Του Martin Heidegger
ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ (GESAMTAUSGABE)
ΜΕΡΟΣ II: Πανεπιστημιακές Παραδόσεις 1919–1944
ΤΟΜΟΣ 42
Εκδόσεις: Vittorio Klostermann
ΜΕΡΟΣ II: Πανεπιστημιακές Παραδόσεις 1919–1944
ΤΟΜΟΣ 42
Εκδόσεις: Vittorio Klostermann
Αυτός ο τόμος περιέχει τη σειρά διαλέξεων που έδωσε ο Heidegger το καλοκαίρι του 1936 στο Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ, αφιερωμένη στην ερμηνεία της πραγματείας του Friedrich Wilhelm Joseph Schelling "Περί της ουσίας της ανθρώπινης ελευθερίας" (1809).
Το εαρινό εξάμηνο του 1936, ο Martin Heidegger αφιερώνει τις διαλέξεις του σε μια σε βάθος ερμηνεία του έργου του Friedrich Wilhelm Joseph Schelling Περί της ουσίας της ανθρώπινης ελευθερίας και των σχετικών με αυτή αντικειμένων (Über das Wesen der menschlichen Freiheit (1809)). Η επιλογή αυτού του έργου δεν είναι τυχαία: για τον Heidegger, ο Schelling εκπροσωπεί μια αποφασιστική καμπή στη μετακαντιανή φιλοσοφία, καθώς τοποθετεί το πρόβλημα της ελευθερίας στο επίκεντρο της οντολογικής και θεολογικής σκέψης με τρόπο που υπερβαίνει τόσο τον Kant όσο και τον Hegel. Οι διαλέξεις αυτές δεν συνιστούν μια ιστορική ή φιλολογική ανάλυση, αλλά μια φιλοσοφική αναμέτρηση του Heidegger με το πρόβλημα της ελευθερίας, ενταγμένη στη δική του προσέγγιση (ερωτήματα) προς το Είναι.
Η ερμηνεία του Schelling από τον Heidegger έχει διπλό στόχο: αφενός, να δείξει πώς στο κείμενο του 1809 κορυφώνεται η ιδεαλιστική προσπάθεια θεμελίωσης της ελευθερίας ως ουσιώδους χαρακτηριστικού του ανθρώπου· αφετέρου, να αναδείξει πώς σε αυτήν την προσπάθεια αναφαίνεται, έστω αμυδρά, μια σκέψη της ελευθερίας που δεν εξαντλείται στη λογική της υποκειμενικότητας, αλλά οδηγεί σε μια βαθύτερη, οντολογική κατανόηση της ελευθερίας ως συνύπαρξης με το Είναι, ως σχέσης με την "απόκρυψη" (Verborgenheit) του Είναι. Όπως τονίζει ο Heidegger: «Η ελευθερία δεν είναι ένα χαρακτηριστικό του ανθρώπου· είναι ο τρόπος με τον οποίο το Είναι επιτρέπει στον άνθρωπο να συμβεί» (Heidegger, Schellings Abhandlung über das Wesen der menschlichen Freiheit, GA 42, σ. 90).
Ο κεντρικός θεματικός άξονας των διαλέξεων περιστρέφεται γύρω από το πρόβλημα του κακού: πώς είναι δυνατόν να κατανοηθεί η ύπαρξη του κακού, όχι απλώς ως ηθική παρέκκλιση, αλλά ως οντολογική δυνατότητα που εδράζεται στην ίδια τη δομή του όντος; Ο Schelling, με την ιδέα του "σκοτεινού πυρήνα" στο Θεό, επιτρέπει στον Heidegger να προσεγγίσει το πρόβλημα της ελευθερίας όχι ως απλή επιλογή ή βούληση, αλλά ως ένα "σχίσμα" (Riss) μέσα στην ίδια την ουσία. Το κακό δεν είναι απλώς άρνηση του αγαθού, αλλά συνιστά μια πρωταρχική δυνατότητα του όντος ως τέτοιου. Στο πλαίσιο αυτό, η ελευθερία δεν είναι η δυνατότητα του ανθρώπου να επιλέγει μεταξύ καλού και κακού, αλλά το ίδιο το άνοιγμα στο Είναι, όπου το ον αποκαλύπτεται ως μη θεμελιωμένο, δραματικό και εν δυνάμει καταστροφικό.
Οι διαλέξεις του 1936 μπορούν επίσης να διαβαστούν ως ένα σημαντικό στάδιο μετάβασης του Heidegger από την υπαρξιακή ανάλυση του Είναι και Χρόνος (1927) προς τη λεγόμενη "σκέψη του Είναι" (Seinsdenken) των μεταγενέστερων έργων. Εδώ αρχίζει να διαφαίνεται η μετατόπιση από την ανάλυση της ύπαρξης (Dasein) προς τη μυστική λογική του ίδιου του Είναι, μέσω της ιστορίας της μεταφυσικής. Όπως επισημαίνει η Hannah Arendt, οι διαλέξεις αυτές «σηματοδοτούν την είσοδο του Heidegger στη σιωπηλή, σκοτεινή διάσταση όπου η φιλοσοφία αγγίζει τα όριά της» (βλ. Arendt, Denktagebuch, II).
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ
§ 1. Το έργο του Schelling και το καθήκον της ερμηνείας
a) Η πραγματεία για την ελευθερία στη σύνοψη των ιστορικών γεγονότων του 1809
b) Άμεση πρόθεση και μέθοδος της ερμηνείας
c) Βιογραφικά στοιχεία του Schelling, εκδόσεις έργων και συγγράμματα γι' αυτόν
d) Επεξήγηση του πλήρους τίτλου της πραγματείας ως εισαγωγή στο ερώτημα για το Είναι
e) Ο Schelling και ο Hegel
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ
ΓΙΑ ΤΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΕΝΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ.
Η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΑΣ ΤΟΥ SCHELLING
(Μέρος Ι, VII, 336-357)
Πρώτο Κεφάλαιο
Η εσωτερική αντίθεση στη σκέψη ενός συστήματος της ελευθερίας.
Η εισαγωγή της εισαγωγής (336-338)
§ 2. Τα δύο καθήκοντα της έρευνας: ο καθορισμός της έννοιας της ελευθερίας και η ένταξή της στο σύνολο μιας επιστημονικής κοσμοθεώρησης
a) Το αίσθημα του γεγονότος της ελευθερίας. Προκαταρκτικά ερωτήματα για τον προσωρινό καθορισμό της έννοιας της ελευθερίας
b) Η μεταφυσική και συστημική σημασία του όρου επιστημονική κοσμοθεώρηση στον Schelling σε αντιπαράθεση με τη σημερινή κατανόηση
c) Η ασυμβατότητα ελευθερίας και συστήματος. Η ένταξη της έννοιας της ελευθερίας σε ένα σύστημα ελευθερίας ως καθήκον
§ 3. Γενική συζήτηση για τις δυσκολίες ενός συστήματος της ελευθερίας
a) Προκαταρκτική παρατήρηση για τη σημερινή αδιαφορία απέναντι στο σύστημα. Η απόρριψη της έννοιας του συστήματος από τον Kierkegaard και τον Nietzsche
b) Τι σημαίνει γενικά «σύστημα»; Η σημασία της λέξης και η χρήση της στους Έλληνες και στον Μεσαίωνα
c) Κύριες προϋποθέσεις της πρώτης συστηματοποίησης στη Νεότερη Εποχή. Η βούληση για ένα μαθηματικό σύστημα της λογικής
d) Επιστροφή στις προϋποθέσεις της νεωτερικής συστηματοποίησης. Το σύστημα ως νόμος του Είναι για την ύπαρξη της νεωτερικότητας
§ 4. Σχετικά με την ιστορία της νεωτερικής συστηματοποίησης
a) Πρώτες μορφές του συστήματος τον 17ο και 18ο αιώνα
b) Ο καθορισμός της έννοιας του συστήματος από τον Kant από τη φύση της λογικής. Οι καθοριστικές δυσκολίες στην τεκμηρίωση και διαμόρφωσή της
§ 5. Η νέα αφετηρία στον γερμανικό ιδεαλισμό: Η φιλοσοφία ως διανοητική εποπτεία του Απολύτου
a) Το βήμα πέρα από τον Kant. Η γνώση με την έννοια της διανοητικής εποπτείας
b) Επιστροφή στην εργασία πάνω στο «σύστημα»
c) Η ιστορία ως πορεία της απόλυτης γνώσης προς τον εαυτό της
§ 6. Σχετικά με την ταυτότητα του Είναι και της δομής. Η Πραγματεία για την Ελευθερία ως αρχέγονη θεολογία του Είναι
a) Η φιλοσοφία ως οντο-θεο-λογία. Η σύνδεση του ερωτήματος για το ον στο σύνολό του («Θεολογία») με το ερώτημα για το ον καθαυτό («Οντολογία»). Ο Θεός (το θεμέλιο κάθε Είναι) ως η καθοδηγητική ιδέα κάθε συστήματος γενικά
b) Για τη δυνατότητα κατανόησης ενός συστήματος στο θεϊκό αρχέγονο Ον. Αρχή: μέσω του Θεού μέσα μας να γνωρίσουμε τον Θεό έξω από εμάς
§ 7. Η απαίτηση για νέες αρχές στο ζήτημα του συστήματος. Ο ανώτερος τύπος αντίθεσης αναγκαιότητας και ελευθερίας
a) Το ερώτημα για το σύστημα και την ελευθερία ως κατάσταση της φιλοσοφίας
b) Σχετικά με τη μεταλλαγμένη έννοια της φύσης και της αναγκαιότητας στον Schelling. Η ανθρώπινη ελευθερία απέναντι στην αναγκαιότητα μέσα στον Θεό ως τη μοναδική και ύψιστη
Δεύτερο Κεφάλαιο
Το ζήτημα του πανθεϊσμού ως ερώτημα για την αρχή της συγκρότησης συστήματος. Κύριο μέρος της Εισαγωγής (338–357)
§ 8. Κατεύθυνση και διεκδίκηση της ερμηνείας. Η αντίθεση ανάμεσα στη θεολογική και την οντολογική ερώτηση και το πιο αρχέγονο ερώτημα για την ουσία και την αλήθεια του Είναι
Το εαρινό εξάμηνο του 1936, ο Martin Heidegger αφιερώνει τις διαλέξεις του σε μια σε βάθος ερμηνεία του έργου του Friedrich Wilhelm Joseph Schelling Περί της ουσίας της ανθρώπινης ελευθερίας και των σχετικών με αυτή αντικειμένων (Über das Wesen der menschlichen Freiheit (1809)). Η επιλογή αυτού του έργου δεν είναι τυχαία: για τον Heidegger, ο Schelling εκπροσωπεί μια αποφασιστική καμπή στη μετακαντιανή φιλοσοφία, καθώς τοποθετεί το πρόβλημα της ελευθερίας στο επίκεντρο της οντολογικής και θεολογικής σκέψης με τρόπο που υπερβαίνει τόσο τον Kant όσο και τον Hegel. Οι διαλέξεις αυτές δεν συνιστούν μια ιστορική ή φιλολογική ανάλυση, αλλά μια φιλοσοφική αναμέτρηση του Heidegger με το πρόβλημα της ελευθερίας, ενταγμένη στη δική του προσέγγιση (ερωτήματα) προς το Είναι.
Η ερμηνεία του Schelling από τον Heidegger έχει διπλό στόχο: αφενός, να δείξει πώς στο κείμενο του 1809 κορυφώνεται η ιδεαλιστική προσπάθεια θεμελίωσης της ελευθερίας ως ουσιώδους χαρακτηριστικού του ανθρώπου· αφετέρου, να αναδείξει πώς σε αυτήν την προσπάθεια αναφαίνεται, έστω αμυδρά, μια σκέψη της ελευθερίας που δεν εξαντλείται στη λογική της υποκειμενικότητας, αλλά οδηγεί σε μια βαθύτερη, οντολογική κατανόηση της ελευθερίας ως συνύπαρξης με το Είναι, ως σχέσης με την "απόκρυψη" (Verborgenheit) του Είναι. Όπως τονίζει ο Heidegger: «Η ελευθερία δεν είναι ένα χαρακτηριστικό του ανθρώπου· είναι ο τρόπος με τον οποίο το Είναι επιτρέπει στον άνθρωπο να συμβεί» (Heidegger, Schellings Abhandlung über das Wesen der menschlichen Freiheit, GA 42, σ. 90).
Ο κεντρικός θεματικός άξονας των διαλέξεων περιστρέφεται γύρω από το πρόβλημα του κακού: πώς είναι δυνατόν να κατανοηθεί η ύπαρξη του κακού, όχι απλώς ως ηθική παρέκκλιση, αλλά ως οντολογική δυνατότητα που εδράζεται στην ίδια τη δομή του όντος; Ο Schelling, με την ιδέα του "σκοτεινού πυρήνα" στο Θεό, επιτρέπει στον Heidegger να προσεγγίσει το πρόβλημα της ελευθερίας όχι ως απλή επιλογή ή βούληση, αλλά ως ένα "σχίσμα" (Riss) μέσα στην ίδια την ουσία. Το κακό δεν είναι απλώς άρνηση του αγαθού, αλλά συνιστά μια πρωταρχική δυνατότητα του όντος ως τέτοιου. Στο πλαίσιο αυτό, η ελευθερία δεν είναι η δυνατότητα του ανθρώπου να επιλέγει μεταξύ καλού και κακού, αλλά το ίδιο το άνοιγμα στο Είναι, όπου το ον αποκαλύπτεται ως μη θεμελιωμένο, δραματικό και εν δυνάμει καταστροφικό.
Οι διαλέξεις του 1936 μπορούν επίσης να διαβαστούν ως ένα σημαντικό στάδιο μετάβασης του Heidegger από την υπαρξιακή ανάλυση του Είναι και Χρόνος (1927) προς τη λεγόμενη "σκέψη του Είναι" (Seinsdenken) των μεταγενέστερων έργων. Εδώ αρχίζει να διαφαίνεται η μετατόπιση από την ανάλυση της ύπαρξης (Dasein) προς τη μυστική λογική του ίδιου του Είναι, μέσω της ιστορίας της μεταφυσικής. Όπως επισημαίνει η Hannah Arendt, οι διαλέξεις αυτές «σηματοδοτούν την είσοδο του Heidegger στη σιωπηλή, σκοτεινή διάσταση όπου η φιλοσοφία αγγίζει τα όριά της» (βλ. Arendt, Denktagebuch, II).
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ
§ 1. Το έργο του Schelling και το καθήκον της ερμηνείας
a) Η πραγματεία για την ελευθερία στη σύνοψη των ιστορικών γεγονότων του 1809
b) Άμεση πρόθεση και μέθοδος της ερμηνείας
c) Βιογραφικά στοιχεία του Schelling, εκδόσεις έργων και συγγράμματα γι' αυτόν
d) Επεξήγηση του πλήρους τίτλου της πραγματείας ως εισαγωγή στο ερώτημα για το Είναι
e) Ο Schelling και ο Hegel
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ
ΓΙΑ ΤΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΕΝΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ.
Η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΑΣ ΤΟΥ SCHELLING
(Μέρος Ι, VII, 336-357)
Πρώτο Κεφάλαιο
Η εσωτερική αντίθεση στη σκέψη ενός συστήματος της ελευθερίας.
Η εισαγωγή της εισαγωγής (336-338)
§ 2. Τα δύο καθήκοντα της έρευνας: ο καθορισμός της έννοιας της ελευθερίας και η ένταξή της στο σύνολο μιας επιστημονικής κοσμοθεώρησης
a) Το αίσθημα του γεγονότος της ελευθερίας. Προκαταρκτικά ερωτήματα για τον προσωρινό καθορισμό της έννοιας της ελευθερίας
b) Η μεταφυσική και συστημική σημασία του όρου επιστημονική κοσμοθεώρηση στον Schelling σε αντιπαράθεση με τη σημερινή κατανόηση
c) Η ασυμβατότητα ελευθερίας και συστήματος. Η ένταξη της έννοιας της ελευθερίας σε ένα σύστημα ελευθερίας ως καθήκον
§ 3. Γενική συζήτηση για τις δυσκολίες ενός συστήματος της ελευθερίας
a) Προκαταρκτική παρατήρηση για τη σημερινή αδιαφορία απέναντι στο σύστημα. Η απόρριψη της έννοιας του συστήματος από τον Kierkegaard και τον Nietzsche
b) Τι σημαίνει γενικά «σύστημα»; Η σημασία της λέξης και η χρήση της στους Έλληνες και στον Μεσαίωνα
c) Κύριες προϋποθέσεις της πρώτης συστηματοποίησης στη Νεότερη Εποχή. Η βούληση για ένα μαθηματικό σύστημα της λογικής
d) Επιστροφή στις προϋποθέσεις της νεωτερικής συστηματοποίησης. Το σύστημα ως νόμος του Είναι για την ύπαρξη της νεωτερικότητας
§ 4. Σχετικά με την ιστορία της νεωτερικής συστηματοποίησης
a) Πρώτες μορφές του συστήματος τον 17ο και 18ο αιώνα
b) Ο καθορισμός της έννοιας του συστήματος από τον Kant από τη φύση της λογικής. Οι καθοριστικές δυσκολίες στην τεκμηρίωση και διαμόρφωσή της
§ 5. Η νέα αφετηρία στον γερμανικό ιδεαλισμό: Η φιλοσοφία ως διανοητική εποπτεία του Απολύτου
a) Το βήμα πέρα από τον Kant. Η γνώση με την έννοια της διανοητικής εποπτείας
b) Επιστροφή στην εργασία πάνω στο «σύστημα»
c) Η ιστορία ως πορεία της απόλυτης γνώσης προς τον εαυτό της
§ 6. Σχετικά με την ταυτότητα του Είναι και της δομής. Η Πραγματεία για την Ελευθερία ως αρχέγονη θεολογία του Είναι
a) Η φιλοσοφία ως οντο-θεο-λογία. Η σύνδεση του ερωτήματος για το ον στο σύνολό του («Θεολογία») με το ερώτημα για το ον καθαυτό («Οντολογία»). Ο Θεός (το θεμέλιο κάθε Είναι) ως η καθοδηγητική ιδέα κάθε συστήματος γενικά
b) Για τη δυνατότητα κατανόησης ενός συστήματος στο θεϊκό αρχέγονο Ον. Αρχή: μέσω του Θεού μέσα μας να γνωρίσουμε τον Θεό έξω από εμάς
§ 7. Η απαίτηση για νέες αρχές στο ζήτημα του συστήματος. Ο ανώτερος τύπος αντίθεσης αναγκαιότητας και ελευθερίας
a) Το ερώτημα για το σύστημα και την ελευθερία ως κατάσταση της φιλοσοφίας
b) Σχετικά με τη μεταλλαγμένη έννοια της φύσης και της αναγκαιότητας στον Schelling. Η ανθρώπινη ελευθερία απέναντι στην αναγκαιότητα μέσα στον Θεό ως τη μοναδική και ύψιστη
Δεύτερο Κεφάλαιο
Το ζήτημα του πανθεϊσμού ως ερώτημα για την αρχή της συγκρότησης συστήματος. Κύριο μέρος της Εισαγωγής (338–357)
§ 8. Κατεύθυνση και διεκδίκηση της ερμηνείας. Η αντίθεση ανάμεσα στη θεολογική και την οντολογική ερώτηση και το πιο αρχέγονο ερώτημα για την ουσία και την αλήθεια του Είναι
§ 9. Διάφορες αντιλήψεις για τον πανθεϊσμό. Πανθεϊσμός και ερώτημα της ελευθερίας
a) Η διαμάχη για τον πανθεϊσμό (Jacobi). Απόρριψη του πανθεϊσμού ως αθεΐας και φανατισμού της αναγκαιότητας
b) Η προληπτική διατύπωση του Schelling για έναν πιο αρχέγονο πανθεϊσμό
c) Κριτική εξέταση τριών επιπλέον μορφών πανθεϊσμού
§ 10. Η οντο-λογική διάσταση του ερωτήματος του πανθεϊσμού.
Ενδιάμεση παρατήρηση για τον νόμο της ταυτότητας και την ουσία του συνδετικού ρήματος (copula)
a) Για την κατανόηση της ταυτότητας στο «είναι», του συνδετικού και της δομής της πρότασης. Η ανώτερη εφαρμογή του «νόμου της ταυτότητας» στις προτάσεις του πανθεϊσμού. Η ταυτότητα ως δημιουργική, προοδευτική ενότητα του διαφορετικού
b) Καθημερινή σκέψη και διαλεκτικά ώριμη σκέψη
c) Ανασκόπηση της βασικής κίνησης των ερωτημάτων του Schelling
§ 11. Γιατί η σωστά κατανοημένη ελευθερία απαιτεί τον πανθεϊσμό.
Η «τυπική» έννοια της ελευθερίας: αυθυπαρξία ως αυτονομία εντός του ίδιου του ουσιώδους νόμου
§ 12. Γιατί ο σωστά κατανοημένος πανθεϊσμός απαιτεί την ελευθερία.
Γενική θεμελίωση της δυνατότητας της ελευθερίας εντός του όλου του Είναι
§ 13. Προδρομικά στάδια του συστήματος ταυτότητας του Schelling. Η θεμελιώδης θέση του ιδεαλισμού
a) Ανασκόπηση βασικών βημάτων της ερμηνείας
b) Το σφάλμα του Σπινοζισμού δεν είναι θεολογικό, αλλά οντολογικό. Αντί για άψυχη ταυτότητα του ομοίου: η αγάπη, με τη μεταφυσική έννοια, ως η βαθύτερη ουσία της ταυτότητας (συνοχή του διαφορετικού)
c) Ουσία και όρια της ιδεαλιστικής ερώτησης. Η υποκειμενικότητα της παράστασης καθορίζει το εγώ και το είναι
§ 14. Η ζωντανή έννοια της ανθρώπινης ελευθερίας
a) Ιδεαλισμός και ρεαλισμός. Ο «ανώτερος ρεαλισμός» του Schelling: η κατανόηση ακόμα και της φύσης από την αρχή της ελευθερίας
b) Η θέληση του εαυτού ως αρχέγονη ουσία του Είναι. Η τυπική και η ζωντανή έννοια της ανθρώπινης ελευθερίας
c) Ανθρώπινη ελευθερία: η ικανότητα για το καλό και το κακό
§ 15. Τρεις απόπειρες ένταξης της πραγματικότητας του κακού στο σύστημα. Η αναγκαιότητα μιας νέας αφετηρίας
ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ
ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΕΝΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ.
Η ΚΥΡΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΑΣ ΠΕΡΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
(Μέρος Ι, VII, 357–418)
Πρώτο Κεφάλαιο
Η εσωτερική δυνατότητα του κακού (357–373)
§ 16. Επισκόπηση
§ 17. Ι. Η εσωτερική δυνατότητα του κακού (357–377).
Η διάκριση του Schelling μεταξύ θεμελίου και ύπαρξης
a) Προϋποθέσεις για την κατανόηση της έρευνας. Η συγκέντρωση όλων των ερωτημάτων στο ερώτημα για το Είναι
b) Η σύνδεση (άρθρωση) του Είναι μεταξύ θεμελίου και ύπαρξης ως βασική δομή του αυθύπαρκτου όντος
c) Διευκρίνιση της σύνδεσης του Είναι σε σχέση με τον Θεό
d) Η εσωτερική δυνατότητα του κακού σε σχέση με το Είναι του Θεού που γίνεται. Αιωνιότητα και χρονικότητα
e) Διευκρίνιση της σύνδεσης του Είναι σε σχέση με τα πράγματα. Σχέδιο μιας οντολογίας της δημιουργίας
§ 18. Μεταφυσική εξαγωγή της ουσίας του ανθρώπου: η αυτο-αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο
a) Ο πόθος ως εσωτερική νομοτέλεια της σύνδεσης του Είναι
b) Το Είναι των πραγμάτων ως ορισμένη ανάδυση του θείου Είναι στη δυνατότητα της φανέρωσης
c) Ο «αιώνιος πόθος». Η ύπαρξη του Θεού σε ταυτότητα με το θεμέλιό του
d) Δημιουργία ως (χρονική) κάμψη της αιώνιας ουσίας του Θεού: έξοδος από τον εαυτό και επιστροφή στον εαυτό του απόλυτου
e) Το ερώτημα για το γίγνεσθαι του ατόμου (principium individuationis) μέσα στην κινητικότητα της δημιουργίας. Στιγμές της δημιουργικής κινητικότητας του δημιουργημένου δημιουργού
f) Επανάληψη. Η αντιφατική σύνδεση του Είναι και η κινητικότητα του ζωντανού γενικά
§ 19. Σφάλματα της σύγχρονης αντίληψης της φύσης
§ 20. Ατομική βούληση και καθολική βούληση. Η διαχωρισιμότητα αυτών των αρχών στον άνθρωπο ως προϋπόθεση της δυνατότητας του κακού
§ 21. Το γίγνεσθαι του κακού ως του αντιπνεύματος μέσα στην ανατροπή της σύνδεσης του Είναι
a) Η ατομική, ιδιοτελής υπέρβαση της καθολικής βούλησης ως το κακό. Ο άνθρωπος ως εκείνο το ον που μπορεί να ανατρέψει την ίδια τη σύνδεση του Είναι της ύπαρξής του
b) Οντολογία και χριστιανική ηθική. Η αμαρτία ως το χριστιανικά ερμηνευόμενο κακό
Δεύτερο Κεφάλαιο
Η μορφή της πραγματικότητας του κακού (373–416)
§ 22. II. Η γενική πραγματικότητα του κακού ως δυνατότητα του μεμονωμένου
(373–382)
a) Η μετάβαση από τη δυνατότητα στην πραγματικότητα του κακού
b) Η έλξη προς το θεμέλιο και η ροπή προς το κακό στο δημιουργημένο. Προεικονίσεις του κακού στη φύση και στην ιστορία
§ 23. III. Η διαδικασία εξατομίκευσης του πραγματικού κακού
(382–389)
§ 24. IV. Η μορφή του κακού όπως εμφανίζεται στον άνθρωπο.
Η αμοιβαία σχέση μεταξύ καλού και κακού
(389–394)
§ 25. V. Η δικαίωση της θεότητας του Θεού απέναντι στο κακό
(394–398)
§ 26. VI. Το κακό στο σύνολο του συστήματος
(399–406)
§ 27. VII. Η ύψιστη ενότητα του όντος στο σύνολό του και η ανθρώπινη ελευθερία
(406–416)
ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
§ 28. Σχετικά με το ζήτημα του ανθρωπομορφισμού στον Schelling
Επίλογος της επιμελήτριας
a) Η διαμάχη για τον πανθεϊσμό (Jacobi). Απόρριψη του πανθεϊσμού ως αθεΐας και φανατισμού της αναγκαιότητας
b) Η προληπτική διατύπωση του Schelling για έναν πιο αρχέγονο πανθεϊσμό
c) Κριτική εξέταση τριών επιπλέον μορφών πανθεϊσμού
§ 10. Η οντο-λογική διάσταση του ερωτήματος του πανθεϊσμού.
Ενδιάμεση παρατήρηση για τον νόμο της ταυτότητας και την ουσία του συνδετικού ρήματος (copula)
a) Για την κατανόηση της ταυτότητας στο «είναι», του συνδετικού και της δομής της πρότασης. Η ανώτερη εφαρμογή του «νόμου της ταυτότητας» στις προτάσεις του πανθεϊσμού. Η ταυτότητα ως δημιουργική, προοδευτική ενότητα του διαφορετικού
b) Καθημερινή σκέψη και διαλεκτικά ώριμη σκέψη
c) Ανασκόπηση της βασικής κίνησης των ερωτημάτων του Schelling
§ 11. Γιατί η σωστά κατανοημένη ελευθερία απαιτεί τον πανθεϊσμό.
Η «τυπική» έννοια της ελευθερίας: αυθυπαρξία ως αυτονομία εντός του ίδιου του ουσιώδους νόμου
§ 12. Γιατί ο σωστά κατανοημένος πανθεϊσμός απαιτεί την ελευθερία.
Γενική θεμελίωση της δυνατότητας της ελευθερίας εντός του όλου του Είναι
§ 13. Προδρομικά στάδια του συστήματος ταυτότητας του Schelling. Η θεμελιώδης θέση του ιδεαλισμού
a) Ανασκόπηση βασικών βημάτων της ερμηνείας
b) Το σφάλμα του Σπινοζισμού δεν είναι θεολογικό, αλλά οντολογικό. Αντί για άψυχη ταυτότητα του ομοίου: η αγάπη, με τη μεταφυσική έννοια, ως η βαθύτερη ουσία της ταυτότητας (συνοχή του διαφορετικού)
c) Ουσία και όρια της ιδεαλιστικής ερώτησης. Η υποκειμενικότητα της παράστασης καθορίζει το εγώ και το είναι
§ 14. Η ζωντανή έννοια της ανθρώπινης ελευθερίας
a) Ιδεαλισμός και ρεαλισμός. Ο «ανώτερος ρεαλισμός» του Schelling: η κατανόηση ακόμα και της φύσης από την αρχή της ελευθερίας
b) Η θέληση του εαυτού ως αρχέγονη ουσία του Είναι. Η τυπική και η ζωντανή έννοια της ανθρώπινης ελευθερίας
c) Ανθρώπινη ελευθερία: η ικανότητα για το καλό και το κακό
§ 15. Τρεις απόπειρες ένταξης της πραγματικότητας του κακού στο σύστημα. Η αναγκαιότητα μιας νέας αφετηρίας
ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ
ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΕΝΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ.
Η ΚΥΡΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΑΣ ΠΕΡΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
(Μέρος Ι, VII, 357–418)
Πρώτο Κεφάλαιο
Η εσωτερική δυνατότητα του κακού (357–373)
§ 16. Επισκόπηση
§ 17. Ι. Η εσωτερική δυνατότητα του κακού (357–377).
Η διάκριση του Schelling μεταξύ θεμελίου και ύπαρξης
a) Προϋποθέσεις για την κατανόηση της έρευνας. Η συγκέντρωση όλων των ερωτημάτων στο ερώτημα για το Είναι
b) Η σύνδεση (άρθρωση) του Είναι μεταξύ θεμελίου και ύπαρξης ως βασική δομή του αυθύπαρκτου όντος
c) Διευκρίνιση της σύνδεσης του Είναι σε σχέση με τον Θεό
d) Η εσωτερική δυνατότητα του κακού σε σχέση με το Είναι του Θεού που γίνεται. Αιωνιότητα και χρονικότητα
e) Διευκρίνιση της σύνδεσης του Είναι σε σχέση με τα πράγματα. Σχέδιο μιας οντολογίας της δημιουργίας
§ 18. Μεταφυσική εξαγωγή της ουσίας του ανθρώπου: η αυτο-αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο
a) Ο πόθος ως εσωτερική νομοτέλεια της σύνδεσης του Είναι
b) Το Είναι των πραγμάτων ως ορισμένη ανάδυση του θείου Είναι στη δυνατότητα της φανέρωσης
c) Ο «αιώνιος πόθος». Η ύπαρξη του Θεού σε ταυτότητα με το θεμέλιό του
d) Δημιουργία ως (χρονική) κάμψη της αιώνιας ουσίας του Θεού: έξοδος από τον εαυτό και επιστροφή στον εαυτό του απόλυτου
e) Το ερώτημα για το γίγνεσθαι του ατόμου (principium individuationis) μέσα στην κινητικότητα της δημιουργίας. Στιγμές της δημιουργικής κινητικότητας του δημιουργημένου δημιουργού
f) Επανάληψη. Η αντιφατική σύνδεση του Είναι και η κινητικότητα του ζωντανού γενικά
§ 19. Σφάλματα της σύγχρονης αντίληψης της φύσης
§ 20. Ατομική βούληση και καθολική βούληση. Η διαχωρισιμότητα αυτών των αρχών στον άνθρωπο ως προϋπόθεση της δυνατότητας του κακού
§ 21. Το γίγνεσθαι του κακού ως του αντιπνεύματος μέσα στην ανατροπή της σύνδεσης του Είναι
a) Η ατομική, ιδιοτελής υπέρβαση της καθολικής βούλησης ως το κακό. Ο άνθρωπος ως εκείνο το ον που μπορεί να ανατρέψει την ίδια τη σύνδεση του Είναι της ύπαρξής του
b) Οντολογία και χριστιανική ηθική. Η αμαρτία ως το χριστιανικά ερμηνευόμενο κακό
Δεύτερο Κεφάλαιο
Η μορφή της πραγματικότητας του κακού (373–416)
§ 22. II. Η γενική πραγματικότητα του κακού ως δυνατότητα του μεμονωμένου
(373–382)
a) Η μετάβαση από τη δυνατότητα στην πραγματικότητα του κακού
b) Η έλξη προς το θεμέλιο και η ροπή προς το κακό στο δημιουργημένο. Προεικονίσεις του κακού στη φύση και στην ιστορία
§ 23. III. Η διαδικασία εξατομίκευσης του πραγματικού κακού
(382–389)
§ 24. IV. Η μορφή του κακού όπως εμφανίζεται στον άνθρωπο.
Η αμοιβαία σχέση μεταξύ καλού και κακού
(389–394)
§ 25. V. Η δικαίωση της θεότητας του Θεού απέναντι στο κακό
(394–398)
§ 26. VI. Το κακό στο σύνολο του συστήματος
(399–406)
§ 27. VII. Η ύψιστη ενότητα του όντος στο σύνολό του και η ανθρώπινη ελευθερία
(406–416)
ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
§ 28. Σχετικά με το ζήτημα του ανθρωπομορφισμού στον Schelling
Επίλογος της επιμελήτριας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου