ΤΟ ΑΡΕΟΠΑΓΙΤΙΚΟ ΣΥΜΠΑΝ (13)

 Συνέχεια από: Παρασκευή 5 Νοεμβρίου 2021

Η Ιεραρχική δομή τού κόσμου σύμφωνα με τον ψευδο Διονύσιο Αρεοπαγίτη!

          Του Rene Roques.

         
1. Η δομή του όλου τής ιεραρχίας (συνέχεια)

       

   
Πρέπει να δεχθούμε ότι οι αντιστοιχίες είναι εκπληκτικές. Ο Διονύσιος όπως και οι δύο προκάτοχοί του, διαχωρίζει τίς ιεραρχίες του σε τριάδες: τρείς Τριάδες σε τρείς όρους για την ουράνιο Ιεραρχία, δύο Τριάδες, εξίσου σε τρείς όρους, για την Εκκλησιαστική ιεραρχία. Επι πλέον κάθε μία τάξις τών διαφορετικών Ιεραρχιών συνιστά μία πραγματικότητα καθορισμένη με ακρίβεια, απολύτως διακεκριμένη απο τις άλλες, παρότι διατηρεί μαζί τους ιεραρχικές σχέσεις, διαμεσολαβημένες ή άμεσες, τών οποίων στην συνέχεια θα σταθεροποιήσουμε τους νόμους, (στο επόμενο κεφάλαιο). Στον Διονύσιο, όπως στους νεοπλατωνικούς που προηγήθηκαν, η Θεία Πρόοδος συνιστά τίς ιεραρχίες και η επιστροφή κάθε όρου τής προόδου τον συστήνει στην τάξη του και στην αξιοπρέπειά του. Δέν μπορούμε λοιπόν να διανοηθούμε ότι ο Διονύσιος γράφοντας τίς ιεραρχίες του, δέν είχε συνείδηση ότι εγγραφόταν σε μία πολύ συγκεκριμένη φιλοσοφική παράδοση!

          Και παρ'όλα αυτά δέν αναφέρεται ποτέ στον Πλωτίνο, στον Ιάμβλιχο ή στον Πρόκλο σαν τους δασκάλους του! Αναφέρει μόνον τον Ιερόθεο, μαθητή τού Απ.Παύλου και τίς Γραφές! Είναι μία κοροϊδία; Και ο Διονύσιος δέν θα ξεδιπλώσει με τόση επιμονή την Χριστιανική σημαία μόνο και μόνο για να δώσει πιό εύκολο κύρος σε μία ξένη σοφία; Αυτή η υπόθεση δέν στέκει σε μία πιό προσεκτική εξέταση! Εάν η δομή τής διονυσιακής ιεραρχίας μοιάζει ταυτόσημη με εκείνη τών Ιεραρχιών του Ιάμβλιχου και του Πρόκλου, εάν η ορολογία επαναλαμβάνει σχεδόν δουλικά εκείνη τών προκατόχων του, μένουμε παρόλα αυτά έκπληκτοι αντικρύζοντας, στην ίδια την καρδιά αυτής τής παρουσιάσεως και αυτής τής κοινής ορολογίας, μερικές ριζικές διαφοροποιήσεις!

          Κατ'αρχάς διαφοροποιούμενος απο τον Ιάμβλιχο και τον Πρόκλο, ο Διονύσιος δέν ταυτίζει τις δικές του τρείς νοητές Τριάδες, αντιστοίχως με το Είναι, την Ζωή και τον καθαυτό Νού! Αυτές είναι τρείς  ουσιώδεις ιδιότητες τίς οποίες εφαρμόζει στον Θεό, στο περί Θείων ονομάτων (Κεφ. V, VI και VII) , με τον ίδιο τρόπο με την Ενότητα, με την Τριάδα και με όλους τούς άλλους τίτλους τούς οποίους τού προσφέρουν τα ιερά Βιβλία ή ο ανθρώπινος στοχασμός! Οι ουράνιοι Νόες, ακομη και οι υψηλότεροι, δέν διαθέτουν καμμία απο αυτές τις ιδιότητες σαν δικές τους! Μετέχουν σ'αυτές. Και αυτή η μετοχή είναι και αυτή η ίδια ένα ελεύθερο δώρο τού Θεού.

