Αιώνιος έφηβος και δημιουργικός GeniusEwiger Jüngling und kreativer Genius
Μέρος πρώτο: “Ο μικρός πρίγκηπας”(Saint-Exupery)1. Η τραγική έναρξη
Ο Saint-Exupery (γεννηθείς το 1900) προέρχεται από μια παλιά γαλλική οικογένεια ευγενών, και μεγάλωσε σε ένα πανέμορφο σπίτι στην ύπαιθρο, μέσα στην παραδοσιακή ατμόσφαιρά του. Αποφάσισε να γίνει πιλότος, και δούλευε ένα καιρό για την Compagnie aeropostale, που διατηρούσε μια γραμμή μεταξύ Ευρώπης και Νότιας Αμερικής. Γύρω στο 1929 πετούσε στη γραμμή Toulouse-Dakar-Buenos Aires, και συνεργάστηκε για τη δημιουργία νέων γραμμών στην Ν. Αμερική. Αργότερα ήταν υπεύθυνος για ένα εντελώς απομονωμένο αεροδρόμιο στην έρημο της Β. Αφρικής, κοντά στο Cap Julie. Η κύρια αποστολή του εκεί ήταν να σώζει από τον θάνατο πιλότους των οποίων τα αεροπλάνα συντρίβονταν στην έρημο, ή να φροντίζει να μην πέσουν στα χέρια Αράβων επαναστατών. Αυτή είναι η ζωή την οποία αγαπά ένας τέτοιος άνδρας, και ο Saint-Exupery προτιμούσε αυτή την απομονωμένη θέση στην έρημο από οποιαδήποτε άλλη. Με την έναρξη του πολέμου το 1939, πολέμησε για την Γαλλία ως αξιωματικός της αεροπορίας. Μετά την κατάρρευση της Γαλλίας ήθελε να διαφύγει στην Αίγυπτο, για τεχνικούς λόγους όμως έπρεπε να εγκαταλείψει το σχέδιο. Τότε τον απέλυσαν και πήγε στην Νέα Υόρκη, όπου τελείωσε το βιβλίο του “Πτήση προς Arras”11. Αργότερα, όταν οι σύμμαχοι κατέφτασαν στην Αφρική ήθελε να επιστρέψει στην πολεμική αεροπορία, και παρόλο που λόγω ηλικίας απορρίφθηκε, χρησιμοποίησε με επιτυχία κάθε δυνατή απάτη, για να μπορέσει ξανά να πετάξει.
Τον Ιούλιο του 1944 εξαφανίστηκε, σε μια εξερευνητική πτήση από την Αλγερία προς την Γαλλία, χωρίς να αφήσει ίχνος από τον ίδιο ή το αεροπλάνο του. Καιρό μετά το τέλος του πολέμου, ένας νεαρός Γερμανός έδωσε την πληροφορία πως ο Saint-Exupery κατερρίφθει από ένα γερμανικό Focke-Wulf αεροπλάνο. Όπως είπε, πάνω από την Μεσόγειο, μέσα από μια ομάδα των εφτά, κατερρίφθει ένα γαλλικό αεροπλάνο. Σύμφωνα με την περιγραφή, φαίνεται πως ήταν το αεροπλάνο του Saint-Exupery.
Ο γάμος του Saint-Exupery δεν ήταν πολύ ευτυχισμένος. Η γυναίκα του φαίνεται πως είχε ισχυρό ταμπεραμέντο, και ήταν μερικές φορές δύσκολή στην συμπεριφορά της. Ο Saint-Exupery συνήθως δεν έμενε μαζί της για περισσότερο από μια ή δυο βδομάδες. Τότε έφευγε πάλι για κάποιο λόγο. Όταν δεν μπορούσε να πετάει ήταν σε κατάθλιψη, και από το πρωί μέχρι το βράδυ πήγαινε μέσα στο διαμέρισμα του πάνω κάτω, απελπισμένος και ανήσυχος. Μόνο όταν μπορούσε να πετάει ήταν πάλι ο εαυτός του, και αισθανόταν καλά. Μόλις έπρεπε να μείνει στη γη και να είναι μαζί με την γυναίκα του, ή ήταν μπλεγμένος με οποιαδήποτε άλλη κατάσταση, ή έπεφτε πίσω σε αυτή την κακή διάθεση, δηλαδή προσπαθούσε πάντα να βρει ευκαιρία να πετάξει.
Τα άλλα βιβλία του δείχνουν πόσο τον απασχολούσαν τα προβλήματα της εποχής και η κοσμοθεωρία του καιρού μας. Όποιος τα διάβασε, θα πρόσεξε πως η σκέψη του, όπως και αυτή πολλών, ιδίως ευγενών Γάλλων, ήταν διαποτισμένη από το πνεύμα του ναζισμού. Οι ανώτερες τάξεις της γαλλικής κοινωνίας είναι συχνά γερμανικής καταγωγής, και είχαν μεταναστεύσει στην Γαλλία τελευταίως. Ιστορικά μιλώντας, βλέπουμε να κυριαρχεί στους στρατιωτικούς κύκλους και στους ευγενείς μια συνάφεια προς το πρωσικό πνεύμα. Αυτό φαίνεται αδιαμφισβήτητα στους χαρακτήρες των μυθιστορημάτων του Saint-Exupery. Στο πρόσωπο του Riviere (μυθιστόρημα “Νυχτερινή πτήση”12), προσπαθεί να σκιαγραφήσει ένα τύπο αρχηγού(Führer): τον ψυχρό άνδρα, που για ένα ανώτερο σκοπό, στέλνει τους νεαρούς πιλότους του στον θάνατο. Αυτό είναι μόνο ένα μέρος της αναπαράστασης του περιβάλλοντος του, και δεν είναι ακριβώς σχετικό με το βαθύτερο πρόβλημα του, που είναι η αναζήτηση του...αλλά τι ψάχνει; Αυτή την ερώτηση δε θα την απαντήσω τώρα αλλά θέλω να προσπαθήσω να βρω την απάντηση μαζί σας.
Ένα από τα πιο διάσημα έργα του είναι ο “Μικρός Πρίγκηπας”. Αυτό το βιβλίο ήταν μεγάλη επιτυχία, και πολλοί αναγνώστες το τιμούν σε ύψιστο βαθμό. Όταν μιλάει κανείς μαζί τους περί αυτού, παίρνουν μια ζόρικη στάση, με το να τονίζουν συνεχώς πόσο υπέροχο είναι το βιβλίο. Συχνά διερωτήθηκα για την σιωπηλή αυτή υπεράσπιση της διήγησης αυτής, και νομίζω πως και αυτοί που είναι τόσο ενθουσιασμένοι με το βιβλίο, ώστε να μην επιτρέπουν να ειπωθεί κάτι εναντίον του, έχουν ένα μικρό ερωτηματικό στο κεφάλι τους. Υπάρχει όμως μια ερώτηση, την οποία νομίζω μπορεί να θέσει κανείς και στους θαυμαστές, και αφορά το ελαφρώς συναισθηματικό στιλ, το συναισθηματικό αποτύπωμα που αφήνει, που παρόλη δυσανασχέτηση που προκαλεί, δεν μειώνει την αξία του βιβλίου. Όπου κυριαρχεί η συναισθηματικότης, εκεί είναι συχνά και μια βιαιότητα. Ανάμεσα στους μεγάλους των ναζί, υπάρχουν κλασσικά παραδείγματα. Από τον Göring, που χωρίς καμιά σκέψη έπαιρνε ωμές αποφάσεις, έκλαιγε όμως όταν πέθανε το καναρίνι του, μέχρι τον φύλακα στρατοπέδου συγκεντρώσεως, που στην “υπηρεσία” του σκότωνε αθώους ανθρώπους, και όταν σχολνούσε ήταν ένας στοργικός πατέρας και κυνόφιλος.
Όταν θα έχουμε ερμηνεύσει το έργο “Ο Μικρός Πρίγκηπας”, θα εξετάσουμε μερικές περιπτώσεις, όπου θα γίνει ξεκάθαρο το εξής: πρόκειται για το πρόβλημα της σκιάς του Puer aeternus. Στο παρασκήνιο βρίσκει κανείς συνήθως μια ψυχρή, ωμή μορφή, η οποία εξισορροπεί την υπερβολικά εξιδανικευμένη συνειδητή στάση, και την οποία ο Puer aeternus θεληματικά δεν μπορεί να αφομοιώσει. Στον τύπο Don Juan πχ, φαίνεται αυτή η ψυχρή ωμότητα κάθε φορά όταν εγκαταλείπει μια γυναίκα. Μόλις περάσει το αίσθημα του, έρχεται η ψυχρή ωμότητα, χωρίς κανένα αίσθημα, και όλος ο συναισθηματικός του ενθουσιασμός προβάλλεται σε μια άλλη γυναίκα. Αυτή η ωμότητα ή η ψυχρή ρεαλιστική στάση εμφανίζεται πολύ συχνά σε υποθέσεις που έχουν να κάνουν με λεφτά. Επειδή ο Puer δεν θέλει να προσαρμοστεί κοινωνικά ή να κάνει μια κανονική δουλειά, πρέπει όμως να βρει λεφτά, επιτυγχάνει τον σκοπό του απ' τα αριστερά: παίρνει λεφτά, ο Θεός ξέρει από που, και μάλιστα με τρόπο χαμηλού επιπέδου. Όταν κανείς αγγίξει αυτό το ασυνείδητο πρόβλημα σκιάς, παίρνει μια αντίδραση που χαρακτηρίζει ένα σύμπλεγμα.
Επιφανειακά μπορεί να δημιουργηθεί η εντύπωση πως τα αναφερθέντα χαρακτηριστικά του Puer aeternus έχουν να κάνουν με ψυχοπάθεια. Πρέπει όμως να γίνει μια διάκριση. Σύμφωνα με την εμπειρία μου, εκτός από τον Puer aeternus, υπάρχει και ο τύπος άνδρα που είναι είτε ψυχοπαθής είτε σχιζοειδής είτε υστερικός ή απλά ελαφρώς νευρωτικός, κάτι που εξαρτάται από την κάθε περίπτωση και μορφή που λαμβάνει το πρόβλημα του. Ας πούμε κάποιος έχει ένα θρησκευτικό πρόβλημα. Αυτό από μόνο του είναι ένα πρόβλημα, το πρόσωπο όμως το οποίο αφορά το πρόβλημα μπορεί να είναι ένας κανονικός άνθρωπος ή ψυχοπαθής ή σχιζοειδής ή υστερικός και να αντιδράσει ανάλογα. Το ίδιο ισχύει και για το πρόβλημα της ομοφυλοφιλίας, που μπορεί να συνδυάζεται με νευρωτικά χαρακτηριστικά ή να είναι ελεύθερο από αυτά, και να συνδέεται περισσότερο με το πρόβλημα της εποχής. Μου φαίνεται πως είναι ένα πιο εκτεταμένο πρόβλημα παρά μια αποκλειστική νεύρωση.
Σε ότι αφορά την ομοφυλοφιλία, ο Jung είχε την ιδέα πως μπορεί να είναι μια ασυνείδητη αντιστάθμιση του υπερπληθυσμού. Η φύση θα λέγαμε δυναμώνει την φυσική τάση προς ομοφυλοφιλία, για να κάνει κάτι ενάντια στον υπερπληθυσμό, ώστε ένα μέρος των ανθρώπων να μείνει χωρίς απογόνους. Είναι πιθανό πως η φύση χρησιμοποιεί ένα τέτοιο κόλπο. Επειδή όμως δεν υπάρχουν στατιστικές παλαιότερων εποχών περί του πράγματος, δεν μπορούμε να αποδείξουμε αυτή την εξέλιξη. Το μόνο που ξέρουμε είναι πως η ομοφυλοφιλία είναι σήμερα υπερβολικά διαδεδομένη, και σε αντίθεση με παλιότερα, αποτελεί ένα πραγματικό πρόβλημα στον στρατό, και ιδιαιτέρως στην αεροπορία.
Με το πρόβλημα του Puer aeternus, που στην γυναίκα εμφανίζεται ως η μορφή του άνιμους, ασχολούμαι πολύ σύντομα, επειδή πολλοί παρακάλεσαν, αν και το υλικό που έχω περιορίζεται σε λίγα όνειρα. Μπορώ όμως να πω πως το πρόβλημα στην θεμελιώδη δομή του είναι το ίδιο, βρίσκεται όμως σε ένα βαθύτερο επίπεδο στο ασυνείδητο. Ο άνιμους της γυναίκας προδιαγράφει αυτό που αργότερα αυτή στην πραγματικότητα θα κάνει. Επομένως το πρόβλημα του Puer aeternus, ο οποίος πρέπει να επιστρέψει στη γη, είναι ανάλογο με αυτό που το πνεύμα της γυναίκας πρέπει να πραγματοποιήσει στην ζωή-όμως το πρόβλημα αυτό είναι στη γυναίκα πιο απομακρυσμένο από το εγώ. Το πρόβλημα του Puer aeternus είναι πάντα συνδεδεμένο με την δημιουργικότητα, και όταν η γυναίκα έχει έναν Puer-Animus, τότε έχει τις περισσότερες φορές ένα πρόβλημα δημιουργικότητας. Για τον λόγο αυτόν το φάρμακο για την γυναίκα είναι δυστυχώς το ίδιο όπως και για τον άνδρα: δηλαδή η εργασία, που μπορεί να κινείται όμως σε διάφορα επίπεδα, όπως είναι η περίπτωση με μια πραγματική εγκυμοσύνη, που είναι και κάτι δημιουργικό.
Θυμάμαι την περίπτωση μιας γυναίκας που δεν ήθελε να κάνει παιδιά. Συχνά έβλεπε στα όνειρα της μορφές του άνιμους που είχαν χαρακτηριστικά του Puer, αλλά και όνειρα με την μητέρα φύση, που ήθελε να την δέσει στην γη. Τα όνειρα προσπαθούσαν να την κινητοποιήσουν προς εγκυμοσύνη, γιατί ακριβώς μέσω της εγκυμοσύνης έρχεται η γυναίκα στη γη. Τότε έχει μια βέβαιη υπευθυνότητα, και δεν μπορεί να φλερτάρει με το ένα ή με το άλλο πράγμα. Αυτό ισχύει περισσότερο για γυναίκες του τύπου της εταίρας, που έχουν πολλές περιπέτειες με άντρες και δε θέλουν να είναι δεμένες. Το παιδί συγκεκριμενοποιεί το δέσιμο και γειώνει την γυναίκα. Το να έχει κανείς παιδιά φέρνει ένα σωρό δουλειά-πολύ, επαναλαμβανόμενη και μερικές φορές βαρετή.
(Συνεχίζεται)
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ : ΠΕΤΡΟΣ
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου