Συνέχεια από Πέμπτη 16 Δεκεμβρίου 2021
On dreams and death
ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ
Marie–Louise von Franz
Tο σκοτεινό πέρασμα της γέννησης και το πνεύμα της αποθάρρυνσης
Το «σκοτεινό γεγονός της γέννησης» σαν ψυχική εμπειρία περιγράφεται στο κείμενο του Κομάριου, στο οποίο επιστρέφουμε:
«Παρατήρησε το μυστήριο των φιλοσόφων• για λογαριασμό αυτού του μυστηρίου οι προγονοί μας έχουν ορκισθεί να μην το αποκαλύψουν ούτε να το διαδώσουν, επειδή έχει θεϊκή μορφή και θεϊκή επίδραση. Είναι θεϊκό επειδή, έχοντας γίνει ένα με την θεότητα, τελειοποιεί την ουσία με την οποία ενσαρκώνονται τα πνεύματα και ο νεκρός ξαναζωντανεύει και αποκτάει πάλι την πνοή (πνεύμα) που έφυγε από αυτόν και καταλαμβάνεται από αυτήν, και αυτά (το πνεύμα και το σώμα) καταλαμβάνουν το ένα το άλλο. Επειδή το σκοτεινό πνεύμα είναι τόσο γεμάτο από ματαιότητα και αποθάρρυνση (αθυμία), ώστε τα σώματα δεν μπορούν να γίνουν λευκά και δεν μπορούν να πάρουν την ομορφιά και το χρώμα που έχουν αποκτήσει από τον δημιουργό τους, επειδή το σώμα, η ψυχή και το πνεύμα εξασθενούν από την εξάπλωση του σκοταδιού»(23).
Το αρχέγονο σκοτάδι του Υπερπέραν (του “Άδη”) ονομάζεται εδώ “πνεύμα της ματαιότητας” και “πνεύμα της αποθάρρυνσης (αθυμίας)”. Αυτή είναι μία κατάσταση πολύ βαθειάς κατάθλιψης και αίσθησης τέλειας έλλειψης νοήματος (24). Ο θάνατος συχνά αναφέρεται στην αρχαία Ελλάδα σαν “θυμοραίστης”, «αυτός που καταθλίβει την ψυχή». Ο θυμός είναι το θάρρος να αντιμετωπίζουμε την ζωή ή το ένστικτο της ζωής. Η Kübler-Ross έχει περιγράψει αυτή την κατάθλιψη σε πολλές περιπτώσεις ανθρώπων που βρίσκονται κοντά στον θάνατο, στους οποίους, φυσικά, εμφανίζεται πριν από το πραγματικό τέλος (25). Κατά την γνώμη μου, αυτή η διάθεση βοηθάει τον ετοιμοθάνατο να αποσπάσει αυτή την συνείδησή του από τον εξωτερικό κόσμο• ο κόσμος αυτός αντιμετωπίζεται στις στιγμές κατάθλιψης σαν λίγο ή πολύ χωρίς νόημα, μάταιος, ψεύτικος. Στο παραπάνω όνειρο, είναι τα μάτια που προσβάλλονται από την σκοτεινή ομίχλη, και πρέπει να τα κατανοήσουμε σαν σύμβολα της θέας του εξωτερικού κόσμου, η οποία τώρα πρέπει να σταματήσει για χάρη μιας πλήρους στροφής προς την πλευρά των εσωτερικών εικόνων. Το πνεύμα της αποθάρρυνσης έχει σχέση με το ότι το εγώ έχει ακόμη στραμμένη την προσοχή του προς τον εξωτερικό, υλικό κόσμο και δεν βλέπει ακόμη αρκετά καλά τον «πραγματικό χαρακτήρα της ψυχής». Η Christa Meves αναφέρει το όνειρο μιας εντελώς άθρησκης γυναίκας, που είχε ακολουθήσει μία ορθολογιστική-υλιστική στάση απέναντι στον κόσμο. Το όνειρό της αφήνει να φανεί πολύ καθαρά αυτό το πνεύμα της αποθάρρυνσης.
«Στέκομαι, σε κατάσταση μεγάλης σύγχυσης, μέσα σε μία περιφραγμένη αυλή. Δεν υπάρχει έξοδος. Στην μία πλευρά της αυλής υπάρχουν μεταφορείς σκουπιδιών, που λένε πως δεν μπορώ να βγω έξω από την αυλή, επειδή αυτή είναι μία μηχανή για την καταστροφή των αυτοκινήτων. Ένας άλλος άνδρας έχει την γνώμη πως υπάρχει μία περιστρεφόμενη πόρτα, από την οποία θα μπορούσε να με βγάλει έξω. Αλλά εγώ φοβάμαι ότι αυτό μπορεί να είναι παγίδα, έτσι μένω μέσα στην αυλή και προχωράω κάνοντας κύκλους κατά μήκος των τοίχων. Συμπεριφέρομαι σαν τους άλλους, σαν ένας πεζός, αλλά μέσα μου με βασανίζει ο φόβος ότι δεν θα μπορέσω να βρω το σπίτι μου»(26).
Επειδή αυτή η γυναίκα συνειδητά δεν αναγνώριζε καμμία εσωτερική, πνευματική αξία, παρέμενε ταυτισμένη με το σώμα της. Αλλά όπως δείχνει το όνειρο σε σκληρή γλώσσα, το σώμα πηγαίνει σε ένα σωρό σκουπιδιών. Στα σημερινά όνειρα ένα αυτοκίνητο συμβολίζει το σώμα, ή τον συνηθισμένο τρόπο με τον οποίο μετακινούμαστε στον εξωτερικό κόσμο). Η ονειρευόμενη φοβάται να περάσει μέσα από την περιστρεφόμενη πόρτα, η οποία, σε αυτή την περίπτωση, αντικαθιστά το συνηθισμένο κατά τα άλλα πέρασμα-τούνελ• πολύ χαρακτηριστικά, είναι μία περιστρεφόμενη πόρτα• εάν προσπαθούσε η γυναίκα να περάσει μέσα από αυτήν, η πόρτα θα περιστρεφόταν γύρω από ένα κέντρο, κάνοντας στροφή 180 μοιρών. Μία μεταβολή λοιπόν θα συνέβαινε, εάν μόνο έδειχνε αρκετή εμπιστοσύνη ώστε να ακολουθήσει τον άνδρα που προσφέρεται να την βοηθήσει. Αλλά αυτή νομίζει ότι πρόκειται για μία παγίδα• δηλαδή νομίζει, όπως τόσος πολύς κόσμος, ότι οι θρησκευτικές παραδόσεις είναι απλώς «όπιο για τον λαό» ή όνειρα εκπλήρωσης επιθυμιών. Αποτέλεσμα είναι να παραμείνει δέσμια στο πνεύμα της ματαιότητας, και να τριγυρίζει γύρω από το ίδιο σημείο σε έναν άτυχο φαύλο κύκλο. Αυτή η μελαγχολική μάς θυμίζει μερικές από τις εμπειρίες που περιγράφτηκαν από τον γιατρό Moody, στις οποίες οι ασθενείς του λέγεται πως πέρασαν κάποιο χρονικό διάστημα σε ένα είδος «ενδιάμεσης» περιοχής, όπου πνεύματα-σκιές των νεκρών περιπλανιόνταν άσκοπα (27).
Αυτό που θα μπορούσες να ονομάσεις κεφάλι τους ήταν σκυμμένο προς τα κάτω• είχαν λυπημένη, θλιμμένη όψη• φαίνονταν να σέρνουν τα πόδια τους. Έμοιαζαν αποτυχημένοι, αδιάφοροι, γκρίζοι. Και φαίνεται πως θα έσερναν για πάντα τα πόδια τους περιπλανώμενοι, μη ξέροντας που πηγαίνουν, μη ξέροντας ποιον να ακολουθήσουν ή τί να αναζητήσουν... Έμοιαζαν να είναι πολύ αμήχανοι χωρίς να γνωρίζουν ποιοι είναι ή τί είναι. Φαίνεται σαν να είχαν χάσει οποιαδήποτε γνώση σχετικά με το ποιοι είναι ή τί είναι – δεν είχαν καμμία απολύτως ταυτότητα (28).
Αυτή η σκυθρωπή εικόνα της ζωής μετά τον θάνατο συμφωνεί –πολύ περισσότερο από όσο εκείνες οι «εμπειρίες του φωτός» που επίσης περιέγραφε ο Moody– με τις πολυάριθμες ιστορίες από όλο τον κόσμο σχετικά με τα στοιχεία, φαντάσματα και πνεύματα των νεκρών. Στην εμπειρία μας από τα όνειρα, επίσης, το Υπερπέραν που παρουσιάζει το ασυνείδητο σπάνια παριστάνεται με ωραίες εικόνες. Αντίθετα, συχνά τα όνειρα παρουσιάζουν καταθλιπτικές σκηνές. Αυτό που φαίνεται να έχει αποφασιστική σημασία είναι το πόσο ψυχολογικά ώριμο είναι ένα άτομο μπροστά στον θάνατο, και εάν έχει αναπτύξει ή όχι κάποια σχέση με το Ταυτό.
Αυτή η μεταβολή όσον αφορά τα πράγματα του εξωτερικού κόσμου, περιγράφεται με συγκεκριμένο τρόπο σε ένα όνειρο μιας ηλικιωμένης γυναίκας, που αναφέρει ο δόκτωρ Jay Dunn (29).
Βλέπει ένα κερί αναμμένο επάνω στο πρεβάζι του παραθύρου του δωματίου του νοσοκομείου, και καταλαβαίνει ότι το κερί ξαφνικά σβήνει. Στην συνέχεια αισθάνεται φόβο και αγωνία καθώς το σκοτάδι την τυλίγει. Ξαφνικά, το κερί ανάβει στην άλλη πλευρά του παραθύρου, και αυτή ξυπνάει (30).
Η άρρωστη πέθανε την ίδια μέρα, εντελώς ήρεμα. Το όνειρο που αναφέρεται εδώ περιέχει ένα στοιχείο φόβου και αγωνίας. Με κάποιο τρόπο το κερί περνάει μέσα από το κλεισμένο παράθυρο στην αντίθετη πλευρά, σαν να εξαϋλώθηκε και πάλι να πήρε υλική μορφή σε άλλο μέρος. Η στιγμή της κατάθλιψης και του φόβου είναι πολύ σύντομη σε αυτή την περίπτωση• σε ορισμένα όνειρα κρατάει πολύ περισσότερο.
(Συνεχίζεται)
Αμέθυστος
Σημειώσεις
23. Berthelot: «Συλλογή», τ.2, σ.296, κεφ.4.
24. Σύγκρινε: R. Moody: «Η ζωή μετά την ζωή», σ.30-31.
25. Ιδιαίτερα στο «Σχετικά με τον θάνατο», κεφάλαιο 5.
26. «Πέρα από τον θάνατο», σ.74 κ.ε.
27. «Σκέψεις για την ζωή μετά την ζωή», σ.18 κ.ε.
28. Αυτόθι.
29. Σημείωση στο έργο του Fortier: «Τα όνειρα και η προετοιμασία για τον θάνατο». Αυτή η εξαίρετη μελέτη αναφέρει τις σειρές ονείρων τριών ετοιμοθάνατων ασθενών.
30. Αυτόθι.
Το «σκοτεινό γεγονός της γέννησης» σαν ψυχική εμπειρία περιγράφεται στο κείμενο του Κομάριου, στο οποίο επιστρέφουμε:
Το αρχέγονο σκοτάδι του Υπερπέραν (του “Άδη”) ονομάζεται εδώ “πνεύμα της ματαιότητας” και “πνεύμα της αποθάρρυνσης (αθυμίας)”. Αυτή είναι μία κατάσταση πολύ βαθειάς κατάθλιψης και αίσθησης τέλειας έλλειψης νοήματος (24). Ο θάνατος συχνά αναφέρεται στην αρχαία Ελλάδα σαν “θυμοραίστης”, «αυτός που καταθλίβει την ψυχή». Ο θυμός είναι το θάρρος να αντιμετωπίζουμε την ζωή ή το ένστικτο της ζωής. Η Kübler-Ross έχει περιγράψει αυτή την κατάθλιψη σε πολλές περιπτώσεις ανθρώπων που βρίσκονται κοντά στον θάνατο, στους οποίους, φυσικά, εμφανίζεται πριν από το πραγματικό τέλος (25). Κατά την γνώμη μου, αυτή η διάθεση βοηθάει τον ετοιμοθάνατο να αποσπάσει αυτή την συνείδησή του από τον εξωτερικό κόσμο• ο κόσμος αυτός αντιμετωπίζεται στις στιγμές κατάθλιψης σαν λίγο ή πολύ χωρίς νόημα, μάταιος, ψεύτικος. Στο παραπάνω όνειρο, είναι τα μάτια που προσβάλλονται από την σκοτεινή ομίχλη, και πρέπει να τα κατανοήσουμε σαν σύμβολα της θέας του εξωτερικού κόσμου, η οποία τώρα πρέπει να σταματήσει για χάρη μιας πλήρους στροφής προς την πλευρά των εσωτερικών εικόνων. Το πνεύμα της αποθάρρυνσης έχει σχέση με το ότι το εγώ έχει ακόμη στραμμένη την προσοχή του προς τον εξωτερικό, υλικό κόσμο και δεν βλέπει ακόμη αρκετά καλά τον «πραγματικό χαρακτήρα της ψυχής». Η Christa Meves αναφέρει το όνειρο μιας εντελώς άθρησκης γυναίκας, που είχε ακολουθήσει μία ορθολογιστική-υλιστική στάση απέναντι στον κόσμο. Το όνειρό της αφήνει να φανεί πολύ καθαρά αυτό το πνεύμα της αποθάρρυνσης.
«Στέκομαι, σε κατάσταση μεγάλης σύγχυσης, μέσα σε μία περιφραγμένη αυλή. Δεν υπάρχει έξοδος. Στην μία πλευρά της αυλής υπάρχουν μεταφορείς σκουπιδιών, που λένε πως δεν μπορώ να βγω έξω από την αυλή, επειδή αυτή είναι μία μηχανή για την καταστροφή των αυτοκινήτων. Ένας άλλος άνδρας έχει την γνώμη πως υπάρχει μία περιστρεφόμενη πόρτα, από την οποία θα μπορούσε να με βγάλει έξω. Αλλά εγώ φοβάμαι ότι αυτό μπορεί να είναι παγίδα, έτσι μένω μέσα στην αυλή και προχωράω κάνοντας κύκλους κατά μήκος των τοίχων. Συμπεριφέρομαι σαν τους άλλους, σαν ένας πεζός, αλλά μέσα μου με βασανίζει ο φόβος ότι δεν θα μπορέσω να βρω το σπίτι μου»(26).
Επειδή αυτή η γυναίκα συνειδητά δεν αναγνώριζε καμμία εσωτερική, πνευματική αξία, παρέμενε ταυτισμένη με το σώμα της. Αλλά όπως δείχνει το όνειρο σε σκληρή γλώσσα, το σώμα πηγαίνει σε ένα σωρό σκουπιδιών. Στα σημερινά όνειρα ένα αυτοκίνητο συμβολίζει το σώμα, ή τον συνηθισμένο τρόπο με τον οποίο μετακινούμαστε στον εξωτερικό κόσμο). Η ονειρευόμενη φοβάται να περάσει μέσα από την περιστρεφόμενη πόρτα, η οποία, σε αυτή την περίπτωση, αντικαθιστά το συνηθισμένο κατά τα άλλα πέρασμα-τούνελ• πολύ χαρακτηριστικά, είναι μία περιστρεφόμενη πόρτα• εάν προσπαθούσε η γυναίκα να περάσει μέσα από αυτήν, η πόρτα θα περιστρεφόταν γύρω από ένα κέντρο, κάνοντας στροφή 180 μοιρών. Μία μεταβολή λοιπόν θα συνέβαινε, εάν μόνο έδειχνε αρκετή εμπιστοσύνη ώστε να ακολουθήσει τον άνδρα που προσφέρεται να την βοηθήσει. Αλλά αυτή νομίζει ότι πρόκειται για μία παγίδα• δηλαδή νομίζει, όπως τόσος πολύς κόσμος, ότι οι θρησκευτικές παραδόσεις είναι απλώς «όπιο για τον λαό» ή όνειρα εκπλήρωσης επιθυμιών. Αποτέλεσμα είναι να παραμείνει δέσμια στο πνεύμα της ματαιότητας, και να τριγυρίζει γύρω από το ίδιο σημείο σε έναν άτυχο φαύλο κύκλο. Αυτή η μελαγχολική μάς θυμίζει μερικές από τις εμπειρίες που περιγράφτηκαν από τον γιατρό Moody, στις οποίες οι ασθενείς του λέγεται πως πέρασαν κάποιο χρονικό διάστημα σε ένα είδος «ενδιάμεσης» περιοχής, όπου πνεύματα-σκιές των νεκρών περιπλανιόνταν άσκοπα (27).
Αυτό που θα μπορούσες να ονομάσεις κεφάλι τους ήταν σκυμμένο προς τα κάτω• είχαν λυπημένη, θλιμμένη όψη• φαίνονταν να σέρνουν τα πόδια τους. Έμοιαζαν αποτυχημένοι, αδιάφοροι, γκρίζοι. Και φαίνεται πως θα έσερναν για πάντα τα πόδια τους περιπλανώμενοι, μη ξέροντας που πηγαίνουν, μη ξέροντας ποιον να ακολουθήσουν ή τί να αναζητήσουν... Έμοιαζαν να είναι πολύ αμήχανοι χωρίς να γνωρίζουν ποιοι είναι ή τί είναι. Φαίνεται σαν να είχαν χάσει οποιαδήποτε γνώση σχετικά με το ποιοι είναι ή τί είναι – δεν είχαν καμμία απολύτως ταυτότητα (28).
Αυτή η σκυθρωπή εικόνα της ζωής μετά τον θάνατο συμφωνεί –πολύ περισσότερο από όσο εκείνες οι «εμπειρίες του φωτός» που επίσης περιέγραφε ο Moody– με τις πολυάριθμες ιστορίες από όλο τον κόσμο σχετικά με τα στοιχεία, φαντάσματα και πνεύματα των νεκρών. Στην εμπειρία μας από τα όνειρα, επίσης, το Υπερπέραν που παρουσιάζει το ασυνείδητο σπάνια παριστάνεται με ωραίες εικόνες. Αντίθετα, συχνά τα όνειρα παρουσιάζουν καταθλιπτικές σκηνές. Αυτό που φαίνεται να έχει αποφασιστική σημασία είναι το πόσο ψυχολογικά ώριμο είναι ένα άτομο μπροστά στον θάνατο, και εάν έχει αναπτύξει ή όχι κάποια σχέση με το Ταυτό.
Αυτή η μεταβολή όσον αφορά τα πράγματα του εξωτερικού κόσμου, περιγράφεται με συγκεκριμένο τρόπο σε ένα όνειρο μιας ηλικιωμένης γυναίκας, που αναφέρει ο δόκτωρ Jay Dunn (29).
Βλέπει ένα κερί αναμμένο επάνω στο πρεβάζι του παραθύρου του δωματίου του νοσοκομείου, και καταλαβαίνει ότι το κερί ξαφνικά σβήνει. Στην συνέχεια αισθάνεται φόβο και αγωνία καθώς το σκοτάδι την τυλίγει. Ξαφνικά, το κερί ανάβει στην άλλη πλευρά του παραθύρου, και αυτή ξυπνάει (30).
Η άρρωστη πέθανε την ίδια μέρα, εντελώς ήρεμα. Το όνειρο που αναφέρεται εδώ περιέχει ένα στοιχείο φόβου και αγωνίας. Με κάποιο τρόπο το κερί περνάει μέσα από το κλεισμένο παράθυρο στην αντίθετη πλευρά, σαν να εξαϋλώθηκε και πάλι να πήρε υλική μορφή σε άλλο μέρος. Η στιγμή της κατάθλιψης και του φόβου είναι πολύ σύντομη σε αυτή την περίπτωση• σε ορισμένα όνειρα κρατάει πολύ περισσότερο.
(Συνεχίζεται)
Αμέθυστος
Σημειώσεις
23. Berthelot: «Συλλογή», τ.2, σ.296, κεφ.4.
24. Σύγκρινε: R. Moody: «Η ζωή μετά την ζωή», σ.30-31.
25. Ιδιαίτερα στο «Σχετικά με τον θάνατο», κεφάλαιο 5.
26. «Πέρα από τον θάνατο», σ.74 κ.ε.
27. «Σκέψεις για την ζωή μετά την ζωή», σ.18 κ.ε.
28. Αυτόθι.
29. Σημείωση στο έργο του Fortier: «Τα όνειρα και η προετοιμασία για τον θάνατο». Αυτή η εξαίρετη μελέτη αναφέρει τις σειρές ονείρων τριών ετοιμοθάνατων ασθενών.
30. Αυτόθι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου