Συνέχεια από Κυριακή, 7 Νοεμβρίου 2010
Κεφάλαιο 1 (7η συνέχεια)
Όταν τον κοιτάξουμε από αυτή την άποψη, ο θάνατος μπορεί πολλές φορές να θεωρηθεί σαν μία στιγμή, στην οποία το καλό και το κακό μέσα στο άτομο συγκρούονται με κρίσιμο τρόπο. Σε πολλές εικόνες του Μεσαίωνα ο θάνατος παριστάνεται σαν ένας δαίμονας ή άγγελος που παλεύει για την ψυχή του ανθρώπου που πεθαίνει, και η Καθολική νεκρώσιμη ακολουθία έχει επίσης ίχνη από ευχές εξορκισμού.
Το επόμενο όνειρο από ένα ασθενή που βρισκόταν κοντά στον θάνατο, είναι παρμένο από μία σειρά ονείρων, που δημοσιεύθηκαν από τον Edinger στο «Εγώ και το Αρχέτυπο», και δίνει μία εντυπωσιακή εικόνα της πάλης των αντιθέτων, η οποία, κατά ένα τρόπο, δεν είναι καθόλου πάλη.
«Δύο πρωταθλητές της πάλης διεξάγουν ένα τελετουργικό αγώνα. Ο αγώνας τους είναι όμορφος. Δεν είναι τόσο ανταγωνιστές στο όνειρο όσο είναι συνεργάτες, που εκτελούν ένα πολύπλοκο, προδιαγεγραμμένο σχέδιο. Είναι ήρεμοι, ατάραχοι και συγκεντρωμένοι. Στο τέλος κάθε γύρου αποσύρονται σε ένα καμαρίνι. Στο καμαρίνι “μακιγιάρονται”. Βλέπω τον ένα από αυτούς να βουτάει το δάκτυλό του σε λίγο αίμα, και να το βάζει στο πρόσωπο του αντιπάλου του και στο δικό του. Επιστρέφουν στο ρινγκ και ξαναρχίζουν την γρήγορη, άγρια, αλλά αυστηρά ελεγχόμενη παράστασή τους».
Σε τελική ανάλυση η πάλη περιγράφεται εδώ μόνο σαν ένα “θέαμα” που ανήκει στον κόσμο των ψευδαισθήσεων. Πίσω από αυτόν τον αγώνα, όπως έδειξε ο Edinger, βρίσκεται το Ταυτό – η ενότητα των αντιθέτων. Η ετοιμοθάνατη γυναίκα, που τους πίνακές της συγκέντρωσε ο David Eldred, ζωγράφισε μία εικόνα με ένα αγώνα πάλης ανάμεσα σε μία φωτεινή και σε μία σκοτεινή ανδρική μορφή (“Ψυχοδυναμική της διαδικασίας του θανάτου, εικόνα 16b”), πάλι δηλαδή το μοτίβο της σύγκρουσης των αντιθέτων. Ίσως επίσης θα έπρεπε να το δούμε αυτό σε σχέση με τις εντυπωσιακές και πολυάριθμες παραστάσεις πάνω στις αρχαίες σαρκοφάγους σκηνών μάχης, ιδιαίτερα μονομαχιών. Θα μπορούσαμε επίσης να θυμηθούμε ότι στην αρχαία Ρώμη οι αγώνες των μονομάχων γίνονταν αρχικά προς τιμήν των νεκρών.
Η ιδέα ότι ο θάνατος είναι ένα είδος μάχης που βρίσκεται σε μία κρίσιμη στιγμή, φαίνεται πως είναι αρχετυπικού χαρακτήρα. Ο Ladislaus Boros, ο σύγχρονος καθολικός θεολόγος, έχει αντιμετωπίσει με πρωτότυπο τρόπο το ερώτημα του θανάτου. Κατά την άποψή του, ο θάνατος δεν είναι ένας απλός διαχωρισμός σώματος και ψυχής, αλλά μία πλήρης διαδικασία μεταμόρφωσης, που έχει επίδραση ακόμη και στο πιο εσωτερικό τμήμα της ίδια της ψυχής (“Mysterium mortis”, Το μυστήριο του θανάτου). Την στιγμή του θανάτου, η εσωτερική ενότητα της ψυχής μετατοπίζεται στο κέντρο του κόσμου, στην «καρδιά του διαστήματος» ή στον κοσμικό πυρήνα, και εκεί, αντιμετωπίζοντας πρόσωπο με πρόσωπο τον εαυτό της, αποφασίζει υπέρ ή κατά του θεού. «Σ’ αυτό τον μεταφυσικό χώρο ο άνθρωπος θα πάρει την τελική του απόφαση. Ότι θα αποφασισθεί εδώ θα υπάρχει στην αιωνιότητα… επειδή τώρα η πράξη γίνεται ύπαρξη, η απόφαση γίνεται κατάσταση, και ο χρόνος γίνεται αιωνιότητα». Αυτή είναι μία καινούργια ψυχολογική ερμηνεία της τελικής κρίσης και της κατάταξης των νεκρών στον παράδεισο ή στην κόλαση. «Ο θεός στην αναλλοίωτη μορφή του, γίνεται για μερικούς μαρτύριο, για άλλους ευλογία, ανάλογα με το αν στην τελική απόφαση απορρίπτει κανείς την ουράνια αγάπη ή την δέχεται ταπεινά». Είναι χαρακτηριστικό αυτής της άποψης, που προήλθε από την Χριστιανική παράδοση, ότι τα αντίθετα τελικά διαχωρίζονται όπως γίνεται στον Φάουστ όταν ο Μεφιστοφελής εξαπατάται και απομακρύνεται.
Στον Αιγυπτιακό και τον αλχημιστικό συμβολισμό, πάντως, τα αντίθετα συμφιλιώνονται την τελευταία στιγμή, και παραμένουν, στο μεταθανάτιο σώμα, ενωμένα σε μία ενότητα. Αυτός είναι ο λόγος που, στο Αιγυπτιακό “Βιβλίο των Πυλών”, μετά την ανάσταση, ο νεκρός εμφανίζεται σαν ένας θεός με δύο πρόσωπα (τα κεφάλια του Σηθ και του Ώρου) και συνοδεύει τον θεό του Ήλιου κατά την μεταμόρφωσή του στον Κάτω Κόσμο. «Αυτοί αναγγέλλουν τον Re στον ανατολικό ορίζοντα του Ουρανού». Αυτή η μορφή ονομάζεται «τα δύο του πρόσωπα». Ενσαρκώνει την φύση των αντιθέτων που έχουν γίνει ένα στον θεοποιημένο νεκρό.
Οι εμπειρίες των ανθρώπων που βρίσκονται κοντά στον θάνατο είναι πολλές φορές πραγματικά πολύ παράδοξες. Σε μερικές από αυτές, εξαιτίας κυρίως μιας εξασθένισης της συνείδησης εν όψει του τέλους, όλων των ειδών τα καταπιεσμένα περιεχόμενα της ψυχής ξεσπάνε. Ο Hans Christian Andersen, για παράδειγμα, που είχε παραμείνει παρθένος σε όλη την ζωή του, λέγεται ότι πρόφερε σεξουαλικές βωμολοχίες ενώ πέθαινε, που ήταν τόσο έντονες, ώστε αυτοί που παρευρίσκονταν έφυγαν τρέχοντας από το δωμάτιο. Οι άνθρωποι που πεθαίνουν εκφράζουν συχνά μία σύγχυση από χαοτικές εντυπώσεις. Μερικές φορές ακόμη βρίζονται οι συγγενείς ή εκστομίζονται κατάρες. Μερικοί πεθαίνουν μέσα σ’ αυτού του είδους την πάλη, ενώ άλλοι πεθαίνουν ήρεμα και με εσωτερική ειρήνη.
Κατά την γνώμη μου, αυτές οι αντιδράσεις μπροστά στον θάνατο που πλησιάζει αντιπροσωπεύουν δύο όψεις της ίδιας διαδικασίας: μερικοί βρίσκονται ακόμη σε αγωνία, στην πάλη των αντιθέτων, ενώ άλλοι φαίνονται ήδη να έχουν νοιώσει ένα προαίσθημα του τελικού αποτελέσματος αυτής της μάχης, της ειρήνης και της ένωσης των αντιθέτων. Όσο περισσότερο ο άνθρωπος έχει ήδη εμπλακεί στην μάχη των εσωτερικών αντιθέσεων πριν από το πλησίασμα του θανάτου, τόσο περισσότερο μπορεί ίσως να ελπίζει σε ένα ειρηνικό τέλος.
Τέλος 1ου κεφαλαίου
(Συνεχίζεται...)
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου