Το «νόημα» (αιτία και σκοπός) ή το «μη-νόημα» (ανοησία, τυχαιότητα) είναι τα πρώτα στη σκέψη μας ενδεχόμενα που οριοθετούν ερμηνευτικό «πεδίο» της υπαρκτικής αυτογνωσίας. Ο τρόμος στα μάτια της αντιλόπης, όταν την ξεσχίζουν τα νύχια και τα δόντια του λεόπαρδου, φανερώνει όχι ένα τυπικό σύμπτωμα ή φάση στη βιολογική διαδικασία του θανάτου, αλλά την ενστικτώδη επίγνωση του κυρίαρχου μέγιστου «κακού».
Το ζώο δεν ξέρει τι είναι ο μηδενισμός της ύπαρξης, έχει όμως την ενστικτώδη «πληροφόρηση» του απόλυτου κινδύνου που το απειλεί. Εμείς, τα νοήμονα υπαρκτά, προσδιορίζουμε ως απόλυτο κίνδυνο (μέγιστο, απεριόριστο) τον θάνατο. Κίνδυνο, όχι επικρεμάμενων δεινών, αλλά απόλυτης αγνωσίας. Το σύμπαν, ως ολότητα, με το κέντρο του να βρίσκεται παντού όπου θα μπορούσε να λειτουργήσει αίσθηση χώρου και χρόνου (του «εδώ» ή του «εκεί», του «εγγύς» ή του «μακράν», του «τώρα» ή του «άλλοτε») συνοψίζει αυτονόητες συντεταγμένες υποκειμενικής εμπειρίας του χώρου και του χρόνου, συνεπώς και της φθοράς, της άνθησης, της καρποφορίας. Με αναγκαίο τελικό δεδομένο, σε οποιεσδήποτε εκδοχές της ύπαρξης, τον θάνατο. Ο θάνατος είναι αδήριτη αναγκαιότητα, αλλά δυσφόρητη, ξέρουμε ότι οπωσδήποτε θα τον υποστούμε, αλλά δεν θέλουμε να ζούμε με αυτή τη βεβαιότητα – την απωθούμε.
Οι μεγάλες μάζες των ανθρώπων σε κάθε εποχή υιοθετούμε ερμηνείες του υπαρκτικού γεγονότος, ικανές να παρηγορήσουν την άγνοιά μας που καιροφυλαχτεί ανυπόφορα. Είναι δύσκολο, μάλλον αδύνατο να αποφύγουμε τον φόβο που συνοδεύει την άγνοια, όσο κι αν η λογική μας χτίζει επιδέξια στερεώματα ελπίδων άχρονης ζωής. Ισως το κρίσιμο επίτευγμα είναι, ο πόθος της αιώνιας ύπαρξης να μην υπακούει στη λογική της κτιστής διάρκειας, αλλά στην υπέρλογη αχρονία του έρωτα – στην πληρότητα του πόθου, που από μονος του καταργεί ποσοτικές μετρήσεις. Να εισπράττεις χαρά από τη σχέση, δίχως παρεμβολή του συμφέροντος, ίσως είναι το κορύφωμα της ερωτικής αυτοπροσφοράς, όχι της εγωτικής έμφοβης άμυνας.
Η πιο επικίνδυνη παγίδευση στην πλάνη που μας καθηλώνει σε αυταπάτες, είναι να γοητευθεί το εγώ από μια θωρακισμένη κατασφάλιση πειθάρχησης σε νόμους, κανόνες, διατάξεις – όπως ο Φαρισαίος των ευαγγελίων. Η λογική των νόμων (επιταγές της θρησκείας, της οργανωμένης συλλογικότητας, των κατά καιρούς ιδεολογημάτων) υπονομεύεται συχνότατα από την επίσης έμφυτη στον άνθρωπο αυταρέσκεια, τον ναρκισσισμό, την εξουσιολαγνεία.
Οι κοινωνίες που θέλουν, ειλικρινά και τίμια, να δικαιώνουν με συνέπεια όσους στόχους τις συγκροτούν (να εξασφαλίζουν θεσμούς κοινωνίας των βιοτικών αναγκών, της συλλογικής άμυνας, της δικαιοκρισίας, της προσωπικής καλλιέργειας και αξιοκρατίας) αποτυπώνουν την ειλικρίνεια και τον ρεαλισμό αυτών των στοχεύσεων στη νομοθεσία που διαμορφώνουν και στους θεσμούς που εφευρίσκουν. Νομοθεσίες που κατοχυρώνουν ασύδοτα και αφύσικα βίτσια ή αντικοινωνικά εγωκεντρικά καπρίτσια, σηματοδοτούν απλώς τον εκφυλισμό της κοινωνίας των αναγκών σε συλλογικό σύνδρομο αγελαίας αντιμαχίας ορέξεων.
Και η απατηλότερη, επικινδυνοδέστερη παγίδα στη νεωτερική κατάληξη της «ανατροπής όλων των αξιών» (die Umwertung aller Werte – Nietjsche) είναι η απόλυτη προτεραιότητα του επιδερμικού και εφήμερου, έναντι της αυθυπερβατικής σχέσης, της ελευθερίας από τη δυναστεία της χρησιμότητας και του ατομοκεντρισμού. Ενας ταλαντούχος ηγέτης είναι αδύνατο να συμβιβαστεί με πρωτοσέλιδους θαυμασμούς των «κοινωνικών» οραμάτων του, επαίνους ολιγογράμματων δημοσιογράφων και πρωτοβουλίες για κωμικές αυξήσεις μισθών και συντάξεων (πανάκεια πολιτικής «επιτυχίας»).
Για να καταξιωθεί και αξιοποιηθεί ευεργετικά για τη χώρα του ένας ταλαντούχος δημοσιογράφος, οι προϋποθέσεις είναι δυσκατόρθωτες, πρέπει να συμπέσουν πολλές «ευτυχείς συγκυρίες». Γι’ αυτό και, στο θεωρητικό πεδίο, συμφωνούμε όλοι – απαιτούμε αμεροληψία των δημοσιογράφων, νομοθετημένο αποκλεισμό οποιασδήποτε επέμβασης στο έργο τους.
Δυστυχώς, μοιάζει να έχει παγιωθεί στις σημερινές κοινωνίες η πεποίθηση ότι η απαίτηση αμεροληψίας της ενημέρωσης του πολίτη είναι ουτοπική, ίσως ρομαντική, ίσως και σκόπιμα απαξιωμένη. Οταν το σχολικό βιβλίο έχει αφεθεί, δεκαετίες τώρα, στην κρίση-εκτίμηση-αξιολόγηση κάθε εγκληματικά άσχετου, κομματικού υπουργού Παιδείας, κάθε άλλος προβληματισμός γίνεται εντελώς περιττός.
Αμυνα, ποια μπορεί να είναι η άμυνα του πολίτη που δεν περιορίζει τα πολιτικά του δικαιώματα στην κατασφάλιση εισοδημάτων ή στην ατιμωρησία καταχρήσεων της εξουσίας ή στην ανεμπόδιστη καπηλεία της φιλοπατρίας; Ποιο είδος κοινωνικής άμυνας μπορεί να ξεγυμνώσει τη νοθεία και πανουργία της μετάπλασης των ευγενικών οραματισμών σε αφελή μεγαλοστομία και της πολιτικής ευγένειας σε ακόλαστη μεγαλομανία; Βέβαια η έκλειψη ευγενικής καλλιέργειας και αυταπαρνητικού μεγαλείου είναι ολική, η ζωή μας, των κοινωνιών, παίζεται στα ζάρια και οι εξουσίες φλυαρούν σε επίπεδο απίστευτης αναλγησίας.
Τι σήμαινε, άραγε, η αινιγματική φρασούλα «έχει ο Θεός»; Συνόδευε στην Ελλάδα κάθε αβάσταχτο πόνο…
Το ζώο δεν ξέρει τι είναι ο μηδενισμός της ύπαρξης, έχει όμως την ενστικτώδη «πληροφόρηση» του απόλυτου κινδύνου που το απειλεί. Εμείς, τα νοήμονα υπαρκτά, προσδιορίζουμε ως απόλυτο κίνδυνο (μέγιστο, απεριόριστο) τον θάνατο. Κίνδυνο, όχι επικρεμάμενων δεινών, αλλά απόλυτης αγνωσίας. Το σύμπαν, ως ολότητα, με το κέντρο του να βρίσκεται παντού όπου θα μπορούσε να λειτουργήσει αίσθηση χώρου και χρόνου (του «εδώ» ή του «εκεί», του «εγγύς» ή του «μακράν», του «τώρα» ή του «άλλοτε») συνοψίζει αυτονόητες συντεταγμένες υποκειμενικής εμπειρίας του χώρου και του χρόνου, συνεπώς και της φθοράς, της άνθησης, της καρποφορίας. Με αναγκαίο τελικό δεδομένο, σε οποιεσδήποτε εκδοχές της ύπαρξης, τον θάνατο. Ο θάνατος είναι αδήριτη αναγκαιότητα, αλλά δυσφόρητη, ξέρουμε ότι οπωσδήποτε θα τον υποστούμε, αλλά δεν θέλουμε να ζούμε με αυτή τη βεβαιότητα – την απωθούμε.
Οι μεγάλες μάζες των ανθρώπων σε κάθε εποχή υιοθετούμε ερμηνείες του υπαρκτικού γεγονότος, ικανές να παρηγορήσουν την άγνοιά μας που καιροφυλαχτεί ανυπόφορα. Είναι δύσκολο, μάλλον αδύνατο να αποφύγουμε τον φόβο που συνοδεύει την άγνοια, όσο κι αν η λογική μας χτίζει επιδέξια στερεώματα ελπίδων άχρονης ζωής. Ισως το κρίσιμο επίτευγμα είναι, ο πόθος της αιώνιας ύπαρξης να μην υπακούει στη λογική της κτιστής διάρκειας, αλλά στην υπέρλογη αχρονία του έρωτα – στην πληρότητα του πόθου, που από μονος του καταργεί ποσοτικές μετρήσεις. Να εισπράττεις χαρά από τη σχέση, δίχως παρεμβολή του συμφέροντος, ίσως είναι το κορύφωμα της ερωτικής αυτοπροσφοράς, όχι της εγωτικής έμφοβης άμυνας.
Η πιο επικίνδυνη παγίδευση στην πλάνη που μας καθηλώνει σε αυταπάτες, είναι να γοητευθεί το εγώ από μια θωρακισμένη κατασφάλιση πειθάρχησης σε νόμους, κανόνες, διατάξεις – όπως ο Φαρισαίος των ευαγγελίων. Η λογική των νόμων (επιταγές της θρησκείας, της οργανωμένης συλλογικότητας, των κατά καιρούς ιδεολογημάτων) υπονομεύεται συχνότατα από την επίσης έμφυτη στον άνθρωπο αυταρέσκεια, τον ναρκισσισμό, την εξουσιολαγνεία.
Οι κοινωνίες που θέλουν, ειλικρινά και τίμια, να δικαιώνουν με συνέπεια όσους στόχους τις συγκροτούν (να εξασφαλίζουν θεσμούς κοινωνίας των βιοτικών αναγκών, της συλλογικής άμυνας, της δικαιοκρισίας, της προσωπικής καλλιέργειας και αξιοκρατίας) αποτυπώνουν την ειλικρίνεια και τον ρεαλισμό αυτών των στοχεύσεων στη νομοθεσία που διαμορφώνουν και στους θεσμούς που εφευρίσκουν. Νομοθεσίες που κατοχυρώνουν ασύδοτα και αφύσικα βίτσια ή αντικοινωνικά εγωκεντρικά καπρίτσια, σηματοδοτούν απλώς τον εκφυλισμό της κοινωνίας των αναγκών σε συλλογικό σύνδρομο αγελαίας αντιμαχίας ορέξεων.
Και η απατηλότερη, επικινδυνοδέστερη παγίδα στη νεωτερική κατάληξη της «ανατροπής όλων των αξιών» (die Umwertung aller Werte – Nietjsche) είναι η απόλυτη προτεραιότητα του επιδερμικού και εφήμερου, έναντι της αυθυπερβατικής σχέσης, της ελευθερίας από τη δυναστεία της χρησιμότητας και του ατομοκεντρισμού. Ενας ταλαντούχος ηγέτης είναι αδύνατο να συμβιβαστεί με πρωτοσέλιδους θαυμασμούς των «κοινωνικών» οραμάτων του, επαίνους ολιγογράμματων δημοσιογράφων και πρωτοβουλίες για κωμικές αυξήσεις μισθών και συντάξεων (πανάκεια πολιτικής «επιτυχίας»).
Για να καταξιωθεί και αξιοποιηθεί ευεργετικά για τη χώρα του ένας ταλαντούχος δημοσιογράφος, οι προϋποθέσεις είναι δυσκατόρθωτες, πρέπει να συμπέσουν πολλές «ευτυχείς συγκυρίες». Γι’ αυτό και, στο θεωρητικό πεδίο, συμφωνούμε όλοι – απαιτούμε αμεροληψία των δημοσιογράφων, νομοθετημένο αποκλεισμό οποιασδήποτε επέμβασης στο έργο τους.
Δυστυχώς, μοιάζει να έχει παγιωθεί στις σημερινές κοινωνίες η πεποίθηση ότι η απαίτηση αμεροληψίας της ενημέρωσης του πολίτη είναι ουτοπική, ίσως ρομαντική, ίσως και σκόπιμα απαξιωμένη. Οταν το σχολικό βιβλίο έχει αφεθεί, δεκαετίες τώρα, στην κρίση-εκτίμηση-αξιολόγηση κάθε εγκληματικά άσχετου, κομματικού υπουργού Παιδείας, κάθε άλλος προβληματισμός γίνεται εντελώς περιττός.
Αμυνα, ποια μπορεί να είναι η άμυνα του πολίτη που δεν περιορίζει τα πολιτικά του δικαιώματα στην κατασφάλιση εισοδημάτων ή στην ατιμωρησία καταχρήσεων της εξουσίας ή στην ανεμπόδιστη καπηλεία της φιλοπατρίας; Ποιο είδος κοινωνικής άμυνας μπορεί να ξεγυμνώσει τη νοθεία και πανουργία της μετάπλασης των ευγενικών οραματισμών σε αφελή μεγαλοστομία και της πολιτικής ευγένειας σε ακόλαστη μεγαλομανία; Βέβαια η έκλειψη ευγενικής καλλιέργειας και αυταπαρνητικού μεγαλείου είναι ολική, η ζωή μας, των κοινωνιών, παίζεται στα ζάρια και οι εξουσίες φλυαρούν σε επίπεδο απίστευτης αναλγησίας.
Τι σήμαινε, άραγε, η αινιγματική φρασούλα «έχει ο Θεός»; Συνόδευε στην Ελλάδα κάθε αβάσταχτο πόνο…
ΑΠ' Τ' ΟΛΟΤΕΛΑ!
1 σχόλιο:
Έχει ο Θεός... Δεν έχει χαθή η κάθε ελπίδα, γιατί αυτή είναι κι η μόνη αληθινή ΕΛΠΙΔΑ... Η ζωή δεν τελειώνει, αρχίζει εδώ... Κι η κάθε προσπάθεια αυτογνωσίας σε καιρούς "άδειους" ή "παραδομένους" αφήνει ένα μικρό φως για όποιον το θελήσει...
Δημοσίευση σχολίου