση), την οποίαν παρουσιάζει η σημερινή έρευνα τού εγκεφάλου.
Όνειρο για ένα μυστικό εργαστήριο στη Σουηδία
Στις 15 Ιουλίου 1954 ο Πάουλι ονειρεύτηκε για ένα «μυστικό εργαστήριο» στη Σουηδία, όπου είχε απομονωθή – σύμφωνα με το όνειρο – ένα ραδιενεργό ισότοπο. Για να διευρύνη την ονειρική εικόνα τής Σουηδίας ο Πάουλι γράφει σ’ ένα γράμμα στον Γιουνγκ για προηγούμενα όνειρα, τα οποία είχε στη διάρκεια της ανάλυσής του, που αφορούσαν σε «παιδιά στη Σουηδία». Στο απαντητικό του γράμμα ο Γιουνγκ ερμηνεύει το μοτίβο (θέμα) «η Σουηδία ως χώρα τών παιδιών» και γράφει:
«Η Σουηδία είναι όπως ολόκληρος ο βορράς – Αγγλία, βόρεια Γερμανία και Σκανδιναβία – η περιοχή τής διαίσθησης. Είναι περιοχές, που χαρακτηρίζονται ιστορικά (με την εξαίρεση της Αγγλίας υπό την στενήν έννοια), απ’ το ότι διαθέτουν έναν σαφώς αντιληπτό ακόμα πολυθεΐσμό κάτω απ’ το προτεσταντικό κάλυμμα, το οποίο είναι και χαρακτηριστικό εξάλλου για την ουσία (φύση) τής διαίσθησης».
Η Σουηδία συμβολίζει για τον Πάουλι τη χώρα του n i g r e d o , καθώς διέμενε εκεί κατά την ολικήν έκλειψη ηλίου της 30ης Ιουλίου 1954. Σχολιάζει ως προς αυτό ο Γιουνγκ:
«Το απομονωθέν ραδιοενεργό ισότοπο θα μπορούσε να συσχετίζεται μ’ ένα ουσιαστικό περιεχόμενο του ασυνειδήτου, που χαρακτηρίζει βέβαια το Ταυτό. Το ότι χαρακτηρίζεται το Ταυτό ως ισότοπο δηλώνει, ότι εμφανίζεται ακόμα ως παραλλαγή ενός γνωστού στοιχείου, ότι δεν έχει κατορθώσει δηλαδή ακόμα καμμιάν απολύτως κεντρική και κυρίαρχη θέση. Η απομόνωσή του σημαίνει εντούτοις ένα τόσο μεγαλειώδες (numinoses) συμβάν, ώστε προκαλείται μ’ αυτό μια έκλειψη της συνείδησης (═ ήλιος). Ο συνδυασμός «παιδιά στη Σουηδία» θα μπορούσε να παραπέμπη, στο ότι έχει κάτι να κάνη με τη χώρα των παιδιών η Σουηδία, όπου κατοικούν εκείνα τα περιεχόμενα, που δεν λαμβάνονται στη μετέπειτα ζωή υπ’ όψιν».
Το όνειρο τού μυστικού εργαστηρίου στη Σουηδία είναι παράλληλο προς το όνειρο του ταξιδιού για το Esslingen, όπου ένα άγνωστο σκοτεινό κορίτσι ταξιδεύει μαζί με τους καθηγητές με κατεύθυνση την περιφέρεια. Στη «συσκοτισμένη περιφέρεια» λαμβάνουν χώρα πολύ απομακρυσμένα απ’το συνειδητό κέντρο (Ζυρίχη), παιδιαστικώς (χώρα των παιδιών) σημαντικά πειράματα, τα οποία οδηγούσαν σε μια σημαντική μεταβολή του πυρήνα. Ο συνδυασμός τού συσκοτισμού της συνείδησης του Πάουλι (έκλειψη) μάς μεταφέρει σ’ ένα άλλο όνειρο του Δεκεμβρίου 1947 για έναν νεαρόν άντρα απ’ την Περσία.
Το όνειρο τού Πέρση
Σ’ αυτό το όνειρο ο Πάουλι δέχεται την επίσκεψη ενός νεαρού, σκοτεινού άντρα απ’ την Περσία. Ο Πάουλι τού θέτει την ερώτηση: «Είστε η σκιά μου;». Η απάντηση τού Πέρση ήταν: «Είμαι (βρίσκομαι) ανάμεσα σε σάς και το φως, άρα είστε εσείς η σκιά μου, κι όχι αντίστροφα». Ο ερχόμενος από μιαν ξένη χώρα άντρας κομίζει στο όνειρο, στον Πάουλι, τρία σημαντικά πράγματα: 1. έναν κυκλοτερή ξύλινο δίσκο, τη διατομή ενός κορμού δέντρου˙ 2. συμβολική γνώση για την εσωτερικήν ενότητα των διαφόρων γυναικών στην ζωή τού Πάουλι και 3. νέα έπιπλα για το δωμάτιο εργασίας τού Πάουλι. Επιπλέον, δεν είναι εντυπωσιασμένος με την ειδική γλώσσα τής σύγχρονης (μοντέρνας) φυσικής.
Απ’ τη μια πλευρά ο Πέρσης αντιπροσωπεύει μια λιγότερο εξειδικευμένη και γι’ αυτό περισσότερο αυθόρμητη πλευρά τής σκιάς τού ονειρευόμενου. Απ’ την άλλην πλευρά ενσαρκώνει την περιεκτική ολότητα της προσωπικότητάς του, η οποία κομίζει με το σύμβολο τού ξύλινου δίσκου πρώτη ύλη (ιδέες, προβλήματα, φαντασίες) στο ονειρικό Εγώ, διευκρινίζει την αίσθηση της εμπλοκής, την οποίαν προκαλούν οι γυναίκες στην ζωή του άντρα και κομίζει τις σωστές προϋποθέσεις του πλαισίου (καινούργιο δωμάτιο εργασίας), χάρις στο οποίο διεκπεραιώνει το Εγώ το «έργο» του.
Μπορούμε να εννοήσουμε το σύμβολο του στρογγυλού ξύλινου δίσκου ως ένα κομμάτι prima materia (πρώτης ύλης). Στα λατινικά ονομάζεται το οικοδομικό ξύλο m a t e r i a . Αυτή η λέξη σημαίνει ταυτόχρονα τροφή, εργασία, εύφλεκτη ύλη και μητέρα. Το εγκάρσια κομμένο κομμάτι ξύλου έχει τη μορφή μιας φυσικής μαντάλα, που συμβολίζει, όπως έχει δείξει ο Γιουνγκ, την ολότητα και το κέντρο της προσωπικότητας. Το ξύλο αναπτύσσεται στη φύση και αποτελείται από ζωντανά, πράσινα κύτταρα (σ.σ.: Ο Alex Müller επισήμανε σε μια συζήτηση, ότι ο στρογγυλός οργανικός δίσκος θα μπορούσε να συναρτάται και με τον επιστημονικό κύκλο της φυσικής των στερεών σωμάτων. Είναι άξιον παρατηρήσεως, ότι ο Βόλφγκανγκ Πάουλι δεν θα είχε συνεχίσει τις έρευνές του στην κατεύθυνση της φυσικής των στερεών σωμάτων). Όχι μόνο στους μύθους, αλλά και στη βιόσφαιρα τα δέντρα και τα φυτά σχηματίζουν την πρώτη βάση ολόκληρης τής φυσικής και ψυχικής ζωής πάνω στη γη. Τα φυτικά κύτταρα «χτίζουν με το φως» (σ.σ.: Η έκφραση αυτή κατάγεται απ’ τον καθηγ. Ebbersten, Ulltuna Agricultural University, Uppsala). Γι’ αυτό και ο ξύλινος δίσκος θα μπορούσε να υπαινίσσεται με το στρογγυλό του, παραπέμπον σε οργανική ανάπτυξη πρότυπο (υπόδειγμα), σε μια σχέση μεταξύ της αφηρημένης μάλλον φυσικής και της περιγράφουσας την ζωή βιολογίας. Η αναζήτηση για μια σχέση αυτών των δυό περιοχών αναδύεται ξανά σ’ ένα μεταγενέστερο όνειρο και στη φαντασία της ώρας (του μαθήματος) του πιάνου.
Ο Πέρσης συνενώνει στον εαυτό του αντίθετες ιδιότητες: Είναι ξένος κι ωστόσο εντριβής με τις οικειώτατες γυναικείες σχέσεις του ονειρευόμενου, είναι σκοτεινός κι ωστόσο πλησιέστερα στο φως απ’ το ονειρικό Εγώ, είναι νεώτερος κι ωστόσο πιο σοφός απ’ ό,τι ο ονειρευόμενος. Γι’ αυτό παρομοιάζει ο Πάουλι τον Πέρση με το παράδοξο πνεύμα Μερκούριο των αλχημιστών και γράφει περαιτέρω σ’ ένα γράμμα στον Γιουνγκ: «Θα ταυτίζονταν στην ονειρική μου γλώσσα με τον “ραδιενεργό πυρήνα”». Ο Γιουνγκ θα μιλούσε σ’ αυτό το όνειρο για μιαν έριδα και μιαν ανταλλαγή μεταξύ του Εγώ και του Ταυτού.
«Η ώρα του πιάνου»
Η «ιστορία» αυτής τής ενεργητικής φαντασίας αρχίζει μ’ ένα παιδί, που επισκέπτεται με μιαν ερώτηση για την αγάπη, τη δασκάλα του τού πιάνου, στη Βιέννη. Πηγαίνει ίσως έτσι σ’ αυτήν, επειδή η μουσική είναι μια γλώσσα των αισθημάτων και μπορεί να καταστήση δυνατή μια μη ρηματική (άρρητη) συνεννόηση. Στην περιοχή του έρωτα (Eros) μπορεί να αισθανθή κάθε άνθρωπος ξανά όπως στην αρχή της σωματικής ωριμότητας, σαν ένα «περίεργο» - όπως γράφει ο Πάουλι – «παιδί» με «διεγερμένο αίσθημα». Η ώρα (το μάθημα) του πιάνου συμβαίνει το έτος 1913. Ο Πάουλι ήταν τότε 13 χρόνων, και ήταν ταυτόχρονα υπό μιαν ορισμένην έννοια το τελευταίο έτος ανθρώπινης αθωότητας: Πριν απ’ τους παγκόσμιους πολέμους πίστευαν ακόμα πολλοί άνθρωποι, πως τα προβλήματα του κόσμου θα μπορούσαν να λυθούν κάποια μέρα με τις ευεργεσίες τής επιστημονικής και τεχνικής προόδου.
Στο τέλος της ώρας του πιάνου η κυρία τού δείχνει το μαγικό της, ελεύθερα αιωρούμενο, « δαχτυλίδι i ». Αυτό το άρρητο, θαυμαστό σημείο θα μπορούσε να είναι η απάντησή της στην αρχική ερώτηση για την αγάπη. Στην άλγεβρα ισχύει το i ως μια φανταστική ενότητα κι έχει να κάνη με «ζευγαρωτές» παραστάσεις αριθμών. Το δαχτυλίδι i θα μπορούσε να εννοηθή έτσι ως σύμβολο για το μυστήριο της αγάπης. Ο Γιουνγκ έχει περιγράψει στο βιβλίο του «Ψυχολογία της μεταβίβασης», πώς μπορεί να γίνη το «κλειστό δαχτυλίδι» μιας συνεχούς αγαπητικής σχέσης μεταξύ δύο ανθρώπων δοχείο για δημιουργικότητα και εσωτερικήν ανάπτυξη. Παρ’ όλο που στο τέλος της ώρας του πιάνου αναχωρεί ο νεαρός ως άντρας με καπέλλο, μόνος, έχει ωστόσο αποκτήσει ένα όραμα του μαγικού δαχτυλιδιού τής γυναίκας. Θα μπορούσε να έχη λάβει έτσι, παρ’ όλον τον χωρισμό στο τέλος, μιαν αντίληψη της βαθύτερης έννοιας του Έρωτα. Το παγκόσμιο θέμα αγάπης, ποιημάτων και μυθιστορημάτων δεν είναι άλλωστε η εκπληρωμένη αγάπη, αλλά πολύ περισσότερο το γλυκό και πικρό πάθος τής αγάπης στον χωρισμό.
Όνειρο της κινέζας χορεύτριας
Στις 28 Σεπρεμβρίου 1952 ο Πάουλι ονειρεύτηκεγια μια Κινέζα, που προηγείται και του γνέφει να την ακολουθήση. Τον οδηγεί σε μια σκάλα προς τα κάτω, δεν μιλά, κινείται όμως σε βήματα χορού. Εισέρχονται σε μιαν αίθουσα ακροατηρίου, όπου μια ομάδα «ξένων ανθρώπων» περιμένει το ονειρικό Εγώ. Η κινέζα γυναίκα χορεύει ρυθμικά και περιστροφικά με μαγικές κινήσεις, το οποίο υπενθυμίζει στον ονειρευόμενο την «κυκλοφορία του φωτός». Το όνειρο τελειώνει, όταν ο ονειρευόμενος πατάη στην εξέδρα, για να μιλήση.
Στον χορό καλλιεργείται η έμφυτή μας γλώσσα του σώματος. Θα μπορούσαμε να δούμε έτσι τον χορό ως ποίηση της σωματικής γλώσσας. Η γυναίκα που χορεύει χωρίς να μιλά είναι γι’ αυτό μια συμπληρωματική μορφή προς έναν προικισμένο ρηματικά άντρα με μιαν εξαιρετική διάνοια. Ο πολυμαθής και η χορεύτρια σχηματίζουν ένα αρχετυπικό ζευγάρι, όπως π.χ. ο Λάο-Τσε κι η χορεύτρια, ο Σίμων ο μάγος κι η Έλενα ή – γιατί όχι;- ο Άρθουρ Μίλλερ κι η Μέριλιν Μονρόε. Σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη έχει ακόμα κι ο ίδιος ο Θεός κατά τη δημιουργία του μια συνοδό που χάνει στο παιχνίδι (; - verspielte). Ονομάζεται Σοφία - Sophia (σ.σ.: Παροιμίες, 8: 22-23 και 8: 30-31):
«Ο Κύριος μ’ έχει δημιουργήσει στην αρχή των οδών του,
πριν απ’ τα έργα του στους πανάρχαιους χρόνους˙
σχηματίστηκα σε πρωϊμότερον καιρό,
στην αρχή, στην προέλευση της γης».
«Όταν μετρούσε τα θεμέλια της γης,
τότε ήμουν ως αγαπημένο παιδί κοντά του.
Ήμουν η χαρά του κάθε μέρα
κι έπαιζα πάντοτε μπροστά του.
Έπαιζα πάνω στη γη του,
κι ήταν χαρά μου, να είμαι κοντά στους ανθρώπους».
Η Κίνα βρίσκεται σε σχέση με την Ευρώπη στην άλλη μεριά της γήινης σφαίρας. Μια Κινέζα θα ήταν ξυπνητή, όταν ο ονειρευόμενος κοιμάται, και θα ονειρευόταν αντίστροφα, όταν ο Πάουλι είναι ξυπνητός και εργάζεται. Η Κινέζα είναι έτσι μια ωραία εικονογράφηση της άγνωστης ψυχής του άντρα. Μπορεί να είναι οδηγητική αλλά και αποπλανητική μεσίτρια παράλογων όψεων της ζωής για τον άντρα. Του χαρίζει δύναμη ζωής, φαντασίες, ερωτικά αισθήματα και εμπνεύσεις. Οι αρχαίοι Έλληνες την ονόμαζαν Μούσα, οι Ινδοί Μάγια, κι ο Γιουνγκ τη χαρακτηρίζει ως «anima». Ίσως ήταν ένας εκ φύσεως προικισμένος δάσκαλος ο Πάουλι, αφού ήταν στο όνειρό του η Μούσα του στην αίθουσα των παραδόσεων κοντά του.
Όνειρο για τη διεπιστημονική έρευνα
Στις 12 Απριλίου 1955 ο Πάουλι ονειρεύτηκε (ισχυρά ανακεφαλαιωμένο εδώ), ότι επισκέπτεται στην Καλιφόρνια, στην ακροθαλασσιά, ένα εργαστήριο μ’ έναν πυρηνικόν αντιδραστήρα. Είναι κι ο Γιουνγκ εκεί μαζί με δυό φυσικούς κι έναν νεαρό βιολόγο. Στο τέλος του ονείρου φθάνει ο ονειρευόμενος σ’ ένα υπέροχο τοπίο.
Το όνειρο αυτό μοιάζει να παραπέμπη, στο ότι η ψυχολογία του βάθους, η φυσική κι η βιολογία ερευνούν από κοινού πειραματικά σ’ έναν «Νέο Κόσμο» (Αμερική). Μια τέτοια κοινή επιχείρηση θα μπορούσε να είναι σύμφωνα με το όνειρο ένα πυρηνικό ενδιαφέρον, αφού στο εργαστήριο συγκαταλέγεται ένας πυρηνικός αντιδραστήρας. Στην ώρα του πιάνου πραγματεύεται ο Πάουλι την παραψυχολογία και ωρισμένες περιοχές της βιολογίας ως δυό σημαντικές, μελλοντικές φυσικές επιστήμες. Η παραψυχολογία αντιπροσωπεύει την παράλογη όψη της ψυχολογίας και της φυσικής, όπου η ύλη κι η ψυχή συμπεριφέρονται, σαν να ήταν πολυσήμαντα, αλλά μη αιτιωδώς συνδεδεμένες. Η περαιτέρω διερεύνηση αυτής της συνάρτησης φαίνεται πως είναι κεντρικής, κατά το όνειρο, σημασίας.
10. Τελικές σκέψεις
Έσσλινγκεν, Σουηδία, Περσία, Βιέννη, Καλιφόρνια και Κίνα: αυτά τα επεισόδια (Episoden) απ’ την εσωτερική ζωή του Πάουλι ανήκουν όλα στον «δακτύλιο της περιφέρειας». Υπάρχουν εκεί ξένοι άνθρωποι, παιδιά, ένας σκοτεινός νεαρός άντρας, ένα σκοτεινό κορίτσι, μια δασκάλα του πιάνου και μια χορεύτρια της ανατολής. Τέτοιου είδους μορφές της περιφέρειας ευθύνονται ως επί το πλείστον για κάτι, που έμεινε απαρατήρητο στην προσωπικότητα του ονειρευόμενου και είναι λιγότερο διαφοροποιημένο απ’ την εγωτική του ταυτότητα.
(Στα όνειρα και τις φαντασίες του Βόλφγκανγκ Πάουλι συμβολίζεται το «κέντρο» με το ονειρικό Εγώ, τη σχέση προς τους επιστημονικούς συναδέλφους και προς γνωστούς τόπους. Η περιφέρεια προσωποποιείται με «άγνωστους ανθρώπους», όπως η κινέζα χορεύτρια, μια νεαρή σκοτεινή γυναίκα, η δασκάλα του πιάνου, έναν σοφό Πέρση νεαρό. Οι περιοχές της περιφέρειας είναι είτε ένα χωριό έξω απ’ την Ζυρίχη, που το παραμελεί ή το διαβαθμίζει ως «αδιάφορο» ο ονειρευόμενος, ή πολύ απομακρυσμένες χώρες όπως η Καλιφόρνια, η Σουηδία, η Περσία ή η Κίνα.)
Η επαφή μ’ αυτές τις άλλες πλευρές παρείχε προφανώς σημαντικές νέες απόψεις στον Πάουλι και συμπλήρωσε την αρχικώς ισχυρά στοχευμένη οπτική του με τον ολιστικά προσανατολισμένον «άλλον τρόπο θέας». Γι’ αυτόν τον λόγο μάς είναι σήμερα τόσο πολύτιμες οι σκέψεις και απόψεις απ’ τον διάλογο του Πάουλι με τον ψυχικό του κόσμο των εικόνων και με τον ψυχικόν ερευνητή Γιουνγκ . Μας δείχνουν έναν δρόμο, πώς θα μπορούσε να έρθη σε σχέση η σύγχρονη επιστήμη με το αντικειμενικό πνεύμα στην ψυχή και στην ύλη.
Ευχαριστία
Ευχαριστώ την κυρία δρ. Marie-Louise von Franz και την ε π ι τ ρ ο π ή - Π ά ο υ λ ι (CERN) για την άδεια, να παραθέσω από ένα απ’ τα αδημοσίευτα γράμματα του Πάουλι.
T E Λ Ο Σ
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου