Σύμφωνα με τον Carl Schmitt, τον μεγαλύτερο νομικό του 20ου αιώνα, «βρίσκεται σε δράση μια ψυχοτεχνική μηχανή μαζικής επιβολής, που λειτουργεί με λέξεις και νοήματα και αναδιαμορφώνει μια πλαστική ανθρωπότητα. Οι τεχνικές ανακαλύψεις είναι το εργαλείο μιας νέας, τεράστιας μαζικής κυριαρχίας». Ο κίνδυνος για τον οποίο προειδοποιεί είναι ότι οι τεχνικές δεν γίνονται κατανοητές με την σημασία τους, τού ελέγχου και της αναδιαμόρφωσης της ανθρωπότητας. Ο άνθρωπος, υποβαθμισμένος ως ανθρώπινο υλικό, μετακινείται από έναν χώρο τόπων σε έναν χώρο με ροές, ελεγχόμενες πληροφορίες, καταλογοποιημένα και συνδεδεμένα δεδομένα σε ένα σύνολο που γίνεται ιστός αράχνης και τυλίγει εκατομμύρια άτομα που στερούνται πραγματικών σημείων αναφοράς, θεατές πού πληρώνουν και χειροκροτούν, καταναλωτές τής Αγοράς. Στόχος είναι η κυριαρχία μέσω του τεχνικού οργάνου.
Μια άνιση, καταναγκαστική σχέση έχει διαμορφωθεί σε σχέση με την τεχνική, η οποία αναγκάζει κάποιον να χρησιμοποιήσει μια ενιαία γλώσσα, με διαδικασίες που τον εξαιρούν από τον προσωπικό συλλογισμό και τον πειραματισμό. Για να μας κάνουν να αποδεχθούμε τον κοινωνικό έλεγχο, μας ναρκώνουν με αφηρημένη ελευθερία. Η Εξουσία κατανόησε μια διαίσθηση του Friedrich Schiller «οι άνθρωποι απαιτούν την ελευθερία του λόγου για να αντισταθμίσουν την ελευθερία της σκέψης, την οποία, αντίθετα, αποφεύγουν». Δεν είναι χωρίς λόγο ότι ο ψυχοτεχνικός μηχανισμός - που εμπλέκεται σε έναν γιγάντιο γνωστικό πόλεμο με στόχο τη δημιουργία μιας υπερανθρωπότητας υβριδοποιημένης με τη μηχανή - πατάει το γκάζι πάνω απ' όλα σε τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής: ένα πολύ ισχυρό σύμβολο, η δημιουργία της ζωής, απαγκιστρωμένη από τους περιορισμούς και από τα όρια της φύσης, τόν θανάσιμο εχθρό τού homo technicus.
Ο Γάλλος Jacques Ellul το κατάλαβε. «Η τεχνική είναι αρχικά ένα ανθρωπολογικό χαρακτηριστικό, αλλά, από το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, καθιερώθηκε ως σύστημα. Οι βελτιώσεις που προέρχονται από την τεχνική δραστηριότητα είναι αδιαχώριστες από τις συμβολικές και η σύγχρονη λατρεία της τεχνολογίας είναι παράγωγο του προγονικού αισθήματος λατρείας που ένιωθε ο πρωτόγονος άνθρωπος μπροστά στον μυστηριώδη και υπέροχο χαρακτήρα του έργου των χεριών του». Τα χέρια του homo faber του χθες αντικαθίστανται από τη μυστηριώδη δύναμη του τεχνικού μηχανισμού, που γεννήθηκε, κατασκευάστηκε, φτιάχτηκε να λειτουργεί αφού είχε κατανοήσει τα μυστικά της φύσης. Η τεχνική εξαντλεί τον δεσμό που δημιουργούν οι άνθρωποι μεταξύ τους και με την πραγματικότητα, δημιουργώντας ένα είδος καθολικής γλώσσας που αντισταθμίζει όλες τις ανεπάρκειες και όλους τους διαχωρισμούς μέσω της ακραίας εξειδίκευσης σε όλους τους τομείς. Ο Ellul επεσήμανε επίσης τον αυξανόμενο αποπροσανατολισμό, την απουσία σκέψης και σχέσης, που προκαλείται από την αδυσώπητη πρόοδο των «συστημάτων» που ανάγουν τον άνθρωπο σε ένα «γρανάζι» χωρίς ιστορία και μνήμη. [Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ]
Η εκτίμησή του για την εισβολή του προσωπικού υπολογιστή στη ζωή μας είναι πολύ σημαντική. «Υπήρξε μια περίοδος στη χρήση των υπολογιστών που ήμασταν απόλυτα ενθουσιώδεις: ο υπολογιστής μας επέτρεπε να εκλογικεύσουμε τις αποφάσεις. Εάν ο λήπτης των αποφάσεων γνωρίζει τα πάντα για την κατάσταση, μπορεί να λάβει μια ακριβή απόφαση. Και ο υπολογιστής σας επιτρέπει να γνωρίζετε τα πάντα. Οι μελέτες στίς αποφάσεις δείχνουν ότι τα βοηθήματα λήψης αποφάσεων είναι εντελώς αναξιόπιστα. Δεν είναι η συσσώρευση πληροφοριών που σας επιτρέπει να πάρετε μια σωστή απόφαση. Προφανώς είναι καλύτερο να έχουμε ακριβή γνώση των δεδομένων, αλλά η περίσσεια πληροφοριών μπλοκάρει την απόφαση». Με άλλα λόγια, εμπιστεύεται/αναθέτει κάθε επιλογή στο τεχνητό μηχάνημα.
Ο άνθρωπος, συνηθισμένος να έχει τον υπολογιστή ως συνομιλητή, «γίνεται ανίκανος να σχετίζεται με τους ανθρώπους. Δείτε τις μοναξιές δίπλα δίπλα, καθεμία συνδεδεμένη στο σύστημα τού υπολογιστή. Ειδικότερα, η παιδαγωγική μέσω του υπολογιστή (ο υπολογιστής που αντικαθιστά τον δάσκαλο) έχει τρομακτικά ψυχολογικά αποτελέσματα». Για τον Ellul, η απεριόριστη ανάπτυξη των τεχνικών μέσων εξαλείφει την ανησυχία για την κατάσταση του ανθρώπου: «Αυτή η υπερβολή της αποτελεσματικότητας των μέσων, που απέτρεψε οποιαδήποτε άλλη εξέταση, τροποποιεί την ανθρώπινη ψυχή. Όχι μόνο είναι τα πάντα μέσο, αλλά επιπλέον για τον άνθρωπο όλα καλούνται να είναι μέσο. Γινόμαστε μάρτυρες μιας απαξίωσης των ιδεών, του πνευματικού, της τέχνης, αφού όλα αυτά ωθούνται ξανά στη σφαίρα του ενδιαφέροντος (με την έννοια του Κίρκεγκωρ) και του αναποτελεσματικού. Οι σκοποί εξαφανίζονται και δεν μπορούν πλέον να είναι καθοριστικοί. Οτιδήποτε δεν μπορεί να μετατραπεί σε μέσο δεν έχει την παραμικρή σημασία: είναι βοηθητικά, πλευρικά φαινόμενα, που αφήνονται στο περιθώριο του γενικού ρεύματος. Σε αυτήν την έκρηξη εκμετάλλευσης, αυστηρά μιλώντας δεν έχει πλέον νόημα να ισχυριζόμαστε ότι ο άνθρωπος πρέπει να είναι ένας σκοπός. Τον παίρνουν στα σοβαρά μόνο με την προϋπόθεση ότι ο ίδιος είναι μέσο. Και η ερωτική ιδεολογία επιβεβαιώνει αυτή τη σκέψη: ο ερωτισμός υπονοεί πάντα ότι ο σύντροφος είναι ένα μέσο. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη πραγμάτωση (εκμετάλλευση του άλλου) από τον σαδισμό. Δεν είναι αδιάφορο να σημειωθεί η επέκταση, η χυδαιοποίηση, η μαζικοποίηση του ερωτισμού ακριβώς σε μια τεχνική κοινωνία που έχει συνηθίσει να θεωρεί τα πάντα, άρα και τον άνθρωπο, ως όργανο/μέσο. Μπορεί να ειπωθεί ότι η ανάπτυξη των μέσων προκαλεί μια τέτοια έλξη που ο άλλος δεν μπορεί πλέον να αναγνωριστεί ως τέτοιος, η ελευθερία του καταργείται από το σύμπαν των μέσων και κατά συνέπεια, η ελευθερία μου καταργείται όχι από ένα μηχανικό παιχνίδι, αλλά από τη δική μου προσήλωση σε αυτή την καθολικότητα των μέσων». [ΤΟ ΑΠΩΓΕΙΟ ΤΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΚΑΝΤ. Ο ΣΚΟΠΟΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΘΕΙ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΑΝ ΤΑ ΜΕΣΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑΝΟΜΑ. ΜΙΑ ΥΠΟΥΛΗ ΗΘΙΚΗ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΚΑΘΑΡΟ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΑΚΟΥΣΙΑ(;) ΕΠΕΒΑΛΛΕ ΣΤΟΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΙΔΕΑΛΙΣΜΟ ΚΑΤ' ΑΡΧΑΣ, ΤΟΝ ΝΟΜΟ ΤΗΣ ΜΟΙΧΕΙΑΣ (βλ. ΔΑΥΙΔ)]
Ένας άλλος κριτικός της τεχνολογίας ήταν ο Martin Heidegger, του οποίου η διάλεξη του 1953 "The Question of Technology/Το ζήτημα της τεχνικής" είναι ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα κείμενα της σύγχρονης σκέψης. Το μεγάλο λάθος -πού προωθείται από την εξουσία- είναι ο «εργαλειολογικός και ανθρωπολογικός ορισμός της τεχνολογίας», ή η ιδέα σύμφωνα με την οποία είναι μέσο και δραστηριότητα του ανθρώπου. Στην πραγματικότητα, η ουσία της τεχνολογίας δεν είναι καθόλου τεχνική. Δεν είναι δηλαδή μέσο, αλλά σύστημα, ένα όραμα του κόσμου. «Η τεχνική μάς τοποθετεί μπροστά σε έναν συνεχή κύκλο στον οποίο ο φυσικός κόσμος εμφανίζεται ως φόντο. Τα προϊόντα της σύγχρονης τεχνολογίας απαιτούν και σκιαγραφούν έναν ορίζοντα που τα καθιστά αξιοποιήσιμα, έναν ορίζοντα που επηρεάζει τελικά ολόκληρο τον κόσμο».
Η ουσία της σύγχρονης τεχνικής/τεχνολογίας βρίσκεται στην κατηγορία της επιβολής, στό πλαίσιο (Gestell). Ο άνθρωπος δεν είναι πλέον εκούσιος παράγοντας στη χειραγώγηση της φύσης, αλλά επίσης «καλείται» να χρησιμοποιήσει τη φύση, τον κόσμο ως «ταμείο» ενέργειας για εργασία, μεταμόρφωση και αποθήκευση. Αν η τεχνική είναι επιβολή, ο τεχνικοποιημένος άνθρωπος είναι καταδικασμένος «να επιδιώκει και να καλλιεργεί μόνο ό,τι αποκαλύπτεται στη χρήση της, παίρνοντας όλα τα μέτρα από αυτό». Αυτό καθορίζει μια σχέση εκμετάλλευσης που εκθέτει την ανθρωπότητα στον «υπέρτατο κίνδυνο». Με τη σειρά του, ο άνθρωπος γίνεται ένα αξιοποιήσιμο "κεφάλαιο", μια χρησιμοποιήσιμη «βάση», στην οποία αλλάζει η ουσία της ύπαρξής του που αυταπατάται ότι είναι «κύριος της γης».
Η απειλή προέρχεται από την ίδια την ουσία της τεχνικής. Το απόσπασμα από έναν στίχο του Γερμανού ποιητή Χέλντερλιν είναι διάσημο: «όπου υπάρχει κίνδυνος, εκεί αναπτύσσεται και αυτό που σώζει». Η παντοδύναμη απειλή μπορεί να μας επιτρέψει να κατανοήσουμε τον κολασμένο μηχανισμό στον οποίο είμαστε υποταγμένοι. Ο υπέρτατος κίνδυνος συνυπάρχει με τη σωτηρία και τη λύτρωση: όποιος είναι σε θέση να αντιμετωπίσει πλήρως και να αναλογιστεί την έννοια της τεχνολογίας κατανοεί τον τομέα χρήσης της και γίνεται ο συνειδητός φύλακας της «ουσίας της αλήθειας». Σύμφωνα με τον Χάιντεγκερ, προϋπόθεση για την επίτευξη αυτής της σωτηρίας είναι η ικανότητα να αντιληφθούμε «στην τεχνολογία αυτό που αποτελεί την ύπαρξή της, αντί απλώς να γοητευόμαστε από τεχνικά πράγματα». Δυστυχώς αυτός είναι ο λαβύρινθος στον οποίο έχουμε βυθιστεί: η πεποίθηση ότι η τεχνική/τεχνολογία «λύνει», έχει λύση για όλα. Το κακό, η αρρώστια, ο θάνατος γίνονται τεχνικά προβλήματα.
