XΡΗΣΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΡΑ - Η ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ (11)

 Συνέχεια από: Σάββατο 21 Δεκεμβρίου 2024

ΧΡΗΣΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΡΑ

Η ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
Σπουδή στον Ιωάννη της Κλίμακος

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΩΔΩΝΗ, 1971

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΟΔΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΑΣΜΟΥ

᾿Αλλὰ ἡ μετοχή τοῦ σώματος στὴν ὁδὸ τοῦ ἁγιασμοῦ δὲν ἐξαντλεῖται στὴ σωματικὴ ἄσκηση, στὴν προσπάθεια νὰ πειθαρχηθῆ ἡ φύση στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, νὰ ἀναχθῆ στὸ «λογικό» τέλος της. Ὅ,τι ὀνομάζουμε ἁγιασμὸ καὶ τελείωση ἢ – ἀντίθετα – νέκρωση καὶ ἁμαρτία εἶναι μιὰ πραγματικότητα ἀχώριστη ἀπὸ τὸ σῶμα. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἀρετὲς καὶ ἁμαρτήματα ποὺ ἐμφανίζονται μὲ ἀποκλειστικὴ ἀναφορὰ στὴν πνευματικὴ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου, ἔχουν πάντοτε ἄμεσες συνέπειες στὴ ζωὴ τοῦ σώματος. Εἴδαμε ἀμέσως παραπάνω τὴν ἀσκητικὴ πεῖρα τῆς Κλίμακος νὰ μᾶς βεβαιώνη γιὰ τὸν βαθύτατο πυρήνα τοῦ σαρκικοῦ πάθους ποὺ εἶναι ἡ ὑπερηφάνεια. Πολύ συχνὰ καὶ τὰ ἀκούσια σαρκικά κινήματα καὶ οἱ ἐπαναστάσεις τοῦ σώματος, ποὺ διαιωνίζουν τὸν πόλεμο τῆς πορνείας παρὰ τὴν πολύχρονη ἄσκηση τοῦ μοναχοῦ, δὲν ἔχουν αἰτία φυσική - βιολογική, ἀλλὰ ὀφείλονται στὴν ἔπαρση τῆς ψυχῆς ἢ στὴν ἀσπλαχνία καὶ τὴν κατάκριση τοῦ πλησίον.

Μιὰ «λεπτὴ» διάκριση ποὺ γίνεται στὴν Κλίμακα εἶναι ἡ συσχέτιση τῆς φυσικῆς δειλίας μὲ τὴν κενοδοξία καὶ τὴν ὑπερηφάνεια: «Πάντες οἱ δειλιῶντες κενόδοξοι»26. Εἶναι ἕνας ἀφορισμὸς χωρὶς ἐξαιρέσεις, γιατὶ εἶναι «δειλίας δούλη» μόνο ἡ «ὑπερήφανος ψυχή· ἐφ᾽ ἑαυτῇ πεποιθυῖα καὶ κτύπους κτισμάτων καὶ σκιάς δεδοικυῖα» [«Υπερήφανη ψυχή· έχοντας εμπιστοσύνη στον εαυτό της και φοβούμενη τους θορύβους των δημιουργημάτων και τις σκιές»] 27. Ὄχι ὅτι ἡ δειλία εἶναι καθεαυτὴ μιὰ μορφὴ ὑπερηφάνειας, ἀλλὰ εἶναι ὁπωσδήποτε ἕνα δείγμα ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἐμπιστεύεται τὶς δικές του δυνάμεις, καὶ οἱ ἀνθρώπινες δυνάμεις εἶναι πάντοτε πολὺ ἀνίσχυρες μπροστὰ στοὺς ποικίλους κινδύνους. Πρέπει νὰ προηγηθῆ μιὰ οὐσιαστικὴ αὐταπάρνηση, ἔνας συντριμμὸς τῆς καρδίας, ὥστε ἡ πεποίθηση τοῦ ἀνθρώπου νὰ μετατεθῆ στὴ δύναμη καὶ στὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Αὐτὸς εἶναι ὁ μοναδικός δρόμος γιὰ νὰ νικηθῆ ἡ δειλία τῆς ἀνθρώπινης σαρκός. 

Εἴπαμε ὅτι ἡ ἀνταρσία τῆς φύσεως παρακολουθεῖ τὴν περιπέτεια τῆς ἐλευθερίας τοῦ ἀνθρώπου. Πρέπει ἐδῶ νὰ προσθέσουμε αὐτὸ ποὺ μᾶς βεβαιώνει ἡ ἐμπειρία τῆς ἀσκήσεως: ὅτι ἡ πάλη τοῦ ἀνθρώπου στὰ ὅρια τῆς ἐλευθερίας του καὶ τῆς διαφθορᾶς τῆς φύσεως ἔχει πολύ συχνὰ ἄμεσο προσωπικό χαρακτήρα, εἶναι πάλη μὲ τὸν ἐχθρὸ τοῦ ἀνθρώπου, τὸ πνεῦμα τῆς πονηρίας, τὸν διάβολο. Ὁ διάβολος εἶναι γιὰ τὴν πίστη καὶ τὴν ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας ἡ πρώτη ἀρχὴ τῆς ἀνταρσίας ἐνάντια στὸ Θεό, ἡ πρώτη διαστροφὴ τῆς προσωπικῆς ἐλευθερίας. Ἐνσαρκώνει τὴ δυνατότητα τῆς ἀνταρσίας, γι᾿ αὐτὸ καὶ εἶναι ὁ πειρασμὸς τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ ἐπανάσταση τῆς ἐλευθερίας τοῦ ἀνθρώπου ἀπέναντι στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ ἔγινε μὲ τὴν ὑπαγόρευση τοῦ διαβόλου. Καὶ ἡ ἀνταρσία τῆς φύσεως ποὺ παρακολουθεῖ τὴν περιπέτεια τῆς ἀνθρώπινης ἐλευθερίας πραγματοποιεῖται κάτω ἀπὸ τὴν ἐπήρεια τοῦ διαβόλου, γίνεται ὄργανο τοῦ διαβόλου γιὰ τὴν καθολική, προσωπικὴ ἄρνηση τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ ποὺ αὐτὸς ἐνσαρκώνει.[ΔΕΝ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΕ Ο ΚΥΡΙΟΣ ΤΟΝ ΚΑΡΠΟ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ. ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕ. ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΣΕ ΝΑ ΑΡΝΗΘΕΙΤΕ ΤΗΝ ΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ.ΣΗΜΕΡΑ ΟΜΩΣ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΡΝΗΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ. ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ. ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ. ΦΤΑΝΟΝΤΑΣ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΗΝ ΤΕΤΑΡΤΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. ΣΤΗΝ ΑΠΟΛΥΤΗ ΕΛΛΕΙΨΗ ΝΟΗΜΑΤΟΣ ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΣΜΟ Ο ΚΥΡΙΟΣ  ΕΔΩΣΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, ΟΝΟΜΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ]                                                                                                                                 
Ὁ ἄνθρωπος γιὰ νὰ μετάσχη στὴ ζωὴ τοῦ ἁγιασμοῦ πρέπει νὰ νικήση στὸ σῶμα του καὶ στὸ πνεῦμα του τὶς ἐπιθέσεις τῆς πονηρίας τοῦ διαβόλου. Διαβάζουμε στὴν Κλίμακα ὅτι πολλές σωματικὲς ἐκδηλώσεις, ποὺ ἀντιστρατεύονται τὴν ὑποταγὴ τῆς φύσεως στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὀφείλονται στὶς ἐπενέργειες τῶν δαιμόνων:[ ΠΟΛΛΕΣ. ΔΙΟΤΙ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΛΕΟΝ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Ο ΠΑΛΑΙΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΕΝΑΙ ΗΔΗ ΥΠΟΤΑΓΜΕΝΟΣ.ΣΚΛΑΒΩΜΕΝΟΣ.ΔΕΝ ΚΑΛΕΙ Ο ΚΥΡΙΟΣ ΣΕ ΥΠΟΤΑΓΗ ΑΛΛΑ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΣΤΗΝ ΑΛΗΘΙΝΗ ΖΩΗ ΚΑΘΟΤΙ Ο ΠΑΛΑΙΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ  ΟΝΟΜΑΖΕΙ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΖΩΗ.]

«Επιτηρήσαντες πολλάκις,
εὑρήσομεν γελοῖον τι
παρὰ τῶν δαιμόνων γινόμενον ἐν ἡμῖν·
κορεσθέντας γὰρ ἡμᾶς, κατανύσσουσι·
καὶ νηστεύοντας πάλιν σκληρύνουσιν·
ἵνα τοῖς νόθοις δάκρυσιν ἀπατηθέντες,
τῇ μητρὶ τῶν παθῶν τρυφῇ ἐκδῶμεν ἑαυτούς»42.

Ἡ ἐπενέργεια τῶν δαιμόνων εἶναι τὶς περισσότερες φορές μιὰ πονηρία τεχνασμάτων γιὰ νὰ ἀποτρέψουν ἀπὸ τὴν ὁδὸ τῆς ἀσκήσεως τοῦ σώματος. Προκαλοῦν καὶ νόθα δάκρυα κατανύξεως γιὰ νὰ χάση ὁ ἄνθρωπος τὰ κριτήρια τῆς διακρίσεως καὶ νὰ ἀφεθῆ στὴν τρυφή, ποὺ εἶναι ἡ μητέρα τῶν παθῶν. Άλλοτε πάλι οἱ δαίμονες προκαλοῦν ἀμεσώτερες ἐπαναστάσεις τῆς φύσεως, ἀκηδία τοῦ σώματος, πορνικὲς ἐπιθυμίες, λογισμοὺς βλασφημίας, σύγχυση τοῦ νοῦ, σκοτισμὸ τῆς διάνοιας:

«Τρίωρον φρίκην καὶ κεφαλαλγίαν,
πυρετόν τε καὶ στρόφον ἀκηδίας
δαίμων πεποίηκε·
τῆς ἑνάτης καταλαβούσης, μικρὸν ἀνένευσε·
τῆς δὲ τραπέζης τεθείσης, τῆς στρωμνῆς ἐξεπήδησε·
καὶ τῆς εὐχῆς καταλαβούσης, πάλιν τὸ σῶμα
βεβάρηται·
ἐν προσευχῇ σταθέντας, πάλιν τῷ ὕπνῳ ἐβάπτισε,
καὶ χάσμαις ἀκαίροις τοῦ στόματος τὸν στίχον
διήρπασε»43.

Ὁ δαίμονας τῆς ἀκηδίας, ὅπως καὶ ὁ δαίμονας τῆς γαστριμαργίας καὶ ὁ δαίμονας τῆς πορνείας, ποὺ ἀπαντᾶμε συχνὰ μέσα στὸ κείμενο τῆς Κλίμακος, εἶναι ἐκφράσεις ποὺ ἐπισημαίνουν τοὺς στόχους τῶν δαιμόνων μᾶλλον, παρὰ διακρίσεις τῶν πνευμάτων τῆς πονηρίας.

«Πολλάκις ὁ δαίμων τῷ στομάχῳ ἐπικαθέζεται,
καὶ μὴ κορέννυσθαι τὸν ἄνθρωπον παρασκευάζει,
κᾶν πᾶσαν τὴν Αἴγυπτον φάγῃ καὶ τὸν Νεῖλον πίῃ·
μετὰ τὴν τροφὴν ἀναχωρεῖ ὁ ἀνόσιος
καὶ τὸν τῆς πορνείας ἡμῖν ἀποστέλλει,
ἀπαγγείλας αὐτῷ τὸ γινόμενον·
κατάλαβε, λέγων, κατάλαβε, θορύβησον αὐτόν·
τῆς κοιλίας γὰρ ἐμπεφορημένης, οὐ πολὺ κοπωθήσῃ·
κἀκεῖνος ἐλθὼν ἐμειδίασε·
καὶ τῷ ὕπνῳ δήσας ἡμῶν χεῖρας καὶ πόδας,
πάντα λοιπὸν ὅσα ἠθέλησε ἐποίησε,
τὴν ψυχὴν καὶ τὸ σῶμα
ἐν μολυσμοῖς καὶ φαντασίαις καὶ ἐκκρίσεσι καταμιάνας»44.

Εἶναι φανερὸ ὅτι ἡ ἐμπειρία τῆς ἐρήμου ἀντιπροσωπεύει μιὰ πνευματικότητα καὶ μιὰ ἀνθρωπολογία ποὺ ἀναφέρεται στὴν τελείωση τοῦ ἀνθρώπου ἔξω ἀπὸ κάθε πλαίσιο θεωρητικῆς ἠθικῆς δεοντολογίας. Ἡ προσπάθεια γιὰ τὸν ἁγιασμὸ καὶ τὴν τελείωση δὲν ἐξαντλεῖται στὴν πιστότητα σὲ ἠθικὲς ἐντολές, ἀλλὰ εἶναι ἄμεση πάλη τοῦ ἀνθρώπου, πνευματικὴ καὶ σωματική πάλη, μὲ τὴν ἀνταρσία τῆς φύσεως καὶ μὲ τὸν δαίμονα ποὺ εἶναι ἡ προσωπική της ἐνσάρκωση. Ὁ νοῦς, τὸ σῶμα, οἱ αἰσθήσεις μετέχουν στὴν ἄμεση αὐτὴ πάλη.[ΔΕΝ ΠΑΛΕΥΕΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ, ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ. Η ΣΥΝΕΡΓΕΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΧΑΡΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΔΙΝΕΙ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ]

Ἡ σωματικὴ ὁδὸς τοῦ ἁγιασμοῦ εἶναι ὁδὸς ἀποκαταστάσεως τῆς φύσεως στὸ «λογικό» τέλος της, φανερώσεως τοῦ λόγου καὶ σκοποῦ της ποὺ εἶναι ἡ «δόξα» τοῦ Θεοῦ, μετοχῆς στὸ γεγονὸς τῆς καθολικῆς τελειώσεως τοῦ ἀνθρώπου. Προϋποθέτει τὴν ἐμπειρία τῆς ἀσκήσεως ποὺ εἶναι βία ἐνάντια στὶς ἐπαναστατημένες ἐπιθυμίες καὶ πάλη μὲ τοὺς πονηροὺς δαίμονες.[ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΛΑΙΟ ΑΝΘΡΩΠΟ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΕΠΙΘΥΜΕΙ ΤΗΝ ΛΟΓΙΚΗ ΤΟΥ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΡΝΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΝ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΠΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ Ο ΚΥΡΙΟΣ , ΑΡΝΟΥΜΕΝΟΣ ΝΑ ΧΑΣΕΙ ΤΗΝ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΤΟ ΕΓΩ ΤΟΥ. ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ Η ΑΜΑΡΤΙΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ , ΕΧΘΡΟΣ ΤΗΣ ΑΙΩΝΙΟΥ ΖΩΗΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΑΛΑΙΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ. ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΑΡΕΙ ΤΙΠΟΤΕ ΜΑΖΙ ΤΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΟΔΟ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ]

Τέλος 2ου Κεφαλαίου

Σημειώσεις
42. Ζ΄ μθ΄ 67.
43. ІГ΄ ε΄ 81.
44. ΙΔ΄ κδ΄ 84.

Ευτυχισμένοι όσοι έχουν ψυχή, ευτυχισμένοι και όσοι δεν έχουν, δυστυχείς όσοι νομίζουν πως έχουν, λέει η ανατολίτικη σοφία, σήμερα, η μόνη που απέμεινε να μιλά πια για ψυχή. 

Ανώνυμος είπε...

Βʹ Τιμ 2:1 – 10
Τέκνον Τιμόθεε, ἐνδυναμοῦ ἐν τῇ χάριτι τῇ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, καὶ ἃ ἤκουσας παρ᾽ ἐμοῦ διὰ πολλῶν μαρτύρων, ταῦτα παράθου πιστοῖς ἀνθρώποις, οἵτινες ἱκανοὶ ἔσονται καὶ ἑτέρους διδάξαι. σὺ οὖν κακοπάθησον ὡς καλὸς στρατιώτης Ἰησοῦ Χριστοῦ. οὐδεὶς στρατευόμενος ἐμπλέκεται ταῖς τοῦ βίου πραγματείαις, ἵνα τῷ στρατολογήσαντι ἀρέσῃ. ἐὰν δὲ καὶ ἀθλῇ τις, οὐ στεφανοῦται, ἐὰν μὴ νομίμως ἀθλήσῃ. τὸν κοπιῶντα γεωργὸν δεῖ πρῶτον τῶν καρπῶν μεταλαμβάνειν. νόει ἃ λέγω· δῴη γάρ σοι ὁ Κύριος σύνεσιν ἐν πᾶσι. Μνημόνευε Ἰησοῦν Χριστὸν ἐγηγερμένον ἐκ νεκρῶν, ἐκ σπέρματος Δαυΐδ, κατὰ τὸ εὐαγγέλιόν μου, ἐν ᾧ κακοπαθῶ μέχρι δεσμῶν ὡς κακοῦργος· ἀλλ᾽ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ οὐ δέδεται. διὰ τοῦτο πάντα ὑπομένω διὰ τοὺς ἐκλεκτούς, ἵνα καὶ αὐτοὶ σωτηρίας τύχωσι τῆς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ μετὰ δόξης αἰωνίου.

Μκ 1:9 – 15
Ἐν ἐκείναις ταῖς ἡμέραις ἦλθεν ὁ Ἰησοῦς ἀπὸ Ναζαρὲτ τῆς Γαλιλαίας καὶ ἐβαπτίσθη ὑπὸ Ἰωάννου εἰς τὸν Ἰορδάνην. καὶ εὐθέως ἀναβαίνων ἀπὸ τοῦ ὕδατος εἶδε σχιζομένους τοὺς οὐρανοὺς καὶ τὸ Πνεῦμα ὡς περιστερὰν καταβαῖνον ἐπ᾿ αὐτόν· καὶ φωνὴ ἐγένετο ἐκ τῶν οὐρανῶν· σὺ εἶ ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν σοὶ ηὐδόκησα. Καὶ εὐθέως τὸ Πνεῦμα αὐτὸν ἐκβάλλει εἰς τὴν ἔρημον· καὶ ἦν ἐκεῖ ἐν τῇ ἐρήμῳ ἡμέρας τεσσαράκοντα πειραζόμενος ὑπὸ τοῦ σατανᾶ, καὶ ἦν μετὰ τῶν θηρίων, καὶ οἱ ἄγγελοι διηκόνουν αὐτῷ. Μετὰ δὲ τὸ παραδοθῆναι Ἰωάννην ἦλθεν ὁ Ἰησοῦς εἰς τὴν Γαλιλαίαν κηρύσσων τὸ εὐαγγέλιον τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ καὶ λέγων ὅτι πεπλήρωται ὁ καιρὸς καὶ ἤγγικεν ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ· μετανοεῖτε καὶ πιστεύετε ἐν τῷ εὐαγγελίῳ