Περί εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος Λόγος Δεύτερος (2)

  Συνέχεια από: Τρίτη 17 Ιανουαρίου 2023

 8. Αλλά τώρα και από εμάς εξαγγέλλεται ο Λόγος, τα ρήματα του Κυρίου, διότι λέει ο Δαυίδ «με τα χείλη μου εξήγγειλα όλα τα κρίματα του στόματός σου». Άραγε λοιπόν εκπορεύεται και από εμάς το Άγιον Πνεύμα;

Αλλά και εξερευνώνται και μελετώνται και τηρούνται και πράττονται και κατανοούνται, όλα εκείνα (τα ρήματα του Κυρίου) στα όποια οδηγεί το Πνεύμα -κατ' αυτόν που ερμηνεύει τα του Πνεύματος όχι διά Πνεύματος- καθώς και εκείνα τα οποία εκφράζουν την ποικιλία των λόγων του Κυρίου: εντολές, νόμοι, μαρτύρια, δικαιώματα, κρίματα. «Καί απευθύνθηκε λόγος Κυρίου προς τον Ιωάννη του Ζαχαρίου», κατά τον θείον ευαγγελιστήν Λουκάν, και «καθώς ελάλησεν ό Κύριος διά των αγίων προφητών του ότι θα ενεργήσει με έλεος», λέγει ό Ζαχαρίας, και «προς τον Ιωνάν τον υιόν του Αμαθή απευθύνθηκε λόγος Κυρίου» και «ὁ Λόγος ὁ γενόμενος πρός Ησαΐαν» και άλλοτε προς άλλον, και «εἶπε Κύριος πρός Μωϋσῆν» και τον δείνα και τον δείνα, οι όποιοι είναι τόσοι ώστε δεν είναι τώρα εύκολο ούτε να τούς αριθμήσουμε.

Τί λοιπόν; Όλα αυτά ήταν το Πνεύμα το άγιον και δεν ελάλησεν αυτό δια των προφητών κατά το γεγραμμένον, αλλ’ αυτό ελαλήθη δι' αυτών ή ελαλήθη προς αυτούς; Άπαγε της βλασφημίας. Εάν δε αυτά τα λεγόμενα ασωμάτως εκ του ασωμάτου Θεού δεν ήταν το άγιον Πνεύμα, πολύ περισσότερο δεν ήταν τα ρήματα του Χριστού τα σωματικώς προφερόμενα. Εάν δε δεν ήταν αυτά, δεν ήταν ούτε η αναπνοή δια της οποίας αυτά τυπώνονται και εκφέρονται. Εάν δε δεν ήταν αύτη, ούτε το εμφύσημα, το όποιον έγινε μέσω αυτής. Έκτος δε αυτού, ούτε το υπ’ αυτό υπαινισσόμενο.

Όμως, εάν και είναι εντελώς αδύνατο, έστω ότι το εμφύσημα δεν είναι της σαρκός αλλά της θεότητος του Υιού. Μάλλον δε, για να προβάλουμε αυτό το όποιο λέγεται από τούς Λατίνους, έστω ότι μέσω του αισθητού σημαίνεται υπό του Σωτήρος εκείνο το νοητόν. Αλλά ενεφύσησεν αυτός και κατά την αρχήν εις το πρόσωπον του πρώτου πλάσματος. Τί δε ενεφύσησε; Πνοή ζωής. Τί είναι η πνοή Ζωής; Ψυχή ζώσα.

Ας σε διδάξει ο Παύλος: «ἐγένετο ὁ πρῶτος ἄνθρωπος εἰς ψυχήν ζῶσαν». Τί σημαίνει ζώσαν; Αείζωον, αθάνατον, δηλαδή λογικήν (διότι η αθάνατος είναι λογική), και όχι μόνον τούτο, αλλ’ έπίσης χαριτωμένη θείως. Πράγματι τέτοια είναι η όντως ζώσα ψυχή. Τούτο δε είναι ταυτόν με το κατ’ εικόνα, εάν δε θέλεις, και με το καθ’ όμοίωσιν. Ω ζημία, από τί και εις τί μεταβληθήκαμε (λόγω της πτώσης)!

9. Οι οφθαλμοί των αγγέλων έβλεπαν τότε την ψυχή του ανθρώπου συνημμένη σε αίσθηση και σάρκα και έβλεπαν ένα άλλον θεόν, όχι απλώς δημιουργημένο επί γης λόγω θείας αγαθότητας, νουν και σάρκα τον ίδιον, άλλα λόγω της υπερβολικής αγαθότητας μεταμορφωμένο κατά την χάριν του Θεού, ώστε ο ίδιος να είναι σαρξ και νους και πνεύμα, και η ψυχή να έχει εντελώς το κατ' εικόνα και ομοίωσιν θεία ως ούσα ενιαία εις νουν και λόγον και πνεύμα.

Αλλά είδε επίσης ο φθονερός οφθαλμός, δεν εβάσταξε ο αρχέκακος όφις. Εκαρτέρησε, όπως νομίζω, τόσο, ώστε να ετοιμάσει δραστικότερο τον ιό κάτω από τη γλώσσα, τρόπον τινά να συσκευάσει και αναμίξει με δόλο, με τον γλυκερό λόγο, το δηλητήριο της ακοής. Επήλθεν, έθελξεν, ετραυμάτισε -εξαιτίας και της δικής μου ευκολίας και της εκείνου κακίας-, έχυσε μέσα στην ψυχή τον ιό, θανάτωσε το στοιχειό το όποιο ζει από αυτή, το σώμα δηλαδή, την δε -ζώσα αφ' εαυτής- ψυχή αμαύρωσε. Χάσαμε το θείον κάλλος, στερηθήκαμε την θεία μορφή, αποβάλαμε το φως, διαφθείραμε την ομοιότητα προς το ύψιστο φώς. Φορέσαμε τον ζόφο ως ιμάτιο, αλίμονο, και ως δεύτερο ρούχο φορέσαμε το σκότος.

Αλλά για να μην μακρηγορώ, αυτός του οποίου η φύσις είναι η αγαθότης και το εξ αυτής προερχόμενο έλεος, ελέησε δωρεάν. Και για εμέ τον πεσόντα κατήλθε και, όπως λέγει ο απόστολος, έγινε «Πνεύμα ζωοποιό», ώστε ζωοποιών να ανακαινίσει την αμαυρωθείσα εικόνα.

Τούτο λοιπόν τελώντας και δείχνοντας ότι αυτός -που εμφυσά τους μαθητές και με τον λόγον του φανερώνει το δώρημα- είναι εκείνος ο όποιος δημιούργησε και την αρχήν δι' εμφυσήματος.

Δεν λέγει ξανά ότι ενεφύσησε ψυχή, αλλά Πνεύμα, και δια της μεταδόσεως των χαρισμάτων απεργάζομαι με Πνεύμα θείον εκ νέου τήν ψυχήν. Πες, Παύλε, αφού παρέλαβες τον λόγον, πώς; Διότι γνωρίζω ότι είσαι στόμα Χριστού. Συνάπτοντας αυτή, λέγει (ο απόστολος), όπως θα έλεγε εκείνος, με το δικό μου πνεύμα και σαν να πνέουν μαζί μου οι δικοί μου και να έχουν κατά χάριν δια της συνάφειας προς εμένα την φυσικώς ενυπάρχουσα εις το θείον Πνεύμα εξουσία του λύειν καί δεσμεῖν. «Διότι εμείς, λέγει, έχουμε νουν Χρίστου» και «ο προσκολλώμενος εις τον Κύριο είναι ένα Πνεύμα».

10. Άλλα βλέπεις πώς το εμφύσημα τούτο υπαινίσσεται μεν ότι είναι παρόν το Πνεύμα και τελεσιουργεί την προς το καλύτερον ανακαίνιση της ανθρώπινης ψυχής, η οποία πιστεύουμε ότι τελείται εκ Πατρός διά του Υιού εν αγίω Πνεύματι, δίδει δε (το εμφύσημα τούτο) πνεύμα και Πνεύμα άγιον, αλλά κατά την δωρεάν και την δύναμιν και την χάριν και την ενέργεια, η οποία είναι το δεσμεῖν και λύειν τις αμαρτίες των ανθρώπων, όχι όμως την ιδίαν την υπόσταση του παναγίου Πνεύματος;

Διότι αυτή δεν δύναται να ληφθεί από κανένα. Τα δε χαρίσματα του Πνεύματος, οι φυσικές δυνάμεις και ενέργειες, μη χωριζόμενες καθόλου από αυτό, λαμβάνονται μεν από τούς άξιους να ενεργηθούν από το Πνεύμα, οι όποιοι διά της ενώσεως με αυτό και της χρίσεως με την ενέργεια τούτου (διότι μόνος ο μόνος Χριστός εχρίσθη με ολόκληρο τον χρίοντα, κατά τον είπόντα, ότι είναι Χριστός λόγω της θεότητας, η οποία αγιάζει όχι με ενέργεια όπως τους άλλους χριστούς, αλλά με παρουσία όλου του χρίοντος) ̇ επειδή λοιπόν ενώθησαν δια της εκείθεν θείας ενέργειας και εχρημάτισαν όργανα του Πνεύματος, λέγεται ότι δεικνύουν δι' εαυτών ότι έλαβαν αυτό και ότι έχει δοθεί προς αυτούς διά του Υιού, εάν δε θέλης και παρά του Υιού, το Πνεύμα το άγιον. Και τούτο έδειξε ο Κύριος εμφυσήσας και είπε εις τούς μαθητές «λάβετε Πνεύμα άγιον», όπως μάς δίδαξε και ο θείος Δαμασκηνός. Διότι αυτός, αφού είπε «ότι δεν λέγουμε εκ του Υιού το Πνεύμα, το ονομάζουμε δε Πνεύμα και ομολογούμε ότι εφανερώθη και μετεδόθη εις ημάς δι' Υιού», αμέσως προσέθεσεν ̇ «διότι ενεφύσησε και είπε εις τούς μαθητές, λάβετε Πνεύμα άγιον». Άραγε δεν είναι ολοφάνερο ότι ο εκ Δαμασκού πατήρ εννόησε και απέδειξε ότι το άγιο Πνεύμα δεν προέρχεται από το εμφύσημα τούτο, αλλά μόνο φανερώνεται και μεταδίδεται δι' αυτού;

11. Οι δε Λατίνοι φρενοβλαβώς εννοούν και δογματίζουν αντίθετα προς εκείνον ̇ διότι δεν αντιλαμβάνονται ότι τα χαρίσματα ταύτα και οι ενέργειες, κατά τις οποίες το Πνεύμα το άγιον χορηγείται διά του Υιού, δεν δίδονται μόνον από τον Υιόν, αλλά και από τον ίδιον τον ύψιστον Πατέρα. «Διότι, λέγει, παν δώρημα τέλειον προέρχεται άνωθεν παρά τοῦ Πατρός τῶν φώτων». Τί δε είναι τελειότερον από την εξουσία να αφήνει και να κρατεί κανείς τα αμαρτήματα; Και όχι μόνον παρά του Πατρός και του Υιού, αλλά και διά και παρά του Αγίου Πνεύματος. Διότι ο Θεός είπε διά του Ιωήλ, «θα εκχύσω από το Πνεύμα μου εις πάσαν σάρκα». Από αυτήν δέ την έκχυσιν είναι οπωσδήποτε και το Πνεύμα το όποιον εδόθη παρά του Χριστού εις τούς μαθητές δι' εμφυσήματος. Λέγει επίσης ότι «εις άλλον μεν έχει δοθή διά του Πνεύματος λόγος σοφίας, είς άλλον δέ λόγος γνώσεως», και όλα όσα έχουν απαριθμηθεί υπό του εκλεκτού σκεύους των χαρισμάτων, του Παύλου, ο όποιος ευτύχησε με υπερβολή αποκαλύψεων διά του Πνεύματος. Γι' αυτό λέγει, «ἡμῖν δέ ἀπεκάλυψεν ὁ Θεός διά τοῦ Πνεύματος αὐτοῦ», όχι μόνον τα μη γνωστά εις τους περιβοήτους κατ' αρετήν και ευσέβειαν Πατέρες, αλλά και τα υπερβαίνοντα την γνώσιν των αγγέλων. Ο δε θεολογικώτατος των αποστόλων Ιωάννης λέγει, «και ταῦτα γινώσκομεν ἐκ τοῦ Πνεύματος οὗ ἐλάβομεν παρ᾿ αὐτοῦ». Και γενικώς πάσα χορηγία επί την κτίσιν ή των αγαθών πηγάζει παρ' αυτού ̇ και «δεν υπάρχει καμία δωρεά, λέγει ο Μέγας Βασίλειος, φθάνουσα εις την κτίσιν, χωρίς το άγιον Πνεύμα». Αυτός, αφού απαρίθμησε τα πάντα, τις δωρεές και τα χαρίσματα και τις ενέργειες του Πνεύματος, έπειτα λέγει, «όλα αυτά τα έχει ἀϊδίως το άγιον Πνεύμα, αλλά το μεν πηγάζον εκ Θεού είναι ενυπόστατον, τα δε πηγάζοντα έξ αυτού είναι ενέργειες αυτού». Άρα λοιπόν και εξ εαυτού εκπορεύεται το άγιον Πνεύμα, επειδή εξ αυτού και δι αυτού είναι όλη η χορηγία των αγαθών εις την οποίαν ανήκει οπωσδήποτε και η εξουσία του λύειν και δεσμείν, την οποίαν εχορήγησε ο Κύριος δι' εμφυσήματος εις τούς μαθητές; Άπαγε της ατοπίας. Άλλα η δόσις είναι ενέργεια των τριών υποστάσεων κοινή, όπως συμμαρτυρεί και ο απόστολος, ο όποιος λέγει ότι «διαιρέσεις χαρισμάτων υπάρχουν, το δε αυτό Πνεύμα ̇ και διαιρέσεις διακονιών υπάρχουν, ο δέ αυτός Κύριος ̇ και διαιρέσεις ενεργημάτων υπάρχουν, ο δέ αυτός Θεός»(Α' Κορ 12, 4-6).

12. Κοινές είναι λοιπόν στην μόνην αγία και προσκυνητή Τριάδα και οι θείες δυνάμεις και ενέργειες, δια των οποίων ο Θεός ενοικεί και εμπεριπατεί στους άξιους κατά την επαγγελία, ενεργών και γνωριζόμενος δι’ αυτών. Ως πηγή των θείων αυτών ενεργειών θεολογείται όχι μόνον ο Πατήρ και ο Υιός, αλλά και το άγιο Πνεύμα, όπως λέγει και ο Μέγας Βασίλειος στα αντιρρητικά του κεφάλαια “Περί του άγιου Πνεύματος” γράφων: «οι δε ενέργειες του Πνεύματος ποιές είναι; Άρρητες μεν ως προς το μέγεθος, αναρίθμητες δε ως προς το πλήθος». Και πάλιν: «εις το άγιο Πνεύμα όλα είναι τέλεια˙ αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, σοφία, σύνεσις, βουλή, ασφάλεια, ευσέβεια, γνώσις, απολύτρωσις, πίστις, ενεργήματα θαυμάτων, χαρίσματα ιαμάτων και τα παραπλήσια με αυτά. Δεν έχει τίποτε ἐν ἑαυτῷ επίκτητο, αλλά ἀϊδίως τα έχει όλα, ως Πνεύμα Θεού προελθών εξ αυτού, έχον αίτιον ἑαυτῷ ως πηγή εαυτού και πηγάζον από εκεί. Είναι δε και αυτό πηγή των προαναφερθέντων αγαθών. Αλλά το μεν ἐκ Θεοῦ πηγάζον είναι ενυπόστατο, τα δε πηγάζοντα εξ αυτού είναι ενέργειες αυτού». Αυτά δε είναι τα γνωριστικά τῆς θείας φύσεως καυχήματα.

Συνεχίζεται