Η δολοφονία του Τσάρλι Κερκ, το άγριο μίσος που μαρτυρά, και η βάναυση ανταλλαγή κατηγοριών μεταξύ υποστηρικτών του Τραμπ και υποστηρικτών κατά του Τραμπ που ακολούθησε, εγείρουν το ερώτημα που οι Ευρωπαίοι και άλλοι θέτουν εδώ και καιρό: τι συνέβη στις Ηνωμένες Πολιτείες που έχει ανατρέψει τόσο βάναυσα τη δημόσια ζωή τους, τον πολιτικό τους ρόλο και την εικόνα τους; Τι συνέβη που ήταν τόσο καταστροφικό ώστε να καταστήσει την Αμερική που τόσοι πολλοί από εμάς αγαπήσαμε και θαυμάσαμε αγνώριστη;
Στην πραγματικότητα, είναι η ίδια μεγάλη ιστορία αυτής της χώρας, που κατά κάποιο τρόπο στρέφεται εναντίον του εαυτού της. Η ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών είναι πολύ διαφορετική από αυτήν των ευρωπαϊκών χωρών. Σε αντίθεση με την τελευταία -η οποία προέκυψε ως αποτέλεσμα μιας μακράς και βασανισμένης ιστορίας που διαμόρφωσε την ταυτότητά της κατά τη διάρκεια των αιώνων- οι Ηνωμένες Πολιτείες, ωστόσο, γεννήθηκαν ως κράτος και έθνος ως αποτέλεσμα μιας τολμηρής επαναστατικής επιχείρησης εντελώς ιδεολογικής φύσης. Γεννήθηκαν, θα μπορούσαμε να πούμε, ως «ιδεολογικό κράτος» (ή, αν προτιμάτε, ένα κράτος στενά συνδεδεμένο με έναν πολιτικό μύθο). Η ιδεολογία ήταν αυτή που κατοχυρώθηκε στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας και στο Σύνταγμα του 1787 (που εξακολουθεί να ισχύει: μοναδική στον κόσμο), χτισμένη γύρω από δύο ακρογωνιαίους λίθους.
Αφενός, μια ριζοσπαστική ιδέα της ελευθερίας του ατομικού πολίτη, μια ιδέα της ελευθερίας ως εργαλείου για προσωπική επιτυχία και ευτυχία, και αφετέρου, μια βαθιά θρησκευτική έμπνευση βασισμένη στην βιβλική-προτεσταντική κληρονομιά που εμπιστεύτηκε στη νέα κοινότητα μια προφητική και σωτήρια αποστολή παγκόσμιας εμβέλειας («Ένα Έθνος υπό τον Θεό», όπως κάποτε διακηρύχθηκε στον επίσημο όρκο πίστης στις Ηνωμένες Πολιτείες). Μέχρι πρόσφατα, το να είσαι Αμερικανός σήμαινε πίστη στον Θεό και την ελευθερία: τηρώντας τις θεμελιώδεις αρχές της ιουδαιοχριστιανικής ηθικής (ανεξάρτητα από το θρησκευτικό δόγμα, ίσως ακόμη και τον αθεϊσμό) μαζί με τις αρχές της αντιπροσωπευτικής διακυβέρνησης και του κράτους δικαίου.
Είναι ακριβώς αυτή η ισχυρή, ενοποιημένη και πανταχού παρούσα ιδεολογία που επέτρεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες να αναπτυχθούν, ενώ παράλληλα απορροφούσαν απρόσκοπτα τεράστια κύματα μετανάστευσης. Δεν είχε σημασία πού γεννήθηκε κανείς, ποιες αναμνήσεις ή γλώσσα κουβαλούσε μαζί του. Για να γίνει και να είναι Αμερικανός, απλώς έπρεπε να ταυτιστεί με την ιδρυτική της ιδεολογία, τις αρχές της και την αποστολή της. Ένα σύμβολο με αστέρια και ρίγες φυτεμένο μπροστά από το σπίτι μαρτυρούσε την πίστη του νεοφερμένου στο πεπρωμένο της Αμερικής. Μια πίστη που συμμερίζονταν σχεδόν όλοι οι πολίτες: κάποιος θα μπορούσε να διχαστεί μεταξύ υποστηρικτών μιας πιο συντηρητικής ή πιο προοδευτικής εκδοχής της, αλλά η ιδεολογική -και άρα τελικά και η πολιτιστική- ταυτότητα του συνόλου παρέμενε άθικτη και σταθερά κοινή.
Και όταν χτύπησε η μοιραία ώρα — ας μην ξεχνάμε — αυτή η ιδέα και αυτή η αποφασιστικότητα έσωσαν τον κόσμο. Χωρίς τις Ηνωμένες Πολιτείες, ένας Ιάπωνας ανθύπατος θα καθόταν σήμερα στο Πεκίνο, οι εκτάσεις από το Βλαδιβοστόκ μέχρι τα Ουράλια θα αποτελούσαν μια τεράστια δεξαμενή σκλαβικής εργασίας για την αυτοκρατορία του Χίτλερ που εκτείνεται από τον Δνείπερο μέχρι τον Ατλαντικό, και ο ισλαμοφασισμός θα κυριαρχούσε στην Εύφορη Ημισέληνο.
Αλλά μετά από δύο αιώνες, ξεκινώντας από το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα, η κοινή πίστη στην αμερικανική ιδέα που ανέφερα άρχισε να καταρρέει. Ο πόλεμος που εξαπέλυσαν οι μειονότητες που επιδιώκουν αναγνώριση (μαύροι, γυναίκες, ομοφυλόφιλοι, φύλο) ενάντια στο εθνικό παρελθόν —που απεικονίζεται από τον Χριστόφορο Κολόμβο και μετά ως μια μάζα ανομίας, ρατσισμού, σεξισμού και καταπίεσης— έχει οικειοποιηθεί, διαδοθεί και ενισχυθεί από κρίσιμους τομείς της διανόησης, της εκπαίδευσης, των μέσων ενημέρωσης και της ψυχαγωγίας (συχνά από καθαρό κομφορμιστικό φόβο). Ό,τι είχε ως αποτύπωμα το προαναφερθέν παρελθόν έγινε σχεδόν ένα σημάδι ενοχής και ντροπής, χωρίς να υψωθεί καμία ισχυρή και έγκυρη φωνή για να το σταματήσει. Ακόμα και το άγαλμα του Λίνκολν δέχθηκε το κύριο βάρος μιας τέτοιας εικονομαχικής οργής: μπορεί κανείς να φανταστεί τις καταστροφικές επιπτώσεις αυτού στο πιο συντηρητικό τμήμα της χώρας, αλλά και στα ευρύτερα τμήματα του «απλού» και αμόρφωτου (δηλαδή, την πλειοψηφία των ψηφοφόρων) που είχαν εκπαιδευτεί στον πιο παραδοσιακό πατριωτισμό. Ένα τμήμα Αμερικανών βρέθηκε να ζει σε μια μη αναγνωρίσιμη χώρα που δεν ήταν πλέον αυτή στην οποία γεννήθηκαν. Και αυτό
δεν είναι αρκετό. Ξεκινώντας από το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, οι μεγάλοι πολιτιστικοί μετασχηματισμοί της νεωτερικότητας, μαζί με την συντριπτική πίεση των τεχνολογικών καινοτομιών και της καπιταλιστικής δομής, έχουν συμβάλει στην υπονόμευση και καταστροφή των αρχαίων αξιών του δεσμού της κοινότητας, του καλοπροαίρετου και επιχειρηματικού ατομικισμού και της αυτοβοήθειας, οι οποίες αποτελούσαν την καρδιά και την ψυχή της αμερικανικής κοινωνίας από την αρχή. Ταυτόχρονα, η εκκοσμίκευση υπονόμευσε αδυσώπητα την παρουσία του «ιερού», του ενοποιητικού του πάθους, το οποίο αποτελούσε πάντα έναν γιγάντιο συμβολικό πόρο πάνω στον οποίο η χώρα είχε χτίσει την ταυτότητα και το πεπρωμένο της. Κομμάτι-κομμάτι, εν ολίγοις, η αμερικανική ιδέα άρχισε να χάνει την ζωντανή της ουσία. Η αμερικανική ιδέα έγινε ένα άδειο κέλυφος.
Αλλά μόλις η Ένωση απογυμνωθεί από αυτή την ιδέα —η οποία γεννήθηκε ακριβώς από αυτήν και την έκανε λόγο ύπαρξής της— η Ένωση, που γεννήθηκε ακριβώς ως «ιδεολογικό» και εντελώς πολιτικό κράτος, αγωνίζεται να σταθεί στα πόδια της. Και πράγματι, μπροστά στα μάτια μας, το κράτος και οι θεσμοί του απειλούν να διαλυθούν στο άγριο χάος των αντίπαλων κομμάτων, παρατάξεων και πολιτισμών που δεν μπορούν πλέον να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους σε οτιδήποτε ικανό να τα κρατήσει πραγματικά ενωμένα. Αν επιτραπεί μια τολμηρή σύγκριση, που πρέπει να ληφθεί με προσοχή, θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί ότι όπως η προοδευτική ιστορική αβιωσιμότητα του κομμουνισμού σήμαινε το τέλος του σοβιετικού κράτους, το οποίο αναπτύχθηκε μαζί του και χάρη σε αυτόν, το ίδιο, παρά τις προφανείς διαφορές, θα μπορούσε να συμβεί στο μέλλον και στο αμερικανικό κράτος. Αλλά αν συνέβαινε αυτό, τότε η καλύτερη ευχή που θα μπορούσαμε να κάνουμε εμείς, μακρινοί αλλά στην πραγματικότητα πολύ κοντινοί θεατές, για εκείνη την ημέρα θα ήταν, πιστεύω, μόνο μία: να μην είμαστε εκεί.
Η ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΣ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΑΚΟΜΗ ΝΑ ΦΤΑΣΕΙ ΣΕ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ, ΝΑ ΔΕΙ ΤΗΝ ΘΛΙΒΕΡΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΥ ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΣ.
ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΕ ΤΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΤΟΥ ΛΟΥΘΗΡΟΥ.
Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΣΥΜΒΑΤΗ ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ. ΤΟ ΙΕΡΟ ΣΚΕΛΟΣ ΤΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ ΕΝΑ ΕΘΝΟΣ ΥΠΟ ΤΟΝ ΘΕΟ ΦΕΡΕΙ ΜΕΣΑ ΤΟΥ ΤΟ ΔΗΛΗΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΠΕΛΑΓΙΑΝΙΣΜΟΥ.
Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣΕΩΣ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΧΙΜΑΙΡΑ. ΠΟΛΥ ΚΡΑΤΗΣΕ.
2 σχόλια:
Γιατί η ελευθερία δεν είναι συμβατή με την κοινωνία;
Η κοινωνία είναι τό άλλο όνομα τής ευθύνης. Έπειτα ελευθερία τί; από; ελευθερία νά;; Τό σύνταγμα στηρίζεται στήν εξατομίκευση. ελεύθερος νά ωριμάσεις;Στόν πολιτισμό μας ελευθερία είναι η γνώση τής αλήθειας.
Δημοσίευση σχολίου