          Στην συνέχεια, δέν πρέπει να συγχέουμε την Διονυσιακή πρόοδο με εκείνη τού Πλωτίνου, του Ιάμβλιχου και του Πρόκλου! Αυτοί οι τελευταίοι τήν κατανοούν σαν ένα είδος εξάπλωσης φυσικής, ελεύθερης και αναγκαίας μαζί, τού Ενός, έξω απο τον εαυτό του! Το γεγονός ότι αυτή η εξάπλωση υπολογίζεται σαν μία δημιουργία, σαν μία απορροή ή σαν μία γένεση, παραμένει σέ  κάθε περίπτωση, παρ' όλα αυτά, το γεγονός ότι αυτή κατανοείται με παρόμοιο τρόπο,σε όλους τούς βαθμούς τής σκάλας τών όντων. Η πρόοδος δέν είναι διαφορετική, για παράδειγμα, εάν δείχνει το πέρασμα από το Ένα στο Είναι ή το πέρασμα απο το Είναι στην Ζωή ή εκείνο απο την Ζωή στον Νού ή απο τον Νού στην ψυχή, η οποία ακουμπά όμως τον αισθητό κόσμο! (Έτσι ο νούς σε σχέση με την ψυχή δέν είναι προσβάσιμος, όπως το Εν δέν είναι για τον ίδιο τον νού. Ενν V,1).

          Σ'αυτές τις περιπτώσεις, πρόκειται για την ίδια μή-εξαναγκάσιμη φυσική κίνηση η οποία αρθρώνει ας πούμε το υπέρτατο Ένα, στις διαστάσεις τού σύμπαντος, τού νοητού, του ψυχικού, τού σωματικού ή του κοσμικού!

          Η θέση τού Διονύσιου είναι λιγότερο απλή! Χωρίς αμφιβολία συλλαμβάνει όπως οι νεοπλατωνικοί τήν πρόοδο, σαν μία εκδήλωση τού Θεού με την πιό πλατειά έννοια τού όρου! Αυτή η εκδήλωση κατεβάζει ας πούμε, στο πεδίο τού καθορισμού και τής διακρίσεως Αυτόν που διαφεύγει απο κάθε ορισμό και ο οποίος υπερβαίνει ενότητα και πολλαπλότητα! Γίνεται έτσι κατανοητό ότι ο Διονύσιος, όπως ο Πρόκλος, κάνει τον όρο έκφανσις ένα συνώνυμο τού όρου πρόοδος και ότι διάκρισις και πρόοδος αφομοιώνονται εξίσου στα δύο συστήματα! [διάκρισιν Θείαν είναι φαμέν, ώς είρηται τας αγαθοπρεπείς τής Θεαρχίας προόδους (Θ. Ον. 649 Β)].Επι πλέον αυτή η εκδήλωσις είναι διαμεσολαβημένη στον Διονύσιο, όπως στον Ιάμβλιχο και στον Πρόκλο. Για να συστήσουν μία οποιαδήποτε απο τίς τάξεις τής ιεραρχίας ή για να φθάσουν σ'αυτή, η πρόοδος ή η έκφανσις πρέπει να διέλθουν αναγκαίως απο όλη την ιεραρχία των ανώτερων μεσολαβήσεων. Αλλά απο την στιγμή που αναγνωρίσθηκαν αυτές οι ταυτότητες, πρέπει να δούμε ότι ο Διονύσιος αναθέτει στις μεσολαβήσεις του έναν ρόλο πιό ταπεινό και πιό ομοιόμορφο μαζί!   

Ο ρόλος λοιπόν τών μεσολαβήσεων τού Διονυσίου είναι πιό ταπεινός, διότι δέν διαθέτουν μία αληθινή δύναμη γενέσεως, αλλά αποκλειστικά μία λειτουργία μεσολαβήσεως. Η πρόοδος δέν γίνεται σαν προοδευτική της ροή στα όντα, ή ουσιώδης και αναγκαία ιδιότης τού καθενός εξ'αυτών, ιδιότης η οποία θα εξακτινωνόταν αναγκαίως στα όντα τού αμέσως κατώτερου βαθμού. Τίποτε δικό τους δέν ανήκει στις διάφορες ιεραρχικές τάξεις, οι οποίες υφίστανται, όπως είπαμε μόνον λόγω μιας σταθερής αναφοράς στο Υπερβατικό. Σ'αυτή την συνθήκη, η οποία είναι ουσιαστικά εξαρτημένη, όλος ο ρόλος τους είναι η υποδοχή και η μετάδοση Θείων πραγματικοτήτων οι οποίες τίς ξεπερνούν.

Συνεχίζεται

ΤΟ ΑΡΕΟΠΑΓΙΤΙΚΟ ΣΥΜΠΑΝ (19)

  https://amethystosbooks.blogspot.com/2020/01/19.html   

2. Οι ουσιώδεις όψεις τής ιεραρχικής δραστηριότητος!        

Εάν η ιεραρχία επιδιώκει συνεπώς ένα τέλος  ταυτόσημο μέ εκείνο τών νόων, μπορούμε να υποπτευθούμε a’priori ότι οι αντίστοιχες δραστηριότητές τους θα μας χαρίσουν πολύ ισχυρές ομοιότητες. Και πράγματι, τρείς όψεις χαρακτηρίζουν ουσιαστικά τήν ιεραρχική δραστηριότητα, όπως και την δραστηριότητα τών νόων. Αυτή είναι κάθαρσις, φωτισμός και τελειοποίησις (Ουράνια ιεραρχία ΙΙΙ κεφάλαιο). “Η τάξις τής ιεραρχίας είναι ότι οι μεν είναι κεκαθαρμένοι και οι άλλοι καθαίρονται. Ότι οι μεν είναι φωτισμένοι και οι άλλοι φωτίζονται. Ότι οι μέν δέχονται την τελειότητα και οι άλλοι την δίνουν” (Ουράνια Ιεραρχία, 165 B/C).

          Ας σταθούμε σε κάθε μία από αυτές τις όψεις! 
Ο ρόλος τής κάθαρσης είναι να ελευθερώσει τον νού από όλα όσα τον καθιστούν ανόμοιο από τον Θεό (Ουράνια Ιεραρχία 165 D : χρη… τους μέν καθαιρουμένους αμιγείς αποτελείσθαι καθόλου, και πάσης ηλευθερώσθαι τής ανομοίου συμφύρσεως). Αυτή πρέπει να στραφεί στην ιεραρχία μας, στο αισθητό και στο υπεραισθητό, στην ουράνια ιεραρχία, μόνον στην νοητή.

          Ο φωτισμός είναι πιο ευγενής τής κάθαρσης, αλλά την προϋποθέτει. Όταν ο νούς ελευθερώνεται από τα “ετερογενή στοιχεία τα οποία τού κρύβουν τον Θεό, ο φωτισμός τού τό φανερώνει «πρέπει οι φωτισμένοι να πληρώνονται από το Θείο φώς (αποπληρούσθαι τού Θείου φωτός) και ανυψώμενοι με τους αγιωτάτους οφθαλμούς τής νοήσεώς των, στην κατάσταση και μέχρι την θεωρητική δύναμιν (προς θεωρητικήν έξιν και δύναμιν εν πανάγνοις νοός οφθαλμοίς αναγομένους: Ουρ. Ιερ. 165 D Μέχρις ότου αποκτήσουν την δυνατότητα και την θεωρητική δύναμη). Εάν αυτός είναι ο φωτισμός είναι ξεκάθαρο ότι απαιτεί σαν αναγκαίες προϋποθέσεις τίς καθαρκτικές ενέργειες, καθώς το όμοιο μπορεί να επικοινωνήσει μόνο με το όμοιό του και το Θείο φώς δεν θα’πρεπε να συγκατοικήσει με τα ακαθαρτα σκότη! Αλλά ο ιδιαίτερος ρόλος τού φωτισμού είναι να μεταφέρει την επιστήμη τού Θεού και των Θείων πραγμάτων. Γι’αυτό κατευθύνεται στον νού (νούς, πανάγνοις νοός οφθαλμοίς), καθότι δύναμις γνώσεως και θεωρίας, αυτός ο νούς υψώνεται στην κατάσταση και στήν θεωρητική δύναμη. Και αυτή η θεωρία δεν έχει άλλο αντικείμενο από τα Θεία πράγματα. Βλέπουμε λοιπόν πώς ο Διονύσιος εμπιστεύεται στον ιεραρχικό φωτισμό, ο οποίος δεν είναι άλλο από την βαθμιαία μεταφορά τού Θείου φωτός, την πραγματοποίηση τού αρχαίου ελληνικού ιδανικού τής επιστήμης μέσω τής θεωρίας, εννοημένης σαν την αποκορύφωση μίας καθαρκτικής προσπάθειας όσο και γνωσιολογικής αλλά αποκλειστικώς ανθρωπίνων.

          Ο τρίτος ρόλος της ιεραρχικής δραστηριότητος είναι η τελειοποίηση ή η ενοποίηση, η θέωση. Η τελειότης τού νοός χαρακτηρίζεται από την κατοχή τής επιστήμης τήν οποία η θεωρία στο στάδιο τής ελλάμψεως έτεινε να μας βοηθήσει να αποκτήσουμε. Οι τέλειοι αυτοί μετόχους γίγνεσθαι τής τών αποπτευθέντων ιερών τελειωτικής επιστήμης. Ανήκει δε σ’αυτή τήν επιστήμη τών τελείων να μην είναι μία πολλαπλότης διαφόρων γνώσεων αλλά μία ζωντανή ενότης που τούς θεώνει. Είναι μία θεωρία θεόμορφη τών κόσμων τών αισθητών και τών νοητών και ο Θεός είναι το κέντρο αυτής τής προοπτικής. Αυτή η θεωρία προϋποθέτει συνεπώς την σταθερή συνάφεια στον Θεό τής θεωμένης θελήσεως. Επομένως η τελειότης απαιτεί συγχρόνως τήν κάθαρση και τήν έλλαμψη τών οποίων συνιστά την αποκορύφωση και από τις οποίες είναι πρακτικώς αχώριστη!

ΑΣ ΔΟΥΜΕ ΜΕ ΣΥΝΤΟΜΙΑ ΠΩΣ ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ 

Ο ρόλος λοιπόν τών μεσολαβήσεων τού Διονυσίου είναι πιό ταπεινός, διότι δέν διαθέτουν μία αληθινή δύναμη γενέσεως, αλλά αποκλειστικά μία λειτουργία μεσολαβήσεως. Η πρόοδος δέν γίνεται σαν προοδευτική της ροή στα όντα, ή ουσιώδης και αναγκαία ιδιότης τού καθενός εξ'αυτών, ιδιότης η οποία θα εξακτινωνόταν αναγκαίως στα όντα τού αμέσως κατώτερου βαθμού. Τίποτε δικό τους δέν ανήκει στις διάφορες ιεραρχικές τάξεις, οι οποίες υφίστανται, όπως είπαμε μόνον λόγω μιας σταθερής αναφοράς στο Υπερβατικό. Σ'αυτή την συνθήκη, η οποία είναι ουσιαστικά εξαρτημένη, όλος ο ρόλος τους είναι η υποδοχή και η μετάδοση Θείων πραγματικοτήτων οι οποίες τίς ξεπερνούν.

ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΛΟΙΠΟΝ ΝΑ ΕΝΩΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΜΕΣΟΛΑΒΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΥΙΟΘΕΣΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΗΣΥΧΑΣΤΙΚΗΣ ΜΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΣ ΑΚΡΙΒΩΣ ΛΟΓΩ ΤΟΥ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΥ ΤΟΥΣ ΡΟΛΟΥ, ΤΗΝ ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΓΕΝΕΣΕΩΣ ΠΟΥ ΔΙΑΘΕΤΟΥΝ ΟΜΩΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ. ΑΠΛΩΣ ΑΝΑΒΑΘΜΙΖΟΥΜΕ ΤΟΝ ΚΛΗΡΟ ΚΑΙ ΙΣΟΠΕΔΩΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΓΙΟΤΗΤΑ Η ΟΠΟΙΑ ΓΕΝΝΑ ΜΕ ΠΟΝΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ.

ΔΙΟΤΙ ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΕ ΗΔΗ Ο ΑΓΙΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ ΤΗΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ ΕΞΟΥΘΕΝΩΝΟΥΜΕ.

 Ἡ χάρη τοῦ Παναγίου Πνεύματος - Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής

 Ἡ χάρη τοῦ Παναγίου Πνεύματος δέν ἐνεργεῖ σοφία στούς ἁγίους, χωρίς τό νοῦ πού δέχεται τήν σοφία· οὔτε γνώση, χωρίς τήν δύναμιν τοῦ λογικοῦ πού δέχεται τήν γνώση· οὔτε πίστη χωρίς τήν πληροφορία τοῦ νοῦ καί τοῦ λογικοῦ περί τῶν μελλόντων, πού ἦταν ὡς τότε ἄδηλα σέ ὅλους· οὔτε χαρίσματα ἰαμάτων, χωρίς φυσική φιλανθρωπία· οὔτε κανένα ἄλλο ἀπό τά λοιπά χαρίσματα, χωρίς τήν δεκτική ἱκανότητα καί δύναμη τοῦ καθενός. Οὔτε πάλι ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά ἀποκτήσει ἀπό φυσική του δύναμιν ἕνα ἀπό τά χαρίσματα πού ἀριθμήσαμε, χωρίς τήν θεία δύναμη πού τά χορηγεῖ. Τό φανερώνουν αὐτό ὅλοι οἱ Ἅγιοι, οἱ ὁποῖοι ὕστερα ἀπό τίς ἀποκαλύψεις τῶν θείων ζητοῦν τούς λόγους ὅσων τούς ἀποκαλύφθηκαν. 

Τού Αγίου Μαξίμου
Ευεργετινού Δ, σελ 586

Διακόνου λόγον επέχει ο πρός τούς ιερούς αγώνας αλείφων τόν νούν, καί τούς εμπαθείς λογισμούς απελεύνων απ`αυτού. Πρεσβυτέρου δέ ο εις τήν γνώσιν τών όντων φωτίζων. Επισκόπου δέ,  ο τώ αγίω μύρω τελειών τής γνώσεως τής προσκυνητής καί Αγίας Τριάδος.

Ερμηνεία

Εκείνος, πού προετοιμάζει τόν νούν του εις πνευματικούς αγώνας καί αποδιώκει από τήν ψυχή του τούς αισχρούς λογισμούς, είναι ως Διάκονος κατά τήν θείαν λατρείαν. Εκείνος, πού διά τής γνώσεως τών όντων φωτίζει τόν νούν του μέ τήν σκέψιν τού Δημιουργού, είναι ώς ο Πρεσβύτερος. Καί τέλος ώς ο Επίσκοπος είναι εκείνος, πού ανάγεται εις τό ύψος τής μυστικής γνώσεως τής προσκυνητής Αγίας Τριάδος, επιστεγάζων ούτω πάσαν γνώσιν καί κατευωδιάζων τήν ψυχήν του μέ τό άγιον μύρον τής τοιαύτης.

ΔΙΟΤΙ ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΚΑΘΙΣΤΩΝΤΑΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΑΣ, ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΥΝΔΕΟΥΜΕ ΜΕ ΤΙΣ ΙΕΡΑΡΧΙΕΣ ΤΟΥ ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΥΤΙΚΗ ΕΠΙΝΟΗΣΗ ΤΟΥ ΕΓΩ ΚΑΙ ΤΟΥ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ. 

Η ΜΟΙΡΑ ΤΟΥ ΕΓΩ

Η έκφραση «η μοίρα του Εγώ», εξόχως προβληματική και ασταθής, αφορά κυρίως την μοίρα και τον προορισμό του ανθρώπου σαν Εγώ, απο την οντολογική άποψη, και όχι απλά απο την ιστορική ή την Φυσική πλευρά του. Αφορά επίσης την μοίρα ενός τρόπου να αντιλαμβανόμαστε τον άνθρωπο που είναι ιδιαίτερος, παρότι δέν είναι αποκλειστικός, της μοντέρνας σκέψης.

Σε ένα χωρίο του Πλατωνικού Σοφιστή -διάσημο διότι χρησιμοποιήθηκε και σάν επιγραφή του έργου του Χάϊντεγκερ, Είναι και χρόνος- ο ξένος της Ελέας, βεβαιώνει : «Είναι ξεκάθαρο πάντως πώς εσείς απο πολύ καιρό είστε εξοικειωμένοι μ’αυτό που εννοείτε όταν χρησιμοποιείτε την έκφραση «ουσιώδες» (Το όν). Και εμείς πιστεύουμε να την κατανοήσουμε μία μέρα, αλλά για την ώρα είμαστε χαμένοι στην αβεβαιότητα». [...δῆλον γὰρ ὡς ὑμεῖς μὲν ταῦτα  (τί ποτε βούλεσθε σημαίνειν ὁπόταν ὂν φθέγγησθε) πάλαι γιγνώσκετε, ἡμεῖς δὲ πρὸ τοῦ μὲν ᾠόμεθα, νῦν δ᾿ ἠπορήκαμεν...]. Εάν στην θέση του Ελληνικού όν, θέσουμε το ΕΓΩ —μία αντικατάσταση με πολύ μεγάλη εσωτερική σημασία και ιστορική σπουδαιότητα, διότι η ίδια η σκέψη την πραγματοποίησε ξεκινώντας απο τον Καρτέσιο, δεδομένου ότι σ’αυτόν πρώτα, το υποκείμενο σαν υπόστρωμα, ανυψώνεται σε ΕΓΩ— αυτή η φράση εκφράζει παραδειγματικά την ψυχική μας στάση απέναντι στο ΕΓΩ και σε κάθε άλλη κορυφαία έννοια [και οι έσχατοι έσονται πρώτοι].

Είναι πλέον κοινή παραδοχή πώς το πρόβλημα του ΕΓΩ είναι ένα πρόβλημα μοντέρνο, το οποίο αγνοούσαν οι αρχαίοι. Και όμως είναι δυνατόν να διακρίνουμε τα χρέη που αυτή η έννοια του Εγώ έχει απέναντι σε ολόκληρη την Δυτική φιλοσοφική παράδοση, και όχι μόνον, την στιγμή που η έννοια του Εγώ αναδύεται στις αρχές του μοντέρνου κόσμου με την φιλοσοφία του Καρτέσιου, αλλά επίσης και όταν παρουσιάζεται σε μία πολλαπλότητα μορφών, οι οποίες δέν συγκλίνουν αναγκαίως όλες σ’αυτή.

 Ο Κάντ όμως, με την σκέψη της επαναστάσεως του Κοπέρνικου αντικαθιστά την κλασσική οντολογία με μία υπερβατική φιλοσοφία, η οποία κάνει τον άνθρωπο ένα υποκείμενο που είναι κέντρο των αντικειμένων της γνώσεως, αλλά πού, όπως η γή συσχετιζόμενη με τον ήλιο στο κοπερνικό σύστημα, είναι έκκεντρο απομακρυσμένο σε σχέση με το Είναι του ΕΓΩ και του πράγματος, καθότι δέν μπορεί να γνωρίσει το είναι των πραγμάτων, αλλά ούτε και το δικό του είναι, το οποίο παρ’όλα αυτά αισθάνεται και για το οποίο έχει συνείδηση. 

ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΟΜΩΣ ΜΟΝΟΝ ΟΤΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΚΑΙ ΣΑΝ ΑΥΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΗΤΟ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙ ΝΑ ΓΛΙΤΩΣΕΙ ΤΗΝ ΠΑΘΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΥΠΟΔΟΧΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ. ΑΚΡΙΒΩΣ ΟΠΩΣ ΚΑΙ Ο ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΠΙΑΣΤΗΚΕ ΣΤΗΝ ΜΕΓΓΕΝΗ ΤΟΥ ΚΛΗΡΙΚΑΛΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΟΥ ΦΛΩΡΟΦΣΚΥ.