Η τεχνική προάγει μια διάθεση του νου που γίνεται ιδεολογία, "solutionism". Η πιο σαγηνευτική πλευρά του είναι να προσφέρει λύσεις για κάθε πτυχή της ζωής, μέχρι να γίνει ιδιοκτήτης της. "Για να λύσετε τα πάντα, κάντε κλικ εδώ". Ο τεχνολογικός λύτης θέτει ένα θεμελιώδες ρητορικό ερώτημα: γιατί πρέπει να βασιζόμαστε σε νόμους, πολιτείες, ηθικές αρχές, όταν έχουμε αισθητήρες και βρόχους ανατροφοδότησης στη διάθεσή μας; Είναι ένα νέο μοντέλο διακυβέρνησης, ένα τέλειο πρόγραμμα ζωής. Το μόνο ελάττωμα: έχει σχεδιαστεί και χρησιμοποιείται εναντίον του ανθρώπου. Αντί να διαχειριζόμαστε τις αιτίες των προβλημάτων, μια επέμβαση που απαιτεί θάρρος, φαντασία, ψυχική ευελιξία για να κατακτήσουμε την πολυπλοκότητα, περιοριζόμαστε στον έλεγχο των επιπτώσεων. Το γλυκό ναρκωτικό για ικανοποιημένους σκλάβους που ο Aldous Huxley ονόμασε soma.
Ο "solutionism" μπορεί να διαβαστεί ως μια ακραία αλλά συνεκτική παραλλαγή του ωφελιμισμού. Με την αφαίρεση της ηθικής, τους ηθικούς στοχαστές να παραμερίζονται, η ιδέα του Τζέρεμι Μπένθαμ παραμένει. «Όταν ο Mandeville είπε ότι οι ιδιωτικές κακίες είναι δημόσια οφέλη, δεν παρατήρησε ότι η εσφαλμένη εφαρμογή των όρων κακία (vice) και αρετή (virtue) ήταν πηγή σύγχυσης. Αν μάλιστα αυτό που ο άνθρωπος ονομάζει αρετή προκαλεί μείωση της ευτυχίας και αν η κακία που είναι το αντίθετο της αρετής έχει το αντίθετο αποτέλεσμα, είναι φανερό ότι η αρετή είναι κακό και η κακία καλό. Μια διανοητική ανατροπή στην υπηρεσία της ηθικής αντιστροφής που βιώνουμε.
Η τεχνική γοητεύει τον άνθρωπο για το μυστήριο που τον περιβάλλει, για το «κλικ» που λύνει ένα πρόβλημα ή δίνει απάντηση, για την αίσθηση της παντοδυναμίας που δημιουργεί. Ο απώτερος στόχος του μετανθρωπισμού –μια ιδεολογία που δεν θα είχε νόημα χωρίς την τεχνολογία– είναι ακόμη και να νικήσει τον θάνατο. «Η θέληση που οργανώνεται με την τεχνική προς κάθε κατεύθυνση εφαρμόζει βία στη γη και την παρασύρει στην εξάντληση, στην τοκογλυφία και στις μεταμορφώσεις του τεχνητού. Ο ίδιος ο άνθρωπος γίνεται ανθρώπινο υλικό». Παύουμε να είμαστε πρόσωπο, μεταμορφωνόμαστε σε ένα πράγμα, ένα τεχνούργημα, ένα πλαστικό προϊόν που πρέπει να χειραγωγηθεί, να μεταμορφωθεί και να χρησιμοποιηθεί σύμφωνα με προκαθορισμένα σχέδια. «Σκέψη που δεν σκέφτεται», είναι ο ορισμός του ίδιου του Χάιντεγκερ. «Παραμένουμε πάντα αιχμάλωτοι της τεχνολογίας και αλυσοδεμένοι σε αυτήν, είτε την αποδεχόμαστε με ενθουσιασμό είτε την αρνούμαστε κατηγορηματικά. Αλλά είμαστε ακόμη πιο σοβαρά στην εξουσία της όταν τήν θεωρούμε ουδέτερη. Στην πραγματικότητα αυτή η αναπαράσταση που τείνουμε να δεχόμαστε με ιδιαίτερη εύνοια μάς κάνει εντελώς τυφλούς στην ουσία της τεχνικής».
Ο κίνδυνος είναι να μην γίνουν κατανοητές οι τεχνικές, να μην αποκαλυφθούν, να μην κατανοηθούν με το καταστροφικό τους νόημα της εισβολής και ερημοποίησης της ελευθερίας, της προοδευτικής κατάργησης της ιδιωτικής ζωής, της οικειότητας, της συντριβής, της αναδιαμόρφωσης ατομικών προσωπικοτήτων και συλλογικών αντιλήψεων.[Η ΔΥΣΗ ΠΟΝΤΑΡΕ ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΗΝ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΚΑΤΑΡΡΕΟΥΝ ΤΑ ΠΑΝΤΑ.]
Να εγκρίνεις, να επηρεάζεις, να πείθεις, παρά να εκπαιδεύεις. Τα κανάλια είναι η πληροφορική, η τηλεματική, η διαφήμιση, η ενημέρωση και η ψυχαγωγία, οι νευροεπιστήμες και ο νευρογλωσσικός προγραμματισμός (NLP), στα οποία έχει προστεθεί η νανοτεχνολογία, κόρη των αποκτημάτων της κβαντικής φυσικής. Οι νευροεπιστήμες είναι οι κλάδοι της ιατρικής, της ψυχολογίας, της νευρολογίας, της βιοχημείας που χρησιμοποιούνται για την κατανόηση και την ανασυγκρότηση των μηχανισμών της ανθρώπινης σκέψης για σκοπούς ελέγχου ή προετοιμασίας. Σε αυτούς τους πολύ ευαίσθητους τομείς, τεράστια ποσά επενδύονται από τα μεγάλα κέντρα οικονομικής εξουσίας και από τις ολιγαρχικές οικογένειες που τραβούν τα νήματα, Ροκφέλερ, Γουόρμπουργκ, Ρότσιλντ, Σόρος, Μπιλ Γκέιτς, σύμμαχοι με τους γίγαντες της Σίλικον Βάλεϊ, που συμμετέχουν στο υψηλότερο επίπεδο τής εξουσίας.
Η Tecnopoli είναι ταυτόχρονα προγνωστική, τυποποιητική και προληπτική. Έρχεται όχι μόνο για να προβλέψει και να οργανώσει τις συμπεριφορές μας, αλλά και να τις προβλέψει, δηλ. να τις αποτρέψει. Στην ταινία του Steven Spielberg, Minority Report , τρεις χαρακτήρες, οι Precogs, αποτρέπουν το έγκλημα μέσω μυστηριωδών εξωαισθητηριακών ικανοτήτων. Φτάνουν ήδη εκεί: ισχύς και «τεχνικός» έλεγχος. Η σημερινή σχέση ανθρώπου και τεχνολογίας μοιάζει με τον αγώνα που φανταζόταν ο Ernst Juenger ανάμεσα στον κόσμο του Ναυτικού, στους μαρμάρινους βράχους, και σε αυτόν των ελών και των δασών που κυριαρχεί η σκοτεινή φιγούρα του Forestaro (Δασονόμος), που αντιπροσωπεύει έναν κόσμο φτιαγμένο από θέληση, δύναμη, βία και περιφρόνηση για όλες τις ανθρώπινες αξίες.
Κατακτημένα τα μαρμάρινα βράχια, η ζωή μας κυριαρχείται από τεχνική, απρόσωπη, απαθή, ανεξέλεγκτη. Ο Walter Benjamin έγραψε: «αν τα πράγματα πάρουν το δρόμο τους, εδώ είναι η καταστροφή».
Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ, ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΧΩΡΙΣ ΣΚΕΨΗ, ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΝΟΗΣΗ ΝΟΗΣΕΩΣ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου