Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΩΝ ΜΟΝΤΕΡΝΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΗΣ ΔΥΣΕΩΣ. Το Μοντέρνο Πνεύμα της Ασίας (30) -επανάληψη

Δημιουργώντας την Θρησκεία της Ανατολής
Το πνευματικό σώμα
Πολιτική πνευματικότητα

Οι μουσουλμάνοι στην Ινδία και την Κίνα α

Η κατάσταση των μουσουλμάνων στην Ινδία είναι σχεδόν εντελώς διαφορετική από ότι στην Κίνα. Η ιδέα που σήμερα επικρατεί, ιδιαίτερα μεταξύ των φοιτητών του κλάδου των διεθνών σχέσεων αλλά και στους κύκλους των πολιτικών, μετά την εμφάνιση του βιβλίου του Samuel Huntington «Clash of Civilizations», είναι πως το ισλάμ ως πολιτισμός δημιουργεί παγκοσμίως μια ενότητα στην ιστορία και την κοινωνιολογία των μουσουλμάνων¹. Η ιστορία των εθνικιστικών πολέμων μεταξύ μουσουλμανικών εθνών και των ενδημικών συγκρούσεων εντός ισλαμικών εθνών μεταξύ μουσουλμάνων αντιφάσκει προς την προηγούμενη τοποθέτηση. Ένα από τα καλύτερα παραδείγματα είναι η απόσχιση του Bangladesh από το μουσουλμανικό έθνος του Pakistan, το 1971, που βασίστηκε σε γλωσσικές και εθνικές διαφορές. Παρόλα αυτά, η αντίληψη περί ισλαμικής ενότητας παραμένει δημοφιλής. 

 Ο Huntington έχει μια αντίληψη περί «πολιτισμού» βάσει της οποίας δίνει έμφαση στις σταθερές διαφορές μεταξύ πολιτισμών. Πρέπει φυσικά να επισημανθεί πως το ισλάμ, όπως και κάθε παγκόσμια θρησκεία, έχει παραλλαγές στην διδασκαλία και στην εφαρμογή της, και είναι μόνο ένας, αν και σημαντικός παράγοντας της πολιτισμικής ζωής των λαών. Οι οπαδοί του Huntington απαντούν στην κριτική αυτή, αναφερόμενοι στην ιδανικού τύπου μεθοδολογία του Weber. Επομένως, στο θεωρητικό επίπεδο, είναι πιο σημαντικό το γεγονός πως ο Huntington δεν λαμβάνει υπ’ όψιν την σύνδεση μεταξύ της ανάδυσης της έννοιας του πολιτισμού και της έννοιας της εθνικής συνείδησης, η οποία σύνδεση έχει μελετηθεί από τον Norbert Elias². 

 Η ιδιαίτερη ιστορία των μουσουλμάνων στην Ινδία είναι πολύ διαφορετική από αυτήν των μουσουλμάνων στην Κίνα. Αλλά και η σχέση των μουσουλμάνων προς τον ινδικό ή κινέζικο πολιτισμό λίγα κοινά έχει με τον ισλαμικό πολιτισμό, μεγάλη όμως σχέση με την δημιουργία εθνικών πλειονοτήτων και μειονοτήτων. Όπως πολύ συχνά συμβαίνει με την κατασκευή μουσουλμανικών μειονοτήτων, το εθνικό ερώτημα συνδέεται άμεσα με διεθνείς σχέσεις, εφόσον το ισλάμ είναι παγκόσμια θρησκεία. Στο παρόν κεφάλαιο θα προσπαθήσουμε να διακρίνουμε μερικά στοιχεία της δημιουργίας μουσουλμανικών μειονοτήτων στην Ινδία και την Κίνα.

Οι μουσουλμάνοι στην Ινδία έχουν μια ιστορία η οποία καθιστά κεντρική την θέση τους στην διαδικασία δημιουργίας του ινδικού κράτους. Αυτό φάνηκε για παράδειγμα στην αυτοκρατορία Mughal, αλλά και στον μετά-αποικιακό σχηματισμό του Πακιστάν και του Bangladesh, πράγμα που δεν μπορεί να βρεθεί στην ιστορία των Κινέζων μουσουλμάνων. Οι μουσουλμάνοι στην Xinjiang ήταν ανεξάρτητοι από την κινέζικη αυτοκρατορία για πολύ καιρό, και δεν προσέλαβαν κεντρικό ρόλο. Η πολιτική κοινωνιολογία των μουσουλμάνων της Ινδίας κατά τον 20^ο αιώνα είναι βαθιά συνδεδεμένη με την διάσπαση της βρετανικής Ινδίας, όπου οι μουσουλμάνοι αποτελούσαν το ένα τέταρτο του πληθυσμού. Η Ινδία αυτή είχε διασπαστεί σε Ινδία, Πακιστάν (157 εκατομμύρια) και Bangladesh (120 εκ.). Οι μουσουλμάνοι αποτελούσαν την πλειονότητα στα δυο τελευταία κράτη, ενώ στην Ινδία έφταναν το 15%, δηλαδή 149 εκατομμύρια. Αν η Ινδία δεν είχε διασπαστεί, οι μουσουλμάνοι θα ήταν το ένα τρίτο του πληθυσμού της σημερινής Ινδίας. Και εδώ τα δεδομένα είναι εντελώς διαφορετικά από αυτά της Κίνας, η οποία δεν έχει διασπαστεί, και όπου οι μουσουλμάνοι με 19 εκατομμύρια αποτελούν μόλις το 1,5 % του πληθυσμού. Με την σύγκριση της Ινδίας με την Κίνα θέλω να επισημάνω, πως παρά τις διαφορές στα νούμερα, πρέπει να εξεταστεί και στις δυο περιπτώσεις η μεταμόρφωση των μουσουλμάνων από μια ποικιλία διάφορων ομάδων σε μια «μειονότητα», που σχετίζεται με την δημιουργία της εθνικής πλειοψηφίας.

Στην σύγκριση αυτή τρία είναι τα ενδιαφέροντα θέματα: Α) οι μουσουλμάνοι τόσο στην Ινδία όσο και στην Κίνα προκαλούν προβλήματα σε εθνικιστικά προγράμματα που βασίζονται στο ενωμένο πνεύμα ενός εθνικού πολιτισμού. Θα υποστηρίξω πως η σύλληψη, εννοιοποίηση (conceptualization) και η πολιτική μεταχείριση μιας μειονότητας ρίχνει φως στην δόμηση της εθνικής πλειονότητας. Η σύγκριση επομένως δεν είναι τόσο μεταξύ των μουσουλμάνων στην Ινδία και την Κίνα, αλλά της θέσης των μουσουλμάνων και του ισλάμ στην εθνική αντίληψη στην Ινδία και στην Κίνα. Η περίπτωση των μουσουλμάνων μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανάλυση των πολιτικών  διαμορφώσεων και στις δυο αυτές κοινωνίες. Β) οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί είναι κεντρικής σημασίας για την πολιτική που αφορά στις μειονότητες, εφόσον δεν είναι απλώς μειονότητα αλλά ανήκουν σε μια παγκόσμια κοινότητα, που έχει ισχυρή πολιτική παρουσία στην περιοχή. Με την έννοια αυτή είναι διαφορετικοί από τους Χριστιανούς, που η γεωπολιτική τους σημασία βρίσκεται στους δεσμούς που έχουν εκτός της περιοχής. Οι αποσχιστικές τάσεις των Kashmiri και των Uyghur είναι συγκρίσιμες.

Γ) Όπως εξέθεσα  σε πολλά σημεία του βιβλίου, μια από τις κύριες διαφορές ανάμεσα στον εθνικισμό στην Ινδία και την Κίνα είναι η θέση της θρησκείας. Ο κινέζικος εθνικισμός (περιλαμβάνει τόσο το Kuomintang  όσο και τους κομμουνιστές) φαίνεται πως είναι ριζικά κοσμικός, καθώς έχει την επιστήμη ως πυρήνα της ιδεολογίας του. Από την άλλη, ο ινδικός εθνικισμός έχει την θρησκεία ως πυρήνα της πολιτισμικής του ιδεολογίας. Συγκρίνοντας τήν επίδραση των διαφορετικών μορφών εθνικισμού στην θέση των μουσουλμάνων, μπορεί να μας βοηθήσει να καταλάβουμε καλύτερα τις διαφορές μεταξύ ινδικού και κινέζικου εθνικισμού αλλά και της εκκοσμίκευσης. Η κατασκευή της «θρησκευτικής και εθνικής μειονότητας» συνδέεται άμεσα με την δόμηση της πολιτισμικής ή εθνικής πλειονότητας.

Συνεχίζεται